장음표시 사용
281쪽
cans es nuda praeditum magnitudine, inmdeque non ob1cure conflasse conclusionem, deum neque oculis, neque aliis sensibus posse percipi, adeoque esse αὐατον & π η Θνητ' cpum ἀθεωρητον, omni mortali naturae Auisibilem, & ab ipi omnem corruptionem atque, interitum esse procul hocque nomine eum adpellasse ας ρτον, corruptionis expertem, F ν άΘανατον, vivum immortale, ' item αθανατον. vitam immortalem. quod si respiciamus intellectum diuinum, de isto quoque Aristotelem tensisse praeclara atque egregia, assertant, siquidem existimauerit, deo soli vindicandam esse laudem sapientiae; si ratione. VDluntatis autem cognouerit, ipsum esse optimum. 7 nec non άρδην ἡσίαν, optimam
obfantiam , y quia γενετωρ σαρ - , πιπιος τῆς σωτηρ ας δἰ ον ζωμεν, parens e seruator fit, caussa salutis no rae per quem viva mus, hinc & ipse alibi ' vocetur ετωρῶος τε- L
, sodalitius s amicitiae praeses, hypitalis,
expiator Ppplex es placabilis; queliaue nurulus livor, nulla inuidia, nullus teneat dolor;& quamuis maxime sir benignus, omnis'; , qua fruantur mortales, felicitas ab ipsius prolixa ac benevola proficiscatur voluntate; iustitiam tamen semper observet, qua suum cuique di
282쪽
na malaque pro meritis; δ & quod ad potentiam dei adtinet, omnium sit potentissimus, tandem quum notio dei etiam hoc significet. quod omnia condiderit,adeoque sit caussa prima omnium rerum, haec quoque cognitio celebratur in Aristotele, quippe qui professus sit, lmundum effectum esse a deo. 3g. VII. Quis igitur dubitaret, Aristote- llem praeclaram dei notitiam habuisse ξ quisque isane ex illis, mi illum pio prosequuntur cultu, sessatis philosophi huius a nobis collectis magnum statuit pretium, eiusque pietatem s numque de deo sensim probare rubinde contendit. Sed tamen veritatis studium nos ab eorum sententiis plane dimouet; utque pateat clarissime, non mediocribus argumentis nos' adductos a tam magnifica de Aristotele Opinione discedere, primum fundamenta doctrinae Aristotelicae, quae res naturales explanat, attingamus, & quam lubrica ista sint, demon- stremus. atqui philosophi, qui Aristotelem
antecedebant aetate, posuerunt principia Composta rerum naturalium, & quidem T H A L E sdixit, constare Omnia eX aqua, ANAXIMEN ES Vero eX aere, quoniam longe sit subtilior aqua; AERACLITu seX igne & X E N O P Η Α-NEs atque post hunc PARMENIDEs eX terra, qui adeo naturae progressum ex solido in fluidum, secus atque adhuc factum fuerat, defendebant, ac de mechanicis & solidis princi- piis cogitabanti quae quum consideraret post-
283쪽
hac EMPEDOCLEs, atque ipsi& aqua Thaletis,& aer Anaximenis, & ignis Heracliti,&mechanicorum terra placerent, quatuor haec coniunxit& primus totidem posuit elementa, in quibus omnia naturae gignerentur, Conser
menta iudicabat philosophus noster, nimis esse c0mposita, quapropter de principiis simplicioribus erat sollicitus, prout inter primos fuisse videtur, qui inter ta&principia discrimen constituerunt, cuius
rationem elare eXposuit PLUTARCHUS. 'quibus de causis retinebat quatuor illa elementa & tria adhuc principia materiammam & priuationem illis adiungebat, quo physicam eo modo, quem metaphysici obteia uant, tradidit, nec sine documento surgularis cuiusdam calliditatis, quamuis magno cum detrimento ipsius disciplinae. etenim philosophi, qui Aristotele superiores erant aetate, mam xime mechanici & physici perturbauerant si
perstitionum insigniter, eoque nomine non mediocre contraxerant sibi odium, quod ut Aristoteles declinaret, etiam eruditorum di putationibus in utramque partem satisfacere posset. abusus est metaphysicis abstractioni-Dus, quarum ea est indoles, ut cum omnibus sententiis, siue sint verae, siue minus, conciliari,
etiam cum superstitione in gratiam redigi pose sint. sic Aristoteles comparauit sibi omnium fauorem, atque essecit, ut perpauci ipsi essent
284쪽
aduersarii, tum quod principia illius, nimis generalia varias admittebant interpretationes, tum quod pleri que subtile eius ingenium in abstrahendo metuebant. quapropter haud mirum est, Aristotelem existimasse, quod εοι καθ κ ἐπι τα καΘ' ἔκα--προιέναι. id est, ab uniuersalibus progrediendum ad singularia. sit, y id quod ordini, quem natura intellecturnostro in cognoscenda veritate praestripsit, maxime est contrarium. g. IIII. Quod igitur ad naturam materia adtinet, dicit Aristoteles: φ ῆ υλνε πα- γητικον materia, quatenus materia, espassuum quiddam, & alio loco: 3 τῆς μεν το
- ἐτέρας Dνα λεως, patinamques moueri materia es: Vere vero mouere alterius poten- 'tiae, ex quibus patet, quod philosbphus noster existimauerit, materiam in se spectatam omni agendi vi esse destitutam, quapropter necesse erat, aliud quoddam motus principium adiungere, id quod num intellexerit per formam, nec ne Θ non est expeditum. namque in quo natura atque indoles ὐσίας siue formae sit posita, Aristoteles id ineuolutum implicatumque reliqui id quod interpretes ipsius in varias distraxit partes. nam doctores philosoph. Aristotelicae latini adfirmabant, sormam esse substantiam;interpretes autem graeci esse accidens materiae, quo factum, ut formam a materia plane veluti peculiarem substantiam distinguerent ac materiae proprium esse pati; formae autem ag re, adsererent, prout quoq; in varias easq; inu-
I physici an iras. lib. L ea . r. a de amerat. O cormpl. lib. I. cap. 7. 3 ibid. lib. II. cae. 7.
285쪽
tiles disceptationes ac controuersias de origine formarum sunt deducti, confer Io. BA
' at vero Aristoteles per formam intelligat siue substantiam, siue accidens, neutrum erroris vitio caret. quod si enim dicas, sermam esse accidens, eisinus est substantiae, non caussa, quoniam omne accidens est essectus sit,stantiae; si vero est effectus, non causa, sequitur quoque, vi non sit principium quoddam rerum naturalium, siquidem principium & caussa hac in re eiusdem 1unt significationis. nec forma esse potest substantia. nam hac significatione,quidquid agit, est forma, iam vero agit & deus &spiritus & corpus,quae tria maxime sunt diuer-λ siabstantiae, quibusue omnibus notio formae est adtribuenda, ut adeo exinde pateat, quod forma Aristotelis sit abstractum quoddam metaphysicum, Vide ANDREAM RUDIGE-ὐRVM. ' tandem nullum locum hahere potest in principiis rerum naturalium, m. quidem ipse Aristoteles 3 fatetur. ei ἀδυνατον videri, ex nihilo aliqui eri. g. V. Non ab re erit, doctrinam Aristotelis de motu quoque adtingere,antequam ostendamus, quomodo principia physcae Aristotelicae
coniuncta sint cum atheisino. motum autem ita definit: κύνησιν ἄνω ἐύελέπειανυς κω 'si ῆ κιν,ἐον, dicimus ergo, motum esse actum mobilis, quatenus est mobile, si quae de
286쪽
finitio ingenio atque amplissima fama Aristotelis plane est indigna. namque si istam accuratius consideramus, illa seque absurda est, ac is dicerem: motum esse motum, prout Aristo teles nec causta nec modi motus fecit mentionem , quo & factum est, ut modo sex, modo quatuor, modo tria Posterit motus genera, modo haec, modo illa. in categoriis enim sex
nominat, γένεσιν, cpΘοζαν, , μετωσιν, αλλοίωσιν, κώψ τὴν κατα τοπον - , id est, generationem, corruptionem, augmentum, δε- crementum, alterationem, s loci mutationem; alibi autem cpροαν, αλλοι-ιν, αυ lia ionem, mutationem, corruptionem s
augmeutationem ; sic & alio loco trium tantum facit mentionem Φοροις, ἀυξήσεως ψBAbσεως, lationis, augmentationis G corruptionis ;quam distinctionem ita quoque effert, ut dicat 3 aliam esse υνδε τοῦ ποσοῦ. Τη, Του ποιου, γην κοιτα Vπον, quantitatis, aliam qualitatis,atiam loci motionem, quas diuersas motus species maxime turbatim proposuit, praecipue quod motum loci reliquis motus speciebus sine caussa opposuerit, quoniam sine mutatione loei vel matii nullus motus fieri nec concipi potest, ut de eo taceamus, quod motum vitae, di ut dicuur, elasticum reliquerit intactum, Confer A N DR EAM RUDIGERUM. ερ. VI. Vt autem ostendamus baec Aristot
lis principia doctrinae physicae facile quendam ad atheismi vitium posse deduceis, id in pria
mis putamus & praemonemus,nΟS mentem nostram cognitione naturae eXcolere debere, vi
x vi anima lib. I. c. q. 3 M. U. cv. q. lis. Uti. c. a. 4 lusis. o n. lib. I. v. 7.Aa. I.
287쪽
partim inde consilia de tuenda & conseruanda corporis Valetudine capiamus; partim de deo ac rebus diuinis sentiamus recte, quo ipso disciplina physices remedium est aduersiis atheismum& superstitionem. hinc & CICERO
dicit: omnium autem rerum natura cognita, leuamur superstitione, liberamur mortis metu, non conturbamur ignoratione rerum, e qua
ipsa horribiles exsi unt saepe formidines : &
alio loco: nec vero potes quisquam de bonis malis vere iudicare, nisi omni cognita ra- .
tione naturaeήvitae, etiam deorum virum conueniat, nec ne, natura hominis cum uniuer.
D: quaeque sisnt vetera praecepta sapientium, qui iubent tempori parere sequi deum esse noscere nihil nimis. hac sine phusicis quam vim habeant, ses habent maximam) videre
nemo potes. 'atque etiam ad iusitiam colendam, ad tuendas amicitias, reliquas caritates quid natura valeat, haec una cognitis potes maderet nec vero pieta. aduersus deos, nec quanta his gratia debeatur, siue explicatione naturae intelligipotes. quam cognitionis physicae vim si ristoteles cognouisset,eiusmodi sane principia rerum naturae adhibere debuisset, quae diuinam operam , quaeue summum numen, Vel uti auctorem omnium rerum, quaS complectitur natura, produnt. sed si tria illa, materiam, formam & priuationem, quae notiones sunt mente & cogitatione sep ratae, admittamus, omnes sane naturae effectus explicare Possumus,ut non opus sit deo,quamcunque etiam sequamur interpretationem.
288쪽
primum enim materia,forma & priuatio quum sint abstracta metaphysica, fiunt & producuntur ab intellectu nostio, adeoque rebus ipsis, a quibus notiones hae separantur, sunt posteriora,quapropter non possunt esse principia a deo ad condendam naturam adhibita. deinde indoctrina de motu caussam illius primam putat esse modo deum, modo caelum, modo vero clarius, quid hac in re sentiat, effert, quando dicit: ουδεν παροὶ φύειν οἰίλον, nihil enim praeter naturam es aeternum, quumque Aristoteles non satis deum & naturam distin- xerit, facile quis intelligere potest, quomodo haec inter se cohaereant, &Vnde lemnis Peti pateticorum formula: motus est aeternus suam trahat originem. adhaec si forma, quam opponit materiae, est. principium agens, prout materiae indoles semper seri, Ut aliquid patiatur, taleque principium esse potest Deus, bi-xitus & corpus; Aristoteles sane secundum hanc doctrinam naturae essectus ' explanare
potest, si modo spiritum, sive sit deus, siue m
nus, admittat.= quo nomine non positamus. quin THOMAS BURNETII Riiudicium probemus, quando dicit: hac quum ita sint, a que talis fuerit philosophia Aristotetis, fatu admirari non possumuι orbis cbrsiani vorem: qicii per tot secula hanc disciptinam unia
.ce amplexus es: laudibus ad coelum extulit, Omnibusque scholis es academiis stublice δε-cendam es praelegendam commendamt: immo sanciuit autoritate es in dissentientos ab Ariasotele, aut nouam molientes philosophiam tanquam lim haereticos religionis christianae ho-
289쪽
sies grassibatur. hinc tardi scientiarum progreos: cs a tot secutis, quibus invaluit haephisisiophia , nusia inueuta, vulga commoda attulit humanae vitae. quos volumina commen 'tarrorum magna inutilia' quot praeclara
ingenia hoc feruile iugum ferre coacta, in colendo solo infrugifero frustra laborarunt. seri Iesebat orbis chrisianus, quoi arena con-dpersus, ubicunque haec philosophia disseminata luit.
g. VII. Posset quis nobis obiicere Aristote- Iem tantum Corporum naturalium principia tradidista, ita ut illorum partim materia, partim forma essent considerandae, ac de industria nullam mentionem dei fecisse, quoniam in illius contemplatione ac cognitione physicus minus versari debeat, quo nomine necessarium esset, ipsius doctrinam de deo ac mundi origine examinare. nec negamus, Aristotelem
libris physicis propositisse doctrinam de corporibus, quamuis ipse sibi non satis constet, ac libris de coelo corpora caelestia reserat ad physicam ; metaphysicis vero caelestia physicis
OPPOnat; attamen,Vtiam superioribus obse vavimus, debiusset physicam seu doctrinam de Corporibus naturae eiusmodi superstruere principiis, quae nobis rectam ac facilem viam ad cognitionem dei demonstrassenti de cetero ea, quae a nobis sunt obseruata, non Obscure significant quo animo quoue sensis mentis de deo fuerit Aristoteles, quae Vt pateant adhuC Clariora, in sententias ipsius de deo ac muricli origine inquiramus. fuerunt plurimi ex philosophis, qui mundum ea quoque facie, i qua nunc conspicitur, aeternum fuisse, aut nul
290쪽
tum habuisse initium, etiam genus humanum semper extitisse contenderent, quos breuiter indicat CENso RINVs: δ sed prior ida, inquit , sententio, qua semper humanum genus Disse creditur, auctores habet 'thagoram Samium , s Oceltam Lucanum-Arcotam Tarentinum, omnesque adeo Pythagoricoι. sed. Plato Athenien is, cs Xenocrates s Diacaearchus Messenius itemque antiqua academiae philosophi non aliud videntur opinati. Arisoteles quoque sagirites Theophrastis mollique praeterea non ignobiles peripatetici idem scripserunt eiusque rei exempla dicunt, quod negent, omnino postse reperiri, aues ne ante an ova generata sint, cum s ouum fineatie s auis me euo gigni non possit. & quamuis alii originem generis humani admiserint, materiae tamen aeternitatem statuentes, & in hunc errorem per male intellectum principium illud: ex nihilo nihil , coniecti, reipsa negarunt creationem, & cliuinis operibus, a quibus omnia dependent, eorumque libertatin1mmam intulerunt vim. sic Aristoteles existimauit, mundum esse aeternum, quod ex ipsus monimento de coelo patet, ubi de duratione mundi disserit, ac rejicit cum eorum opinionem, qui principium illi sine fine, tum aliorum, qui initium pariter & finem adiungebant, ex quo id consequitur, ut mundum &principii & finis expertem esse putauerita hinet& LAc TANT ivs 3 nam Aristoteles quum non videret, quemadmodum posset tanta rerum magnitudo interire; c hanc praescriptio A