장음표시 사용
321쪽
της ε Τουτου-, y non ex principiis phialo imite Aristotelicae, sed Pythagoricae expliacari debere, probabili ratione existimamus. primum enim auctor libri huius paullo ante dixit: άρχαῖος sinis ἡν Τις λογος, ιγῆ-ος. πἀσιν άνγρωποις, ως εκ -Τά- sia διἁ basi συνειςηκε, vetus igitur ierano es, a maioribusque proditus inter omnes homines , uniuersis . tum ex deo tum per deum constituta fuisse atque coagmeutata , iisque aperte significauit, haec respicere ad yetuuissimam doctrinam dedaemonibus, praecipue quum addit: . διό η Των παλαιων ἐπτω Τως προόOησαν , . ου Ταυτοί κιπάνθα πλεα Τε quocirca veterum nonnubi eousque prouecti siunt, ut haec omnia dictitarent deorum esse plena. etenim doctrinae dedaemonibus aetatem a longinquo tempore repetere postumus, siquidem monimenta historiae philosophicae confirmant, quod ista primis philosophiae temporibus fuerit tradita. si fides habenda est oraculis, quae Zoroaitris nomen prae se ferunt, compertum tenemus, Chaldaeos non solum credidisse daemones. sed& diuersos illorum ordines constituisse, quorum Praecipui erant Θperarebit , Azoni Dii,
vaei Dia. angeli, anima , munera autem. Hruidam ex illis i itum mundum regerent; qui-am regionis cuiusdam curae praeessient, etiam animas humanas, . a corpore liberatas ad aete nas transferrent sedes, vide THOMAM STAN-LEIvM. Eodem modo varia daemonum genera potuerunt Persae, de quibus videre possu
322쪽
mus THOMAM HYDE, si auteni Molas graecorum philosephorum perlustramus, deprehendimus in lonica THALETEM MI sum, de quo praeter PLUTARCHVΜ testatur ATHENAGORAs, 3 quod tres spirit um classes fecerit, quarum prima deos immo tales, secunda daemones & tertia heroes Com- plectatur; STOBAE Vs vero tradit, ' credi-- disse Thaletem, uniuersiim aerem plenum esse . daemonum. Cuius institutione quum usis fuerit PYTHAGORAs,hausit quoque eandem, d'ctrinam, & putauit, plenum esse πάντα το
ἀέρα q/υχων , omnem aerem animarum, teste DIOGENE LAERTIO. F eandem sententiam lacutus est P L A T o & ex romanis doctim mus V AR R o, de quo dicit A VGVsTINus: si . vidiungit, mundum Histri in duas partes, cae- tam e terram. U caelum bifariam, in aera , ra cae aerat, terram vero in aquam er humum. e quibus summum esse 'aethera, secundum aera, tertiam aquam, infimam terram. quay Omnes partes quisituor vimarum esse plenau in aera Ira U aere immortalium, in qua es terra momtalium. a summo autem circuitu caeli tuque ad circulum Duae aethereas animas esse, astra ac seliari easque caelestes deos non mose inte egse, δεα etiam videri. inter Iuna vero
girum cs nimborum ac ventorum cacumina, aereau esse animo, meas omnino hon oculis videri ta vocari heroas lares genios. quam opter cens us , &haec Verba ως εκ Θεουτα πάντα 'quae Vulgaris est seriptu- .
323쪽
I., i ra, .γε μυε esse emendanda, ita ut pro λα Θεοῦ ei. e legamus Mo id est per daemones, qua :tu is emendatione VOX συν-ηκε respicit cum origi- ,
4; et nem, quae deo debetur, tum prouidentiam ;l ii omnium rerum, qua fungantur daemones. ita ,s integra oratio, quae libri huius de mundo capi-nsa tis sexti priucipio extat, plane expedita est,nec ι tri illius sententia quadam obscuritate inuoluta. t ius disserit quippe auctor ex principiis veterum, leti philosisphorum apud Chaldaeos & Persas, praeitur cipue Pythagorae& Platonis, quod mundus , ut ope & consiliis daemonum regatur, sine quorum tutela nihil firmum esse possit, hinc M, seis n0nnulli aufirmauerint, omnia plena esse dete-
bibit monum, qui singulis partibus mundi, singulis
naturarum generibus praesideant. Verum enimvero si adhuc ponamus, Aristotelem opus Locconscripsisse, quod tamen non est, etiam exilli , quae subsequuntur, colligere possumus, adductum testimonium haud valere ad tuendam ipsius hac in caussa dignitatem. nam quum s auctor ex sua mente instituit disputationem, iis ingustioris Prouidentiae diuinae limites ponit, eiusque potestati caelum tantum labiicit.
stoteles ad similitudinem imperatoris ac Patris , i familias de prouidentia dei disserit, nullum habet pondus, quem si penitus inspiciamus, manifestum erit, philosophum hunc non agere
bus nonnulli Aristotelem excusare contem
V dunc quod in illis ingenii siti imbecillitatem in ' cognoscendis rQb diuinis ipse Perceperiti . . V . T a non
324쪽
non sunt Aristotelis, quamquam FRANCI
cMERus y opus hoc ipsi adtribuunt. nam quum disseritur de deo, λογαι, anima, Vniuerso, rerumque principiis, auctor ingenium non Peripatetica, sed Platonica sapientia praeditum prodit, id quod pluribus persequitur. I O. A L-
3. VIII. Sic igitur Aristoteles male existimauit de prouidentia dei, quod per illius vim
Caelum tantum regatur, adeoque omnem summi numinis prouidam rerum humanarum mentem negauit. Ruam doctrinam coniunctam esse cum athetimo, lacileque quemdam in pestiferum errorem, nullum esse deum, coniicere posse, quisque, qui sana utitur ratione, fateri debet. quemadmodum atheus nullam admittit prouidentiam dei, id quod res ipsa docet; ita qui istam negat ac Persuadet sibi, deum hominum saluti nec consulere nec prouidere ac prospicere, non multum dissertis atheo. nam si deum tantum ex admirabili, pulcerrimo & constanti ordine rerum naturalium cognoscimus, adeoque ex emectu emcimus conclusionem ad caussam primam; sane qui tollit prouidentiam dei, principem illius effectum remouet, quo constans ordo rerum, naturae nititur, eoque ipso impedit, quominus cognitionem dei, prout decet & naturae diuinaeco assentaneum est, quis sibi comparare queat. adhaec omnes, qui deum Verum esse credunt, vii necesse habent,fateri ipsum consummata ac perfecta sapientia, benignitate & potentia esse
325쪽
praeditum, id est dari prouidentiam diuinam, quae dictis dei proprietatibus abibluitur; ita quisque, qui dei prouidentiam aut plane negat, aut ab itylus vi res humanas excludit, non potest, quin dei naturae maximam iniuriam inferat. 1altem huiusmodi homo, qui in tali er- Tore versatur, omne cultus diuini ac religionis fundamentum tollit. nam si remouetur pro-Didentia diuina, remouetur quoque timor atque amor dei, quem utrumque adsectum gigni in mente nostra per meditationem cum pOtentiae, tum benignitatis dei infinitae, satis est BPertum. quum enim animus humanus sentit atque intelligit, quod deus partim illos. qui voluntati diuinae sunt contrarii, & possit& velit grauissima adficere poena; partim morta-Ies incredibili prosequatur amore; hac praeceptione motus oriuntur in Voluntate, timor quippe atque amor dei. si autem quis omnem timorem dei atque amorem abiiceret, quΟ-m Ocio posset religionem obsequii colere, eaque, quae sanctissimis legibus cum praecepit, tum Prohibuit, praestare aut omittere Θ qua-Propter bene dicit s A M V E L L. B. de PVFENDORp: tertium es, deum tum in uni- Merram mundum, tum in genus humanum regimen exercere, id quod ex admirabili scfn anti ordine, qui in hoc uniuerso cernitur, ii qui adparet. quoad effectum autem moralem perinde es, utrum quis neget, deum exi-
perff, an ab eodem humana curari; cum virumque υmnem religionem plane tostat. frustra enim metuitur aut colitur, utut in se sit pra-
326쪽
santi simus, qui nusia plane nostri cura tangι- turmnihil boni malique in nos vult , aut ρθ- I tes conferre; & Io. FRANCISCUS BUD DE vs: inter dogmana, quae Aran athesmoarctissimo quodam vinculo coniuncta sunt, pra-mum merito praecipuumque locum tenet nega - tio prouidentiae diuinae. quemadmodum enim atheus hane non admittit, ita, qui eam negat, non multum ab atheo dissera ,saltem omne re' itigionis cultusque diuini fundamentum restit. g. VIIII. Superioribus de industria diximus, quod atheus prouidentiam dei non possit admittere, & qui istam neget, non multum disserat ab atheo. qua sententia declaramus lperspicue, nos minime illos pronunciare atheos, quod sua mente, suo animo nullum deum . credant, qui in errore de prouidentia dei ver- 'santur, siquidem summum quoddam numen esse, sibi persuadere possunt, quamuis, id nub ar Iam rerum humanarum ac naturalium, curam χhabeat. de cetero talis error facile viam ad i. atheismi vitium parare potest, ac causia,ex qua oritur, ignorantia duplicis generis est. alia tignorantia est naturae diuinae, quum qMamuis ' deum esse dicant, eiusmodi tamen deum an, rmo & cogitatione fingant, apud quem nihil diuinitatis est, quoue omne prouidentiae funda- , mentum tollitur, Ut eXempla veterum philo
sophorum Aristotelis, Stoicorum, Epicuri id
confirmant. alia vero ignorantia est diuinο- rum operum, cuius iterum variae sint species, quum holhines illorum partim naturam atque i indolem, partim finem honeo modo, quo decet, Cognoscant adeoque occasionem male de l
327쪽
prouidentia dei sentiendi, captent. Primum igitur genus talis ignorantiae in eo positum est, quod putent, deum ita condidisse mundum,ut
viribus naturae omnia permiserit; ipse autem nihil curet, quo errore contraria sibi & repugnantia statuunt. nam vires naturae eo IPlO sunt Vires naturae, quod a potentia diuina clependent, ac deus caussa prima est motus, quem cellare, saltem perturbare necesse elt, 1i deum nihil curare avfirmare velimus. virium autem naturae fundamentum est. motus, CUIUS nulla vis inest materiae, quae quum adhuc fit bruta, motus autem definitus & ad certum n-nem directus, multo minus caussam ac Conteruationem motus sibi poterit vindicare. 1ecundum genus ignorantiae est diuinae intentionis, quam deus in producendis variis rerum naturalium speciebus animo sibi propoluit. dicunt quippe multa reperiri in hoc teri arum orbe, quae nominibus nullam adserant utilita tem, ex quo sequi putant, talia ornni carere fructu adeoque cassi quodam fortuitonem habuisse, nec a deo omnium lapientiss1-mo, curam omnium rerum gerente ei e Prose- cta. hinc T1Υvs LvCRET IN CARUS, quum in eo est, vi ostendat nequaquam nobis diuinitM 6se paratam naturam rerum: tanta stat praedita culpa, exempli loco haec adsert: - . principio, quantum coeli tegri impetus ru- :gens
inde auidam partem maxies, siluaque se .
328쪽
pogedere, tenent rupes , vastaeque paludes, mare, quod late terrarum disinet oras; cuiusmodi argumentum aduersus prouidentiam dei s alis est leue, ut ostendit I o. p R A N-CISCVS BUD DEVs. tertia ignorantia est verorum bonorum, quae essicit, ut saepe putemus bonum, quod malum est, 1,pe malum id, quod honum est. vera bona hominis sunt, eX quorum fructu vera illius felicitas nascitur, uti ratione corporis est sanitas, ratione intellectus veritas & ratione voluntatis Virtus, quae principem tenet locum; honores autem, diuitiae &alia commoda ad voluptatem spectantia, sua natura neque sunt bona, neque mala; sed ut fiant aut bona, aut mala, id dependet ab illorum Vsu, prout aut rationi est consentaneus,
aut illi aduersatur. quod quum ita est. scuti est, facile iudicare possumus, quis eX mortalium genere vere sit felix λ atqui homo sanitate,
facultate verum ac falsum cognoscendi, virtutisque ornamento praeditus multo felicior ducendus est, quamuis nulla fruatur dignitate honoris summaque adflictus sit paupertate, quam ille, qui omni honorum genere conspicuus, atque diuitiarum copia abundet; ale autem se habet ipsius aut corpus per morbos, aut intellectus per errores, aut voluntas Pervitia & studium erga pravos mentis affectus. ita autem haec tria eaque vera hona sunt Comparata, Vt alterum altero sit praestantius, & ex
1llis virtus principatum sibi vindicare debeat, quapropter dicere possumus, quod homines, qui virtutibus ac praecipue pietate animum 1u
329쪽
Um exercent sedulo, omnium sint felicissimi, ac vera felicitate, id est animi tranquillitate Perfruantur; alii contra, qui laudem suam in vitiorum studio ponunt adeoque tranquilla. Carent mente, non possint non esse miserrimi. CA quibus patet, quantum pretium statuendum sit illi argumento, quod improborum
Prosperitates secundaeque res, Piorum autem Calamitates vim prouidentiae diuinae redargu-aUt. quae quaestio iam ab antiquissimis tem-P oribus etiam sanctorum hominum animos a Philosophorum ingenia exercuit, prout ista Pluribus exponitur libro Io BI, & sENECAE Opere de prouidentia, qua disputat: quare bo-n viris mala accidant, cum sit prouidentia'
quarta ignorantia est naturae miraculorum,
quum multi persuadeant sibi, deum facere mi-TACula propter leuiores causias, hinc & mediocri incommodo adflicti eiusmodi auxilium a1MPremo numine efflagitant, quo contra ordi-Darias Vires naturae agere neceise haberet. at vero quum illis deus non occurrit, neque in P TCCibus, neque in optatis, neque in VotiS, male cle ipsius prouidentia sentire eamque Voca TQ in dubium instituunt, nec credunt, se tutelaesiuina satis esse munitos. si ipsis snt panis &PRMa cum vilissimo corporis tegumento. Ruamuis enim nec ex indole miraculorum,Hec ex cognitione naturali naturae diuinae pateat, num deus velit frequentiora, an rariora
Rdere miracula Θ experientia tamen satis & su- Per testatur, quod in rebus maximi momenti. R. Q a Pli gratia in prohibon dis bellis iniustis, resibus perraro ulla indubitata ficiat mira- hinc essicimus conclusioneiis, deum nisi
330쪽
ob grauissimas caussas, miracula non emcere, conser ANDRE AM RV DIGERUM. δ tandem etiam ignorantia originis mali argumentum aduersus dei prouic sentiam suppeditat, quod exposuit pluribus &confutauit seliciter
AD NATVRAΜ ANIMAE HUMANAE SPECTANTE.
Σ T N o Ψ i Σ. Dicendorum summa sententia Aristotelis de' animis, ubi variae sentemiae commemoravtisr de . entelechia g. II. explicatur ipsius definitio annmae atque reiicitur g. III. speciatim Aristot Iis opinio de intesiectu agente g. IIII. quae eomparatis cum aliorum philosephorum sistentiis. U. VI. Deus A sotelis de hpiritu vitae ι attingitur g. VII. st conclusio de impia haeiactrina VIII. .
I. Μerito perlustramus Aristotelis doctr1nam de anima humana, quoniam illius consideratio cognitionem, quam per vires naturae