Io. Georgii Walchii ... Parerga academica ex historiarum atque antiquitatum monimentis collecta

771쪽

sponderet, siquidem Aristoteles saepe plane si-hi contraria & repugnantia tradidit; Partim in seriptis logicis diligentius esset eXPlanata. etenim neque idearum indolem ac species; neque illarum conditionem, quam Propter veritatem cognoscendam habere debent, considerauit; sed uti ispius grammaticorum; non philosophorum more agit; ita & hoc momentum de ideis proposuit grammatice nec de ipsis rebus & notionibus mentis; sed ipsarum signis ac vocibus fuit sollicitus, id

quod patet ex eius libro κα-γορια inscripto, etiam de interpretatione. s T o I C Iquoque diiputarunt de ideis. verum istas neque cum Platone rebus iesis habuerunt antiquiores ; neque cum Aristotele rebus immersas crediderunt; sed eas nihil aliud esse tradiderunt, quam rerum in animo nostro notiones atque resplendentes& impressas intelligentiae imagines. IACOBUS THOMAs Ius

inde obseruat, quod Stoicis uniuersalia fuerint id est, nuta atque ex hoc deducit ap-lrellationem sophismatis dicti ουτις , in quo

cilicet εκ τοῦ τινος - τον ουτινα, hoc est a singulari ad uniuersale perperam progreder tur argumentatio. plerique hac in re discrepantes fuisse Peripateticos & Stoicos senten- . tus existimant, quam diuersitatem non tanti esse momenti, quin etiam Posse conciliari con- semus. etenim ideae conliderari possunt partis ratione rei, siue obiecti, quod repraesentant; & heic bene lentit Aristoteles, quod po sitae sint in rebus singularibus, id quod etiam

772쪽

inde confirmatur, quoniam omnes ideae ori- . untur a sensione; partim ratione ipsius sormae atque indolis, qua sunt ideae & a sela mentis operatione dependent, quod adfirmarunt. Stoici. 9. XVI. Quod ad scHOLAsTIcos adhi- . net, disseruerunt quidem de ideis diuinis; sed ieiuna ratione; nec meliora effecerunt, quum Operationes intellectus humani considerarent, quo labore sequebantur Aristotelem & ace bissimas excitabant controuersias de uniuersibus, quas firma attigimus, ut adeo haud ne cesse sit, istas heic iterum recensere. quam

ob rem conuertamus nos ad tempora recentiora, quibus philosophi non solum censuram aduerius doctrinam Aristotelis secerunt; sed di ista proscripta, meliorem de ideis disciplinam tradere elaborarunt. pars igitur illa logicae Aristotelicae, quae primam mentis oper tionem respicere debet & complemtur doctrinam de praedicabilibis, antemarieamentis, praeieamentis & postprae omentis illis, qui adhibuerunt libertatem philosophicam, haudi sese commendauit. sic GOTTLIEB GERMTi Tiv s y existimat, doctrinam de praedis Oitibus nullum habere nexum cum genuina ac solida cogitandi arte ; CHRISTIANUS THO-M A s iv s ita de ista iudicat: quamuis mihi quidem consurisima videatur doctrina de a 'huae ultimis, quam proprio competat desinitio a MentisqAt saltem nobisissma accidentis necies, ac praeterea nusium habeamua districtum conceptum disserentiae ustius fine concepi

773쪽

accidentis , ne quidem in ipso homine , quippe, quis costatio actualis sit accidens hominis, quaerebes in profunaee dormiente ; facultas au-

tem cogitandi taenotat conceptum con sum. a Io. CLERICVS pronuntiat, haec uniuersi

lia nullum nobis ad veritatem cognoscendami deducendis adferre praesidium, Ut de aliis ta-- ceamus, qui huiusmodi instituerunt censi1ras. equidem cum Io. CHRISTIANO LANGIO

narc Ρeripateticorum placita omni ex parte, hene sese habere, haud adfirmamus; penitus autem reiicere iis de caussis haud possumus, . quoniam si meliori emendantur cura & ad co-

gnitionem veritatis rite adplicantur, non m - diocrem nobis suppeditant utilitatem. et nim uniuersalia non tantum debent consid rari ratione rerum, multo minus rerum natu-- talium solum; sed adhibenda fiant in gratiam' veritatis, ita Vt generis.disserentiae nitioni; accidentis autem diuisioni constituendis debeant inseruire , quo instituto ideae Deciei & proprii, quod referri potest ad digerentiam, haud necessariae sunt. atqui id

est, quod accurate ANDREAS RV DIGER 3 Obseruauit. quod ad doctrinam de praedicamentis adtinet, in ista modo inuenienda atque exponenda ; modo confutanda; modo emen-- danda exercuerunt se philosophi cum veteres; 'tum recentiores diligenter. ARCHYTASTa- xentinus scripsit de decem praedicamentis; T H E MI s T IV s Vero negat, illuni esse Pythagoricum antiquum; seu iuniorem Peripate-rticum hoc nomine, qui nouo operi vetustate

774쪽

TELEs libro κατηγορια instripto dissentita quoque de illis, ac quamuis solide omnia diui- 'deret in substantiam & accidens; pallim ta-:men haec decem praedicamenta probauit, licet iquatuor posteriora minori consideraret aesti- imatione. dicebantur graece κατγνορίω, quae αvox forensis & proprie significat iudicium, a leuotionem, Vide AE L I A N UM ; transit au-rtem posthac ad scholas philosopltiorum, ex rquibus praecipue ARIs ΤΟΤ ELEsistam usu 'pauit pro serie rerum, quae sub uno quodam genere continentur, & de aliis possunt praedia cari. inter quam utramque significationem nonnulli similitudinem quamdam obseruanta quemadmodum enim accusatio faciat indi- icium rei& aliquid de aliquo dicat; sic quoque κοιτηγορια in arte rationis indicet res, quaece aliis possint praedicari, conser B ARTHD-i

doctrina scholastici, quibus summa studia erga Aristotelem erant, operas suas posuerunsi S ingenia diligenter exercuerunt,ita Vt inuentis his praesidium ae munimentum quoddam inesse sibi persuaderent; quam in rem com-οῦ mentarii, interpretationes ac peculiares libre, de praedicamentis compositi testantur: videLIPE NIVM. at vero eX quo auctoritas Arimstotelis detrimentum quoddam capiebat, ecphilosophi imperii talis impatientes libertatem suam reuocabant, & in haec predicamen-

775쪽

torum momenta fecerunt impetus, quorum alii constitutum ipsorum numerum improbaret alii vero haec omnia penitus reiicere instia..tuerunt. sic LAvRENT hvs VALLA δ tria tantum praedicramenta, quatita-

admittebat, & adhuc multi ex illis, quos recentius tulit aevum, doctrinam hanc perturbatam esse pronuntiabant, Cuius rei confirmandae caussa quaedam colligamus testimonia. Io. CLERICvsr quare Ara sutelas subsantiam in genere memorat, Nisa eius' addita specie; accidente vero in genere omisso, nouem eius tradit classes y debuisset etiam , si accuratus esse voluisset, omnes accia dentium species memorare, non quasdam tantum pro arbitrio fetigere. Omist autem, ex empticaussa quietem, accidens corporum; alia- eawcidentia spirituum, quae nequeunt refer Had fee Hasses. uniuersirios etiam Meae continolyhse eat goriis, ut species, genus, aes frantiaoci igitur ea divisio nequaquam diuia sis a quata es ac moinde accurata haberi ne-

1emat, has classes partim haud complem entia moralia, res tram cendentales & artificiales; partim continere relationem, quae non expliacet modum existendi , partim melius ad se mem genera posse reuoeari, his . versibus inis

mens, mensem, quies, motus, possWa,f-

, sine cum materia Eunctarum mordia re

. ' L. Partim

776쪽

partim quoque tradere multa aperte falsa atique in inquirenda veritate exiguum haberevsum ; cuius sententiae quoque est G o T T-LIEBGER H. TITIUS. quin etiam hane inuentionem inutilem esse declararunt, quando A V C T o R artis cogitandi dicit: Aristo-- telis cat oriae parum utiles sum, tantumque

abes, ut ad rite formandum iudicium projiast, ut etiam saepissime noceamr; cuius opinionis

duas memorat rationes; & NICO L. HI EGvND LINGIVS: 3 quidvero his nugis, quisse, lucrabatur philosephia in res vulares ei omnibus notas nouis quidem obscuris voca-hutis inuoluebant; de iit plures es innumeras fere regula , quas nemo es negaturus , em anabant, eaque ratione ineptarum vocum ae ctionarium discentibus obtradebant. unde contemtus logicae in mores irrepsit ac doctoribus paedantismi maculam Uricuit. neque enim philosephia verborum, sed rerum est. nec negare possumus, doctrinam hanc Peripateticam multis laborare morbis. primum magna est

Confusio, quod conceptui generali substantiae

adiiciantur conceptus speciales accidentium, id quod contra regulas bonae diuisionis, quae iubent diuisionem & subdiuisionem haud pommiscere: quapropter debuissent entia siue res inuidere in sabstantiam & accidens;s accidens iterum in sitas species: deinde acciden tium marbatim sunt propolita, quae pro Ve ritate vel amisita sunt, vel relativa: absoluta vel mathemattea siue quantitates, vel philose phim, quae fiant qualitates ; tertium species

777쪽

accidentium a Peripateticis commemoratae non sufficiunt ipsis rebus, quoniam discrimen ponendum e' inter illa,quae essentiam rei constituunt; & ea, quae au propriam indolem haud pertinent; tandem hanc doctrinam metaphysica maiori iure sibi potest vindicare, - quam logica, in qua nullam praestat utilita

tem.

g. X VII. Quum de praedicamentis Arist

teticorum edisserere instituerimus, pauca adhuc, quae historiam hanc illustrare possunt, adaiciamus. scilicet PLATO quinque entis ge- i Dera numerauit, essentiam, Mem, alterum, tum & motum : s ae o I C i duplicem rerum clas- , sem constituebant, quarum altera comPlecte- ibatur corpora; altera res materiae ex Pertes, senuncIatum, vacuum, Iocum-tempus: E P L- sC VRus dicebat, uniuersum constare ex cori i ore & vacuo, quae pluribus exponit C H R I- l

M V s Peripateticam de praedicamentis discipli- snam faciebat nihili ac locis topicis in dicuntur, i auctoritatem conciliare adlaborabat, de qui- ' ibus utraque aetate diuersis iudiciis senserunt i philosophi. ARIs ΤΟΥ Ε LEs scripsit octo li- ibros topicorum, de quibus iam supra disputa- ivimus . PETRUS R A M v s autem quum discederet ab hoc philo phiae doctore ac maio- . i'ri studio sectaretur c I C E R O N E M , alio insti- ltuto hos commendauit locos, atque effecit, ut eloquentiae magistri per longum temporis tra- ictum illis artem suam dicendi superstruxerint, quamuis doctrina haec non uno modo a logicae

778쪽

DE PROGRESs V AC PATIS LOGICAE. 7 s& rhetoricae disciplinae auctoribus fuerit tradita, qua de re legere possumus Io. CHRI-sTi ANUM LANGlv M. aduersus quos locos topicos, veluti causas eloquentiae corruptae disputauit NICOLA Vs HIERON. GVND LINGIVs, quos contra tales adcusationes tueri voluit CHRIsTIANVs IvNCKER Us; &ANDREAs RVPIGER emendauit. ' speciem quamdam praedicamentorum prae se ferre videntur decem classes principiorum oppositorum, quas hoc ordine exhibet C As P A RRNIT TELI Ys: F pro metaphvsica unum. plura; bonum, malum: pro physica lumen, tenebrae; motus, quies; masculi ni, semivivum FPro mathematica dextrum, sinistrum : par. impar ; quadratum, oblongum; rectum, curuum; itum , infinitum. de arto R A Y M v N D 1LVLLII, qui etiam certas constituit classes substantiarum, principiorum, superioribus egimus. CARTE fius eiusque' sectatores, 'septem rerum siue modorum genera ponunt, qualia sunt mens, seu fhbstantia cogitans; ma-rteria seu substantia extensa; mensura, id est magnitudinis partium ratio; positura, seu par tium ad se inuicem situs ; Hura ; motus

g. XVIII. Non solum recentiores philose phi de doctrina Peripatetica iudicarunt, Obieruantes illius vitias; sed meliorem quoque, de ideis disciplinam excogitarunt , quamuis - non ubique eandem amplexi sint, sententiam.

779쪽

primum solliciti fuerunt de natura idea explananda. ex recentioribus CARTEs Ius primus vocem ideae adhibuit; nunquam autem clare definire istam instituit, quod solide in ipso PETRus G ASSENDvs reprehendit quin etiam AUCTOR artis cogitandi dicitidea nomen es ex eorum numero, quae adeo clara sunt, ut ulteritu explicari per alia non possint, quia alia non habentur vel clariora, via sim iariora. sed latet anguis in herba. ideo enim definitionem ideae dare noluit, ne illius origis nem a sensione admittere sicque propriam de innatis ideis opinionem labeIactare cogantur. ceterum plerique amplexi sunt definitionem Io. L O C RII, 3 quod ulea sit Mobiectum, quod immediate menti nostra obseruatur, dum cogi.ta siue imaginationi subiiciatur; sive ab omni θmbolo corporeo sis commune, quamuis haud ut adaequata, dum indolem & naturam haud exponit, etia complectitur diuisionem idearum, quod est contra regulas bonae definitio. nis. rectius igitur & accuratius obseruat λ NDREAs R v DIG E R, ' quod i ea vox sumatur sententia modo ampliore, Vt fgnificet omnem intellectus actionem & memoriae & ingenii Miudicii, sicque opponatur sensioni; modostris ctiore pro sola actione memoriae, ut adeo ideast actio intesiectus, relatim memoriae, qua --: pressiones sensuum ne assismatione s negat ne, ut obiata fuerunt,concipit. g. XVIIII. Nunc videamus, quomodo id l

a philosophis diuis fuerint in suas species quod quum diuersa ratione sit factum, princia

780쪽

pes tantum diuisiones obseruare, nobis est propositum. primum ideae diuisae sunt ratione

subiecti, in quo gigni putantur, ac quidem I

in ideas sensibius se intePigibir diuisio

solemnis eli peripateticae scholae doctoribus sequumve nitatur doctrina & falla&confusa de intellectit agente de patiente, cuius sit pretii, facile praeuidere possumus. scilicet persuadent sibi, quod obieri, quae in sensus cadant, spe .cies seu imagines sui emittant: quas species a

sensibus externis Perceptas sensus communis adprehendat, a se distinguat & cognoscat; phantasia vela sensu communi perceptas, vehetiam a 1e formatas diutius retineat, ac diligentius examinet, a qua facultate adpellantur

phantasmata quas 'species sensibiles siu phantasmata intellectus agens illuliret, in gra-: dum specierum magis subtilem euehat, & 1aciat intelligibiles, quas deinde intellectus patiens recipiat &eognescat: Confer I A C o B VM THOMAsIVM. ratione subiecti porro ideae

diuis e sunt et in in innatasjadquistas, multumque de prioribus est disputatum, siue illarum essentiam, siue existentiam respiciamus.l e ARTES Ius hano doctrinam produxit atquel existimauit, triplex in nobis esse idearum genus, quarum aliae sint aduentitiae , cuiusmodi idea solis, quam ex conspectu solis quisque habeat; aliae factitiae, cuiusmodi idea solis, qualem rationibus suis inueniant astronomi; aliae nobis ingenitae , cuiusmodi sint ideae dei,

mentis naturarum, quae essentiae vocantur, formarum geometricarum, Giomatum, quibus utantur mathematici, aliarumque rerum simit.