Io. Georgii Walchii ... Parerga academica ex historiarum atque antiquitatum monimentis collecta

331쪽

nobis comparamus de deo, adiuuare multum potest, aveoque etiam ad disputationem de atheismo Aristotelis illustrandam valet. hanc et autem disserendi sequamur rationem, Vt Pria mum philosophi huius selitentiam de indole animae humanae generatim; deinde de intellectu agente speciatim exponamus, & quanta illi insit dignitas, explanemus. g. II. Conscripsit Aristoteles tres libros de anima, quorum primo veterum philosophorum hoc de argumento sententias ad examen reuocat, postquam istos praecipue capite secundo commemorauerat, quod scilicet Democritus, Pythagoraei & Anaxagoras dixerint, animae naturam absolui Empedocles & i Plato , siti utroque , item nonnulli

istam in eo posuerint, quod corporis sit expers, vel quod sitsubtilissimurn corpω; Thalesque adfirmauerit, esse rem quae sese moueat; Diogenes aerent, exhalationem immortalemque substantiam; Hippo aquam, sanguinem Critias. secundo autem libro tractat Aristoteles de anima sensitiva & tertio de anima

ad ipsius sententiam de anima adtinet, ostendit ante omnia, quod sit substantia, & deinde di-

οπανικον, 3 quae definitio, praecipue autem VOX εέε λέχεια, omni aetate philosophorum ingenia exercuit. siue enim respicias illius originem, siue scripturam, siue lignificationem,

quod

332쪽

quod princeps est momentum, ubique diuer-.' sitatem deprehendimus opinionum. atqui cic ERO de Aristotele scribit: ipsum ani- .mum adpent nouo nomine, quandam continuatam motionem perennem, quae interpretatio multis minime placet, vide CHRIs TOPHORUM SCHEI BLE-RvM de HERMOLAO BARBARO relatum

legimus, quod malum genium euocauerit, Vt illius ope ad cognitionem Vocis huius εντελε- perueniret, quam & iste per perfecti hahia explanauerit; s ed haec indubitata est fabula , quam a B o D I N O profectam esse, confirmat G A BRIEL NAVDAEVS, cuiusmodi

quoque apud PLINIVM deprehendimus, quoci A P P I o N grammaticus de patria Homeri cognoscenda sollicitus daemonem hunc consuluerit. s C A L I G E R F existimat, vo-cem hanc compositam esse partim ex εν, quia sit in Omnes artus infusa, & ita pars compositi t. partim ex Ἀος, quia sit finis &perfectio; pa . timvero ex ἔπαν quia possit producere omnes

mine hoc disputauit, cuius notionem, qua actum permanentem seu formam siub antia tem significet, non penitus esse abiiciendam putauit, quam &sententiae, cui ipse de anima est addictus 3 adcommodauit, prout quoque

333쪽

hoc de argumento litteras conscripsit ad B o-

g. III. Id satis apertum est, quod Aristoteles intellexerit per principium agendi, quam & materiae, cuius indoles fert, ut 1emper patiatur, opposuit; nec negari potest, ipsum adfirmasse, animam esse substantiam, siquidem dicit: ὐσIαν οῦ- ναο . necuse est, animam esse sub antiam, quae substantia ex ipsius opinione est primus actus, ut haec VOX a plurimis eXplicatur, qui actus quum sit complementum potentiae, de industria per hoc graecum vocabulum, quod persectionem respiciat, fgnificetur. ex uibus consequi putamus, Aristotelem hac efinitione nihil aliud dixisse, quam quod anima sit quaedam potentia, siue Ur alii loquuntur,

vis quaedam actitia, a qua actiones corporum uiuentium dependeant. excusent autem alii, aut defendant aut interpretentur, quacunque Velint ratione Aristotelem; nos plane talem

definitionem ieiunam, aridam & huiusmodi magno philosopho indignam esse iudicamus. prinium enim ista pro more metaphysicorum est constituta, ' ut quidquid sentiamus de ani- ma, cum illa possit conciliari siue dicamus istam esse stibstantiam, siue accidens; sive cci poream, siue corporis expertem siue compq-stam ex elementis, sive minus. hinc quoque talis anima, quae est primus actus corporis physici organici, non solum homini & bruto, sed& plantis adtribui potest, siquidem & plantae habent organa, quamuis Valde simplicia,prout

334쪽

άλλαὶ παντελως ἁπλα , enimuero partes quoqtie

plantarum instrumenta sue controuersia si ut, quamuis videantur penitus si lices esse. se- eundo definitio haec ita est comparata, ut da nullo alio spiritu, quam incompleto, ut in scholis metaphysicorum dicitur, intelligi queat. hine& dicit: isus λα Τμολ-λως ἰπολαμεα-

ρια Τι ιυχὴ, si odum putant is Ii, quibus anima neque esse sine corpore, nequae corpus aliquod esse videtur, id quod quam alienum sit a veritate, quod anima debeat esse necessario in corpore organico, vel ex ipsius immortalitate patet. tertium haec, quae Aristoteles de anima dicit, de sic dictis spiritibus animalibus, si corpus ratione mechanica mouent, dici possimi, ut pluribus ac solide de

g. IIII. At fortasse dicis, Aristotelem Credidisse, hominem praeditum esse non solum anima, sed& mente, ut illam cum brutis habeat communem; hanc autem sibi propriam, ad eaque illa fungatur muneribus motus Corporis conseruandi; haec autem in cognosce dis rebus atque intelligendis versetur. ita scires omnino habet, quod philosophus intex ψυχὴν & νῆν, animam & mentem posuerit di- strimen, quod explanare & inde conclusonem de impia hacce opinione conflare. induximus animum. atqui omnes, quibus Aristotelis doctrina perspecta est, satis habent compertum, quod iste cum mentis, tum ani

335쪽

'mae faciat mentionem atque alteram discernat ab altera. at vero id inprimis deductum fuit in disceptationem & controuersiam, num eXistimauerit, quod mens peculiaris substantia eaque diuersa ab anima, an facultas tantum ab alia eiusdem animae facultate ratione potius,

quam re ipsa distincta 8 quod posterius momentum ex philosophis aeui recentioris A N-DREAs Ru DIGER Vs y adfirmat, existimans, Aristotelem per mentem non diuersiam

ab anima substantiam; sed intellectum ac praecipue iudicium usu perpolitum intellexisse, atque ut placeret populo, de mente, quae diuina sit, edisseruisse. a qua viri huius 1ententia non possumus, quin discedamus, grauioribus permoti argumentis. etenim quum disputat de mente atque anima, seu intellecta agente&patiente , confirmat atque perspicue profitetur, quod ille sit immorialis, isque 1blus:

άιδιον ,solum quod es, atque id sistam es immortale perpetuumque ; hic autem mortalis. quod si ita est, sicuti est, sane una eademque anima non potest esse ab una parte mortalis; . ab altera vero immortalis, ut adeo plane nobis permadeamus, Aristotelis sententia mentem peculiarem eamque ab anima distinctam stabitantiam fuisse. verum enim vero de eo adhuc dispiciendum est, quid per mentem, seu intellectum agentem intellexerit Aristoteles pqua quaestione inprimis obseruandum esse putamus, quΨd intellectus hic ab Aristotele adpelletur ειδος ἐιδων forma formarum , 3 item

336쪽

τοπος εἰδῶν locus formarum, seu specierum; quodue alibi ' dicat: --ωσπεροεν τω ολω

is uniuerso est Mus, et vicis cuncta in illa:

'mouentur enim omnia ab inerisente in nobis numine. rationis autem non ratio, βὰprae

stantisis quidpiam est principium. ad quorum

iverb0rum sententiam quum prouocasset I v L. CAEsAR SCA L lGER 3 stamina ductus ais

miratione exclamat: quid ais diuine vir' s

in nobis aliquid diuinum , quod sit praestantius ipsa ratione Z quum homo sit rationalis periu-tesiectum , eritne in intelis quidpiam diuinius' ais tibi quoque ferunt ipse rarii uir

tus sancti, cuius pietate vMuntas humana diria statur ' atqui in eo plerique c0nsentiunt, Ari- stotelem nomine intesiectus agentis signifi casis quandam intelligentiam numero Vnicanὲ, quae

omnibus, quos terrarum orbis ferat, homini

bus id praestet .ssicium,quod sol luce sua ad vi-

dendum. . Sed quae. nam sit illa intelligentia, in eo dis epant auctores suis sententiis. nam alii intelligunt primam intelligentiam , seu . deum ipsum, prout graecorum interpretum facite princeps ALEXANDER Aphro isensis aperte professus est , hunc intel lectum agentem esse deum &so ΝΕ Rus, 3 qui &magnum sibi fecit locum inter Peripateticos, contendit,istum a deo Aristi itelis dirierro ne liquam. alii Vero persuadent sibi, munus intellectus agentis obire intelligentiam. quae om

337쪽

bi lunae praesit,quam opinionem fovet A L G A- et E L; Dc de sunt, qui intellectum agentem peculiarem intelligentiam eamque generi humano propriam esse dicunt. qua 1ententia intelligentia lunae adhuc esset superior intelligentia

V. Si igitur intellectus agens Aristotelis est intelligentia quaedam; superioribus autem 1atis perspicue expositum, philosophi huius opinionem fuisse, deum 1hpremo caelo, & reli- quas intelligentias aliis orbibus praeessetan- . tum Per modum formae visi entis; facile e inde iudicare possumus, ct hunc intellectum seu animam generis humani else absistentem. id quod ipse Aristoteles perspicuis verbis fatetur, quando dicit: ' λειπετα δε τον νοῦν μονον επεισιεν ,-Θειον ειναε μονον , restat

igitur, ut mens sintellectus agens )Bla forinsecus accraesit , eaquesta diuina sit; quae adpellatio etiam apud alios ex sententia Aristotelis deprehenditur, ΑRIs ΤΙ-DEM QI INCTILI AN VM, F GREGORIUMNAg IAN TENVM. M Ut autem Omnia pat

ant clariora, ac inprimis cognoscamus , quo praecipue momento hac in re Aristoteles disiaeesserit ab aliis Philosophis, horum sententias breuiter alti ragere, non ab re esse ducimus. a

qui non setiam Philosophiae magistri apud paganos, sed &Ebraei&ex christianorum ordine quidam de hominis facultate intelliUndi existimasio ma Ie Uicuntur. quod ipsi Ebraei e

338쪽

roribus de intellectu agente se admiscuerineat lue implicuerint Ostendit I O. S E L D E N v s, qui quum Obseruauerit, Priecepta naturae Vo- caria R. sIMEON E mrba: ravo praecepta intes-- addit: nimirum ex debita intePectus ba -

mani operatione s assidua intesiectus agentis qualisnam is illis sit, statim ostendimis) ope ii

auxilio ea, quae sic imperata junt,seu naturaciter habentur obseruanda, vis principia cetera omnia conclusiones, circa quas versa tis intesie s humanus, indicari, AElanosi, Oeluti intus legi squatenus scilicet dignoscun- tur) innuunt. intellectus autem agens ipsis est aut summum numen, aut Praecipue recentioribus Iudaeis intelligentia omnium postr ma, ita ut ipsum deum apud Ebraeos; intelli, gentiam vero apud alios homines munere hocifungi asserant, quae intelligentia vi atque a ctoritate a fiammo numine derivata mentem humanam in actu intelligendi illuminet. de utroque intelligunt verba illa: in lumine tuo

' . Misit per influentiam intel gentia, quae a te istuit. diuidunt autem Iudaeorum Cabbalistae ipsam animam in tres partes, quarum prima siti Nephesis Cp Iche, securi da Ruach seu spiritus,& tertia Mychamach seu mens, quae mens sit

prosecta ex natura diuina adeoque pars men-- i iis diuinae, vide KNOR RIVM a ROSEN-ὶ ROTH, IO. GEORGIvM WACHTERUM, I

339쪽

IO. ANDREAM EIS EN MEN GER v M. Lquod ad philosoplios paganos adtinet, Pr1mum heic commemorantur Chaldaei, qui etiam mentem ab anima distinctam esse volu

rint, ut pateat ex oraculis, quae ZOROA-s TR is nomen prae 1e serant: γαρ πατροκος νοος μειξε τως Ερωτι βαθει ἀναπλησας τὴν xHἐΘετο γαρ νοῦν is r αεας ἐγκατεγηκε πατήρ τε Θειον Τε, Sumbola enim paterna mens Iemlaauit in a γ nimabis, amore profundo replens animam. reposuit enim mentem in anima , in corpore

veroo vos depinust pater hominumque s deorum; uam mentem ex dei natura atque essentia decuctam esse crediderint. hinc PsEL Lus 3 dicit: animarum humanarum duplicem causIom ponunt, e sonte perenni promana Item,paternam ne e mentem'animam sontanam; prorit autem ut illi votant , particularis annma a Montana iuxta patris voluntatem,'habet essentiam per se generatam animatiam, sistur de enim non mouetur. nam si, ut in oraculo fertur, ignis diuini pars es ta ignis luendus atque paternae mentis conceptus, profecto

forma os materiae expers s per se subliens.

ilia enim omnia cum natura diuina communi.'cant, cuius particula es anima: confer P L ET HONEM, MARSI LIvM FICINUM, s

340쪽

IVsTVM LIPSIVM, praeter quos a non- 'inullis in societatem huius doctrinae vocantur sPythagoras & Plato: de priore dicit CICE- RO navi 'thagorad, qui censiuit, animum esse per naturam rerum omnem intentum lcommeantem , ex quo nostri animi carpereη ita legit D A v Is I us, 3 quoniam haec loquendi sermula magis conueniat cum mente v E L L EII, ac significet, mentes nostras numi-

nis esse frusta quaedam lacera particulasque vi quadam auulsa) non vidit distractione huma- I norum animorum discerpi se lacerari deum.

que sentit P L A Τ o, quod mens humana ex deo emanauerit, adeoque sit particula essentiae ldiuinae. i. namque statuebat, tres esse deos, ex quibus primum locum teneat deus summus, secundum mens, tertium anima, per quam a

animam intelligebat spiritum huius uniuersi iorbis, qui per oculos corporis nostri percipia- ituri atqui hunc spirituni uniuersi credebat, lfontem esse reliquarum animarum , ut perspicue ostendit NEM Es Ius, ' quando dicit: sPlato unam es multra animas adfirmat. unam enim esse huius uniuersi animam, est etiam alias rerum singularum, ut uniuersem s

vniuersi anima separatim animattim sit, itemque separato res Angulae sua quoque anima

ni praeditae. dicit enim , uniuersa natura animam porrectam esse a centro orbis terra usque ad extremas oras caeli, non equidem vi