Io. Georgii Walchii ... Parerga academica ex historiarum atque antiquitatum monimentis collecta

731쪽

698 DE PROGREs SV AC FATIS LOGICAE

pro integra logicae disciplina a Stoicis, & tandem pro ea logicae parte,quae agit de argumentis probabilibus, ab A RisTOTELE & Peripateticis , qui dialecticam opponunt analyticae siue doctrinae de demonstratione, Vide C H R

ca dicta est ab Epic ullo, teste DIOGENE 'L A E R TI O, ' quoniam tradebat canones , iis- ique praecepta de cognoscenda Veritate eXhi- ihebat. PETRus GAssENDvs dicit: non laesunt, qui hanc artem canonicam voce t; quod ist quasi canon Aue regula ad bene cogitandum instituta. quia enim potest mens facile inter cogitandum errare, Hu a vero desiscere, ideo :errores Dos agnoscens praecauereque ipsos vo-

Iens, quemadmodum regulam faber, Ac ipsa Hi l

artem hanc parat, qua opu Iuum, hoc es pro- itrias operationes dirigat ea6que errore immu- ines reddens, ipsam veritatem fuscopum, o quem costineat, assequaturi tandem adpellata Est κριτικη propter munus, quod in cognitione lueritatis vis iudicandi praestare debet, cuius adpellationis exempla inuenimus apud AΥHE- NAEvΜ & LUCIANvM,Vt vos s Iussi o seruat. . recentiori tempore disciplinae haec . x philosophiae praeter logicae nomen adhuc aliis lNotata est adpellationibus, quae modo utilit tem, quam reliquis litterarum scientiis adfert; modo res, de quibus disserit, ac finem ob quem ipsus cultura 1uscipienda est, respiciunt. ΠΟ nulli enim logicam considerarunt commereti

732쪽

caussa, quod cum aliis eruditionis partibus habet , in quarum emolumenta instrumenti sungitur munere, ideoque istam adpellarunt phia Iosiophiam instrinuentalem, id quod secit Io.

FRANCISCVS BUD DEUS, Vbi aditotare decet, quod logica ARISTOTELIS Vocetur non

selum οποιπον, sed quoque οποίνων , in-srum istum instrumentorum, quam inscriptionem alii ipsi Astis ΥΟΥELI; alii vero eius interpretibus vindicant , saltim ista ex Aristotelicae doctrinae sontibus hausta videtur multorum opinioile, Vide IO. NEL DE LIVM R &

patetici censerent, instrumentum esse logicam ; partem philosophiae istam absoluere negabant, cuius rei alia sententia placebat Stoicis, qui artem hanc veluti philolophiae partem

aestimabant. ex recentioris aeui auctoribus est adhuc B A C o de V E R v L A 11 1 o , qui scripsit nouum organum ad Peripateticorum exemplum , quo logicae praecepta exhibet. alii quum meditarentur, quo modo opera fila lo

gica inscriberent, fundamenti loco posuerunt cum obiectum, tum finem logicae. sic ad pellata est

PHILOSOPHIA RATIONALIS, quae aptam

reddere debet rationem humanam ad cognoscendam capiendamque Veritatem, ad quod genus reserri debent I O. FRIDEM ANNIS CHNEIDERI fundamenta philo phiae rationalis ad recentiorum philo ο-

733쪽

GER HARDI detineatio philosophia ration . I , LO. I A C O BI S Y R B Ii institutionespis Iosephiae rationalis. ARS COGITANDI, sic adpellata ab auctore haud nominato, cuius ars cogitanaei peperie sibi multum existimationis; item a G o TLIE B G E RH. TITi O, cui quoque logicam debemus, quae inscripta est ars cogitanaei, quoniam logica viam monstrare debet, qua quis cogitationes suas ita dirigere ac formare possit, ut percipiat verum ac falsum.

GIV S, quoniam Princeps logicae munus esse debet, ut intellectum humanum a vitiorum sordibus purget ac morbis ipsius medeatur, antequam fiat idoneus ad veritatum c*gni

tionem. . .

CYNOSURA MENTIS , quam inscriptioneat. IO. BAYERVs logicae suae constituit. SENSUS VERI & FALSI, quam adpellationem prae se habet logica AND R E/E R V D G E R i ita nominata, quoniam logicae finis propositus est, Vt cultores veritatis formet

aptosque ad sensum veri & falsi reddat.

1 NTRODUCTIO AD PHILOSOPHIAM

A V LIC A Μ, quae inscriptio placuit cHRISTIANO THOMAsio in primis propter tractandi modum,quapropter ipse praefatione dicit: inscripse vero hunc librum meum introductionem ad philosephiam aulicam, quia non tam ipsa praecepta ratiocinandi comtinsto nexu tra or, quae admodum paucaθ-

. tura essent, s vix plura, quam qua Epicur s

734쪽

l DE PRO GRESSU AC FATIS LOGICAE. or

in sua canonica iam obseruauit) quam ipsis

errores qua Carte norum, qua Peripatetiacorum ostendo. adeoque volui simul falsitatem doctrinae communis perspicue deducere crita introductionem hanc meam primario in km docentium dirigere, ut cognoscant, me on sine grauibus rationibus a doctrina cou-

sueta recessisse, neque adeo ex sudio innovandi hanc operam suscepisse. inscentium

enim es maxime aulicorum tanti non intem

est, scire errores,aliorum ,si modo ipsi in vera doctrina recte informentur, unde poterit facile quispraecepta pauca a controuersis separare sparuo temporis spatiostrudentiam ratiocinandi , in qua alias multiplici modos dare cogitur iuuentus, auditoribus suis in Icare. de aliis inscribendi modis taceamus III. Dispiciamus de re iesia atque breuia aer exponamus, quo modo logica definita fuerit a philosophis. ARIsTOTELEs nullam dedit definitionem, cuius rei caussa controuersia quoque eraeinter Peripateticos & PETRvMR A M v Μν quum multum diuque disputarent,

num& qua ratione possit definiri logicap c

terum quamuis Aristotelis lectatoxes assererent, logicam esse artem, veritatem & opinio nem inueniendi; multas tamen contentiones

de definitionis huius partibus, inprimis de genere secerunt, siquidem praecipue scholastici

vehementer acriterque Gilutarent, num logica sit ars, an facultas , an Ni entia, an habitus' instrumentalis p Vide CHRIsΤOPHORUM

735쪽

oz DE PROGRESSU AC FATIS LOG IcALὸ

cuiusmodi disputationem . nullius esse momenti censemus, quoniam logica varia ratio- ne considerari adeoque etiam varia genera in

' definitione ipsius possunt admitti, uti ostendit j

dicebat, logicam esse artem bene disserendi, iqua interpretatione a proprio logicae fine di cessit, atque Usum tantum, quem logica in elo- lquentiae studiis praestat, ante oculos ubi PrOPO- fuit. quoci spectat definitio PHILIPPI ME- iLAΝCHTHONIS, quod sit ars siue Via recte, iordine &pers icue docendi. recentiori aetate i propius pnilosophi ad indolem artis huius a cesserunt, quod ista spectet ad cognitionem

veritatum, atque rationem de cognitis Verita- c., tibus communicandi cum aliis, qui quamuis verbis inter se discrepent; re ipsa tamen siue i . . disserentia logicae, quae eo absoluitur, quod sie doctrina de veritate in genere, quum aliae phi- , Iolphicae disciplinae expromant Veritates speciales, Plerumque conueniunt, nisi quod interdum alter altero clariorem dederit demnitionem &ad intellectum; alter vero ad ipsam

veritatem eiusque cognitionem respexerit. 'hinc A v C T o R artis cogitandi dicit: Dica' es ars, bene mendi ratione in rerum cognitione acquirenda tam a sui imis, quam aliorum in- hsitutionem , quae definitio quidem vera est sed nec satis clara, nec adaequata, quod & di

cere possumus dedesinitione I O. C L E R ita 1, 3 quod logica sit ars bene ratiocinandi, quoniam . non omnis veritatis cognitio sola ratiocinatio-. ne absoluitur. nam veritas est vel certa, .vel pprobabilis: certa nititur vel sola sensuum Per- .

736쪽

ceptione; vel idearum natura, quae ope iudi- eii cognoscitur, quae posterior autem absoluitur modo enunciatione; modo ratiocinatio ne , quarum illa pendet a definitione & diui-Τione idearum; haec autem ab indole enu ciationis, siue principii, unde deducitur conclusio. utramque autem Veritatem & certam& probabilem cognoscimus duplici ratione cum inuentemo, tum diiudicando verum &falsum. ex quibus patet quoque, quid sentiendum sit de definitione, praecipue in scholis scholasticorum celebrata, quod logica sit ars

conficiendi siogismum, praesertim quum syllogismus non synthetice, veluti medium veritatem inueniendi; sed analytice, uti modus aliquid ratione quadam probandi consideratur. IO. BAYERus existimat,logicam esse instrumentum quoddam uniuersale, modum com monstrans menti res quascuuque cogno cendi , expendendi-communicandi ; & Io. F RANEIs Cus B VDDEus' dicit: prima pars pl= Iosephiae infrumentalis , quam Iogicam dicere moris es, inteluctus vitiis medetur eumque aptum reddit ad veritatem inuestigandam s

censet, logicam esse disciplinam cognoscendi, diiudicandi s communicandi veritatem , qua definitione id tantum monemus, quod auaOLsne caussa videatur distinguere rationem cogno1cendi a ratione diiudicandi Veritatem, quum cognitio sit idea generalis, quae com-nsectitur & inuentionem & iudicium veri &falsi. ANDREAs Ru DIGER hanc tradit

737쪽

definitionem: logica est doctrina rectae ratisiai nis, de veritatis in genere naturaVindole

hinc consequendo sensu veri re fas; ut de aliis

taceamus, quas Omnes recensere, opus esset

iuperuacaneum, praesertim quum ex his, quae dicta sunt, liceat cognoscere, quod recentiori aetate indoles huius disciplinae in aperto posta suerit VeriuS. g. IIII. Nunc videamus de diuisonibus logicae. ARISTOTELEs nullam diserte exhibuit diuisionem, nec eo ordine scripta logica, quo organo continentur, Composuit, quam vis inter cognitionem veritatis, certam & pro Fabilem posuerit discrimen. interpretes ipsis ac sectatores, quum de meliori disciplinae conditione cogitarent, instituerunt diuisionem ς sed non una eademque ratione.' alii enim, praecipue PHILO PONVs & SIMPLICI Vsd .vidunt logicam in , utramque autem artem comprehendunt Cont muni nomine sed antequam haec discatur, debeat praemitti pars logicae λογικη, quae comprehendat categoriarum librum & de interpretatione. analyticam au tem & dialecticam habent pro diuersis artibus, quarum illa sibi proponeret verum; haec autem simile vero, qua in re peccarunt contra divisionis regulam, quoniam Vtrumque & certo verum & probabile veluti species veritatis uno comprehenduntur genere, id quod ex institia demonstrationis & probabilitatis, quam minus recte Posuerunt in Opinione, ortum est quodsi veritas logica , quae a cogitationum conuenientia cum sensione pendet, non aliter

diuidi potest, haud videmus, cur doctrinam cloe

738쪽

demonstratione a doctrina de probabilitate, plane diuersam statruamus, quum tantum ratione gradus disserant.. utraque doctrina unam constituunt disciplinam . quamuis distincte propter diuersum cognoscendi modum proponendam esse, omnino fateamur, quo laDOre omnium felicissime functus est ANDREAsR v DIG E R. cum hac diuisione conuenit illa GER H. IO. Vos S II, quod logica diuidi pos-

alii ex Peripateticis fundamentum diuidendi petunt a diuersis intellectus operationibus, quae sint simplex perceptio, iudicium de ratiocinatio , ad quas etiam libros logicos Aristot lis accommodant , ita ut agant primum de pra Micamentis, praedicabilibus, definitione ac divisione; deinde de enunciatione & tertium de syllogismo ratione cum formae communis,tum triplicis materiae. cum qua diuisione contemeit illa,qua logica diuiditur in partem communem, quae absoluatur generatim libris de syllogismo; & propriam, quae speciatim tractet de syllogismo demonstrativo, topico & sophistico. ex quibus Peripateticorum diuisioni-hus iterum cognoscere possumu'quod omnes curas ac meditationes logicas contulerint adstruendum syllogismum. s T O I C i duas logicae partes constituebant rhetoricam & diale.., quibus nonnulli tertiam addiderunt desinitivam: s E N E c A dicit: dia viditur in duas partes: in verba signiscatio- , nes: id est res quae dicuntur, vocabula, qui

739쪽

'o6 DE PROGRESSU. AC PATIS LOGICAE.bus dicuntur, quae quod dicantur ex mente Stoicorum patet eX DIOGENE LAERTIO. δ

quam diuisionem haud probare possumus, quamuis recentiori aetate quidam existimau rint, eloquentiam partem logicae absoluere. non negamus, Pod logicae magister iure ac imerito agere polim ac debeat de terminis, item idemonstrare, quo quis suas meditationes aliis possit proponere, quae omnia autem philosophica ratione debent fieri. scilicet terminos, qui considerari possunt modo grammatice, modo philologice, modo oratorie, modo philosophice, exmicat veluti philosophus ratione

idearum; in doctrina autem, quomodo Veriatas cognita , proponenda sit aliis, considerat tantum talem expressionem, quae cogitationi-hus nostris respondeat accurate, & talem demonstrationem, quae methodo auditori & rei

recte adcommodata nitatur. nec negamus,

quod sine philo phia nemo veram eloquentiae laudem consequatur; at vero iis de caus. sis doctrinam oratoriae, quae pro sua propria indole peculiarem in litteris humanioribus disciplinam constituit, ad logicam referre, esset incongruum. verus philosophus de eo sellicitus est, ut cogitationum communicatio Persermonem fiat clara & adaequata; Orator autem adhuc ornatum quemdam sectatur, quo &animos auditorum capere, commouere ac delectare possit, atqui id constituit eloquentiam. philosophus respicit intellectum aliorum; 'orator non solum intellectum; sed & voluntatem; philosophus & rebus earumque ordi-

740쪽

ne & verbis adstrictior, quam Orator, Cui viroque maior est licentia. recentiori tempestate philosophi varias quoque logicae ciuisiones fecerunt. PETRUS RAMus duas logicae partes inuentionem εκ dispositiorem aromeniatorum sue rudiciam constituit, quam didisionem habet quoque UICERO, & illustrat

persuaderet sbi, logicam esse artem disserenadi, a deoque disciplinam hanc inprimis ad et ouentiae usum adplicaret, illius quoque in hae ciuisione habuit rationem. multi retinu.-runt Peripateticam 'diuidendi rationem pr. diuersis mentis operationibus , quarum tres; ideam, iudicium di ratiocinationem statuunt alii vero adhuc quartam, methodum siue di positionem addunt; & hinc quoque logica

quatuor constituunt partes, quo pertinent M ac T O R artis cogitandi, I O. GL E R 1 C V S, P EA TRUS GASSENDUS, I. P. de CROvs AZ de alii. quam viam secutus quidem vir venearandus IO. FRANCISCVS BUDDEus, ac sis

cundum operationes facultatesque intelleictus doctrinam de cognitione Veritaris proposuit; sed uti integras philosophiae disciplinas ad me- 'dicorum methodum adcommodauit; ita eandem in arte logica obseruauit, quapropter egit capite primo de inresecta humano eiusquo operationibus facultatibus ; capite secundo de intesiectus humani vitiis imbecillitatibus tertio de intesielitas humani Lanitate virtuti busque sic quarto de emendandi intelυ-/ctum sanitatique restituendi. ac quamuis ex