장음표시 사용
311쪽
DE ATHEISMO ARISTOTELII. 279quam ob rem neces erat, omnem tollere prouidentiam. eqQ affirmabant, muncium
regi&gubernari, fido dei animo; sed hac
ratione contraria sibi docebant, quum putarent, deum esse animam mundi, Anihilominus ipsi adtribuerent prouidentiam. quod bene obseruauit LACΥANT1vs interdum
sic confundunt, ut sit deus ipse mens mundi smundus sit corpus dei : quas vero simul esse
coeperint mundus'deus, ac non mundum fecerit: & paucis interiectis: ubi est ergo iliuae, quod iidem ipse aiunt; factum esse diuina 'prouidentia er regi ' si enim fecit mundum, fuit ergo sine mundo. si regit, non utique
sicut mens corpus regit; sedlanquam dominus domum, navim gubernator, auriga currum.
nec illorum doctrina de fato ullam admittit prouidentiam dei. omnia enita fato subiecerunt, quamuis ipsimet, quid fatum si, non sa- . tis intellexerint, ut malignitatem fati Stoici solide demonstrauit i A C o B V s T II O M A S I Vs; at vero si deus est pars mundi,quo modo a legibus fati potest esse 1olutus p si igitur deus vinculo fati adstrictus , omniaque per fatum sunt necessitate ineuitabili, omni plane libem 'tate destituitur deus omnisque ipsius remouetur prouidentia. obseruamus quidem, Stoi-c0s interdum fatum a prouidentia diuina dis-Ternere: hinc M. AURELIUS ANTONI-Nvs 3 dicit: omnia sunt aut ἀναγκη ε μαρ απαράβατος ταξις, necessitas fatalis, a que ordo ineuitabitis; aut προνοια ἰάσιμος, pro- I Glutis placabilis; aut Φυρμος εικαιοτ1ῆος καὶ
312쪽
rectorem. sed nondum m est, quod hic imperator prouidentia . to distinctam, ex
sua aut Stoicorum , non aliorum philosophorum mente posuerit. finge vero,quod tamen
non apertum est, disserere illum secundum principia atque doctrinas Stoicorum, constat, tradidisse hos philosophiae magistros non apta inter se & cohaerentia , sed contraria sibi & repugnantia; ita ut verbis prosessi sint prouiden- . tiam dei, quam re ipsa vero negauerint. Plane impia & a doctrina religionis christianae
aliena est iententia IusTI LIPSII, δ quod ex prouidentia fatum 1 equatur, vel potius fatumst ipsa prouidentia,nec per illud summi numinis libertas tollatur. Epicu Rus credidit, mundum ex fortuita atomorum concursio se factum eise; deos in intermundiis postos ubiam agere beatam, qua diuinae naturae nihil sit, conuenientius nec Vitae beatae quidquam magis aduersum, quam curis & rerum aliarum administratione turbari. propter quas sententias necesse habebat, omnem negare diuinam
prouidentiam, ita ut deus nihil agat, nullis occupationibus sit implicatus: nulla opera efficiat : sua sapientia, sua virtute gaudeat. hinc sy N EC A eX mente Epicuri : itaque non dat deus beneficia ,sed securus er negligens nostri, auersita a munaeo aliud agit, aut quae maxima Epicuro felicitas videtur nihil agit, nec magis illam beneficia, quam iniuriae tangunt & alio loco 3 tu denique, Epicure, deum inermem facis. omnia i isela, omnem detraxi--
313쪽
si potentiam, s ne cuiquam metuenaeus esset. proiecisi ilium extra mundum. hunc igitur inseptum ingenti quodam-inexplicabili muro, diuisumque a contactus a conspectu mortalium , non habes, quare verearis, nun ilii tribuendi, nec nocenδ materia es. in medio interuatio huius alteritiae caeli deseri tus, flueanimali, me homine, sine re ruinas mundo rum, supra se circaque se cadentium euitat, non exaudiens vota, nec nostri curisius: adde
s E N D v M. aliam quidem sententiam amplexus est IACOBus noNDELLVs 3 qui existimat, Epicurum non plane n Sasse prouidentiam dei, sed tantum ea mille inione, quod deus nullam curam eorum efwctuum, quibus Producendis vires naturae' inditae sufficiant, teneat; sed num hac ratione bonus caussarum Epicuri patronus si, nec nep alii iudicent. fatis superque apertum esse existimarem, philosopnum hunc etiam ab humanis rebus remouisse prouidentiam, quoniam beatae vitae, qua deus fruatur, nec curas, nec iram, nec gratiam, quae omnis in mortales tantum rationis participes cadunt, 'conuenire putauit.
III. Quod ad Aristotelem adtinet, pii
ipsius cultores Penitus sibi persuadent, vere illum hac in re sensisse ac mundum vi prouidentiae diuinae regi, gubernari, conseruari, adfirmasse. quam Cognitionis laudem ut vindi-- cent ipsi iure aC merito, ac illius caussam me antur diligenter, Varia adserunt loca, quibus
314쪽
disputauerit de prouida omnium rerum mente dei atque dicunt, ipsum adpellasse mundum
των ολων τάξιν τε καὶ λακοσμησιν, ύπο Θεου Τε καὶ
διὰ Θεον φυλατΤομἐνην ordinem es digestionem uniuersorum, quae a deo es per deum a1feruetur; & alibi tradidisse, deos immortales curam habere rerum humanarum, & illis, qui fungantur muneribus menti consentaneis eamque colant,praemia persoluere gratiamque referre. quin immo eXpressis verbis dixerit Aristoteles: ἀυ'--ἐαυ' ν
naturam fatis infructam ad salutem esse posse, quae citra dei praesidium suae ipsa demum tutelae permissa sit. 3 quumve alii sunt testati, quod philosophus hic male senserit de prouidentia dei, fuerunt quoque, qui Caussam ipsus dixerunt, existimantes, istum nulla dignum esse reprehensione, quoniam omnia per prouidentiam summi numinis sustentari adfirmauerit. quam in rem adhuc prouocant ad locum quemdam, ' ubi ad timilitudinem
exercitus atque amplae familiae loquatur atque asibrat,deum aeque ac imperatorem & sedulum patrem familias curam rerum gerere, confer MARSILIUM FIClΝvM. & quamuis ipse
interdum secum dissideat, etiam de deo dicat repugnahtia sibi; huius tamen rei liberalem mereatur excusationem per ingenii humani in cognoscendis rebus diuinis imbecillitatem, cuius sibi conscius libro de diuina sapientia se
315쪽
cundum AEgyptios, δ si modo illius sit auctor, ita 1eipsum excuset, dum quoniam ei,
primi opificis) qualis ipsa in se est natura,
explicare non possumita, neque attivere, atque quantulumcunque es, quod mens humanarii ilia Ditelligit, id ab actione quadam' suis quasi succenturiata neΤatione assequitur, gradatim incendendo, donec defatigata conquiescat, ut imperfectissima. confer GER H.
IIII. Sed plane alia swus opinione, atque assirmamus, Aristotes is doctrinam de pro Didontia dei non solum absurdam esse; sed&iispiam, quod partim per rationes, partim per testimoniorum auctoritatem confirmare,nobis est in animo. Primum quod ad rationes adtinet, satis verum esse existimamus, quod notio prouidentiae diuinae dependeat a notione dei ac diuinae naturae, eX quo, quum perspicuum sit ac manifestum, facili negotio possumus col- Iigere, qualis sensias, qualis cognitio diuinae prouidentiae fuerit apud Aristotelem p constat ex iis. quae frieriora disputauimus, neminem in deo Aristotelis aliquid de diuinitate posse sis spicari, esseque deum omnis sapientiae,
i Denignitatis ac potentiae eXPertem, qui undo habeat Pro Midentiam, non Videmus. nam sica ret cloeias saPientia & Potentia, minime omni-hia cctius Conservandis, ea pulcritudine, eoon ino , CO fine, quo sunt Constitutae, sufficit: si Ἀὰ animias ipsiuS alienus a benignitate, nut-ID:n QUO QMC Crit studium, nulla Voluntas prolixa ii. DUS DatiarR earumque saluti consuletiui
316쪽
prospiciendique. id quod adhaec per testi .
tendit prouidentiam dei ad caelestia usque: &apud CLEMENTEM Alexandrinum tradi tur, ad lunam usque eandem deduxisse; &PLvTARCHus 3 testatur, illum existimasse. mundum prouidentia dei haud gubernari, id quod etiam apud alios legimus. nec Aristo. teles vi principiorum suorrum aliter sentire
olerat, quam qnd prouidentia des, si& il-
am verbis admiserit, tantum spectet res caelestes, quoniam ex ipsius sententia deus caelo supremo praesideat, ipsique adeo cura sit primi mobilis, quod veteribus est orbis stellarum Gxarum , seu octaua sphaera. secundorum a tem mobilium intelligentiae gerant curam, Vnde & sequitur, primum illum motorem, quem Aristoteles vocat deum, rebus, quae subluna sunt, nulla prospicere prouidentia. g. U. Firmior adhuc nostra disiputatio adparebit, si & illa ammenta, quae in Aristotelis eiusque recti de diuina prouidentia sensius gratiam proseruntur, remouere instituamus. suapropter quod ad testimonia illa, quae ex libro de mundo depromta sunt, pertinet, iterum generatim monemus, quod ista nullum habere possint pondus, quoniam superioribus vi argumentorum probabili demonstrauimus, Aristotelem opus hoc minus conscripsisse. finge vero , quamuis id nequaquam 1pecie quadam veritatis adfirmari queat, Aristotelem
317쪽
libri huius esse auctorem, testimonia sane, quae ex illo sunt petita, omni, qua Valere deberent, Irobandi virtute carenti namque Primum
ordinem digestionem uniuersorum, qua adeo s per deum asseruetur, δ quem locum iam superioribus produximus, veluti argumentum , quod Aristoteles librum hunc de mundo minus confecerit, Vt pluribus ostendit
DANIEL HEINSIVS. iam vero obseruamus, quod scriptura Vulgaris, quam&supra exhibuimus, sit corrupta καὶ M Θεου φυλαέω, quam emendare ac scribere: δια Θει- φυλαίομενην , propter Varias rationes necesse habemus. nam auctor libri de mundo prini. cipio capitis secundi duas mundi definitiones tradit, quarum altera haec est: κοσμος tu μα-ουρανου γωιὶ γῆς καὶ Των ἐν Τέτοκ ψωεων, munduε caeli terra constitutio est, earumque naturarum Vt APULEIus loquia tur)-Junt: qua posita, addit alteram his verbis: λἐ lau δε καὶ ετέρως κουος, dicitur quoque aliter mundiu ἡ τῶν ἔλων τάξις vi καὶ διακοσμησις υπο Θεοῦ τε καί δια Θεῶν φὐ-λαέομ ενη. Prior definitio est Peripatetica; posterior vero Platonica aut Pythagorica quas
auctor ipse per vocem discernit, atque significat, posteriorem definitionem non sibi, sed aliis esse vindicandam, in quibus Platoni ac Pythagorae eorumque principiis maxime conuenit. quae & caussa est, cur non solum legamus δια bεων et υ Κομάνη, sed & Verba μοΘεου referamus ad λαικοσμησιν. nota enim est
318쪽
doctrina Pythagoraeorum & Platonicorum dedaemonibus, quo nomine proprie illi adpellan- tur, qui inter deos & homines sunt positi, & de quibus multa ex Pythagoricis fragmentis, ex Platonico Timaeo, conuiuio, Epinomide ac Iibris de republica, PLO TINO, PORPHYRIO,
IAM BLICHO, CHALCIDIO, MAXIMO TYRIO, PLUTARCHO, APULEIO, MARTIANO CAPELLA, AUGUSTINO, MARSI-LIO FI C IN o aliisque colligi possunt. ossicium horum daemonum erat, Vt humana ad deos, &diuina ad homines referrent, hominum quippe preces & sacrificia ad deos; &. deorum leges & sacra instituta ad homines. ΑPVI, E Ius dicit: daemones sunt genere animalia, ingenio rationabilia, animo passus, corpore aeria, tempore aeterna; &CHALCIDI v s: daemon est animal rationabile, immortale, patibile, alberium, diligentiam ho minibus impertiens. quorum daemonum iterum varii constituti sunt ordines variaque genera , quod argumentum solide persequitur
GOΥT FRIED OLEARIV s. 3 prout autem
diuersas habuerunt adpellationes, sic quoque vocati sunt Θεοὶ ο Θάνούοι principi aureorum' carminum, item tantum Θεοὶ aΡLATONE 'PROCLo PLOTINO. si ANTONINO IMENANDRO 3 &aliis. atqui hi sunt, qui altera definitione de mundo, quando dicitur: καὶ δια Θεων φυλατKομιενη. probabili ratione indicantur; adeo ut integra definitio huius sit
319쪽
sententiae: mundus complexu suo omnia singulari ordine atque Ornatu continet, quae a s premo numine sunt constituta, a daemonibus autem, ipsius administris conseruantur&custodiuntur. namque hi daemones credebantur , quod non solum gentium aut urbium, sed hominum quoque essent praesides, quod actiones atque humanam vitam dirigerent, quod in potestate haberent astra,eorumque morum,
quodue aliis rebus, imbribus, tempestatibus, nugibus praefecti. sic daemones administrierant summi numinis, & quemadmodum in sacris scripturis spiritus dei ministri adpellantur angeti etiam λειτουργικοὰ πνευμιατα , daemonibus quoque nomen angelorum adtri-
butum fuissu deprehendimus, id quod A R I
STI DEM, PORPHYRIVM , SIMPLICIUM ustirpasse, testis est MERICUS CAUSA BO- Nus: cons. IO. ALBERTUM FABRICI-vM. 3 ex his copiose a nobis disputatis emcimus Conclusionem. quod hoc testimonium primum, quum definitionem mundi aut Piatonicam aut Pythagoricam continet, illis nullo adiumento esse possit, qui Aristotelem
recte sensisse de prouidentia dei, per illud
VI. Quod ad secundum testimopium 4 adtinet, tantum abest, Vt tueatur Aristotelem, ut ipsius animum ac mentem de v i ac potestate . prouidentiae diuinae non obscure prodat. nam Que diCit: ἐι γὰρ Τις ἐπιμέλεια, Των άνλωπί
320쪽
τοῦτο αν ιη ο νοῦς , nam se dii immortales curam habent viliquam rerum humanarum , quemadmodum verisimile es: illud quoque prolabile fuerit , eos re omnium optima sibique maxime cognata delectari , haec autem mens fuerit. en cognitionem tam nobilissimae veritatis huius, quae apud Aristotelem fueriti pronuntiat quippe , probabile esse, deos curam rerum humanarum habere, satisque apertum indicium aut corrupti intellectus aut deprauatae voluntatis profert in lucem. quod si enim certo ac firmo animo principalem comprehendisset veritatem, esse deum, auctorem totius uniuersi; atque omnium rerum, quas videmus, quaeue sunt factae . constantem eumque pulcerrimum .dinem diligenti ac sana meditatione cognouisset; Pro uidentia dei ipsi non venisset in dubium. ad- haec verba testimonii huius, deos praecipite delectari mente, καὶ τω συγγενεςάτω, veluti re omnium optima Abique maxime eo gnata, item quae praemissa sunt, quando dici
qui vero muneribus iungitur menti eonsentaneis s hanc colit, estque optime animo afe
ctus , eum probabile M , deo carissimum esse; aliquid doctrinae Aristotelicae de intellectu
agente sapere mihi videntur, quam infrac piosus illustrare, induximus animum. multo minus tertio testimonio pretium aliquod st tuere possumus, quoniam Verba haec: M ι σις, ἀυΝ κ- ἐαίην ἀίάρκης ,