Io. Georgii Walchii ... Parerga academica ex historiarum atque antiquitatum monimentis collecta

361쪽

329 mathematicam continerent, seci quales haecce materia posset suppeditare. Vide s A M V E L E MRA MELIVM, A 1hil iae hoc qui lem ad excusationem Aristotelis legitimam instituendam valet. primum enim in disciplina morali dantur omnino demonstrationes, quae eiuS-dem sunt ponderis & dignitatis, ac mathema

ticar: deinde quum philolbphus noster flape alibi multum disputauerit cle discrimine inter cognitionem certam & probabilem, facile

ostendere potuisset, quaenam argumenta philosophiae moralis nitantur aut certitudine, aut

tantum probabilitate. si veram ipsus indolem intueri ac bona fide agere volui flet. 3. IIII. Si igitur Aristoteles negat certi rU-dinem disciplinae moralis , originem iustitiae atque honestatis deducit a legibus ciuilibus, &adhaec, ut ex superioribus patet, dei prouidentiam atque animae nostrae immortalitatem tollere sibi sumit; facile ex hisce cognoscere possumus. quo ipsius integra philosophia moralis respiciat ξ qui antiquissimo errore adhuc persua lent sibi, ipsi futile in animo, viam ad

felicitatem veram eamque mentis, quae in sua uissima tranquillitatis delectatione posita est, monstrare, magno detrimento decipiuntur. namque Aristoteli fuit propositum. rationem e planare, qua quis in hac vita se felicem reddere,sibique Comparare aut honoreS,aut opes, aut alia voluptatis commoda posset, cuius selisitatig virtutes, de quibus disseruit, partes; leges ciuiles vero, quas libris de republica exposuit, media esse eXistimauit. quapropteriectatores Aristotelis, quum tres partes disc1

. X s plinae

362쪽

plinae ethices constituunt, & primum desine; deinde de subiecto, tertium de mediis. quae es sent ipla virtutes, tractanc,aduersus ipsius Aristotelis mentem sentiunt, ac eiusmodi tradunt disciplinam, quae ab illius ingenio atque animo abest longilume. quod ii ita est, sicuti est, omnes ipsius doctrinae ac speciatim de summo

bono, de natura Virtutis eiusque variis generibus erunt clarae desperspicuae, ita ut egregies cum auctoris proposito conueniant, id quod paullo post copiose eXplanare instituamus.

g. V. Quo usi philosophiam moralem Aristotelis cum doctrinis Platonis, Stoicorum a . que Epicuri comparamus, ultimum sane habebit locum atque apertum erit, quod Aristoteles inter omnes philosophos , quos Vetus graecia protulit , quiue ingenii gloria terrarum orbem impleuerunt, de doctrina morum minimam mereatur laudem atque existimationem. namque & Plato, de Stoici & Epicurus de felicitate interna erant solliciti, ac quae tradebant praecepta, ad obtinendam illam accommodabant ; Aristoteles autem id agebat, vi modum ad delicias rerum humanarum perveniendi ostenderet, adeoque nullam verae eiusque internae felicitatis siue tranquillitatis habebat rationem. sic cuius doctrinam

ex vetustioribus ALCINO Vs, y eX recentioribus aetate MAGNUS DANIEL OMEI-sivs eXposuerunt, Cum Pythagora Censebat, ultimum hominis finem esse οἴμο-ὲν ΤουΘσου, & inter media ad istum perueniendi reserebat quoque purgationem, ut aflectus & prauae cupiditates opprimerentur;

363쪽

hinc & dixit, philosi, piliana esse μελδεν Θανα του, meditationem mortis; de qua legi merentur,

quae conlegit I VsTVs Lips Ius: λ adde IO. FRANCISCUM EUD DEUM. Suisa quoque in emendandis aliorum animis erant OC-cupati, quorum morbis id est adsectibus omni studio adhibebant medicinam, Ut illi ex mente exterminari atque expelli; pristina vero sanitas seu tranquillitas possent reparari: quam in rem nota est doctrina ipsorum, qua defendebant άπάθμαν, ex quibus diserte dicit s E N E C A = virum fatius sit, modicos ha bere adfectis , an nullas ' saepe quaesitum ess . nostri expellant: Peripatetici temperant: &alio loco: 1 non diminutionem malorum in bono viro intestigo, sed vacationem: nuda δε-bent esse, non parva. nec Epicurus aliter sensit, atque Vltimum bonorum posuit in voluptate animi, quo non obscure significauit, ab nominibus omni cura & diligentia eX petendam esse eiusmodi mentis felicitatem, Ut nullos adfectuum atque cupiditatum impetus eX- periri debeat. quam ipsius Epicuri sententiam sectatores eius corruperunt, persuadentes tibi, intremum bonorum Contineri in voluptate corporis, eoque ipso auctoritatem . Epicuri per longum temporis tractum in magnum coniecerunt discrimen. tantum Vero

abest, ut philosophiam moralem Platonis, Stoicorum atque Epicuri probemus, Ut istam multis iisque grauissimis erroribus plenam esse censeamuS. namque fatemur il genua men, te, quod quamuis enata horum philolopho

364쪽

rum ad speciem splendida sint, ista tamen, si inspiciantur penitus, atque ad principia, unde sint deducta, adplicentur, Veritati pietatique

maxime aduersentur. Pythagoras & Plato, quum de rebus morum dissererent, eo principali errore sese implicuerant, quod anima nostra pars sit mentis diuinae;- Stoici autem dicebant, omnia necessitate fati fieri, &inde colligebant, omnia, quibus alios instituerunt, i praecepta, etiam άπάγειοιν, & Epicurus eiusmodi sibi fingebat voluptatem animi, ut per lillam praefracte tolleret dei prouidentiam. quaPropter quum eXistimemus, Aristotelem i,ude meritorum de docti in a morali aliis phi- ilosophis esse inferiorem, id tantum volumus significare, quod hi ipsum finem disciplinae, quae graeca adpellatione ethica vocatur, verius cognouerint, id est felicitatem internam leu ltranquillitatem animi, quamuis ipsis media, lillam consequendi minus fuerint cognita. monet quidem J O. SCHEFFERVS, k quod Ari'. stoteles contentientia plane cum sententia pythagorae ac Platonis docuerit; & s1MpLi- lCIvs eX Versione sEBAsTIANI FoscA- lnENI mentem ipsius ita exprimit: utrique lparti phil ophiae communis finis , quem homo issequi debet, ipsa extrema perfectissimβ

'felicitas, de qua nihil excelssens ac praestam alicui philosophorum, etiam eorum, qui ad extremum ρbilosophati sunt, Arsoteles reli- quit, quo ilium attingere possent, immo nec hominem adpennaeum esse. sed deum ceη-

fuit, qui aae illam peruenisset. sed ea, quae

365쪽

333hunc in modum disserit Aristoteles, respici uni doctrinam de intellectu agente. quod ii ita est, non possiimus satis mirari hominum tot seculorum vel ignorantiam, Vel nimium Pietatis cultum erga Aristotelem, quod ex ipsius libris ethicorum ad Nicomachum compendia doctrinae moralis conficere & ad ista iuuentu

tem instituere sibi sumserint, quoniam illis non disciplina cichices, sed prudentiae eiusque

p0liticae contin tur.

- I. Sed cie momento hoc agamus distinctius ac specitatim in ipsas Aristotelis do-'

sinas inquiramus, demonstrando, quod Vmnes istae seli Citatem externam res iciant. V tio totius philosephiae moralis in summo h000 continetuc , cle quQ inter Veteres Philo-i0ph0s magna sole diuersitas, Ut Patet eX CI-ζZR0NE δ α LACTANTIO; ' quin et-ilin Ruct0r est A V Gusaei N vs, i Varronem

id entas octogi rixa & octo hac de recollegisse 'pididnes, quamuis facile cuique adpareat, qR0d magis ventiis, quam re ipsa instituerint hyensl0nes. nrimque si spectamus celebrio- Τ phi 'sophiae magistros aeui vetustioris, tria imprimis senter tiarum de summa felicitate 'q/' ierunt: Primum pertinet ad Stoicos,bil ibi'. . R L- - Cittieus bonum ultimum,

i Riseruit luci, extremum bonorum Vlti-

naruris nomine ero

366쪽

naturae designabant ipium deum , Per quem animam mundi materiae alligatam, fato Ounoxiam, & per cuncta corpora diffusam intelligebant, ut pluribUs Ostendit I Ο. FRANCI. SCvs BVD DEUS secura tum genus constituit tapinio Epicuri, qui eum summe felicem esse censebat, qui praestriati mentis voluptate per frueretur, confideretque se fruitutum aut in omni, aUt in magna parte vitae, dolore non interueniente, etiam nec mortem nec deos eX-

timesceret. tertius est Aristoteles, cuius disputationem de 1ummo bono penitus insipiciamus. existimauit quippe, omnium aliorum perfectionem contineri in certo 9uodam munere atque Operatione, quae ipsorum naturae

sit propria, adeo ut quodvis animal perfectum sit; si opera sibi consentanea proferat; ac omne animalium membrum, si praestet id, ad quod a deo sit conditum, item omnis artifex exsistat persectus, quando absolutum artis

quoque formam beatae & felicis vitae consistere in munere quodam; quod ipsius indoli limmanae sit proprium, quumque mortales cum aliis animantibus habeant communes Τηυπτικην νοῆ- ωην, vitam alendi augendique vi ac facultate praeditam, item αι Θιῆικην, vim sentient, reliquit illis πeαίικήν ῖνα

του λογον εχούος, vitam sinuam partis animae,

quae rationem habet, in quo summa hominis felicitas posita sit, & quidem Την κοιτ ἐνεργιαν, quae sit in ipsa operatione. quum autem sIngula lην οικειαν ἀρῶ ν ex propria virtute

367쪽

DE ATHE II MO ARISTOTELIS. 33st , perficiantur,putauit quoqueAristoteles καἶ ο ρύην uuimae operationem secum dum virtutem este hominis summum bonum; ac quum plures sint virtutes post ulauit,Vt Operatio illa debeat este κατά τὴν οἱοίς ν καμ τελειοτα- την αἱρετὴν ,secundum virtutem optimam sper-fem linam, hancque ipsum; Θ- ω, in vita perfecta. y sic homo summe felix est, quan do anima operatur secundum perfectam atque optimam Virtutem, perquam Aristoteles nihIl aliud intelligit quam sapientiam, hinc & alio loco dicit, optimam illam virtutem, quam heic adpellat κοατ-ην, eise illius, quod in homine sit optimum, ibi teneat principatum,¬ionem rerum honestarum do diuinarum habeat, cuius secundum propriam Virtutem OPeratio, quae omnino est contemplatio rerum honestarum diuinarum atque aeternarum, seu μὴ ΘεωρUrικη, absoluat perfectam felicitatem.

quin immo quod Aristoteles per seu κρί χην intelligat lapientiam patet eae ipsius

verbis 3 hisce clarissime: των κατ αρετην πεπριων καῖα σοφίαν ομιολογουμένως ωι, iucundissima autem ex virtutis operationibus ea

pro I ubio est, quae fecundum sapientiamst ;

quibus, quam antea di Xerat Dicγειαν κατ άρετην τήν eam lieic diserte pronunciat γειαν κατἁ την σοφιαν. Praeter lianc vero sel1- citatis in contemplatione positae speciem adhuc aliam Constituit, quae vita virtuti morali seu ciuili Consentanea contineatur, &adhaec sibi persuasit, quod talia bona animi debeant esse coniundia Cum bonis corporis ac fortunae,

368쪽

quibus vere beatus & felix homo carere non possit. A quarum alteram cum altera dum comparat, priorem felicitatem, quae absoluatur contemplatione atque operatione menti consentanea, posteriori praefert adeoque existimat, summum bonum theo reticum nobilius esse ac praestantius summo bono practico. nec Aristoteles aliter sentire poterat pro vi principiorum, quae antea Posuit. namque animum tantum sibi induxerat, viam ad selicitatem externam praeparare hominumque mores ad eiusmodi honestatem,quae a lege eiu ili pendet, Conformare, quapropter duo esse media tra

debat, per quae quis in hac vita felix eise possit. alterum si quis se diligenter exerceat medi

tatione contemplationeque ac per huiusmodi

studium philoibphiae laudem sibi comparet;

alterum Vero, quum homo vitam ad formam legum ciuilium adcommodet ac prae se ferat honestatem, etiam deliciis opum, honorum voluptatumque perfruatur. Verum satis habebat compertum atque eXploratum Aristoteles; quam incerta sint talia bona, quamve fragilia & caduca, hinc melius esse iuuicauit, sapientiae negotiis operari ac per istam amplissimam nominis famam sibi conficere. quae

quum ita explanentur,. omnia sane apta sunt inter se accola aerent, ac principiis, quae Philosophus noster adhibuit, eleganter atque accurate respondent.

VII. Miramur igitur iterum, quod Aristotelis sectatores iique christianae professionis huiusmodi doctrinam de summo bono in dissciplinam ethices, qua de interna mentis seli-

369쪽

citate disserendum est, intulerint, qua omnino nihil continetur, quod rectum, sanum ac pium esset. nam si formam verae beatae vitae, quae tranquillam mentem essicere debet, spectamus, sanitas quidem corporis bonum est, sed bonis animi cum intellectus tum voluntatis 'multo ignobilius, adeoque nec absolutum nec perfectum. multo minus ea, quae debemus fortunae benigniori, dignitates, diuitiae, commoda, iucunda ac suauia in censu verorum bonorum debent haberi, cuiusmodi res hominibus & adiumento & detrimento esse possint, prout quisque illarum usum ad normam aut

Ianae rationis, aut prauorum adfectuum adcommodare instituat. in tanta autem homi

num prauitate ac malitia talis doctrina, qualis ab Aristotele prosecta est, magnam habet vim

ad perditas mentis cupiditates rerum humanarum excitandas, alendas, fouendasque, eoque ipso aditum communit ad omnia perturbati num aliorumque motuum, qui mentem de se de tranquillitatis deiiciunt, genera. nec vi

tus motalis, in qua Aristoteles alterum bonum summum posiait, quidquam habet commune cum vera virtute, Due pnilosisphica, siue chris mana, quoniam, ut ex suDerioribus constat, omnis iustitiae atque honestatis originem petiit a ciuili lege; quaeue de altera persectae felicitatis specie eaque adhuc nobiliori, sapientia quippe disseruit, ubique prae se serunt cras-sssimum errorem de intellectu agente. quam ob rem dicit i τω-ο κατἁ mis νῆν

370쪽

ina) quae menti conuenienter traducitur quidem haec pars homo es Maxime. haec igitur viata es beatissima; ac per mentem, quam distinguit ab anima, intelligit intellectum agentem: inc etiam functiones, quae virtuti morali consentaneae sint, adpellat humanas, illas Vero,quae

spectent ad intellectum, diuinas; δ & paullo

me animo afectus, eum probabile es deo carissι-mum esse., g. VIII. Ex his, quae de Aristotelis sententia disseruimus, non obscure patet, quanta in ter ipsum & alios philosophiae doctores, quos aetas antiqua sibi vindicat, fuerit diuertitas. erant, quidem Peripateticis disceptationes cum Stoicis, num habitus, an operatio & actio ivltimum in bonis hominum absoluat P quae

- controuersia nostra sententia, nullius dignita- i. iis, nullius fructus f ita namque mentis ha- ibitus per actiones saepius susceptas a nobis compaxantur, qui acquisiti & in virtutum , exercitiis occupati nunquam ab operationi- bus, quae in lucem atque aliorum conspectum

sese produnt, separari aut disiungi sessunt.

at vero, si rem ipsam, quae hominem essicit re felicem, spectamus, in ea disienso omnino erat inter Aristotelem& Stoicos, quamuis interdum verborum similitudo apud illos esse ivideatur, quando quippe s E N E C A 3 dicit rin homine optimum quid est in ratio: hoc an- recedit animolia , deos sequitur. ratio ergo