장음표시 사용
671쪽
dignitatem, sue modum doctrinae, quam ingratiam veritatis cognoscendae tradiderunt, respiciamus. namque quod ad propagatio- nem adtinet, quorundam praecepta Coniecuta lsunt tantam auctoritatem, ut multi ista veluti diuina coluerint adeoque iterum essecerint 'sectam, quod exemplo Cartesii eiusque secta- torum patet; ratione dignitatis autem non omnes pari flaccessu opus hoc adgressi fiant. alii enim maxime alieni ab Aristotele, prorsus ipsius doctrinam reiecerunt, etiam interdum bonas meditationes, quas quum non satis mariturae essent, magis eXpolire & ad veriorem scientiarum usum transferre potuissent. id quod patet ex doctrina de sigures & modis syl- ζlogisimorum, quae quum maxime a scholasticis . estet deprauata , omnem amisit gratiam ac posthac a plurimis recentiorum philosopho- vrum penitus abiecta, veluti momentum, cui anulla insit dignitas, quod tamefisi bene & recte V tradamr, Varios modos ratiocinandi suppedi- 'tat. alii contra omnem affectum erga Aristo- telem, erga scholasticos abiicere, a se impetrare haud potuerunt, quapropter interdum retinuerunt doctrinas, quas eiicere, nec prΟ- pagare debuitsciat. sic&fuerunt, qui momen- ta maxime necessaria, de definitione, diuiso- tne, de variis modis conclusiones emciendi. de eprobabilitate vel minus, vel leuiore in histria r attigerunt, nec quod inprimis obseruandum . est, discrimen inter ratiocinationem philosophicam & mathematicam, quod pro diuersita- . te obiecti & philosophiae & matheseos item- qque diuerio modo utramque cognoscendi ma- ', Time clarum est , posuerunt. tandem modus
672쪽
DE PROGRESSv AC FATIS LOGICAE. 639
quoque ac ratio, qua doctrinam logicae proposuerunt, fuit diuersa, siquidem alii eci natura ac variis operationibus intellectus humani praecepta sua deduxerunt; alii vero considerarunt ipsum obiectum logicae, quod est veritas generatim, item finem, siue cognitionem
veritatis & ad virum que adcommodarunt ordinem doctrinarum. sed de his dispiciamus nunc distinctius. g. XIIII. Ille, qui fundamenta logicae eclecticae posuisse plerumque traditur, eli F R A N-
ra prodierunt anno MUCLXU. fol. inter quae EXtat quoque nouum organon, quod primum in lucem emissum est anno MD CXX. atqui hoc libro elaborat commonstrare nouam logicae rationem , quae inprimis ad doctrinam re-xum naturae adplicatur & tribus momentis a
vulgari logica diuersia sne quippe, ordine δε- monstrandi, es inquirendi initiis. finis ipsius
Iogicae propositus est, ut artes, non argumenta inueniantur: huic nostrae scientiae, inquit, proponitur, ut inueniantur non argumenta ,sed artes; nec principiis consentanea sed ipsa principia ; nec rationes probabiles, sed designationes cs indicationes rerum. ad ordinem vero demonstrandi non adhibet syllogismum, sed inductionem , quae a singularibus gradatim procedat ad generalia: hinc ita disputat contra vulgarem syllogismum: atque cum huiusmodi e conueniunt demonstrationum ipsarum natura s ordo. in logica enim vulgari opera fere uniuersa circa Brigimum consumitur. de
inductione vero dialectici vix fero cogitasse via
673쪽
dentur ; leui mentione eam transmittentes , sod diu tandi formulas properantes. at nos demonstrationem per BPogismum reiicim , quod con sis agat , s naturam emittat e manibus. tametsienim nemini dubium esse possit, quin quae in medio termino conueniunt, ea sinter se conueniant squod es mathematicae cuiusdam certitudinis in nihilo minus hoc subes fraudis , quod BPogismus ex propostionibus
consa propositiones ex verbis,verba autem no- itionum tesserae signa t. itaque si notiones iiDa mentis, quae verborum quasi animasunt i totius huiusmodistructurae ac bricae baseo m Ie es temere a rebus ab actae s vagae nec satis definitae N eircumscriptae , denique multis moris ivitiose fuerint , omnia ruunt. reiicimus i i- ttur Blgogismum; neque i solum quoad principia, s ad quae nec illi eum adhibento sed etiam tquoad propositiones medias, quaσ educit sane - tatque parturis utcunque θλgismus ; sed ope- iram serius N a practica remotau plane quo in t adpartem activam scientiarum incompetentes. itandem in inquirendi initiis auctor principia , fin dubium vocat, ac inprimis falsa ac Prius, cruam pax est, facta iudicia remouere conten- hit, quae Vocat idola mentis & in quatuor distribuit classes. prima complectitur Molatribus , quae fundata sint in ipsa quas tribu si uagente ac natura humana uniuerte spectata; se- , cundari solis specus, quae habeantur ex natura singulari; ipsa enim quasi quaedam cauerna obscuret impressiones, quae aliunde adueniane
ob errores generales contractos ex Consuetu dine, lectione, auctoritate; tertia Mesa fori, quae oriantur eX commercio cum plebe, ac quarta .
674쪽
DE PROGRESs V AC FATIS LOGICAE. 6 t
. quaieta idola theatri, quae ex philossiphorum Goctrinis ac peruersis demon1trationum legibus habeant originem, quae Omnia copiose re- Censet I=ETRVs GAssENDvs. nisi eost
Verulamium alii philosophi manus suas' emendanda: logicae admouissent, ac feliciori, successis opus hoc fuissent persecuti; sane novum ipsius organon tantum ponderis minus habuisset, quantum ad destruendam Aristotelicae logicae auctoritatem erat necessarium. nam praecepta ipsius neutiquam fini logicae respondent, turbatim sunt proposita nec me .diocrem produnt obscuritatem, quod non aliter poterat euenire, quum auctori id esset solemne, Vt Obscuros mentis conceptus adhuc, nouis atquesbscuris Verbis exprimereti cet
Tum tantum abest, Vt hoc immum litterarum decus honorifica existimatione minus colamus ; ut ipsius studia, quibus libertatem cogitandi in altius fastigium prouehere adnisiis est, magnificis laudibus digna esse censeamus. sufficit, quod in Verulamio deprehendamus mentem libertatis philosophicae maxime studiosam; a seruitute vero, quae cum bonis ii teris nihil habet commune, alienam. Verulamii vestigia secutus estio. BAYERVs, qui lyceo Eperiensi praefuit, ac logicam Composuit huius inscriptionis: flum labyrinthi, vesonogkra seu lux mentium uniuersialis cognoscendis, expendendis , es communicandis universis rebus accensa, Catauiae ΜD CLXIII.
675쪽
. 6 1 DE PROGRESSU AC FATIS LOGICAE.
XV. Quum deiuncti simus hoc labore,
ordinis ratio nos iubet, nos ad RENATVM
sEND vs y dicit de eo: u Verulamium ea in re imitatω es, quod nouam quoque philosophiam a fundamentis excitaturus, omne omnino praeiudicium exuere, imprimis voluit; ac invento subinde quopiam principio socidissimo, ipse ut fundamento super exseruere totam mo- Iem. non eandem tamen viam est, quam δε Iamius ingressus ,sed quum Verulamiuae auxilia a rebus ad persciendam intesiectus cogitationem petierit ,rpse omni rerum cogitatione ablegata , censuit in ipsa cultatione satis esse praesedit, ut inusiin, post vi Fua zia omnium re- . rum, etiam ab rusissimarum , hoc est non modo corporum,sed dei etiam ac anima notitiam stemssyam venire. scripsit autem C ARTE fius dissertationem de methodo recte utendi ratione es veritatem inscientiis inustandi; meditationes deprimamitosephia, quae multa argumenti logici continent, cuiusmodi res aliis quoque monimentis passim attigit. quae fata philosophia Cartesii generatim subiit, iisdem quoque exposita fuit ipsius logica, quum alii istam laudarunt, exposuerunt, illustrarunt, di quomodo possit propagari, studiose simi meditati ; alii vero varias easque grauiores censuras in illam exercuerunt. Posterioris generis inprimis est pETRus GASSENDVS, quievidit disquisitionem metaphusicum seu dubitationes er in antias aduersus Renati CartesimetaphdificamWresponsa, quo opere tantis
676쪽
viribus aggressus est Cartesium , ut neque Cartesius, neque alius ex sectatoribus ipsius istas opprimere seque tueri potuerint. hinc etiam GER HARD vs de vRIEsδ hortatur Cartesii asseclas: confutandis tandem se accingant quid valeant, Gassendi insantiis. P E T R v sP o IR E T quoque Cartesii dissertationem de methodo & meditationes confutare, errores demonstrare instituit, quae censura multa praeclara prodit ac significat, Poiretum in refutandis aliis esti feliciorem, quam in veritaliabus ac praeceptis suo ingenio expromendis.
multa hoc doctrinae genere obseruauit aduersus Cartesium, ut de aliis, qui ei sese opposue Tunt, taceamus, qua de re scriptores de vita ac
' fatisCartesii eiusque philosophiae legi possunt.
g. XVI. Duo praecipue Cartesius sibi pro
posuit explicanda: alterum est, ut demonstraret viam, qua quis errores generales euellere atque Vitare posset, quam in rem dubitationem commendauit maxime. ita enim de se Rioquitur: animaduerti iam ante aliquot annos, quam multa ineunte aetate falsa pro veris a
miserim. cs quam dubia fini, quae tuis postea
sisper ex ruxi; ac proinde funditus omnia is vita esse euertenda, atque a primis fundamentis denuo inchoandum,siquid aliquando firmum mansurum cupiam in scientiis stabilire. ve
677쪽
, 6 DE PROGRESSU AC FATIS LOGI CAE.
autem dubitandi rationes Ostenderet, istas a isensuum fallacia & somniorum ludificationi- ihus deduxit, siquidem ita dixit: itaque icum tantum veritati quaerendae incumbamus , idubitabimus inprimis, an usia res sensibiles aut i imaginabiles existant: primo, quia deprehen- dimus interdumsensus errare, acpruriuriae est, fnumquam nimis Mere iis, qui nos vel melium . ceperunt: deinde quia quotidie in somnis innu- . mera videmur sentire aut imaginari, quae nus- iquam sunt: nunque sic dubitami signa apparent, quibus somnum e vigilia certo dignoscat. .
quum vero praeter haec, quae cadunt in sensiis , externos, dantur adhuc principia, quae omni- no vera habentur, qualia sunt mathematico- rum. & de illis dubitari posse existimauit Car- tesius, quoniam aut deus hominem & in his rebus ad errores procliuem condere atque es
fingere potuerit, aut si hoc diuinae sapientiae ac benignitati repugnaret, quis facile sibi pos- ,
set permadere, esse genium quemdam malum, iqui fraudes faceret, hominesque deduceret in errores, ut falsa haberent maxime vera & cer- ita. en verba Cartesii: ' nam e vigilem, siue dormiam, duomtris simul iunctassunt quinque, quadratu*que non plura habet latera, quam quatuor; nec feri posse videtur, ut tam pernicuae veritates in suspicionem falsitatis incur-
rant. vertim tamen infixa quaedam es meae -
menti vetus opinio, deum esse, qui potes omnia is a quo talis, qualis existo, tum creatus: unde
autem scio, ilium nonscisse, ut nusia planesie iterra, nultam caelum. nusta res extensa, vulga Agura, vulga magnitudo, nullas locus, tameuhaec
678쪽
haec omnia non aliter , quam nunc mihi videantur exsi ere in immo etiam quemadmodum is dico, interdum alios errare circa ea, quaesepe
feritissime scire arbitrantur , ita ego ut fasiarquoties aeuo.tria Amul addo , vel numero quadrati latera: vel f quid aliuaefacilius gi potes' at forte nouit deus ita me decipi, dicitur enim summe bonus ; sed F hoc eius bonitati repugnaret , talem me creasse, ut semper fasiar,
ab eadem etiam videretur e se atienum permi tere , ut interdum fallar, quod ultimum tameu non potes dici. ac paucis interiectis: supponam igitur, non optimum deum fontem veritatis, sed genium aliquem malignum eumdemque summe potentem es callidum omnem sitiam industriam in eo posuisse, ut me falleret: putabo, caelum, aerem , terram , colores , figuras, sonos cunctaque externa nisis aliud esse, quam ludi cationes somniorum, quibus infidias credulitati meae tetendit. quum igitur hac ratione omnia incerta, ac falsa secum reputaret, id unicum certum ac verum ipsi videbatur, quod quum dubitaret, necesse , se cogitare, quumve cogitaret, inde sequatur necessario, se existere, quia alias cogitare haud posset. quapropter putabat, principium hoc: ego cogito, ergo sium, esse maxime solidum ac prima Veritas, qua possit opponi dubitationi. alterum, in quo CARTESIVs singularem operam positisse sibi videbatur, est doctrina de demonstratione, quam qilamor regulis tradidit. prima illarum est: vi nihil unquam veluti verum admitteres , vis quod certo euidenter verum use cognosceres; hoc est ut omnem praecipitantiam
679쪽
atque anticipationem in iudicando diligentis
me vitares , nihilque amplius conclusione complecteris, quam quod tam clarerisincte rationi tuae pateret, ut nullo modo in dubium posses reuocare. secunda: ut di cultates, quas esses examinaturus, in tot partes diuideres,quot expediret ad ilias commodius resoluendas. tertia: ut cogitationes omnes , quas veritati qua- Tendae impenderes , certo semper ordine promoveres: incipiendo scilicet a rebus simplici is cognitu facillimis , ut paulatim es quasipertradus addi illorum s magis compositarum
cognitionem ascenderes; in aliquem etiam or Hriem illas mente disponendo , quaese mutuo ex natura sua non praecedunt; quarta: ut tum in
quaerendis mediis, tum in in ultatum partiactus stercurrendis , tamperfecte Angula enumerareswad omnia circum piceres, ut nihil a te omitti esses certus. g. XVII. Quamuis fateamur ingenue, C A R-ΥEs so magnam laudem iis de caussis esse tribuendam, quod diligenter non solum sit meditatus, quo modo nimia auctoritatis studia, quae cum vera philosophia eiusque prosperiori progressu nullum habent commercium,
evellantur; sed & ipse libertatem cogitandi, quae propria est philosopho, usurpaverita qua
ratione id effecit, ut ab eius aetate musae hae mmiora selicioraque ceperint incrementa; etiam alia ingenia grauissima sint excitata ad meliorem artis logicae culturam promouendam.
nam ipse cARTE fius disciplinae huic haud
multa praeclara adtulit, siue praecepta, quae praecepit, siue propriam eXercitationem, quam in cogitoscenda demonstrandaque veritate
680쪽
ritate adhibuit, respiciamus. regulae eius a praecepta iusto sunt breuiora nec ingenium quoduam possunt aptum reddere ad enim veri&falii, praesertim quum nimis sint generalia , cuius rei eo maiori admiratione tenemur, quo largior ipsi filii occasio, logicae Aristotelicae vitia emendandi, modo per 1ummam auctoritatem, quam dialectica Peripatetica longo temporis tractu tenebat; modo per ipsius apertos desectus atque errores; modo per proprii ingenii excellentiam ac modo denique per studium gloriae philosophicae, suo
trahebatur CARTE fius. sic nihil tradidit de ratione verum inueniendi, de probabilitate, de definitionis legitimae indole, de variis ratiocinandi modis, nec quod inprimis obseruare decet, discrimen inter ratiocinationem philosophicam & mathematicam cognouit, quin etiam vitium hoc auxit maXimo opere. scholasticorum quidem malorum stirpem, id est: nimium auctoritatis Aristotelicae madium exscindere elaborauit, quum de omnibus rebus dubitare iuberet; sed verae ac sanae dubitationis modum tenere haud poterat, quam cum negatione confundebat quumque certitudinem sensitum tolleret, viam scepticismo aperiebat. en dubitationem Cartesianam rfacile quidem, inquit, y supponimus, nullum
esse deum , nullum caelum , nulla corpora; nosque etiam ipsos non habere manus, necpedes, nec denique vitam corpus , quae non indicant dubitationem, sed negationem. nam primum dubitare decet de argumentis ac probationibus,