장음표시 사용
301쪽
vitam tam assidue fuit versatus. hoc saltima mo, ex scriptis Arisotelis, qualia hodie exstant, hoc neutiquam constare, necposse Armiter concludi, Arsotelem fuisse atheum, neque adeo Hippocratem ex scriptis Hippocratis, quod conatus nuper est demonserare vir acuti es acris ingenii. nam quod non plura de deo dixerit uterqueterendum in philosophis, qui rationes
proximas rerum naturalium exponere vole-- hant, non ad caussam priinam, quam praepone- hant, tanquarn aae aram semper confugere.
g. XI. Exposuimus itaque Aristotelis sententiam de deo. equidem oblhruare adhuc possemus, quod dixerit, deum elie άίλον
auimal aeternum alio autem loco asseruerit. animal constare εκ κοὐ σωματος, ex .
anima s corpore: item , οη κορη καὶ ἡ κομῶ ἡ το σωρια τουον, ut pupida visusque oculuae es: Ac anima corpus es animal; sed de industria haec su. lentio dimittamus. nam Aristoteles a culto- .ribus suis per hoc excusari, quin etiam defendi potest, quod vox ζῶον signincet viventem sub-1tahtiam generatim, speciatim autem, si de deo adhibeatur, ipsius αυτοζωὴν , prout quoque
enim deus est. g. XII. Videamus nunc de illorum opinio- na, qui eximiam dei notitiam in Aristotele praedicant, & hanc in rem multa testimonia, -
302쪽
quae superioribus attigimus, adserunt. Si loca illa intueamur nude, possent facile nos ad adsensum mouere ; sed quum ipsa doctrinae Aristotelicae principia reuocantus ad animum, tum demum manifeste obseruatur, illis nullam inesse dignitatem. profitetur quidem Aristoteles, deum esse unum, nullis circumscriptum limitibus, omnis materiae eXpertem, i mortali natura praeditum, absoluta sapientia, . benignitate, iustitia, potentia conspicuum. atqui deum Vnum atque aeternum pronunciara Potuit,quum materiam ab omni aeremitate era
ritisse crediderit Z & quae sapientia, quae PO-
. tentia quaeue alia Virtus apud deum esse potest , qui impulsus per necessItatem cum materia coniunctus, 1upremum tantum coelum moueat, regat, gubernet Z mortalis sane, qui
solo lumine rationis humanae illustratus, tales proprietates dei minus habet cognitas, nisi ex operibus ipsius magnificis atque praeclaris,
quum ipsum mundum, eius membra, coelum,
huiusque insignia solem, lunam stellasque;
terras, maria ac omnis generis animalia vidis.set, quumque temporum maturitates, mut
tiones, vicissitudinesque c6gnouisset, college- , xit, aliquam excellentem esse ac praestantissimam naturam, quae haec Omnia per Potentiam .
ae sapientiam summa libertate praedita secerit, etiam adhuc pro incredibili benignitate eo 'seruet. adhaec Aristoteles saepe tradit non apta inter se & cohaerentia, sed sibi ipsis repugnantia & contraria: hinc cICERO δ . Art .υω quoque in tertio de philosepbia libro mu ra turbat, a magistro Platone non aeissen
303쪽
- risus: modo enim menti tribuit omnem diuinia ratem: modo mundum ipsum deum dicit esse: modo quendam alium praefficit mundo eique eas partes tribuit, ut replicatione quadam mundi
motum regat, atque tueatur: tum caeli ardorem
Heum dicit esse, non intePigens, caesum mumii eqsepartem,quem alio loco ipse designauit deum;& L A C T A N ΤIv s : δ Ar; foteles quamuis secum ipse dissideat ac repugnantiasibiredicatientiat. quapropter non est mirum, quod Aristoteles interdum bene & praeclare existimet
de deo, interdum vero omnem Vim ac naturam diuinam tollat. ac quamuis facile ex hisce conclusio essici possit, quod in tanta dissensione ac Varietate, in qua Aristoteles de deo disserens constitutus est, nihil firmi neque de pietate, neque impietate ipsius sit dicendum. adeoque nostra Gisputatio suo careat fructu; haec tamen , licet speciosa videantur , debiliora omnino sunt, quam ut nos de iam proposita sententia dimoueant. verum est, Aristotelem dicere sibi contraria; sed quod integram doctrinam de deo atque origine mundi ita struxerit, ut etiam principia illius sibi sint repugnantia , nec lectores habeant facultatem, Veras ac genuinas ipsius sentenuas cognoscendi,Plane negamus. quo nomine, si rem ipsam intueamur accuratius, obseruabimus, quod Aristoteles conclusiones sibi contrarias tradiderit, & quamuis vi principiorum haberet ne cesse, aperte omnem in deo suo negare diuini- up tatem, istum tamen aeternum, infinitum, sapi-λ entem, benignum esse adfirmauerit, Vt artem, impiam doctrinam quadam ratione Occultan-
304쪽
di, eXerceret. quod si enim nuda Aristotelis: effata de proprietatibus dei ponamus, nulla habita ratione ipsius complexus doctrinarum- qualia ista sint, non facile possunt indicari. si quis ex hisce colligere velit, philosophum hunc de deo existimasse bene, eodem sane iure etiam BENEDICTUM SPINOEAM praed care adeoque absoluere atheismi possumus. g. XIII. Adhaec obseruamus, quod muli testimonia, quae 1uperioribus in verum Aristo telis de deo sensum prolata sint, lubrica fide atque auctoritate nitantur, quod ex libro de mundo sint petita. namque de ipsius auctore in utramque partem disputatur. alii negant, Aristotelem opus hoc perfecisse, Vr M V R Ε-Tus, y S ALM AS VS, R D ANIEL HEIN SI Vs, 3 MEN AGI Vs, ' vos sius, S IACOB v s T M o M A s IV s. si alii autem ipsiam exelusisse fetum hunc adfirmant, iique recentiori aetate, ingenio atque eruditione clarissimi viri, PETRUS PETITUS, I ELMEN HOR-sΥIus, FORTUNIvs LICηTus, ' IO.. ALBERTUS FABRICivs & qui commentariis notisque librum hunc illustrarunto LAUS WORMIVS, IO. LANGIVS, BONA V. VULCANIV s. nos fatemur ingenue,priorum
auctorum,qui monimentum hoc Aristoteli abiudicant, argumenta nobis videri grauiora, ut non possimus, quin illorum sententiae fauea- mus. siue enim ipsas doctrinas,quae ibi traduct-
305쪽
tur, sue scribendi genus respiciamus, deprehendimus omnino, quae cum Aristotele eiusdemque ingenio minus conueniunt. quod ad res ipsas adtinet,magnam obseruabimus diuer- 'statem sententiarum, si librum hunc cum genuinis Aristotelis monimentis contendamus. primum compertum est,Aristotelem caeli rete nitatem tueri atque asserere, mundum extitisse ab aeterno; hic autem dicit auctor, ipsum mundum διακοσμησιν υπο Θεῶ και δια Θεόν φυλατὶ ριενην, ornatam ordinationem dei munere, dei
recta custodia esse; & paullo post clarius: ιλkγες Ταπανὶα και λοὶ Θεοῦ συνές,1κε, omnia ex deo consistere es per deum. δ secundo Aristoteles intelligentias coelo affixas credidit; heic autem duae caussie de utraque in uno deo ponuntur, quarum altera χαι τικη seu λακοσμητικὴ, quae & sormauit orbem ; altera συνεκτικη siue .vλακτικὴ, quae hunc conseruat& regit. ter ris satis est manifestum. Aristotelem ad lunam tantum usque diuinam prouidentiam sese mouere, existimasse; heic autem haec legimus:
σεμνοτερον δε κω πρεπωδειερον, ἀυτον μεν ἐπὶ ανωτατο χορθας την δε δυναμιν διὰ τους ἀπαντος κοσμιου διηκουσαν ἔλιον τε κινῶν και σε - κά του παντα σρανον πεμαγειν, αλον τε θω in τοῖς ἰπὶ τῆς γῆς σωτηρίας, quare augu-
ills id derent que existimqndum est, deum
summo in loco ita esse coliocatum, numinis ut tamen eius vis per uniuersum mundum pertinens, tum solem lunamque moueat, tum coelum omne caussam praebeat eorum
M. in terra sunt sessistis atque incolumitatis. paruauctor libri huius destripsit Britanniam
306쪽
& Hiberniam quae Alexandri tamen tempore ignotae fuerunt, quod TACITVS confirmat, inquit, nouornr maris tunc primum romana classis circumvecta, infulam esse Britanniam adpirmauit;&DIO CASSIVS 3
noramque, ne esse quidem eam, compertum fuit; posteriores in controuersiam adduxerunt, contianensue ea terra,an vero insula esset. . huc quoque accedit, quod auctor tradit de nobilissima insula Taprobane, ' quam Alexander rex de-' texisse dicitur. si igitur haec scripsit ante ipsius expeditionem, sane situm illius minime scire potuit; sin in ipsa expeditione, plane absu dum fuisset, hoc Alexapdro exponere, qui ista maxime cognita habuit aut primus, aut 1blus. nec tractandi ratio & scripturae genus Cum in- .genio Aristotelis conueniunt, Vt pluribus demonstrat DANIEL HEINSIvs. , equidem alii, qui scriptum hoc inter γνησια phyosophi huius monimenta reserunt, variis ex vetusta aetate testimoniis muniunt sese, quae iam credidit , id ab Aristotele: esse prosectum. primum Prouocant ad ST OBAEUM, si apud quem ex longiore illa epistola Aristotelis ad Alexandrum mesi τοῦ παντος fragmenta eX- stent, quae omnia ad verbum leguntur in libro hoc de mundo; sed ex his nondum perspicuum esse putamus, monimentum hoc Vere esse . Aristotelis. nam quamuis epistolam hanc περὶ τῆ πακτος Aristoteles ad Alexandrum con
307쪽
scripserit, quamuis etiam illius fragmenta deprehendamus apud sTUBA EVM, quae eX tene libro de mundo; verus tamen scripti huius auctor hanc Aristotelis epistolam in usum suum transferre potuit. nec firmum argumentum est, quod opus hoc de mundo in 1 criptum sit Alexandro, quoniam magna probabilitate adfirmare possumus, nomen hoc aut sine caussa esse additum, quod & in nonnullis exemplis hodieque omittitur; aut ideo fuisse adiectum ab auctore, ut facilius sub Aristotelis nomine admitteretur. deinde adserunt testimonium IusT1NI mari ris, qui dicit : Acιςοτήλης
autem in eo, quem ad Alexandrum Macedonem
scripsitIibro, breuem quandam philos hiae suae desineationem proponit: ubi manifeste quoque ac perspicue Platonis tostis sententiam. neque mim in ignea substantia vult 6se deum, sed
vero quintimi aliquod aethereum atque immutabiae consiluit corpus, in quo eum ponit. adfirmat igitur primum IusTINus, libro hoc Aristotelem philosophiae summam tradidisse breuiter. Sed tantum abest, ut id scripto huiust consentaneum, Ut ne inscriptio quidem admittat. nihil enim de disciplina, quae ratio-Bem μυδεluntatem in functionibus ipsorum Tt, attingir, qu ue de rebus naturalibus
308쪽
re hoc manifeste tollitur sententia Ρlatonis, ut existimat I v s T i N V s maror, siquidem Capite quidem secundo quinta essentia ponitur; sed sine ulla Platonis reprehensione. tertiust stis esse debet AP vLEI Vs, qui Praefatione libri sui de mundo dicat: quare nos Arsore- .
em,prudenti4simum es doctissimum philosiophorum, es Theophrastum auctorem secuti, quam tum possumus cogitatione contingere, dicemuWde omni hoc ciriesi ratione, naturaia re incia complexi,qcur Ο quemadmodum moueantur, explicabimus. quum igitur APULEIus librum graecum de mundo ad Verbum Propemodum in latinam linguam transtulerit, ipseque, quem secutus sit ducem, commemorauerit, ex hisce consequi putant, Aristotelem esse auctorem graeci operis de mundo. sed tamen APULEIvs Profitetur, sequi se Aristotelem 'ti Theophrastum, quapropter eodem iure concludere ex hoc possumus, quod Theophrastus conscripserit librum de mundo. vexum neque Aristotelem neque Theophrastum illius este auctores, aperte significant Verba APULEII, quod tantum interpres fuerit, a que Aristotelem & Theophrastum, non se, sed auctorem secutum esse dixerit, nisi eundem , qui sequitur & quem sequitur, dica-
309쪽
Σ Υ N Ο Ψ I DBiseniarum nexus cum superiori argumento g I. v terum philosopborum sententiae de prouidentia diuina I. I l. loca asseruntur , ex quibus multi probare contendunt verum Arsotelis sensum deu dei prouidentia f. III. contrarium demonstratur III1. respondetur ad illa loca 3. U. VI. VII. fit conclusio de hae doctrina cum athei gno coniuncta f. VIII. caussae, cur negetur prouidentia VIIII.
f. I. Qui deum este profitetur, & prouidentiam simul esse concedit. nam quum notio dei complectatur quoque notionem sapientiae, potentiae & benignitatis, ita ut fiammum numen non solum possit, sed & velit proui-dgI 0mnium rerum curam tenere; nemo sane deum esse, prouidentiam tamen nullam, dicere potest. quapropter LACTANTI Vs R.dicit: etenim A est deus, utique prouidens e videmi aec aliter ei potes diuinitas attribui, stili es praeterito teneat s praesentia fiat, estora prospicio quum igitur providentiam
310쪽
fustulit Epicurus ) etiam deum negauit esse. quum deum esse professusis, es prouidentiam
simul esse concessit: confer Io. FRANCISCUM
g. II. Ex vero igitur sensu de deo vera quoque ipsius prouidentiae cognitio gignitur, prout illos, qui aut omnem cliuinam mentem negant, aut eiusmodi deum credunt, apud . lquem nihil est diuinitatis, error quoqUe tenetoc miserabilis ignoratio prouidentiae summi inuminis. id quod exemplis philosophorum ex aetate vetusta possumus illustrare, quorum quisque ut sentit de dei indole&natura; ita quoque de ipsius prouida rerum omnium mente existimauit. PLATO maximam deo libertatem adtribuit, accredidit, mundum ex llibero dei congressu cum materia extitisse quo Jfactum est, ut mundum ab aeterno fuisse negare Iosset, sicque omnium, quos vetus graeCia tuit, principum philosophorum sapientissimus iudicaret de deo. quapropter etiam mundum Prouidentia ipsius regi atque administrari, est Prosessus, ac primus nominauit in philosophia
την του Θεκ προνοιαν, dei prouidentiam, teste DIOGENE LAERTIO. praecipue autem
opere de legibus 3 copiose de momento hoc disputat& probare contendit, deos dari, illos omnibus prouidere, ac tandem pro merito rum ratione decernere hominibus aut suppi, Cia aut praemia. apud sTOICos deus erat mens mundi & quissem non assistens , sed informam forma , quippe qui cum materia comnexus esset vinculo arctissimo ac necessario,