장음표시 사용
361쪽
dentibus In totom Coinmunitatem , V. g. dicendo , omnes in hac communitate esse usurarios, fures, &c. non vero, si non cadant in omnes , nec in particulares , dicendo ,
inulti sunt usurarii, vel scelerati, nisi diceretur de Communitate Religiosa; quia omnes propter aliquos selent de spici . 4. Libellos famosos crimina falsa , vel vera , sed occulta continentes conscribens , spargens , aut inventos divulgans praeter peccatum , solent insit per spargentes , poena mortis plecti , ct solum legentes taltem peccant ,
Tourn. s. Graviter peccat alterius dicta ita reserens , ut ei merito credatur , vel credi possit , non vero peccat , si ita reserat , ut rei non credatur , nec rationabiliter credi possit; si tamen crederetur , peccat contra charitatem , si praeviderit . 6. Audiens detrahentem ita , ut stipsius causa, hortando, incitando, significando sibi arridere , in tetrogando , mandando , &c. audiens vero solum eum delectatione mere interna, vel sine delectatione, sed non impediens, cum sine notabili incommodo, & cum utilitate possit , saltem peccat contra charitatem detrahentis , illius peccatum non impediendo & illius , cui detrahitur, damnum non avertendo'; non tamen tenetur ad restitutionem , nisi ex officio malum impedire teneatur ,
ut Superiores , Domini , Parentes , Magistratus, &c. si eorum subditis , vel aliis ab eorum subditis detrahatur ;quia eorum famam, scut alia bona defendere, dc ne aliis
noceant, ex officio impedire tenentur; famam tamen subditorum defendere Contra extraneos non videntur obligari Superiores, nisi infamia sit.magni momenti , nec Maiagistratus , nisi a laeso postuletur satisfactio , , dictum a
diffamante non probetur . etiam inter aequales , rara est obligatio impediendi detractionem , ac rarior in subditis , P. Gerv. Lue. ; & hoc ob plures rationes excusantes a mortali, videlicet x. s audiens prudenter praesumat, rem esse publicam, vel falsam esse, ostendere intendat ', vel si resistendo graviorem mali suspicionem audientibus ingerendam timeat vel detractorem justam revelandi causam habere , vel gravissime offensum iri , vel. auditoribus efficacius malum suasurum , vel omnino resistentiam inuti Iem sere credat, Tonrn. 2. Si res si levis , vel verisimi Iiter non credatur, P. Gerv. vel si ob reverentiam, velut ait S. Thomas, ex timore , vel negligentia, vel et tam
362쪽
Q. . DE RESTI T. IN PARTI . 34
verecundia omittat repellere detrahentem, plerumque venialiter peccat ; vel ob rei Praecipitationem , perplexi tatem , vel quia modus prudenter , ct fructuose resistendi non incidat s fi tamen resistere non audeat, discedat , vel
sermonem alio vertat, vultum tristiorem exhibeat, Taurn. quia facies trisis linguam detrahentem dissipat ,:Prov. 23. Hine 2. A Peccato detractionis excusantur I. Iustia , ossiciales, custodes, &c. Judici denunciantes lares, latrones , alia e personas Reipublicae nocivas , vel incapacitatem ad ossicia Reipublicae promovendorum . a. Excusatur Charitate erga Diuum , revelans alterius crimen pro
salvanda propria vita , etiamsi illud sub sigillo naturali habeat', vel alter eandem subire debeat poenam vel illud revelans pro constio , vel auxilio petendo , vel pro cavendis , vel resarciendis sibi damnis a non vero si fiat pro solo solatio , etiamsi unico', dc taciturno illud reve- let , Tourn. ; quia apud Deum , vel sine persenae declaratione solatium quaeri potest nec excusatur , si crimen sciat sub sigillo consessionis, vel alia via injusta , ut aperiendo sine causa literas , vel vi , aut fraude veniens in
il Iius cognitionem. I. Excusatur Ckaritate erga alios , aperiens vitia infantum parentibus, peccata subditorum superioribus, ut corrigantur ; surta domesticorum dominis, ne amplius noceant, Vel vicino, aut amico , ne cum damno in domum ab iis suscipiantur; vel corruptelam puellae alias cum praejudicio in conjugem ducendae l. vel ado- Ieseentis alias honestam puellam decepturi, sociorum , ne allii eorum conversatione seducantur vel revelans ignorantiam candidati incapacis alias ad ossicium , vel beneficium promovendi s vel incuriam Advocati , Medici , vel aliis noceant. Cavendum tamen , ut servata Lege Evangelica fraternae correctionis , & habita desectuum morali certitudine non plus , nec pluribus reveletur , quam pro proprio , vel alieno damno avertendo necesse sit .84. olicitate Criminis, excusatur revelans crimen jure, facto, vel fama publicum, etiam injuste divulgatum, etiam ignoranti in eodem loco; quia reus non habet jus famae , nisi in quantum manet occultum, Toum. ; & si sit publicum jure , excusatur illud etiam in locis vicinis , ubi brevi criminis notitia si perventura ; quia publicitas est pars poenae transeuntis aliis in exemplum s peccat tamen con aera Charitatem, qui in locis vicinis primam criminis nunciam
363쪽
ciam fert ex odio ; vel cum gravi damno ex anticipatio. ne revelationis in ossiciis, vel bonis secuto , alias non secuturo; vel in loco, ubi crimen moraliter loquendo ignotum erat mansurum , nisi ex legitima causa , ne haereticus, fur, &c. ibi noceant , Tourn. non vero contra justitiam; quia jure privatur fama pro omni loco . Crimen autem solo satio , vel rumore , aut sententia injusta notum revelans in loco , quo fama non erat perventurum , peccat contra charitatem, & justitiam ; quia alio retinet Ius famae, Tourn. , Tolet. , Ο atii ; vel Religiosum diffamatum in una Religione , vel conventu diffamans in alio, vel apud s eculares; quia Religiosi unius Religionis, vel conventus sunt quasi una persona, & suas res nolunt fieri publicas, apud alios: etiamsi paulo poli in alio loco injuste sit diffamandus ; quia non magis licet diffamare paulo post per alium injuste diffamandum, quam occidere paulo post per alium injuste occidendum, Tourn. vel eadem de causa divulgans filiorum milias , aut domestic xum peccata sine justa causa extra familiam, vel diffamatum ae uno crimine , v. g. ebrietate , diffamans de alio non assine, v. g. de adulterio , vel diffamatum de uno adulterio diffamans de alio; quia relapsi is auget infamiam; non vero dicens de ebrio, habuisse cum uxore rixas , negligere suam familiam, &c. quia haec sunt communia huic vitio ; vel revelans peccatum olim sola fama publicum , sed oblivione , vel bonis moribus. deletum; quia aequivalet occulto ; si vero sententia fuerit publicum , peccat contra charitatem, & si daretur occasio , & causa rati nabilis credendi, eum etiamnum esse talem, peccat contra justitiam , SQ. , LUf. apud P. Gerυ. ; quia famam bonis moribus videatur recuperasse ἱ excusat tamen Tournelycrimen hominis olim infamis revelantem , ne quis se opesve suas , vel infantes et , quasi viro omni exceptione
majori, committat. uar. 7. famam reminere teneatur Diea. Famam e cicaciter restituere tenetur, quamprimum
fieri potest, omnis, & solus, qui famam vere , Ac injuste abstulit, i. crimen salsum , ut calumniator , vel verum, sed occultum revelans. 2. Detractioni moraliter, ac eff- citer cooperans, mandando, consulendo, interrogando , avide, dc cum delectatione externe exhibita audiendo ad detractionem movent, a. Non obstans , cum ex ossicio ea imp
364쪽
Impedire teneatur, ut Superiores, &c. sive scienter, &ex malitia, vel ex ignorantia, & inadvertenter id secerint; quia, cum vere causa sint damni, illud , si adhuc possint, impedire ex justitia tenentur I., calumniator revocando falsum etiam coram Notario, & testibus, & buxamento, si opus fuerit, etiam cum periculo bonorum fortunae ; quia sunt ordinis inferioris, & propriae famae, &vitae, si infamatus idem periculum subire debeat, dc spessit liberationis; quia melior est conditio innocentis; non ibium apud immediatos, sed etiam apud mediatos, quibus crimen divulgandum ab immediatis praevidit, vel praevidere debuit; quia illius divulgationis est vera, & culpabilis causa, Totirn. nec debet ab lvi, nisi iacta prius restitutione, vel proxime faciendae habita morali certitudine, suid. 2. Crimen verum, sed occultum revelans faciendo, ne audita credant, apud plebejos dicendo, se male, ex passione fuisse locutum, non esse credendum; apud pe-xitos infamatum laudando in quantum sine mendacio potest, ut una ex parte say am sensim tantundem illustret,
quantum ex altera obscuravit , Sot. Nav. Less. apud P.
Tώom. ex Charm. vel condonationem petendo, si illius spessit; vel si aliter nequeat, pecuniis eompensando , saltem post Iudicis sententiam, ut omnes fatentur . imo etiam ante illam , docet Taurnelν citans S. Themam ; raro tamen , Vel nunquam, videmus famam pecuniis compensa-xia quia probrosum est inter homines famam pecuniis v nalem habere, vel pecuniam pro illa exigere, vel accipe-Te. 3. Uterque reparando omnia damna realia ex detractione secuta pro ratione spei, boni alia acquirendi , vel pro amissione boni acquisiti, ad quae etiam tenetur haeres detractoris, non vero ad famae restitutionem ; quia haec oblieatio personalis eis.
r. sint eausa exeu fantes a restitutione Geo. Causae a restitutione famae excusantes, sunt x. infamati condonatio, nisi cedat in damnum tertii. 2. Compensatio per aequalem dii famationem utrinque factam ; non licet tamen diffamare dilsamantem pro compensatione; quia esset vindicta. Si fama aliunde sit reparata; quia V. g. a Iudice innocens declaratus 4. Si infamia penitus abierit in oblivionem, nec sit periculum reviviscentiae. s. Si crimen alia via factum sit publicum. 6. Si restitutio physi
ce, ves moraliter sit impossibilis, ae sine amissione famae
365쪽
longe praestantioris, vel vitae, fieri nequeat , nisi laesus iisdem exponatur incommodis. 7. Si audientes jam antea sciverint, vel non crediderint; quia infamia nulla eli secuta; vel si facta si pro de sensione propriae, vel alienae vitae, famae, bonorum fortunae , vel aliis damnis avertendis; quia tunc non est injusta. 8. Si sit frustranea, quia auditores nullam fidem sunt retractationi adhibituri ; in
dubio tamen est facienda. 9. Si audiens detractionem non fuerit causa illius essicax, nec ex ossicio obligatus, ad eam impediendam. Hine: graviter peccant, & tenentur ad restituisonem T. Superiores famam subditorum in re magni momenti laesam non defendentes, vel subditos non impedientes ne aliis detrahantis 2. Magistratus non impedientes libellos famosos, & postulantibus satisfactionem de eorum fama laesa,
eam non procurantes. 3. Religiosi propria auctoritate condonantes famae graviter laesar restitutionem ; quia eorum
infamia cadit simul in ordinem suum ; vel viri publici,' ut Episcopi , Parochi , quorum diffamati , nocet eorum subditis, α impedit, ne illis utiliter prosint. 4. Accusati recriminantes suos accusatores , cum alio modo per te
stes, juramento, &c. se justificare possint, vel diffamatus diffamans reciproce diffamantem se sne justa causa; secus, si pro Iabefactando diffamantis testimonio eum mendacem,perjurum probare, necesse sit. s. Haeres non reparans damna realia per depositionem, vel impeditionem ab ossicio a defuncto ob injustam criminum revelationem aliis causa ta. 6. Revelans crimen occultum, quod putavit publicum, vel publicum de uno narratum putans dici de alio, illudque de eo per errorem reserens aliis, & comperto errore inadvertenter commisso famam non restituens, tenetur
ad omnia damna ex dilatione restitutionis secutas non vero ad praecedentia inculpabiliter causata; dc narrans animadvertens de alio intelligi, tenetur saltem ex charitate monere, & damna avertere. 7. Revelans , etiam solum uni, & taciturno, & sub secreto crimen occultum , vel etiam Consessario sine necessitate nominando complicem . . r. Restitutionem sne justa causa protrahens de novo pectat, teneturque ad damna inde secuta; quia v. g. Propterea ab ossicio depositus , vel ad benescium non fuit promotus. L MAEr. 9. sit Iudicium temerarium , opinio , suspicio, ae dubium
366쪽
Rah. Iudicium temerarium est assensus abistutus , & firmus de proximi improbitate ex levibus , dc insuffcientibus indiciis ortus. opinio est assensus infirmus intellectutpropter formidinem oppositi. Suspicio est inclinatio intellectus magis in unam partem sine determinatione ob sex,
midinem partis oppositae. Dubium est suspenso judicii a
neutram partem inclina tisis Ωρον. Io. Ωu Πώ sint peccata iudicium temerarium , vi sis , fuisicis , ae duὶium ι is ad quid abluent λ . . Dico. Iudicium, re opinio temeraria ex genere suo sunt peccata mortalia contra justitiam ; quia sine suffieienti causa proximo auserunt bonam, quam apud temerarie j dicantem, vel opinantem habuit, aestimationem. Sunt autem veniale r. si quis non advertat, se male judicare, vel non habere indicia sufficientia. g. Ex levitate materiae.
3. Ex levitate temeritatis, si non sit pertinax, ct indici parum distent a sufficientibus. Suspicio vero, & dubita. tio temerari ordinarie sunt peccata venialia , si ex solo errore intellectus apprehendentis indicii iussicientia , α
gravia, cum in re non sint, oriantur, paratoque animo
ea deponendi cognita indiciorum insuffcientia ; quia leviora ad suspicionem, dc dubium sussiciunt in dieia: sunt tamen mortalia, si ex pravo affectu, di malevolentia proveniant in re gravis & sne alio fundamento , quia, s nφratione famam proximi faciunt dubiam , dc obligant drestitutionem , deponendo judicium temerarium , DPipi nem , suspicionem, & dubium de proximi fama. Hine: graviter peccat subditus de Superioris probitate, vel Parochi sui, aut alterius virtute praestantis sine ratione dubitans, vel suspici '', dcc. habens , P. Paul. Lugd. . quia quillibet praesumtur bonus, praecipue Superiores, donec probetur malus. Excusaturo autem T. Malo
det eo judicans, quem vidit surtive cubiculum ingredienteni : de veritate illius dubitans, quem deliberate mendacem durehendit; vel de probitate illius, quem fornicatum esse asnovit; vel de fidelitate ejus , quem in furto
invenit quia , qui semes maIus , semper prafumitur ma- Ius , Reg. g. i.r. in 6. videlicet in eo.em genere delicti , Laltem sit. dubitari possit. a. Superior, dominus, M. interne suos si itos credens bonos, externe tamen se caute getrens y qu si essent mali, media ad malum avertendum
adhib si vel recipiens ignotum in domum, omnia tang
367쪽
claudens, & custodiens, ac si de ejus probitate esset duobius ; quia licet majoris persectionis causa dubium in m liorem partem si interpretandum, vel saltem negative , non inclinando in deteriorem partemi quia in dubio non est praesumendum delictum, L. merato F. pro Ioc. s tamen at tur de damno avertendo, potest in malam partem interpretari suppositive ,' se ita gerendo , res tuas custo diendo , ac si esset malus, dummodo interne credat pro-hum; quia non tenemur indiscriminatim omnibus fidere.
seminandam discordiam inter amicos, Murmuratio est injusta quaerela, vel quoad substantiam; quia fit de re justa; vel quoad modum, quia fit de re quidem injusta, sed
cum impatientia in his circumstantiis , ubi, & quando homo patienter deberet serre . Contumelia est injusta , ct aperta honoris alieni violatio in saetem alteri irrogata . Irrisio est jocus de proximi desectibus, ut rubore assiciatur. i Luar. 12. sint peccata Susurratio , M rmuratis , ' Contumelia , ac Irri , er ad quid obligent λDIea. Susurratio, Murmuratio, Contumelia ex genere
suo graviora sunt detractione peccata Susurratio quidem quia famam simul, & proximi amicitiam violat; Murmuratio; quia si sat contra Deum, vel Dei Iudicia, ut contra Superiores, vel cum scandalo, Dei auctoritatem impugnat , dc charitatem laedit; & Contumelia , quia praeter famam etiam honorem violat, dc pro dignitate personae, v. g. Patris, Superi ris, &c. crescit; potest i men Murmuratio esse levis ratione rei injustae, vel rati ne modi, si fiat contra homines; vel ob inadvertentiam, vel ratione motus primo pes ini, si fiat contra Deum. Pe cane quoque audientes, ut audientes detrivetionem, & non impedientes, & quidem Superiores contra justitiam, Malii contra charitatem, vel etiam iustitiam, si audiendo
sint illarum causa, & tenentur ad restitutionem, a. Susurro salsa revocando, laudando, reconciliationem meli xi modo, quo potest . procurando, aliaque damna reparixando. Scandalum, & charitatem laesam reint rando. Σ. Contumeliator famam reitituendo, ut detractor; & hon
rem Veni a. petendo, quoad subditum erga se periorem,
368쪽
vel honorifica salutatione nobili, ema plebeium, .vel dando locum honorificum, vel invitando ad uaensam, . quoad aequales. Irrisio vero ordinariC C:c genere suo eth enia-le; quia ordinarie non graviter sistet proximum offendere; sit lai nen ex circunulantiis in 'rtale, r. si fiat de si talis, vel virtutis exercitioi quia habet rarionem scandali impcdiens virtutis . exercitium L 2. Si fiat erga . parentes; quia est impietas. 3. Si fiat in Deum, dc Sanctos, ac eae- Temonias Ecclesiae; quia est blasphemia. 4. Si fiat animo graviter confundendi, vel si grave vitium, de desectus infamis objiciatur proximo vel leve cum praevisione gravis perturbationis, vel tristitiae, irae , dcc. si alitem solum corrigendi, vel honellae recreationis causa fiat, seclusis praedictis circlimstantiis, nullam cit peccatum; tenetur autem culpabilis derisor ad relli tutionem famae, honoris, dc damnorum, ut contumeliator, in quantum illius vitium importat.13. II: Furtum , Rapina γ. Resp. Furtum est occulta rei alienae ablatio invito rationabiliter domino; Rapina vero est manifesta, ac violenta rei alienae ablatio , domino , exterius, vel interius renitente , diisert a Furio ratione violentiae. ar. - 14. mala peccatum sit Frirtum , ac Rapina, caequanam materιa utriusque sit notabit ιλD co. Furtum ex genere suo est grave, & Rapina adhuc gravius, ac specie dili inclum peccatum ob violentiam, dc personae inhonorationem. Materia Furti notabilis aestima lux ex gravi damno, quod inscrt, vel notabili. incommodo, quo Privat, prout communiter, dc per se aestimatur id, quod pro victu unius diei personae juxta suum flatum sussicio; per accidens vero aliquando minor quantitas ad mortale suis cit, i. propter damnum emergens, luccrum inde cessans. Ob intentionem ,.vel . attentiorIeIn perveniendi ad n 3tabilem quantitatem. 3. Ratione mo- .ai, ut Rapina facta pe sonae valde illustri ob illius gra- .viorem inhonorationem: aliquando major requiritur, I. ratione personae magis dilectae, ut in furtis uxorum,. vel filiorum, quibus dominus ordinarie minus est invitus. 2.Ratione rerum ablatarum, ut in esculentis , dc poculen-riς. 3. Ratione temporis, ut tempore recreationis, Publici gaudii, aut festivitatis, suo a dominis in esculentis,& Poculentis plus indulgeri solet. , Toeot. Morni. Pars I. Z mne
369쪽
Hine l. Rapinam committit defraudans decimas, mercedem operariorum, vectigalia, j iista tributa; accipiens usuras; ad contractus inaequales, iniustos cogens; aliquid ultra suum ilipendium publice assignatqm exigens; qui foro cedunt, creditores defraudantes gallice ban qu ou-tters ) exactores iniustorum tributorum , vel vectigalium,& operarum gallice Corides quia laesi saltem intrius
renituntur. 2. Furtum grave committit respectu cuiuscunque personae etiam Regis, auserens tres libras gallicas,
quia in se est materia gravis, & Rex octo, vel decem milites illis aleri potest i respectu personae , quae ex
reditibus non ita splendide vivit, auferens duas lihras respectu mercatoris, vel opiscis majoris lucri unam libram; minoris lucri decem asses, respectu pauperum quinque, vel sex asses, & saepe minus, Totirn. quae tamen
non sine exceptione sunt intelligenda . 3. Furtum per accidens grave committit auserens fartori acum, deleaucuius una, altera ve die laborare nequit, Vel avem ei, quem magno dolore ob illius amissionem assci, in gravem iram,
blaiphemias prorumpi, praevidet; famuli, ancillae ,
tes, ne domini, Vel parentes advertant, singulis diebus assem auferentes, vel cum intentione perveniendi ad notabilem quantitatem, vel ea sedlusa, quamprimum an I-madvertunt, se notabilem quantitatem attigisse, sive parva surta sinit eiusdem speciei, sive direris, vel eidem, vel diversis personis fiant, Tourn. quia alias per parvλfurta iisdem, vel diversis sacta posset quis sine mortaliditari; requiritur tamen paulo major quantitas, iiso tempore, vel in diversa speciei, & adhuc malor, ii di verss personis fiant; quia non ita sens biliter dominos at- figulit, & in diversa specie non ita faciliter coalel cunt,
modo non fiat morallicr interrupta, ut per annum, ciAnco. vel per unum mensum , vel dimidium, ut alii volunt apua P. Germasium; vel iuxta prudens judicium, ibi d. an autem completa notabili materia quodlibet leve furtum superadditum si novum mortale, quia novum eli notabilis suminae complementum, ut putat Tournely , non adeo constat; si enim completa notabili materia stipponatur interruptio moralis, quia hal et suum terminum, videtur
Parva furta de novo usque ad notabilem summani elle continuanda pro novo mortali; si autem nulla si interruptio facta, videtur idem peccatum continuari, re aggrav3ri
370쪽
her alia parva furta subsequentia; nec graviter peccae sciens, v. g. alicui artifici jam ab alio octodecim asses fuis se ablatas, eidem duas adhuc auferens, quibus grave iutius dἀmnum completur; quia pro sua parte non nisi leve
Leuar. II. mando res furto , vel rapina ab ta rostituidebant , is quanam sint Mausa excusantes a restitutione D eo. Res furto, Vel rapina ablata, quam primum fieri
potet relli tui debet cum omni damno inde secuto, αιέεda positis. maia fidei. Excusatur tamen a relli tutione, &furto, i. Si res aliena si accepta pro justa compensatione; a Consessario tamen non consulenda, ct raro permi tenda, ad quam requiritur, I. ut res sit certo, de ex justitia debita. a. Ut alio modo recuperari nequeat sine gravi. difficultare, molestia, inimicitia, impensis, amissione
favoris. 3. Ut amoveatur periculum spirituale, ac temporale debitoris, eum monendo, se nihil amplius praetendere, Ut fiat sine damno tertii . s. Ut fiat ex b nis propriis debitoris . ado excusatur a restitutione , si rem sibi propriam adhuc apud 'alium existentem sibi vin.
vindicet; ut autem sat licite, requiritur, r. ut in judicio commode obtineri nequeat. E. Ut aliae mox dictae eonditiones justae compensationis serventur. 3. Ut alius eam non justo titulo commodati pignoris &c. possideat. alio excusatur, si res in extrem necessitate sit ablata, , consumpta; ut vero licite fiat, debet, I. dominus non
in eadem necessitate versari. Σ. Requiritur, ut rem convenienti modo petendo obtinere nequeat nec tenetur eam restituere, etiamsi ad meliorem statum redeat, nisi,
x. res adhuc extet. 2. Si fuerit in extrema necessitate em-
vel mutuo acceptat quia contractus julle initus de- et servari. 3. Si bona alibi tempore necessitatis habuit in re, vel certa spe; quia tunc non est absolute pauper, es potest mutuo accipere. tmne r. Graviter peccant, re tenentur ad restitutionem, & quidem in solidum, plures eidem per parva furta grave damnum inserentes, s fiat relatione ad invicem mutuo consilio, consensu, dcc. secus quilibet pro sua parte . a. Accipiens pretium pro re ex justitia debita, vel omittenda, ut pro restitutione rei inventae, pro sententia justa, ne danti pretium furetur, vel contra eum salis sum testimonium dicat, vel indignum eligat, nisi omni-Z a no