Io. Georgii Walchii ... Parerga academica ex historiarum atque antiquitatum monimentis collecta

631쪽

aetatis vltimam imponamus manum, non ab re erit, breuiter adhuc de RAYΜUNDO LVLLI O, qui seculo quarto & decimo floruit, dis. serere. dialectica ipsius siue logica noua,quam vocavit, scholasticum prodit ingenium, sue insas doctrinas; siue tractandi rationem; sue scribendi modum respiciamus ; ista autem, quae de arte sua magna , cuius compendium exhibet, in parua, nec non de auditu Rabbati -- fico pollicitus est,noua quidem fetunt; eXiguam autem prae se habent utilitatem, adeo ut si rem lipsam inspiciamus penitus, logica illius studio nulla accepit incrementa. atqui ob hanc caus sam haud dubitamus, LVLLI v Μ aeuo scholasticorum adiungere, nec ab isto initia logic reformatae petere. ex ipsius sehientia utraque ars & magna & parua est disserendi sue inquirendi ac respondendi de omnibus rebus, unde& ipse vixitgenerale ientiam ad omnes '

scientias, per quam aliae scientiae facile psisne

acquiri. ars illa complectitur partes tres dedecem, quarum I. inscribitur de alphabeto. delegit nouem . litteras B. C. D. E. F. G. H. I. Κ. 1ub quibus

disposuit senos ordines rerum ac conceptuum nouem. primus ordo continet Praedicata a laua, quae sunt bonitas, magnitudo, aeternitas siue duratio, potestas, sapien--tia, Voluntas, Virtus, Veritas, gloria; secundus relativa, qualia sistat disserentia,concor dantia, contrarietas, principium, medium, finis, maioritas, aequalitas, minoritas; ter- rim complectitur ad quas 'Celeiae omnes reserantur, scilicet: virum p

quid Θ de quot quare Z quantum ξ qualet quando Θ -

632쪽

quando p vhi ξ 'quomodo & cum quo pquartus nouem subiecta, quae sunt deus, an gelus, caesum, homo, imaginatiuum, sensiti-Vum, Vegetatiuum, elementativum, instrumentativum; quintus nouem virtutes , Uti

sunt iustitia, prudentia, fortitudo, temperantia, fides, spes, charitas, patientia, Pietas; sextus nouem vitia, quae sunt auaritia, gula, luxuria, superbia, acedia, inuidia, ira, mendacium, inconstantia.

II. pars agit de quatuor figuris, quarum prima

vocatur A, quod littera A illius centro sit inscripta,& eo tendit, ut intelligamus, qua ratione praedicata fieri possunt subiecta &de se inuicem praedicari, hoc modo : boniatas es magna magnitudo es bona , bonitases durans; duratio est bona; fecunda figi ra adpellatur T ob litteram hanc centro quoque adsci tam, quae eo spectat, Vt per cuspidem disserentiae intelligamus , quomodo disserat sensitate a sensuali, ut lapis ab arbore; sensitate ab intellectuali, ut corpus ab anima; intellectuale ab intellectuali, Vn angelus a deo. tertia figura ex prima & se-

Cianda Componitur, quatenus eaedem litterae Virisque nouem praedicatis respondentes

inseruiunt; & eo spectat, ut praedicata omnia non modo absoluta; sed etiam relativa &mbiecta fiant & de se inuicem praedi- Centur ac plures rationes ad probandam eamdem rationem adducantur; qui sinispositus quoque est quartae figurae. III. pars est de desinistonidius, qua definiuntur praedicata & absoluta &relativa hoc modo: bonitas estens, cuius ratione bonum agit ho

633쪽

num; esse bonum es essera malum non esse. magnitudo es id, ratione cuius bonitas, -- ratio cetera iunt magna, ambiens ovives extremitates essendi. duratio est id, ratione cuius bonitas, magnitudo durant.

IIII. pars est de regulis, quaestionibus quippe, i

quae in alphabeto. uocet regulam virum a. habere tres species, dubitatiuam, assirmati- 1Vam, negatiuam: regulam quid quatuor; i

quid es' quid habet in se coe sientialiter' i quid in alio est y quid in alio habet ' i

V. pars est de tabula, quam sequuntur aliae; iVI. quippe de euacuatione tertiae figurae ; a VII. de multiplicatione quartae figura; 'i VIII. de mixtione principiorum es figurarum ; VIIII. de nouem subiectis; X. de applicatione , XI. de quaesionibus; XII. Gha- XIII. quippe quam .

artemLullianam pluribus recenset P E T R v SGAssENDVS. ig. XIIII. Multi fuerunt, qui artem hane com- i, rnendarunt, commentariis illustrarunt, emen- idare atque augere elaborauerunt,quos studiose commemorat DANIEL GEORGIVSΜΟR-

M o Fiv s, qui ipse de illa sentit honorifice:

tamen defuerunt, qui iudicarunt sinistre aceensuram aduersus Lullium secerunt, quo Per

634쪽

ram omnium, quae aduersus hanc artem dicta sunt, summam ad haec capita reducit ΜΟ RHO-FIv sy quod omnium scientiarum principia misceantur , quae ad iliam generalitatem non poessint reduci; quod loci communissimi sint, quorum nonsit adaequatus in duendo usus,quum in qualibet oratione ea rem conficiant, qua epropioribus argumentis petuntur ; quod ordo non At accuratus ,min multis Esse concinnior dari psisit. nec negare possumus, quod haec ars magis composita sit ad sermonis secunditatem; quam Veritatum cognitionem, ad quam ista nihil adferre potest; ined ingenia veri ac falsi cognoscendi studiosa perturbat, adeo Vt nunquam satis possimus mirari, nonnullos nugis hisce existimationem quamdam habuisse. quodsi voluptas animum cuiusdam occuparet, artem hanc cognoscendi, necessaria eiset fere diuina memoria, quasi etiam omnes terminos, omnes figuras teneret; illis tamen haud peri venire posset ad cognitionem rerum, quoniam: sunt conceptus abs rami ex omnibus discipli, nis inter 1e perturbati. id saltem ex tota naes arte colligere postumus, Lullium fuisse homii nem fecundo ingenio praeditum, facultate autem ac vi iudicii destitutum, id quod vel inde, cognoscimus, quod de diuina reuelationet, ut operi suo maius auctoritatis pondus adiiceret,

fert, quo Lullius plagii aperti crimine notatur, quippe qui sua omnia Arabi Ahegebron debeat , id quod relinquimus in medio. haec

635쪽

sufficiant de fatis artis logicae aetate media, qua omnino duriora fuerunt, quorum necessitatefactum est, ut magis sit corrupta, quam culta atque Ornata. IL

PROGRESSU AC FATIS

PROGRESSU AC FATIS A mTIS LOGICAE GENERATIM PER VARIOS AUCTORES.

qui reformandae logicae fundamenta posuerunt, quorum alii se opposierunt Aristoteli, praecipue sebolasticu gal In quibus princeps fuit Raaim de cuius logica rimque fatis copiose disputatur s. lII. IlIl. V.VI. Vt I. VIII. Alii logicam Aria Psotelis a nugis scholasticispumarum I. VIIII. X. a Alii vero unicefectati siunt Aristotelem, reiecta doctrina sobolastica f. XI. XII. Deinde disperia νeur de ipsa reformatione logicageneratim *. XIII Speciatim de Bacon. de Herulamio f. XIIII. De roriso s. XV. XVI. XVII. Carisi sectatoria husf.XUIlI. Petro Gassendo aliisque 3 XVIIII De logieis mathematicis g. XX. De aliis serjtο- ribus logicae recentioribus eclacticis. I. XXI.XXII. '

636쪽

A Ccedimus ad ista tempora, quibus logica ars feliciori musarum fortuna sensim aesensima scholasticis sordibus purgata, ad pristinam dignitatem evecta, ac tandem ita culta atque ornata est, Vt munera sua, quibus viam ad cognitionem veritatum monstrare debet,

nunc praestet successu prosperiori. primum extiterunt viri grauissimi, qui praeclaris studiis ac meritis fundamenta artis huius reformandae posuerunt, quibus deinde alii, quum ecleetica, uti dicitur, philosophiam tractandi ratio firmiores caperet vires, opus ipsum, siue felicissimam logicae reformationem superstruxerunt. illi, quum cognoscerent, quam miserellaterae philosophicae per scholasticos fuerint corruptae, illarum saluti operam dederunt variis studiis, quum alii arma ferrent aduersus Aristotelem, praecipue doctores scholasticos; alii doctrinam Aristotelis ac scholasticam a labe tantum, quam iniuria temporis sibi contraxerat, purgarent; alii denique ipsos ac genuinos Aristotelis fontes, unde pristina ac vetustalogica ars hauriri posset, aperire elaborarent. omnia distincte explanare, e re esse cen

II. Quum felix sidus bonarum atque et gantiorum litterarum oriretur, Vt istae ad pristinam revocarentur pulcritudinem; muta quoque philosophicae, quae adhuc per secula oppressae &deprauatae fuerant, eX tenebris in lucem prodire coeperunt. illi, qui philosophiae, etiam dialecticae purgandae emendandaeque operam suam addixerunt primi, politiorum atque elegantium artium singularem laudem

637쪽

dem tenebant, quam adhuc ampliorem eme- Cerunt, quum lapientiae studiis ingenia 1ha consecrarent, sicqua Ostenderent, Vtrumque doctrinarum genus ita copulatum fructus ferre amplissimos. namque si a cultura elegantium litterarum studia philosophiae separamus, facile viam illi vitio, quod peregrina vo- ce adpellatur paedantismus, parare possumus; quemadmodum cultus ille philosophiae, qui cum politiori litteratura nihil habet commune, haud difficulter barbariem potest promouere, quae incommoda per talem coniunctionem remouentur. atqui hac ratione de logica bene meritos laudare debemus L A V R E N-

NI ZOLIV Μ, PETRUM R A Μ V Μ , de quibus accuratius ac plenius edisseramus. LAURENT Ius V A L L A, ciui barbariem pro - 'pulsare summa adnisus esi ope, ac Praecipue dialecticam scholasticam perstrinxit, editis hunc in finem dialecticis disputationibus , quibus multa dixit in Aristotelem ac schO- .lasticos. PETRus GAssENDus y dicit: Laurentius Vada conscriptis tribus dialecti earum disputationum libris licere ostendit ab cAripotele dissentire ac ipse in multis re ipsa

dissensit. etenim omnes categorias ad substantiam, qualitatem & actionem retulit, etiam figuram tertiam syllogismorum reiecit; quae emendatio non adeo bene quidem instituta est, siquidem nec Vallae diuiso prae- .dicamentorum legitimo nititur fundamen

638쪽

to, ac si ra syllogismorum tertia praeter rem proscribitur; demonstrat tamen Vallae studium sortemque animum, quo ea tem-

pestate Aristoteli, qui Papa erat ecclesiaei philosophicae, sese opposuit. multi id in

eo reprehendunt, quod aequo audacior ac vehementior fuerit, quapropter L V D O V I- Cus v I v Es y dicit: monet in quibusdam

- neutiquam praue, etsi ea sunt perpauca; inplerisque Iabitur, ut fuit vir iste vehemens. ad faciendum iudicium praecipitatus. nee

. solum in re dialectica falsus es; fedminphia, Iosephia. nam hanc quoque attingit, quod . magis mirere, in praeceptis latinae linguae. sed ΕΩΑs Mus illis, qui ob hunc adfectum Vallam eiusque obseruationes parui fa-- ciunt, bene respondet: verum so, morda- . cior aequo fuerit. num ideo fasum dixit , . quia verum mordacius dixit ' usque adeo no- his odio est ista mordacitas, ut eius odio tam multa situ digna necessariaque det semur 'RVDOLPHUS AGRICOLA, vir, cui bonae lit-

. terae multum debent, quo Cisalpinus orbis . nihil unquam, E R A s Μ O 3 iudice, omnibus litterariis dotibus absolutiusproduxit. nuia - ' D, Pergit E R A s Μ v s, erat honesta discipliana , in qua Agricola non poterat cum summis artiseibus contendere: inter graecos graecis- us, inter latinos latinissimus: in earmine Maronem auerum dixisses , in oratione Poliariani- quemdam lepore referebat, male te - superabat. oratio ves extemporalis adeosura , adrogermana, ut non Erisum quempiam,

639쪽

sed urbu romana vernaculum loqui contendi deres. eloquentiae tam absolutae parem 'avi iunxerat eruditionem. philosophiae nidis ria omnia penetrauerat: conser I A C OB V M, BURCΚHARDVΜ. atqui hic Agricola scripsit tres libros de inuentione dialectica,

tionibus illustrauit. opposuit sese inprimis nugis scholasticorum, ac verum usum diale- cticae, quam praecipue eloquentiae adplica: vit, demonstrauit, nec sine feliciori applausu, quem & sua aetate in hoc litterarum ge- i

. hi libri apud omnes semper tu admiratione , fuerunt , merito quidem , ita ad usu tintaccommodati loci, quos tradit. Ciceronem inplerisque secutus est, s idcirco rhetorictim em disjentim intendit, quam vere Iogicum ; tertius liber totus es rhetoricus, de a fectibus mouendis. &DANIEL GEORGIVs M o R H o RI V s 3 Rudolphus Agricola, ait, vir suo tempore maximiu s primus littera m n gemnania resaurator , in libris suis dein- veritione quasdam h potheses ponit, quae Ra-

misicis istis ita Amites sunt, ut ex isio quasi

se depromyisse videatur. 1 O. LUDOVIGUS VIVEs, qui edidit libros. XX. de disciplinis, ex quibus tertius agit de corrupta dialectica, quo qrauiter atque eleganter uisierit aduersus siuolasticos. opus hoc, quo non selum inter ipsius monimen- '; 1ed, subrsim prodiit, diuisum est in tres

640쪽

DE PROGRESSU AC FATIS LOGICAE.

Eartes ac complectitur alia scripta logica, siquidem de explanatione cuiusque essentiae de censura veri, de inserumento probabilitatis , de Huputatione tractauit, etiam peculiarem librum in eudo-dialecificos edidit. erae vir non solum elegantioribus litteris maxime cultuS, quarum summam sibi acquisiuit

, laudem; sed philosbphiae quo9ue magnus

extitimetor, quam in rem adhuc leuatur

ipsius Ger de initiis seditariaudibus philo-

. sopborum.

MARIVS NIZOLIVS, magno animo Aristo

telem & philosbphiam scholasticam aggres

sus est, quum ipsi lites essent cum Μ. A N T O

scripserat disquisitiones in M. T. Ciceronis deinciis libros, aduersus quem MAIORA GIVS defendit Ciceronem atque edidit: decisones XXIIu quibus M. T. Ciceronem ab omni- hns C. Calcagnini liberat criminationibus, ideo a NI Zo LIo maxime laudatus'. sed quum ipse Μaioragius posthac contra Cice- ronis paradoxa antiparadoxa edidisset,mul- . . taque in Ciceronem dixisset acerbius, sin

. gulari atque incredibili erga Tullium amo-

atque epistolam contra Μaioragium acer- bam conscripsit, qua commotus Maiis a- gius libros. reprehensionum H, aduersus Ni-z'lium composuit. tandem NiZ9lius, teueretur auctoritatem Ciceronis, omnesn

philosophiam Aristotelis ac scholasticorum

. euellere atque infringere elaborauit, atque

hunc in finem protulit in lucem librum hu- . ius inscriptioius: Marii Maolii Brixelun-