장음표시 사용
761쪽
γ8 DE PROGRESSU AC FATII LOGIC AE.
ut alteram omni molimine in altum evehere,. ceterum hanc in rem legi potiunt Ρ E T R v s
, XII. Antequam historiae doctrinae de intellectu humano ultimam imponimus manum, I nicum tantum momentum, quod de industria reseruauimus ad extremum, attingere, non ab re esse ducimus. disputatum est: num in-
te emit humano peculiaris vaticinandi facti fas possit adtribui y quod argumentum commercium habet quoddam cum doctrina logiacae , in qua recta ratio. Vt subiectum veritatis consideratur, ac ostendi debet generatim,quibus modis veritas possit cogitosci. Voces: facultas diuinandi siue vaticinandi non una sententia soni adhibitae, siue res, siue fundamentum diuinationum respiciamus. A N-DREAs Ru DIGERI diuidit spiritum hominis in mentem&animam, quam posteriorem vi diuinandi praeditam esse censet; eam aurem tantum ad praesentia extendit. plerique contra vocem diuinationis ita usurpant, ut respiciat ad sutura, eaque arcana & abdita plane, cuiusmodi cognoscendi ac praedicendi num insit vis quaedain naturalis p disputatur. ex vetustioribiis sTOICI adfirmabant, homines
tali naturali virtute pollere, quae modo in i piis
762쪽
DE PROGRESSU AC FATIS L . GI CAE. 729
dormientibus, modo furore concitatis, accedentibus praesertim caussis vim hanc excitantibus, se proderet. eadem sententia fuit P EAE I PATETICIS, ac ipse ARISTOTELES ra
tiones, cur Sibyllae ea uerint vaticinia, deduxit ex calore, quae opinio quoque tribuitur
. argumenta inde collecta non eise AMMONI 1; sed P. LUTARCHI ipsius. sic probauerunt diuinationem praeter XENOPHANEM atque EPI CVRVΜ, de quibus testatur uic ERO, 3 etiam alibi id de E P I C v R O confirmat, quan-
do dicit: Ubil tam irridet Epicurus, quam praedictiones rerum futurarum; item F doleρ, Stoicos nostros Epicuraeis deridendi suifaculta- tem dedisse; non enis' ignorms, quam ista deria
plerique negant, hominem Vi quadam natura-
Ii prouidere ac praedicere p'ne futura ; alii
. autem multorum eXemplorum dignitate com-
. moti haec inter arcana & abdita animae humanae reserunt, praecipue quum in aperto sit po- situm, diuinatiqheS neque a Deo, neque a ma-
lo spiritu esse prosectas. alii hominem per
. naturam accepisse peculiarem facultatem reuelationem a Deo, aut a genio quodam profe- .am recipiendi, asserunt, M o s E s quippe
MAIMONIDES, J BENEDICTUS SPINOZA ,
763쪽
g. XIII. Hactenus de intellectu humano ac recta ratione, subiveto veritatis, cuius e ctrinae historiam quum breuiter simus pers cuti, varia quidem momenta attigimus, quae vel minus vel breuiore industria a scriptoribus togicae sunt tradita; sufficit tamen, ista cum arte hac summum habere commercium, inpimmis quum simul demonstrare nobis sit animus, quibus doctrinarum accessionibus disciplinam hanc posse augeri atque emendari. iam comvertimus nos ad doctrinam de principiis ae criteriis veritatis cognoscendae , quae quum ab
omnibus fere philosophis distincta habeantur; de illis quoque disseramus separatim. quod ad principia adtinet, multum disput tum est, quodnam sit primum principium cc . 'gnoscendi Z per quod intelligunt eiusmodi
propositionem, quae sit Vera, uniuersalis, euidens, nec possit demonstrari. PERIPATE TICI putant, talem propositionem esse illud:
impossisile es, idem simul essemnon esse, quos
plerique philosophorum recentiorum sunt se
ri tale principium uniuersale, quod omnes conclusiones veritatum specialium contineat; sed existimat quoque, hanc a Peripateticis at-
764쪽
que ab aliis commendatam propositionem neque uniuersalem, neque Vtilem elle, aduersust quem EPHRAIM GER HARD vs δ' disputat. Iudaei traduntur, quod huius propositionis Veritatem negent, ac statuant, idem limul pos- se esse,&non esse, Vide Io. FRIS CHMVTH, cuius opinionis quoque sunt assectae pontificis romani. PAVLLVs s ARPius 3 adfirmat, Patauit multa scripti cuiusdam exempla in enta fuisse, cuius regula decima tertia haec fuerit: credendum eccus hierarchicae, es nigrum esse dixerit , quod occisis album videtur'. GREGORI Us de V ALENTIA dicit: quandoque potes contingere, ut quis teneatur conari
ad eliciendum adpensium fidei siupernaturalem
circa id, cuius contrarium verum es. quam in rem adhuc illustre exemplum proferamus. disputatur quippe: num Mariassoror Lazari
n uaria Magdalena fuerit diuerse ' quae quae
stio inprimis FRANCIs CVM TVRRIANUM grauiter eXercuit. quum enim constitutiones apostolicae, quas habet genuinas, Μariam Lagari sororem a Maria Μagdalena distin, guant; & tamen breuiaria romanae ecclesiae utramque esse Unam eandemque dicant; pro veritatis ratione habuisset necesse,aut ossicium ecclesiae romanae; aut constitutiones apostolicas insimulare erroris. sed utrumque per superstitionis ac si altitiae morbos, quibus laborabat, ipsi nimis durum Videbatur. qua-Propter, ex apostolicis constitutionibus Ma-
765쪽
riam Lagari sororem eandem esse hum Μaria i Magdalena negat; attamen se non errare Pu- ιtat, H cum ecclesia pie adfirmet, Mariam Laga - tri sororem eamdem esse cum Maria Magdale- sna, quamuis sit falsum, quod dicat ecclesiae tvide THOMAM ITTIGIUM, y cui addas e TAVRELLVΜ, &IACOBUM THOMA- is IvM. 3 alii, nonnulli quippe 1cholastici as tque inprimis sco Ti hoc principium proba- cuerunt: quae propositio quidem Ivera, etiam clara; sed quomodo inde aliae ve- ς Titates ac conclusiones hollant deduci, haud evidemus. sunt quoque, quibus hoc: Iibet es, vel non est placuit, aduersius quod va- p
nulli autem hoc cum illo: s. a simulesse, ae non esse coruunmi ita conter ST E-
bus RENA Tvs CARTEsIVs M principium hhoc: ego cogito, ergo sum, commendauit, quod pneque sua indole principium demonstrationi tinseruiens est, neque ab ipso Cartesio tale ha- εbitum. etenim tantum sibi persuadebat, hanc tesse primam eamque certam Veritatem, qua φquis contra dubitationem ac scepticismum se rmunire posset: id quod ex ipsis Cartesii Ver- . ibis colligere possumus, quando dicit: sic au- item retirientes ilia omnia, de quibus aliquo nis, do possimus dubitare, ae etiam fama esse 'gentes : facile quidem supponimus, nussim esse Deum, nullam calum; nuda corpora; nosque
766쪽
DE PROGREssu AC FATIS LOGICAE. 733
etiam ipsos non habere manus, nec pedes nec Henique utam corpus; non autem ideo nos, qui talia cogitamus, nihil esse: repugnat enim, ut putemus, id quod cogitat, eo ipso tempore, quo cogitat, non existere. ac proinde haec cognitior ego cogito, ergo sum es omnium primamcer tissima, quae cuilibet ordine philosephanti occurrat. quapropter mirum est, quod G E O R-GIVS PAVLLVS ROETEN BECCIus scripserit dissertationem huius inscriptionis: principii Aristotelici: immssibile es, idemsimul esse non esse,s Carisae ogito,ergosum,amica methodoque eclecticae conformi codatio, principiis licitermabsolute primi dignitatem ab
utroque remouens ; atque demonstrare instituerit, quod inter utrumque principium mira quaedam sit similitudo. P. BuFFIER p tar, Primum principium esse hanc propositionem: quodlibet est id, quod est, nec aliud quiae, periuadens sibi, esse adnue clariorem ac priO-
rem illa: impossibile es, idem ut esse, ct non
esse, quod autem sine caussa adfirmari videtur. nam ipsa haec propositio, quam principii loco ponit, probari debet & potest per illam, quod non possit fieri, ut idem simul sit & non sit. N i-
existi mat, huiusmodi principii vim inesse huic enunciato : quidquid sensibus ac definitioni rerum, id es ideis nostris congruit, verum es; Ficusim, qui uiae non congruit, repugnat qui quid repugnat, falsum est, aduersus quam
sententiam disserit IO. IACOBUS SYR-BIVS. δ
767쪽
g. XIIII. Ρer criterim veritatis intelli .gunt notam certam atque indubitatam cognitionis cuiuslibet verae, cuius doctrinae halo riam iam illustrauit CHRIsTIANVS THGMAs IV s. antiquioribus philosophis non una fuit sententia de criterio veri, quae discrepantia inde oriebatur, quod alii sensus fallaces esse,sibi persuadebant atque in sola mente sun 'damennam veritatis quaerebant, id quod secie PLATO ; alii autem etiam sensus simul cum mente eiusque ideis admittebant, Vt PERIPATETICI & STO'. nemo autem tam sollicitus fuit de critecto veri, quam E P I C V-R v s, qui tria criteria sensionem, antis pationem&passionem posuit, de quibus iam supra disseruimus ac iudicauimus. recentiori tempestate eodem labore lanctus est C A R T E S I V s, qui notam veritatis in eo quaerit, si quid percipiatur clare es diuincte, quae sententia quamuis multorum iudicio sit probata; criterium tamen hoc Cartesii non in omni veritate ossicii partes explere potest. namque id neque ad. existentias rerum, quae etiam eX obscuris &. confusis ideis vero cognoscuntur, neqUe adprobabilitatem, quae cum claris ac distinctis ideis nihil habet commune, potest adplicari. ceterum T SCHIRNHAVs Ius 3 princiPii, siue potius criterii loco ponit, nos quae atra posse, quaedam vero nudo mo po se concipe . re, quo fundamento in cognoscenda veritate siquis niti velit, rebus suis haud bene consuler, . si quidem tantum diuersitatem rerum, quomodo se se ratione sensionis nostrae habeant, indi
t Pinus ausic. cap. s. , A medio. IIII. 3 m c. meis.
768쪽
uite alia quaestio est. num obiectum quoddam perduci possit ad sensionemZquae huc non Pertinet; alia Vero: Vnde cognoscatur, quodno C verum, illud vero falsum, quae duo momenta maxime distincta haud perturbandastini: Confer THOM Asi vM. A plerique recenti O-rum existimant,criterium veritatis positum csse in euidentia. AND R.R V DIGERVS Varia tradidit momenta, quae a vulgari doctrina discedunt. discrimen illud inter principium &criterium, quod sibi persuadent, haud admittit atque existimat, quod principium sit in methodo synthetica, id esse criterium in methodo analytica. proinde rectius atque accuratius de diuersitate principiorum, quae modo veritatem generatim, modo illius species certam & probabilem respiciunt, cogitauit, ideoque loco principii primi & criterii ultimi Dosuit sensionem, a qua oriantur Omnes ideae, quave etiam euidentia, quam veluti criterium alii commendant, nitatur, qua ratione necessehahebat, vocem principii alia significatione stirpare. heic quoque doctrinam de certia tu ine sensuum ac scepticisuo adtingere pol- semus ; de qua autem infra disputabimus commodius. XV. Sequitur doctrina de Meis, quae in- Primis recentiori tempestate culta atque eXPosita fuit, ita tamen ut siue earum originem, siue naturam, siue species, siue coniunctionem Tuspiciamus, ubique fere sententiarum diuersitat m deprehendamus. eX priscis seculis Primum nominare decet PLATONEM, qui
769쪽
multa quidem de ideis disiputauit in Timaeo &Parmenide; sed obscure. C I C E R o di- .cit: has rerum formas adpellat ideas iue non intelligendi solum, Hae etiam dicendi grauis L .mus auctor se magiser Plato : eadque gigni ne- 'gates ait semper esse, ac ratione.inteuigentia contineri: cetera nasi, occidere, ere, la- hi, nec diutius esse unoweodem tu. scilicet ipLΑTo ideas duplici ratione considerauit: lpriori retulit istas ad Deum, persuadens 11hi, quod Deus istas ex sua mente produXerit, lquod snt ab intellectu diuino separatae, cutem qnae, haud possint mutari, ad quarum exemplar ssummum numen ea, quae Videmus sensibusque percipimus, condiderit: posteriori modo de cideis animae humanae disseruit, in eam ingres. Πsus sententiam, quod mens nostra ex diuino ranimo ipsoque Deo tracta ideas illas adeoque lomnium rerum naturas cognouerit; ex quo tautem tempore mens Venerit in Commercium liac societatem corporis , obliuionem harum hidearum contraXerit. proinde iudicabat, in- sitellectum humanum similem esse tabulae rasis, quod imagines, quas antea continebat, in eo- quem iam essent deletae; atque in eo praecipu- , ' um philosophiae munus atque officium pone- libat, ut homo pristinas ideas reminiscendo isensim ac sensim recognosceret. ex quibus fcolligimus, hanc doctrinam magis propriam iesse metaphysicae, quam logicie, quamuis re f. ipsa non solum absurda sit; sed & impia: con-
770쪽
DE PROGRESSU AC FATIS LOGICAE. 73 GEORGIUS PASCHIVs, y omnesque illi,
qui de trillitate Platonica disputarunt, quos
Commemorat IO. ALBERTUS FABRI -
Cius; φ ex vetustioribus etiam sENECA; sese ideis ex mente Platonis disseriti a P L A- To N E eiusque doctrina de ideis plane discessit ipsius discipulus AR1sTOTELEs , siuo ideas Dei, siue hominum respiciamus. nam primum ideas Platonicas ipse reiecit, deinde aperte plane ab illis: aliena tradidit; ex principiis autem doctrinarum, quae sequitur, adhuc possumus colligere, quod Platonis placita haud probauerit. sic credebat, mundum extitisse ab aeterno, deumque tantum stapremo caelo praesidere, cum qua opinione ideae Platonicae haud cohaerent, quas Plato quidem a
mittere poterat, quum censeret, mundum ex
libero Dei cum congressu extitisse, ut supra copiose obseruauimus. de ideis autem intellectus humani sentiebat, illas esse immersas r hus singularibus, quas mentem leparare&sen
sim sibi effugere posse credebat, adeo ut nihil sit in intellectu,quod non prius fuerit in sensu.
quapropter quum Plato intellectum cum ta- ω roba ComPararet ἔ, Aristoteles contra i Ium tabulae. nudae similem este pronuntiauit. . in qua quum eiusmodi imagines nunquam
scorint clepictae, nec deleri deinde potuerint. at ut hac ratione bene quidem sentit, si modo