장음표시 사용
381쪽
manducans , vel uno rixae tua tu pluribus ictibus eundem Aerberans, vel plura in eum convicia Proserens, in quolibet horum casu unum duntaxat numero committit pec- , catum; quia non sunt actus moraliter interrupti ; modo iconvicia non sint specie diversa, vel si sint specie diver sa , non nisi ut signa irae, vel ad iram provocantia proserantur; sic etiam ut voluntate occidendi inimicum ac cipit gladium, proficiscitur per plures horas eum quaerens, repertum aggreditur, vulnerat, occidit, unicum numero committit peccatum, etsi in via confabuletur, de aliis rebus cogitet, saepius voluntatem occidendi renovet, Tou .imo etiamsi inimicum per aliquos dies quaerat , interea aliquoties dormiat, literas scribat, &c. &susscit in con .semone dicere, se hominem occidisse, P. Gerv. quia eadem voluntas in actionum externarum serie virtualiter ,
ac proinde moraliter perseverat, licet physice sit inter' rupta, & diversi actus physice in eundem ordinentur ; sic animo sornicandi per plures dies iter consciens, frequenter sollicitans , licet in itinere dorimat, manducet, de
aliis rebus cogitet, unicum numero ob eandem rationem committit Peccatum ; Paul. Luo. in consessione tamen tempus durationis odii , vel delectationis venereae videtur explicandum; saltem tanquam circumstantia aggravans; etiam tutius est addere quoties actum Peccati renovave- lrit, Tourn. Peccata etiam mere interna facilius interrum- lpuntur, & multiplicantur numero, quam si sinui sint in opere externo, in quo virtualiter diutius perseverant, dccontinuantur hne interruptione morali. tuar. 6. Quinam set essectus Peccati Diso. Effectus praecipui sunt reatus culpae , dc reatus poenae; reatus culpae, qui etiam Peccatum habituale dicitur, est macula, qua peccans inficitur, Jc constitit non praecise in privatione gratiae habitualis; quia alias venialia, dc mortalia subsequentia nullam causarent in anima maculam, cum venialia gratia non privent, dc mortalia
subsequentia animam jam gratia privatam supponant; sed consilit in privatione nitoris , & rectitudinis antea per consormitatem cum lege in anima existentis, dc in desor- imitate ad legem resultante ex Peccato commisso moraliter perseverante quamdiu non fuerit remissum quia sic nam llius concipitur Peccatum habituale in statu naturae purae,
di quomodo de facto per veniale macula contrahatur, dc I
382쪽
Q. 1. DE PECCATIS IN PARTIC. av
per mortalia repetita multiplicetur, nempe per repetitas novas, & maiores deformitates ad leges transgressas. Reaiatus poenae vero est obligatio ad poenam, vel xjus, quod Deus hal et ad sumendam de peccatore vindictam.
maritαν. I. An datur omiso pura sina actu positivo us-Iuntatis'
Dico. Dotest dari omissio pura, id est libera, & pecea-I minosa absque omni voluntatis actu; modo inis terveniat actus intellectus proponentis objectum, & obligationem praecepti urgentis; quia voluntas eli libera libertate contradictionis, potestque suspendere omnem actum voluntatis postivum, dc ad peccatum sufficit posse, teneri , dc non sacere. Hine'. animadvertens obligationem praestinem audiendi Missam, illam non audiendo peccat absque omni alio actu positivo voluntatis illam omittendi, sicut explodens scio-petum animadvertens periculum occidendi hominem peccat, licet non velit positive occidere hominem.
2. - , quomodo actus in eo alibilis eum
servatione praevii fit pereamin us meo. Actus incompati lis cum observantia praecepti, etiamsi in se sit bonus, indifferens, est peccaminosus, si si causa, vel occasio omistionis; quia tusc influit in omissionem; non vero si mere per accidens, ac concomitanter se habeat; dc non solum peccat scienter, vel ex ignorantia culpabili causam omissionis ponens, vel morali illius periculo se exponens, quamvis omisso actu non sequatur; sed etiam quando de facto omissio ponitur, etiamsi tempore omis Itonis prae somno, vel ebrietate non sit sui compos; quia in directe in sua causa est volitas actus tamen , qui est causa, vel ciccasio omissionis non est peccatum distinctum ab ' ipsa omissione; quia tanquam medium ordinatur ad omissionem, quacum est unum numero peccatum, S sufficit in consessione aperire omissio
383쪽
nem; nisi actus, qui est causa omissionis, esset in se malus, vel ii omissio non sit secuta, vel sublata jam causa iomissonis; quia tunc causa, & omissio inoraliter inter- lrupta duo conititia uni numero peccata. Peccatum omissio lnis & commistionis per se non differunt specie, nisi praeceptis, aut virtutibus formaliter diversis, vel eidem di
Hiue i. Venatio, lusus', studium, &c. s sint. causa o- inissionis Missae in Dominica, sunt peccaminosa, dc ludentes, vel venantes tempore Missae cum omittente Mi Liam, peccant; quia illius peccato cooperantur; non vero, sunt malum , si taedio s piritualium , vel ex negligentia ad illam omittendam determinatus ludat, aut venetur, nec cum eo ludentes, vel Venantes Peccant; quia tunc lusus, vel venatio te tantum concomitanter ad omissionem
habent, nisi ob longum interpositum tempus inter omissionern, & propositum Missam omittendi animum probabiliter mutaturus, &Missam auditurus fuisset, tunc sicut ipse de novo inccat, actu venando, vel ludendo; quia retractationem mali propositi probabiliter futuram reddit inutilem, sic ipsi cooperantes se illius peccati faciunt participes. Sic Sacerdos firmum habens propos tum non dicendi Breviarium. toto navigationis tempore, non solun peccat proponendo illius omissionem, seὸ etiam in hunc finem projiciendo Breviarium in mare; quia verisimiliter ob maris periculum animum mutas set, & malitiose occasonem illud pollea recitandi sibi ademit. Similiter resolutus, non servare votum castitatis emissum', peccat nubendo novo numero peccato; quia etiam facti poenitens' voti adimpletionem sibi reddit moraliter impossibilein. Σ Horis matutinis in Dominica in albis se somno tradens, vel inebrians cum praevisione omissionis Missae, vel Communionis Paschalis, peccat, licet per accidens evigilatus postea Missana audiat, vel communicet, vel tempore omissionis ob somnum , vel ebrietatem non si sui compos censuras tamen omissioni misi ae in certis locis, vel omis sioni Communionis Paschalis annexas non incurrit, nisi dum de iacto omissio saet; si vero evigilatus, Missam tamen non audiat, novo numero peccato ob moralem interruptionem peccat. 3. Bacho, vel Veneri nimium indulgens, ita: ut de litatus Missam audire, vel jejunare nequeat, non audiendo Missam, vel non jejunanilo peccat,
384쪽
donee sineere facti poenitens, causam omissionis voluntarie, & cum illius praevisione positam reddat in volunta oriam, Tourn., Paul. Lugd. Tham. ex Charm. si nimirum
causa data sit propinqua omissioni; nam propria culpa in
morbum incidens, vel in carcerem coniectus non censetur velle Missae omissionem inde secutam, P. Gerv. quia musa omissionis non censetur propinqua , dc raro est moraliter certo praevisa. 4. Furtum, & illius restitutionis di latio sunt duo peccata numero tantum diversa, quamvis unum sit commissionis, & alterum omissionis; quia non diverso modo opponuntur juilitiae. i3. An dentur peccata infirmitatis , maistia , ac iagnorantia , εν an ignorantia sit peceatum distinctum
Dido. Dantur peccata infirmitatis, ac malitiae I dc peccata ex habitu, quem peccans emendare non curat, inter peccata malitiae numerantur; quia ex habitu vitiosis peccans, ex certa mali in peccat, ait S. Thomasi plena enim voluntate, & libertate volendo habitum pravum, eodem modo vult peccatum inde lectitum. Dantur utiam peccata ignorantiae, ut fides docet; de non solum ignorantia, vel inadvertentia culpabiliter commissa , sed etiam transgressio inde secuta peccatum est 3 ignorantia tamen practica, qua quis ignorat, quod pro vitando peccato scire renetur, non est peccatum distincturn speciale a peccato, quod ex ea sequitur ; quia non est pi catum, nisi ratione operis faciendi; bene autem speculativa , qua quis ignorat, quae speciali praecepto scire debet, ut mylleria fidei, Tourn. π alia quia ex se est conira praeceptum sciendi sine relatione ad opus. Asne I. Ex Ignorantia vincibili accedens ad non suam,
vel non jejunans in die jejunii unicum numero committit peccatum adulterii vel contra praeceptum jejunii, dc Lusscit se accusare, se commisisse. adulterium , vel non jejunasse in die jejunii; quia ignorantia est causa , quae unum cum effectu facit peccatum. a. Medicus, vel Iudex quamvis peccet non solum negligendo sua studia animo practicanὀi, sed etiam cum Medicus sua Ignorantia aegroto in rintem causat, vel Iudex injusta sententia proximo damnum
insert; attamen uno solum numero peccato, negligentia addiscendi inchoative, & inferendo damnum consummative; ita tamen, ut nullo secuto damno, ignorantia tamen si peccatum ob periculum, cui se ignorans exponit .. Theol. Morat. Pars L A a Ex
385쪽
3. Ex ignorantia vincibili blasphemans Christum , vel non et ieiens actum fidei in Christum in articulo mortis, duplex committit peccatum, nempe contra studiositatem per negligentiam addiscendi, & contra praecaptum fidei , vel
blasphemiae , Tourn. , UAE . h4. ad peccatum formale requiratur consensus , π advertentia λDieo. Ad peccandum sermaliter non requiritur consensus actualis , vel advertentia actualis malitiae, ve Iactuale de ea dubium; quia contra legem agentes ex ignorantia vincibili, vel ex conscientia vincibiliter erronea, vel ex pravo habitu , & ex consuetudine voIuntaria, vere peccant, ut communiter docent Theologi , & tamen, dum a- legem transgrediuntur, perjurant ex consuetudine , vel blasphemant, de malitia actu non cogitant, imo in somno se polluentes ex causa antea voluntarie data, &inebrietate iurantes, aut blasphemant&, nec de malitia e gitare possunt, & tamen vere peccant: sed sufficit, &requiritur cognitio, vel advertentia virtualis, & interpretativa in causa, seu cognitio, vel advertentia malitiis habita, vel illius dubium, aut sutem cognitio obligationis rem melius examinandi, vel inquirendi, cum causa peccati fuit posta; quia, si maIitia actus nullo modo, nec dubie fuerit cognita, nullo modo est volita, & eo ipso est ignorantia, vel inadvertentia in vincibilis; quia nulla ratione potuit, ac debuit excitari ad melius inquirendum, vel actionem omittendam; nec dignum esset divinae Clementiae, punire malum nullo modo praecognitum, ac proinde nec volitum: dc quidem ad mortale requiritur consideratio plena malitiae gravis, vel periculi ejus; aut gravis oligationis melius inquirendi, ut docet Rhodius, & communissima apud P. Gera. quia peccatum non eli alio modo volitum, quam est praec hi tum , dc malitia crescit pro ratione cognitionis ostensae, ut docent Theologia non tamen necesse est, ut cognoscatur ex precisse, ut inferens mortem; quia ad culpam non necessario requiritur cognitio poenae gravis: cogitans vero de mali tia solum in tenere, vel de illius periculo, quin cogitet, an levis, vel gravis si, nonnisi VeniaIiter peccat, Naυ.
Rhod. , Valent. apud P. Gerv. quia ut gravis non eli co
gnita; ergo nec ut talis volita; nisi paratus esset illud - committere sive grave sit, sive levet quia fraviter P -
386쪽
veri a est ipsius voluntas , & riculo se voluntarie expc
nit, graviter peccandi. Impemmenis Plenae considerationis sunt x. haditus, vel consuetudo involuntaria. a. v hemens passio antecedens. 3. Uarii motus, & occupati nes animum valde distrahentes. Vae x. Graviter peccat x. Iudex advertens obligati nem melius studendi, causam exactius examinandi, licet, dum actu sententiam injustam profert, nullam actu injustitiae cogitationem, vel advertentiam habeat, sed se ju- ste procedere, credat. 2. Sciens, ex ebrietate sua lites, homicidia, blasphemias oriri, vel ex turpi colloquio, &impuris cogitationibus ante somnum voluntarie admissis pollutionem sequi, quamvis in ebrietate, vel somno de malitia praedictorum non cogitet, nec cogitare possit, &censuras, s snt annexae, incurrit; Toum. de CenI. sic motus inordinati imputantur ad culpam, licet ratio actu non advertat ad malitiam, quando exurgunt modo causa illorum, ut lectio librorum amatoriorum scienter, &voluntarie fuerit posta, & ponendo causam periculum adverterit; econtra vero non peccat alicui obiecto, v. g. alieui malae cogitationi, mutui irae, vel libidinis in has mens delectabilitatem solum , vel utilitatem advertens , nullo modo vero turpitudinem illius, nec se male agere dubitans, scut non peccat comedens carnes in die jejunii non advertens obligationem, quamvis attendat ad dei ctationem, vel utilitatem carnis, modo, ut dictum, malitia, aut illius periculum non fuerit antecedenter in causa praevisum . 3. Graviter peccat ob ebrietatem in Festo Missam omittens, vel hominem inadvertenter absque debita cautione pro sera occidens, licet actu de homicidio, vel omissione non cogitet; sic impudici, blasphemi, per-juri ex pravo habitu voluntarie contracto verba impudica, blasphemIas, perjuria proserentes, licec actu, dum talia agunt, de malitia eorum non cogitent, nec illius consderandae dubium, vel scrupulus occurrat, modo irrucausa, & consuetndine contracta aliquomodo illam prae Viderint; excusantur tamen, si consuetudinem involuntariam reddant, contra eam protestantes, media a Conses.sirio praescripta adhibentes, & invite in hmiles actus G
387쪽
R p. I. Mendacium est locu , aut quaelibet significatio contra mentem cum intentione fallendi ; potestque fieri nutu, scripto , gestu, vel facto ; & est triplex, nempe ossiciosum , socosum & perniciosum. 6ssicinium est ' i
locutio contra mentem militatis alienae causa. Jocosum lest locutio contra mentem voluptatis propriae, vel alienae causa . Perniciosum est locutio contra mentem nocumentum
proximo, vel Ecclesiae inserens . . a. Amphibologia , seu aequivocario est 'sermo ambiguus habens duplicem sensum , quem proserens praevidet ab audiente aceipiendum in alio sensu , quam ipse intelligit. Restitiitio vero mentalis est aeternae locutionis interna limitatio . subaudita. Utraque amphibologia , ' restrictio
mentalis est duplex, nempe pure mentalis, cujus sensiis intentus, nec ex modo loquendi, nec ex signis, aut circumstantiis, netiue ex usu communi ab audiente potest
deprehendi; ct late me Etalis, vel sensibilis est cujus sensus a loquente intentus, vel ex modo loquἡ i, vel ex signis, & circumstantiis, vel ex communi usae ab audiente potcst deprehendi. 6. uale peccatum sit mendacium , is an amphibologia , ne reseramo mentalis sint Leita Dico . omne mendacium est intrinsece malum: quia repugnat rectae rationis & mendacium perniniosum ex ge- . nere suo est mortale; jocosum vero, & ossiciosum sunt j tantum venialia ; quia perniciosum grave ex generesio damnam inseri, non vero ossiciosum , ' vel joco sum . Amphibologia, restrictio pure mentales , dc insensibiles sunt vera mendacia r quia aliud habetur in animo, dc aliud in verbis, dicit S. Augustinus, ac proinde in nullo casu sunt licitat restrictio vero late mentalis, dc sensibilis non est mendacium, sed aliquando prudens veritatis occultatio ex insta, dc gravi causa licita; quia verus sensus etiam externe exprimitur , licet ab audiente non ad- Vertatur, dc ea utens proximum non decipit, sed eum decipi permittit; non tamen est licita absque julla causa; quia non licet alteri praebere occasionem errandi, & re- Pugnat legibus societatis, fidelitati, dc sinceritati a nisi veritatem celandi gravis urgeat causa. ne I. Si quis non posset baptigari, nisi custodibus
mendacio deceptis, baptismus potius est praetermittendus; S. Anus. ι via si non posset audire Missam, nisi hero
388쪽
menda eiis decepto, potius a Missa abstinendum. 2. Graviter peccat inter concionandum falsa miracula, vel falsas indulgentias, vel reliquias annuncians, vel alicujus Sancti vitam fingens; quia sunt mendacia Religioni perniciosa. 3. Graviter peccat in consessio ite fallum sibi cri men imponens, vel verum ita minuens, ut mortali fiat veniale; quia Sacramento gravis insertur injuria; venialiter vero, si mentiretur solum circa circumstantias leves. 4. Graviter peccat a judice, vel Superiore legitime i terrogatus, non sincere, sed cum restrictione late menta .li respondens; vel aequi vocatione etiam sensibili veritatem celans, cum ianum Reipublicae, vel Ecclesiae exigit, ut
veritas palam proferatur, ut pro extinctione haeresis, vel machinationis contra Rempublicam, aut Principem; non vero peccat reus illegitime interrogatus negans, se crimen commisisse, subintelligendo, quod manifestare tenetur, vel exemptus a gabellis negans, se habere merces.subintelligendo, de quibus gabellas solvere tenetur ; vel Consessiarius negans, se scire crimen in consessione auditum, subintelligendo , quod revelare possit; quia in his circumstantiis audientes sciunt, sic interrogatis permitti , veritatem celare pro evitandis gravibus poenis, & integritate sigilli; nec peccat famulus interroga ins ab aliquo invisente ipsus dominum, an adsit dominus, respondendo, non adesse, subinteligendo, ut videatur; quia ex usa communi audiens intelligit dominum non pota videri, nec fit animo fallendi.
2 r. 7. , er quotuplex sit dele ratio morosa , quo-tuplex illius is consensi, λRe p. I. Delectatio morosa est actus sibi complacentis in malo , vel displicentis in bono absque intentione malum exequendi ; dissert a desiderio ; quia desiderium est actus voluntatis, s bi complacentis in malo cum intentione illud exequendi, si posset. a. Delectatio in materia luxuriae duplex est , nempe spiritualis , quae in sola voluntate consistit sine ulla mutione seu sibili in corpore; & venerea, quae sentitur circa
Partes venereas ex commotione spirituum generationi inia servientium.
a. obiectum delectationis morosae est duplex , primum est ipsa cogitatio , vel artificium operis cogitati ; sic , si quis delectetur dς notitia , quam habet rerum turpium ,
389쪽
vel de modo ridiculo, quo quis cadens , vel rixans laesiis fuit. Secundum est ipsa res mala cogitata, quae parit voluptatem.
. Consensus in delectatione morosa est triplex , nempe positivus, negativus, virtualis . Positivus , qui etiam expressus , &. formalis dicitur , est ille , quo voluntas peractum expressum approbat delectationem pravam ab intelia lectu propositam . Consensua negativus , qui etiam intem prelativus dicitur , est ille , quo voluntas delectationem quidem non positive approbat , sed eam advertens , non repellit, mereque negative circa illam se habet . Uirtualis est ille , quo voluntas delectationem approbat , non quidem in se, sed virtute causae illius voluntarie positae, ex qua delectatio sequitur , quae causa delectationis duplex est , una per se , quae ad delectationem malam cau-1andam ordinatur , aliumque effectum ex se non habet; ut tactus veneret , oscula libidinosa , &c. Alia per accidens , quae ex se non ordinatur ad talem delectationem , . sed ad alium effectum , ut vinum , cibus nimius , vel nimis calidus , tactus in partibus inhonestis medendi causa facti ex se non ad delectationem veneream , sed cibi ad roborandum corpus , & factus ad illud sanandum ordinantur.3. Quale pereatum sit delectatio morosa de sola covi atatione. vel modo rei illieita
Dira. Delectatio morosa de sola cognitione, vel notitia rei illicitaei vel insolito, ac mirabili illius modo, vel solum de bono illius effectu per se non est moraliter peccaminosa; quia cognitio rei illicitae , vel illius modus mirabilis, aut artificium non eis malum, ac proinde nec illius delectatio, sic Ecclesia gaudet de bono effectu peccati Α-dami, cantando: o felix eulpa, &c. Potest tamen esse mala venialiter, si in ea deliberate sistat non tendendo in finem honestum , vel mortaliter per accidens ob periculum delectationis rei mortaliter malae, ut venereae, vel ob P riculum illius consensus. Hiner Non graviter peccat, videns ex equo cadentem , vel verbis , ae verberibus se male tractantes , ridendo , seque oblectando, non de vulneribus causatis , tal de ridiculo modo cadendi , vel rixandi nec graviter peccac , te delectans de mira inventione virginem, vel alienam u-
rem decipiendi, vel de arte in literis amatoris, vel dae
390쪽
2 1. DE PECCATIS IN PARTIC. 3ν s
arte surandi, pingendi imagines nudas , vel artificio sta- tuae nudae, carminis, musicae, cantilenae turpis, de scientia disputandi, vel discurrendi de rebus venereis , matrimonialibus , magicis &c. si solum modus , notitia , artis-eium sint o ctum delectationis ι venialiter tamen peccant, si in sola delectatione deliberate s stat, ob defeta uinfinis honesti , dc in materia luxuriae saeis sunt mortalia ob periculum turpis delectationis, & pomini praesumi ecse de ipsa re turpi , a. si motivum delectationis sit res vana, inutilis, & non necessaria , ut sunt colloquia sine bono fine de usu , & debito matrimonii, vel occultis corporis partibus instituta , lectio curiosa de amatoriis , comoediae de cultu amoris inhonesti , artes , & dolos illius exhibentes ; secus si esset studium moralis , medicinae ad
corpus sanandum, conciones sapiendas , casus resolvendos dcc. a. Si oriatur ex affect g turpi , ut si in alia materia pia , vel indifferenti de eodem artificio , musica , poesi , modo , & cogitatione non eadem , sed in re turpi majorrcipiatur delectatio. 3. Si casus conscientiae ad luxuriam spectantes qui curiosius prae caeteris perquirat, dc nainutissima perscrutetur , consessiones sedi minarum libentius ,
quam virorum audiat. s. sit peccatum nur a re illicit quando , ac quomodo aliquis teneatur ei re
que materia, sive spiritualis, si ve venerea , est peccatum mortale, si res mortaliter mala, dc veniale, si sit venialiter mala i quia de ea delectanὸo malum amat , quod est Peccatum ', eodem modo peccat de bono proximi, vel vi tutis displicentiam habens ; quia bonum odit , di contrariorum par eli ratio ι etiamsi nulla adsit operis faciendi voluntas; vel solum adsit consensus negativus, nullumquo sit periculum consensus positivi in deleciationem; quia Voluntarie delectationem malam amat , & raro , vel nunquam est sine periculo consensus positivi, praecipue in materia luxuriae ; unde delectationem de re illicita animad-Vertens - tenetur positive resistere r. deserendo objectum , vel actionem inhonestam, & inutilem, unde nascitur . a. Per actum formalem displicentiae , & mentem alio vertendo ; vel orando , nisi justa a positiva resistentia excuset causa , qualis est a. probabilis timor , ne depulsa gra- Λ a 4 vior