Io. Georgii Walchii ... Parerga academica ex historiarum atque antiquitatum monimentis collecta

291쪽

' aetem ille et e gere; semper ait fuisse mundum ac semper futurum. cui impiae sententiae ex illis, qui Aristotelem sectati sunt, magno studio imprimis quoque sese addixit A N D R E-

mis'pene sto emis fuit qui quid Aristoteles velit , cepisse visus es: prout pronuntiat , non longe ab hac impietate abfuisse

CLAUDIUM DERIGARDUM atque adeo, ait, uno eodempue opere BERI GAR Dus) di versis cum Epicurea tum Peripatetica impietatis rationes adornauit, quamquam Aristote estis insiplinam fustas es ar4 tius excoluit, atque eam potiis um, quam libro phet eorum

octavo, librisque de coeloinrerum generationet indit, quibus uniuersam mundi fabrisam ne prouidentila architectrice extruxisse se putat philosophus. g. VIII. Equidem fatetur Aristoteles,munis clum a deo esse productum, sed ea sententia, quae impietatis plenissima, nec a sena ac polita intelligendi facultate proficisci potest. Omnes

Philosophorum, quos vetus graecia tulit, sectae an eam ingressae fuerant opinionem, duo esse aetema, deum & materiam, ita ut deus sit sa-eientia Praedirus, materia vero bruta; illepar tiCeps rationis; haec vero expers; ille princispium S caussa boni; haec vero mali; cuiu molli dominae plane iunt abirdae, ut mirari satis non Possimus, quod nostra aetate P E T R v su A E LIV S EXistimauerit, istas a nemine solide esse confutatas, nec feliciter posse consularia

292쪽

vero ut rationem voluntas & hanc libertas sequitur, non poterant non hi philoiphi libertatem operandi aut deo sibi relicto abiudicare,

aut adtribuere materiae. atqui materiae inesse necessitatem eamque magnam, non medio- .cri consensione profitebantur ; deo autem tanto minorem libertatem adiungebat quis- . que, quo arctius istam cum materia coniungeret, aut in materiam immergeret penitus. itaque Plato censuit, mundum ex libero dei cum materia congressu extitisse; quum Aristoteles contra & Stoici crederent, deum vinculo necessario, quod esari minime potuerit, Cum materia fi11sse coniunctum, quamuis Aristote - .les in eo a Stoicis discreparet, quod ipse mundum sub luna a deo per solam virtutem attin

gi ; Stoici contra per ipsam substantiam quasi

fermentari opinarentur, Vide IACOBUM THOMASIUM. y quapropter nonnulli diserimen ponunt inter formam assuentem & in- . formantem , asseruntque Aristotelem credidisse deum veluti formam assistentem adeoque crroris, quem pestiferum inprimis B E N E D I-CTvs SPINO ZAin lucem produxit, esse immunem. equidem si fidem habeamus CLEMENTI Alexandrino, 3 Aristoteles deum esse animam mundi existimasse videtur, si quidem, ut verba ipsius latine tantum huc trans- ,

feramus, ita dicit: cujus quidem sectae pateticorum i qui est stater, nihil de eo patre, qui supremus es, intelligens, putat use avisnam uniuersi, hoc es mundi animam deum esse exi

. . . ' simans,

293쪽

simans, ipse a se ipso confunditur. qui enim

usque ad lunam eius de is prouidentiam, δε- inde mundum deum esse exis at, euertitur ut qui eum, qui es dei expers, deum esse arbitretur. hinc & RAYNAvDvs repre--hendit CLEMENTEM: nec enim , inquit,

potes quidquam ex Ariuotele proferri , quod

errori isti faueat ; intelligit autem errorem, quo deum permutarunt in animam mundi proprie dictam & informantem. sed I A C o-Bvs THOMASIVs obseruat, quod nec Raynaudus Clementem, nec Clemens Aristotelem satis intellexisse videantur. quamuis enim Clemens iure ac merito reprehendere posset Aristotelem, quod contraria sibi &re' pugnantia dixerit, si toti mundo deum praese- 'Cerit, veluti animam mundi; prouidentiam autem ipsius solo coelo terminauerit; nunquam tamen probari potest, quod Aristoteles - affirmauerit , deum toti mundo praesidere. quumve Clemens mentionem tantum faciat animae Cuiusdam mundi, nec num sit anima Mens, an definiat, minus caussam Percipimus, cur Raynaudus ipsum adfecerit Censura. equidem proseruntur loca quaedam, ex quibus pateat, Aristotelem credidisse animam mundi uniuersam, eamque Informautem, fluando dicat 3 λεγεται δε-ετερως πνευμια, ἐν φυτοῖς νώ -πάνλυν διήκουσα,

Λ γονιμος 1υια, quum alioqui spiritus a petratur substantia animata genita- Uis in sirpibus atque in animantibus exsens

294쪽

per omniaquestertinens; item y γῆν h πἀπαν

rem, siem, lunam postremo totum corium Vis Vna Per Omnia pertinens, certo oriaue ae

id est, iviter es spiritus omnium, iustiter inae fatigobilis ignis impetus est, iupiter es radix

maris, lupiter es sol'luna. non negamus, . quod verba haec multam speciem illius erroris prae se habeant, quo deum& naturam confundere instituerunt multi; sed auctoritas libri illius, unde ista sunt depromta, non satis valida est, nec firmis argumentis Aristoteli, uti aucto-

ri potest adtribui, id quod infra verbosius de

monstrare, animum induximus, sic Aristot les cum a Platone, tum a Stoicis hac in re discrepato Plato enim, deum libertate frui, ceh-suit, quam summo numini & Aristoteles de Stoici abiudicarunt, existimantes, id per necessitatem adductum egisse omnia. Quod autem ad animam mundi adtinet ieciatim,

Plato illam esse, quidem credidit, sed plane

alia sententia, quam istam tradiderunt Stoici, siquidemPlato tres deos. deum smmum, mentem &animam, esse adfirmauit, ac per deum intellexit ipsum summum numen; per me μ' mundum, quem intellectus tantum percupit & per aniniam spiritum huius uniuersi,' quam opinionem Platonis fuisse, clarissime

295쪽

demonstrat IACOBUS THOMASIV s. quum

igitur ex sententia Platonis anima, tertius deus a summo numine fuerit distincta & separata, plane a Stoicorum placitis abhorret, quippe qui asseruerunt, ipsum deum animae mundi officio defungi, ita ut arctissimo vinculo cum materia sit coniunctus. ab homni sententiis cum Platonis, tum Stoicorum in ea recedit Aristoteles, quod deum non uniuerso mundo, sed tantum supremo coelo praesidere crediderit, nec cum Stoicis ipsum pro forma insormante ; sed assistente habuerit: conser s E BA-

g. VIIII. Sic Aristoteles persuasi sibi.

deum coelo supremo praesidere, seu esse moto rem primum, praeter quem alias adhuc intelli gentias, materiae eXpertes, aeteritas de inferiorum sphaerarum motibus praefectas credidit. εper quas plerique intelligunt daemones, qui media inter diuinam atque humanam mentem praediti essent natura, quod HERMANNVς

MAM STAN LEIvM. 8 deo igitur seu primo motori cura est ex sententia Aristotelis primi mobilis, quod veteribus est orbis stellarum fixarum, seu octaua sphaera, ita ut deus, quamuis moueat, ipse tamen maneat immobilis. hinc dicit Aristoteles: ' η μ εν γὰο

296쪽

ιἰ N1ν μαίαν υ* Dος, principium enim ac primum entium tum per se tum per accidens immobile est: mouens autem primo, sempiterno

cesse sit ab aliquo moueri, primimique mouens immobile per esse ac motum aeternum ab

aeterno moveri'unum ab uno. modum autem, quo summum numen ipsum immotum omnia alia possit mouere, eXplanat ea ratione, qua res vel intellectum ad cognitionem, Vel voluntatem ad cupiditatem excitare ac mouere queat, ita Vt quamuis in intellectu ac voluntate fiat motus, ipsa tamen res maneat immobilis. sic deus quum habeat sui ipsius cognitionem, quod sibi insint omnia praestantissima, in quibus partim intelligendi, partim appetendi facultas 'ersari possit, sempiterna sui ipsius

contemplatione penitus Occupetur, ita Vt nihil aliud ipse fuerit, quam sui ipsius coiitem' platio. - post primum hunc immobilem

motorem alias quasdam substantias seu intelliai gentias esse Voluit, quae ab ipsis motae inseri rum orbium motibus praeessent, si quidem dicit: ' ορωμ εν δε Τῆ ποιέο Τὴν

vero

297쪽

vero praeter simplicem lationem totius, quam dicimus primam siubstantiam immobilem

mouere, ceteras etiam lationes, quae errantium sunt, siempiternas ebse. nec se est, harum quoque lationum vvamquamque a per se immobili s aeterna fisbstantia moueri. ita intelligentiae orbium . in quibus planetae se-Ptem Voluuntur, praesides, per summi numinis admirationem atque adsectum incitatae orbes necessario mouerunt. adeo ut sine quadam numinis opera & prouidentia caelestium cursus fuerint constituti, quorum vi & opere inferior omnis natura per necessitatem quamdam mechanicam: nascatur & gubernetur. etenim quam intelligentiae orbes suos necessario sine . quodam consilio mbuerint, factum sit, Vt omnis quoque materiae moles variis agitata fuerit motibus, ex quibus diuersitas formarum prae diuersa materiae natura suam habuerit ori

ginem, ita ut si quid utile, quid pulcrum, quid

admirabile in rerum natura intueamur , id omne non diuinae artis, non prouidentiae opus esse, sed solius necessitatis ex iptis rerum qualitatibus ortae euentum dicere & habere de

β. X. En deum Aristotelicum l bene demente Aristotelis iudicauit beatus noster LV-

CΚENDOR FIVM. 3 Arisoteles in eam fere delabitur sententiam , ut et si Zeum non a pelget stultum, tamen ignarum rerum omnium

298쪽

saluat, qui nihil negotiorum no rorum inteia ligat , es videat , nihil eon erat praeter se ipsum es tantum confideret in speculatione fiui iv. hoc autem etsi non es sultitiam triabuere , tamen certe es adimere frientiam es

consituere ignarum rerum hu Irarum; recteque addit: sed quid ad nos talis deus aut in eius es vfisy quibus verbis nihil sime verius nec pulcrius dici potuisset. etenim nullum alium deum animo menteque nobis concipere possumus , quam qui sit principium primum, prima causia omnium rerum, quas complectitur natura, adeoque omnibus priv-ditus persectionibus. qui deus absoluta fruitur libertate, cuius Vi liberum quoque cepiteonsilium, mundum in tempore condendi, quem & ex nihilo produxit, & ubique singularis potentiae, sapientiae, benignitatis dedit documenta . cuiusmodi veritas adeo est per spicua, ut istam quisque, qui sanae rationis pamticeps, comprehendere debeat, atque omnino si mirandum, misse ex philosophis praecipue Aristotelem a tam Clara cognitione alienum. namque quum dicit, materiam cum deo esse aeternam, mundum nec principium nec finem habere, deum per mouum formae visi, tiscum eo necessario vinculo esse coniunctum, caelo tantum supremo praesidere,nullam rerum hostrarum curam tenere, contemplatione sui. ipsius totum occupari, quaeue sint inferioris naturae, fieri per necessitatem quamdam in chanicam , omnia plane turbat, & vim & naturam dei tollit penitus. ecquis dubitaret hanc Aristotelis doctrinam non modo esse absiar-dam, sed&impiami nam aeternitatem materiae

299쪽

riae asserere, ipsique deum quemdam pariter aeternum adiungere, idem est, ac si quis contraria sibi ac repugnantia adfirmare, atque hos ipso gerum rationis usum perturbare vellet. quod si enim materia aeterna est, aut est a se ipsa, aut a deo quodam: si est caussa sui ipsius, sane non potest esse materia, omni se mouendi facultate destituta, quid Z quod necelse est, adfirmare materiam esse deum; duplicem autem deum credere, aeque esset absurdum, quoniam deus si ex omni parte perfectus est, Vt esse debet, non potest esse nisi unus, Ut in eo sint omnia. at vero si materia a potestatem virtute dei prosecta, est omnino eflectus adeoque sua caussa posterior, id quod omnem

remouet aeternitatem. eX quibus patet, quod homo quoque, qui tantum luce ac lumine rationis utitur, adfirmare ne

cesse habeat, deum ex nihilo produxisse materiam primam, id quod quanto clarius est , tanto in maiorem deducimur a Gmirationem, quod veteres philosophi mirifica consensione, viato, Aristoteles, Stoici, Epic rus de aeternitate materiae male existimauerint. fuerunt quoque, qui quamuis Aristotelem magno consectati uni studio, hanc tamen doctrinam de aeternitate mundi minus probarunt, sed impugnarunt. saltem eam reiecisse

que. de cetero Plato de modo & ratione,qua ex rudi ista eaque aeterna mole mundus hic prodierit, Verius sensit, quam Aristoteles

300쪽

Stoici & Epicurus. nam iuxta Platonis placuta mundus ex libero dei Cum materia Congressu extitit, quum Aristoteles contra & Stoici illum siue congressum siue neXum, quiue adeonrinus potuisset euitari, crederent, & Epicurus ex fortuita atomorum concursione mundos plurimos ort8s adfirmaret. Verum haec Aristotelis sententia de deo non selum sanae ratio, ni est aduersa. sed & multum illi inest impieta- tis. equidem eX ista probare a C colligere, quod ipse Aristoteles fuerit atheus sua mente suoque animo, minus instituo; sed talem dο-

ctrinam eum atheismo maxime esse coniunctam,& quemdam facile in tam pestiferum e rorem coniicere posse, Contendo. hac enim ratione omnes naturae essectus explanari pos-

fiant, ut nobis non Opus sit deo, adeoque quilibet atheus huius modi doctrinam de deo aemundi origine admittere queat. quod & haud dissiculter concedet nobis Io. ALBERTUSsABRICI Ys qui hac de re hoc idque moderatum tulit iudicium: mihi quidem non videtur temere inter araeos reiiciendus esse Ari- soteles, etsi mundum aeternum a deo naturaliter emanasse sensit, s multos docuit graves s moximos errores, quorum vim si omnem penetrasset, vel consecutiones uniuersas fuisset ample- xus, in s Θεοτητα forte potuisset incidere, τM sialtim perinde omni se exsolvere religione, ut

Epicurus fecit. neque estputo, quati ipse se

rit animo erga deum, vel num omnem eius c0 silentiam amoremque mente eliminauerit, mcuius operibus contemplandis per omnem fere