장음표시 사용
401쪽
num diuersitatem fuisse deprehendimus. eX-titerunt quippe, qui benigniori natui ae eiusdemque muneribus, si non omnia, plurima ramen, quae dilerius atque eloquens homo prae stat, accepta retulerunt, quae sententia fuit ex Vetustioribus f EXTO EMPiRICO, & qui ipsum 1equitur aetate recentiori, R O L A N D OM A R E s i o. qui quum opinionem hanc P -
cipue auctoritate eXemplorum cum DEMOSTHENIS, tum ANTONII, qui eloquentiae summam laudem & mirificam existimationem habebant, confirmauerit, illis commemo ratis, haec addidit: itaque ut huis disertus euadat, non multum meo iudicio in istis rhetorie praeceptis, quaesint infinita, se torquebit; sed quum erit eommuni ilia eruditione imbutus, quae in artibus ingenuis consi is, s philoνὸ-phiam, praecipue moralem attigerit, quas Socraticas charta, apstedat Horatius, tum deamum frequenter se in dicendo es scribendo exerceat. exercitatio enim, quod potentismmum discendi genis vocat uuinctilianus, sine multis praeceptis aliquem eloquentia usum asseret ei, modo indolem habeat, s naturam ad eam idoneam, quae pracipue hic multum va-us. 3 sc quoque nonnulli existimarunt, spe
clatim sublime dicendi genus, & id quod in
oratione sit grande & magnificum, ad nullas a - tis regulas posse reuocari, auctore D I O N Y s I OLONGINO, qui autem alio loco 3 id tulit hac de re iudicium: μ εγαλο φυυις βοηΘημα τῆ ψώσει πορI Θω τὴν τέχνην, praesar autem, uti adperficiendam orationis grandita a
402쪽
tem ars natura succrerrat. quumque poess genus quoddam eloquentiae constituit, huc quoque ea possimi transferri. quae de ista eiusque cultura disierit H o R A TIv s; natura feret laudabile carmen , an arte 'quaestum es. ego nec studium Ane ditiise
nec rude quid profit, video, ingenium: aiaterius sic
altera poscit opem res , ta coniurat amice ', quae sententia suis munita est argumentis. Prout enim omnis habitus, siue corporis sit siue animi, industria& actionibus sepius susceptis a nobis comparantur ; sic ut talis constans &facilis aliqua in re persectio gignatur, necesse est, facultatem habitus a natura habere, adeo ut qui ingenio minus valet, nihil praeclari in litterarum studiis possit praestare. Varia autem scientiarum sunt genera, ad quas non quodvis ingenium promiscue aptum est, sed pro diversitate materiarum, in quibus versantur, sibi a semper conuenientem intellectus humani in- lidolem postulant, si ipsarum cultura suos ferre debeat fluctus, qSpe quae facile ad eloquentiae disciplinas possunt adplicari. ac quamuis minus negauerim, quod quis singulari ingenii
excellentia conspicuus, per diligentiam assiduamque exercitationem, vel sine artis cogniatione essici possit eloquens ; huiusmodi ta- lmen via ad suscipiendam studiorum eloquen- tiae rationem multis circumsepta est dissiculta- ιtibus. quapropter melius omnino consistunt sibi, qui quum mentem eloquentiae consecra- ' iverint, non solum ea, quae beneficio naturae
403쪽
bona habent, per doctrinim ac praecepta res
dunt meliora, & quae non optima, aliquo modo acuunt & corrigunt; ted & exercitia ad artis regulas, easque breues, peripimas & firmas adcommodant. nam si genuinam ac Veram eloquentiae indolem, qua naturali cursit omniat fluunt, quave cogitationes sensusque atque asifectus animi accurate ac pro ratione materiae &Personarum eleganter sese produnt, specta
mus, illa haud multa admittit praecupla, quin etiam id, quod in uratiotie quadam pulcrum est, multis regulis determinari ac definiri haud
posse existimamus. nec iis de caussis a sententia ROLANDI MARES ii sumus alieni,
quod exercitationi plurimum temporis atque industriae sit relinquendum, si modo ingenturi eloquentiae natum ad breuia solidaque institutum fuerit praecepta, adeo ut si rem ipsam inspiςsanius penitus, censeamus, ditheptationeni
illam naturane potius an arte constet dicendi. facultas p esse nullius momenti, quoniam' utrumque coniungendum est. num autem
aliquis, qui mentem suam litteris hisce excolis generisim plus debeat naturae, an doctrinae vindicare Z id per diuersitatem cum ingenio
rum tum praeceptorum euratius definiri non potest. . i I. Sic natura & ars effciunt oratorem. . sed veteres artis oratoriae magistri atque auctores o, aliquid diuini quoque eloquen- xire inesse crediderunt, ac persuaserunt sibi. de os 'quoque oratoribus , qutim declamarent. Praelio esse, eoque haud obscure significarunt, quod fiamma dicendi facultas ac laus non tum a benignitate naturae ac doctrinae elegati . Aa a tia;
404쪽
tia: sed & sin lari cliuina ope sit petenda.
quo spectat veterum sophistarum atque oratorum enthusia simus, cuius rationem ex antiquis monimentis eXplicare, etiam diiudicare, nobis est in animo, quod argumentum Vt aperte eXponamus, non ab re erit ea, qua fieri potest, euitate de ipso enthusiasmo praefari. atqui vox enthusiaseu aliquid caeleste ad diuiniam indicare videtur. enim siue eum significat, qui numine quodam agitatur&recepto, Vt SE NEC A dicit, furit deo, vide
r illico, spiritu prophetico Usum inante; de
ab E vs E B io 3 Seruator noster vocatur ὐρανιος λογος, Deo plenum s caeleste verbum ; sancti autem prophetae a THEOPHYLA-c Υ o ' adpellantur προφῆτα, Deo pleni prophetae. hinc etiam S v I D A s i nomen hoc ita interpretatur : NΘεοφορημένος. συν-οιρη-του ενγεος, o numine agitatus, numine aliquo inatus. fanaticus. perfnaloepheu vero dicitur pro ἔνθω. ab hac Voce ίνεις ortum est verbum ε, σιαζειν, diuino ad tu inciri i, & hinc nomen DΘουσιασμο ,
adfatus instin que diuinus , cuius usus apud PLATONEM eiusdemque sectatores frequens est, adeo ut vox enthusiasvis vi primae originis bonam prae se habeat significationem. e enim notat adflatum & instinctum diuinum, per quem homo Deo plenus redditur ; siue
405쪽
generatim motum in mortalium animis, qui avi quadam atque operatione diuina proficiscitur; speciatim vero modo tantum intellectus
ducem diuinam, quo nomine etiam HESY-cilius y & sv ID As hanc vocem expli-CAnt : οταν ἡ ρλη ἐλλάμ πητω υπο τοῦ Θεοῦ, quando tota anima illam natur a Deo; modo
etiam simul motum voluntatis atque ipsus adfectuum. at vero quamuis notio haec sit bona; vetustiori tamen, ac inprimis recenti Ori aeuo voci huic eiusmodi quoque significatio adtributa fuit. ut aliquid mali contineat atque indicet. nam profani auctores interdum nomine hoc ea utuntur sententia, ut significet insaniam, &-idem sit ac μανίαν id quod inde ortum esse, nonnulli existimant, quod paganorum Vates, quum ederent oracula, quendam furorem prae se ferstant. '' ac quem fugiat, nostro tempore enthusiasmum significare eiusmodi mentis vitium, quo quis facultate iudicii destitutus, magna autem vi imaginationis praeditus varios diuinos motus cum in intellectu tum voluntate, quamuis aut fictitii sint ac commentitit, aut a caussis innatura rerum stabilitis proficiscantur aut malo daemoni suam debeant originem, sibi persuadet Θ quem motum animi interdum quoque Corporis commotio sequitur, ut ex historia-ium monimentis, quibus res ab enthusiastis gestae traduntur, satis clare patet; etiam diuinis vatibus sub priori scedere ita contigit, ut quum ipsorum animum ad saluberrimas doctrinas Deus instrueret, corpora quoque mo-
406쪽
tu adficerentur, cuius rei documento esse pos sunt f A v L ac D A N I E L vox in scripturis saeris non deprehen, ditur, quamuis aliae dicendi formulae ibi sint, , quibus idem significatur. sic de scriptoribus Θεοπνιυσνιι dicitur, quod locuti fuerint
de Elisabetha πνευματ νυ Luc. I v. 4r. de Zacharia πωυματω αγίου προεφήτευσε. V. 67.δc de Stephano, quod fuerit. οῦ πλήρης πνευματω αγὼ, act. VIL ss. ac PA Lus pro Ephesiis ita precatur, ἴνα με παν τε πλήρωμα τοῦ Θεοῦ, Ephes III. I9. vid. venerandi IO. FRANCIsCI BVD DEI instit. thzOl. morat. pari. I. cap. I. se f. V. I.I7. not. ' apud scriptores 3c doctores ecclesiae dicuntur homines vi mali daemonis agitati ἐν9ουσιαναοῦ. Vt patet ex adpellatione haereticorum Messalinorum. de quibus legi possunt T H E o D o R. hist. ecclesi. IIII. c. I r. & HARMENOPVLust de sessis sest 18. adde ADAMI RECH Ε i BERGII hierol. reale. pag Sao.
disputatum est, num ecstasienthusiasmi notio respondeat 3 sunt, qui has voces earumque significationes perturbant; alii vero i t. ter ecthasin atque enthusiasinum magnum constituunt discrimen, ac perectasin intelli- igunt eiusmodi hominum conditionem, iquum mente ita sint incitati, ut omnis sen- suum externorum vis debiIitata, fracta, imis. ' mo penitus sublata videatur. nomen enimesa eos a verbo , id est, ex loco aes none sua dimotu ri, ortum de cetero ne- , gari non potes . quod enthusiasmus interdum ' dicatur ecstasis, quodue aliam illi, quibus contingit enthusiasmus, in ecstasin rapiantur,
407쪽
g. III. Varia enthusiaimi genera ponuntura scriptoribus cum profanis tum cnristianis. quod ad paganos attinet, P L A T o inprimis ac PLvTARCHus hac de re disputarunt, quorum ille quatuor constituit species, μανίαν μαντικην, furorem diuinatorium, quem Apollini ; τελεςικὴν, bacchicum siue mysticum, quem Dionysio; ποικτικὴν, poeticum, quem musis &ερωτικην, amatorium. quem αρ- ην Vocauit, , enerique atque amori acceptum retulit: hic vero quinque genera Commemorat, rium,co banticum,poeticum, bellictimmamatorium. atqui inter auctores christianae professionis praecipue est MERICUS CASAVRO-Nus, 3 qui quum enthusiasmum diuidere instituisset in. naturalem & supernaturalem, de isto singulari industria tractat, atque octo illius genera Ponit, quorum Primum complectitur enthusaimum ρbiIU hicum; secundum G toricum ; tertium poeticum; quartum sunt catorium ; quintum musicum; seXtum mar- rialem siue bellicum; septimum amatorium, &
existi mali alium enthusiasmum esse bonuvi,qui originem suam trahat a virtute atque operatione diuina; alium vero quem pessimus spiritus auctorque malitiae hominum, vel propria mentis imbecillitas efficiant. Praeter quos adhuc mentionem facimus H E N N I N G II
408쪽
DIAT RIBE DE ENTHUS IASΜo . l1O. GER DESII, qui diuidit enthuuasmum in verum-: verum iterum in naturalem, qui sit hominis minc sani, nunc morbo laborantis ; praeternaturalem &supernaturalem, ut de aliis taceamus. ac quamuis nobis haud sit in animo, in huiusmodi genera, num recte,
bene & ex ordine sint posita, inquirere; illud
tamen obieruamus, sdripi'res posteriores mentem ad ipsiam vocis huius notionem haud aduertisse, quin etiam varias illius significati nes simul admisisse. nam antequam de gen ribus enthesiasimi dispiciamus, necesse est, Fimomentum significationis, num bona, an mala esse debeat, sit expeditum, quo exposito, de 'firmo solidoque diuisionis fundamento sollicitum esse decet. sic alia ratione enthusiasini mecies constituere debemus, quando iste amflatum atque instinctum vere diuinum significat; alio vero modo, si talis adflatus haud caelestis, sed fimis est & commentitius, in quo nu- mero omnia enthusiasmi genera apud bomi- nes paganos celebrata habenda esse censemus quae iterum pro diuersitate rerum, In quibus versantur, etiam caussarum, a quibus pendent, in multas diffunduntur formas. sed tamen alienum esset a proposito distertationis argumento, copiose atque uberius hac de re dispu
tare, praecipue quum istam alii nobilissima a que amplissima industria iam sint persecuti,
409쪽
g. IV. Sussiciat, breuiter ea attigisse, quae dissertationi lucem quamdam praeserunt, quibus expositis, ad ipsum argumentum exlesicandum conuertimur, id quod quum Draestarere instituamus, operae pretium erit, enthusias-mum quoque poeticum, inter quem & oratorium magna est similitudo paucis ex antiquae. aetatis monimentis illustrare. ex scientiarum dithiplinis, quibus veteres pretium aliquod posuerunt iisque eXcoluerunt mentes, poesis Praecipue fuit, cui aliquid diuinitatis inuitum esse, fabulosa credidit aetas, cuius auctores saepe numero commercia cum diis, atque illorum adflatum animique cis & trans rationem Vehementiorem impetum finxerunt. hinc N ASO. 3 canit: es in nobis; S Jut eommercia caeli.
sedibus aetheriis *irisus iis venit.
es Deus in nobis: agitante calycimmitis. impetus hic sacrae semina mentis habet.& MOR ATIVs: squo me, Bacche, rapis tui plenum' quae in nemora, aut quos agar in in specus,' Velox mente nova δquibus verbis satis aperte significat poeta, sibi esse propositum, Bacchi numine plenum ac mente concitatum Augusti laudes celebrare,
410쪽
ac quidem nouo carminis genere, lyrico quippe, quod excogitasse, ipse sibi gloriae ducit, ex quo etiam patet, cur alio loco ita scribat: male sanos adseripsis Liber noris Faunisque poetas. anee 1blum ipsi carminum auctores de tali in stinctu diuino sunt gloriati; sed & alii pagani scriptores idem tradiderunt, siquidem quum Ap OLLONIVS RHODIVs principium operis sui his verbis facit:
tuis Phoebe auspiciis viros veteres eosque fama claros 'memorabo; obseruat scholiastes: γὰρ Τοῖς μα- νομενοις οἱ ποι stata ἐνεισιῶσιν, ad exemplum fere insanorum poetae diuinitus commouentur'. EhM o L P v s apud P E T R O NIV M 3 de arte poetica disserit, eiusque & hoc constituit praeceptum : praecipitanaeus es liber spiritus, ut potius furentis animi vaticinatio adpareat ; &cic Eno: ' saepe audiui, poetam bonum neminem , siae quod a Democrito)Platone inscriptis relictum se dicunt)sne i ammatione animorum exsere posse, fine quodaminatu quasi furoris. sic poetarum natio diuinitus incitata credebatur, qui carmina sua non sine caelesti aliquo mentis instinctu funderent, nec solum ab Apolline musisque. sed α
Baccho ac Venere multa ad versus scribendos haberenc adiumenta. quumve P L A T is, ut ex superioribus constat, quatuor τῆς ρ--