Io. Georgii Walchii ... Parerga academica ex historiarum atque antiquitatum monimentis collecta

821쪽

88 DE PROGRESSU AC FATIS LOGICAE.

mutare possit: opinio autem imbecilla & falsa ' fissensio & comprohensio assensio visi comprehensibilis, quod ita Verum, Ut non possit esse falsum. hinc colligitur, in solis sapientibus scientiam; opinionem vero in stultis esse;

virisque autem Communem esse comprehensionem, ut quae sit id, per quod verum diiudi

quoque Stoici argumenta Vera diuiserunt in demonstrativa & minus demonstrativa; sed indolem genuinam probabilitatis minus e posuerunt. g. XXXIIII. Peripatetici non adeo solliciti fuerunt de hac logicae parte, qua de re queri

neg5genter admodum tractari in scholisfiet, suest facilis obuia,sive ut inutilis. atqui omnino haec Aristotelis doctrina, si iudicare velimus ex veritate, est inutilis & admodum lubrica, quae nullo fundamento nitituri etenim quaerit Aristoteles probabilitatem in opinione aliorum, quae cum veritate nihil habet Commune, quum Potius quaerenda sit in ipsare: quin etiam si posita est in opinionibus hominum, opiniones debent iam esse cognitae, quarum si nulla est probabilis; excogitanda quidem esset noua, quod autem secundum haec principia haud fieri potest. nam ubi nulla est opinio, ibi nulla est probabilitas. nec Q-lide 1llos determinat, quorum opinionem in cognoscenda probabilitate debeamus amplecti, quando dicit: probabile est, quod videtur omnibus, vespluribus, vel sapientioribus. quis

822쪽

DE PROGREssu AC FATIS LOGICAE. 789

enim plures coniungat cumsapientihm y ideines iet ac si quis de vita pie instituenda consulere Christum & Belial iuberet, siquidem plures affectibus dediti longe abii int a sapientia,ut adeo mens nihil probabile possit adsequi, si plures ruid assirmant; sapientes autem negant. quano autem Aristoteles opiniones sapientum probabile quid essicere censet; error hic ipsi communis fuit cum Stoicis, quos lepide perstringit c 1 C E R o: quod dicunt, omnia se credere et , quem iudicent sui sse sapientem; pro- larem ,s idipsum rudes es indocti iudkare ρο tuisent: saluere enim, quid si sapiens, vesmaxime videtur use sapientis. ceterum C ruptae eloquentiae cultoribus, qui id in summa laude ponunt, quando in utramque partem disserere aliisque fucum facere possunt, haec Aristotet is placita non pollunt non placere. XXXV. Merito igitur recentiores nonnulli philosophi, quibus inerat summa iudicii ,

vis studiumque Veritatis, peripateticam doctrinam hanc examini suo submiserunt, inter

gotio hoc functus est feliciter. primum observat, libris topicorum Aristotelis omnia magna confusione esse perturbata; deinde 3 dicit: nugas , quibus libri topici satent, commemo- .rare quis valeat y obseruari dumtaxat velim doctrinam vanissimam , quae libris praesertim IV. V. VI. per negationes traduntur. tertium notat multa erronea & in illis praecepta duo, quorum alterum est, ut in disputatione loqua-

823쪽

DE PROGRESSU AC FATIS LOGICAE.

mur ambigue; ut potius quidquid obuenerit

animo, estutiamus, quam ut cedamus adue sario nobis. in eodem quoque censu habet,

quod doceat, disputationem cum plebe instituendam esse non per syllogismos; sed inductionem, quasi homo plebeius ac rudis vim

syllogismorum haud capere possit; item quod

orationem, quae concludat additis detractisque quibusdam, vitiosam pronuntiet, quasienthymema sit vitiosiam, cuius tamen longe Dequentior si usus, quam integri syllogismi. lavdem ostendit, multa hisce libris contineri, quae sibi sint repugnantia & contraria, cuiusmodi censura 1atis est iusta & firma, quamuis ad rem ipsam probabilitatis speciatim haud spectet, nec significet, quam ieiuna & arida, etiam falja heic 1int praecepta Aristotelis. g. XXXVI. Qua cura & industria RAΜvs ε& ipsi us asseclae iocos topicos, veluti sedes argumentorum tradiderint, satis notum &iam supra a nobis obseruatum est. recentiori remis

pestate philosophi magnis quidem studiis logicae artem omendare, illamque nitidiore o

natam facie exhibere elaborarunt; sed pars haec de probabilitate aut a plerisque logicarum scriptoribus minus exposta; aut leuiori industria nec pro rei dignitato tradita. atqui omnino est, quod talem miremur negligentiam. probabilitas est species Veritatis, ex cuius praestantia de illius quoque excollantia Hebemus iudicare, Praecipue quum plurium Terum, quae ad cognitionem nostram possunt enire, probabilis tantum sit notitia, adeo ut Ope eius neque homo doctus, neque rudis ii

824쪽

terarum carere possit. sic doctrina, quae res naturales explicat, quaeue praecepta de consiliis& prudentia vivendi tradit, probabilitate nititur, quod celeberrimi ac grauissimi physicae doctores professi fiant ingenue. nec nitio- riarum studia felicius possunt coli, aut inte Pretationes scriptorum prospere institui, nisi 'doctrina haec de probabilitate lucem praeserat

suam, ut multa alia taceamus momenta, in quibus illius utilitas maxime est insignis ac con- laicua. pauci igitur sunt, qui accurate copio- seque disputarunt de probabilitate. PETRUS GAssENDVs putat, in eo consistere naturam probabilitatis, q-d plus habeat euidentiae , quam obseurisatis: siquidem dicit: Βλ- .gimus suasorius,probabitis, opinabilisque talis , dicitur propter notitiam confusionis, quam ita 'persuadet, probatque, ut tamet HS euidentiae, quam obscuritatis habeat, relinquat nihilamianus haesitationis aliquid er ideirco dici opinio mereaturi opinio quippe, quatenus volunt eam disserre a scientia, nihilaliud es, quam notitia non plane certa, sed cum quadam formidinet imbecillitateve assensus. heine etiam

graece dicitur, quas At si picio, ne forte Ea

mur. sed hac ratione GAssENDVS probabile quidem distinguit ab eo, quod haud pro- 'habile est; minus vero a demonstrative Vero, de quo etiam dicere possumus, quod plus haheat euidentiae, quam obscuritatis. I Ο. Lo C Κ IV s duobus fundamentis probabilitatem niti, adfirmauit, quod alterum sit rei cuiusuis conuenientia cum cognitione, obseruatione U'

825쪽

9α DE PROGREo A e FAτIs LOGIC AE. experientia nosera'; alterum resimonium aliorum, quo ea confirmant, quae obseruarunt atque experti sunt quae principia L9CRII Vera quidem sunt; minus vero adaequata. etenim

. exPerientia Pertinet tantum ad probabilitatem medicam, & testimonium ad probabilitatem historicam, praeter quas adhuc aliae sunt species, quae haec Principia haud admittunt. ceterum quum testimonium, velut principi- um generale probabilitatis posuerit, videt procliuis ad sententiam Aristotelis, qui vult, ut in studiis probabilitatis consulamus omnes,

M A s iv s censet, quod probabilitas sit sensio assertiovis per connexionem non necessariam; & alio loco duo criteria probabilitatis commendat, alienam quippe experientiam probam; & propriam notionem mentis accidentium. I O. C L E R I C v S 3 putat, quod Probabilitas nitatur aliena auctoritate, rei natura, cognitione ac experientia nostra suevera, sive lalsa, animique nostri adfectione & ratiocia nationibus, quem sequitur I Ο. FRANCISCUS

BUD DEUS. 'EPHRAIM GER HARD Vs

disserit quoque de hoc veritatis genere ac PU- tat, ea, quae cognitionem reddant vero sim ι' Iem, versari vel circa propositiones singulares, vel circa uniuersatos; ac singulares enici partim per experientiam, sirtim per testimonium , quae est vulgaris doctrina. XXXVII. Nemo autem eX omnibus philosophis tam solide, accurate ac diligenter eX-

Posuit i

826쪽

posuit hanc doctrinam, ac ANDREAS RUDI-G E R, qui non solum indolem ac genuinum probabilitatis fundamentum indicauit; sed diuerias ipsius species distincte quoque posuit. scilicet y ab ipso desinitur probabilitas,quod is ratiocinatiυ, qua ex eo, quod plures fregiones in

Iuppositione aliqua seu bdipothesi se ui imme

diate haud obvia, conveniunt, concludamus ad veritatem h pothesios, ea certitudine, quae omni

exceptione haud sit maior ; qua definitione bene ac perspicue probabile distinguit ab eo. quod fieri potest, a fuco oratorio, a prouerbiis, auctoritate, similitudi hibus. diuidit probabilitatem in theoreticam practicam; utheoreticae duas constituit species, quarum altera si lectet ad memoriam, qu.e sit probabilitas hisorica; altera vero ad iudicium, quae si velphasica ; Vel politica; Vel hermeneutica; per precticam autem cam intelligit, qua ex concumsis plurium caussarum futurum aliquem p dicamus euentum, quae sit vel physica, vel moralis. atqui haec omnia copiose explanat, eXemplis illustrat &aliorum praecipue Peripateticorum ac CAR T E sis errores feliciter omnino non solum obseruat, sed quoque in refu- tandis illis singularem ostendit industriam. cuius expostae doctrinae praestantiam posthac in physica demonstrauit. ac partim generatim istam esse doctrinam probabilitatis, firmis confirmauit argumentis; partim speciatim argumentationes erroneas Cartesii eiusque asseclarum, qui saepius id, quod fieri potest, veluti probabile amplectuntur, coarguit grauiter.

827쪽

g. XXXVIII. Pervenimus ad doctrinam meditatione , ac speciatim de praeiudiciis, uti dicuntur, & dubitatione, ex quibus illaiunt elicienda; haec vero legitime instituenda, si meditatio suos serre debeat fructius. primum igitur dispiciamus de praeiudiciis,de quibus philosophi praecipue a tempore B A C o mcle VERULAM Io Vsque ad nostram aetatem

multum ac copiose disseruerunt, siue ad illorum adpellatiqnes; siue indolem, siue ad diversas species, siue ad originem & occasiones, sue denique ad essectus, qui inde gignantur, respiciamus. quod ad adpeliationem adtinet, obseruarunt primum varias significationes vocis praeiudicii. etenim praeiudicia interdum notant principia generalia & propositiones uniuersales, quas gallica voce preiugis adpellare solent, siquidem plures fuerunt ex ecclesiae romanae doctoribus, qui methodo quadam generali placita protestantium, uti diCuntur, refutare atque argumentis generalibus illorum religionem euellere sunt conati, de quo instituto &scriptis ad id pertinentibus disserie

apud interpretes iuris ciuilis praeiudicium notat vel eiusmodi iudicium,quod institui debenantequam ad aliud proceciamus; vel rem quamdam iudicatam, cuiusmodi lata sententia posthac iudicibus in pari caussa exemplum

praebet ad consequentiam, Vide AsCoNIvMPEDIANuM apud DIONYSIVM GOTHo-FREDv M. quodsi vocem hanc ratione originis consideramus, significat iudicium, quod

828쪽

ante legitime institutam meditationem sertur, i siue sit verum, siue falsum, quae significatio a tem in philosophorum scholis naud recepta est. illi enim iiitelligunt per praeiudicia principia maxime generalia eaque erronea,eX quibus alia iudicia erronea gignantur, quae quamuis a plerisque dicantur praeiudicia; aliae tamen adhuc illorum sunt adpellationes. sic appellantur opiniones praeiudicatae , praecon-

quamuis haec praeiudicia a philosophis variacefiniantur ratione; re ipsa tamen, quod sinterrores generales, ex quibus alia iudicia erroianea veluti conclusiones proueniant, unius sunt sententiae, nisi quod alter altero accuratius dederit definitionem. varia praeiudiciorum genera a philosophis numerantur. C H R I ST I AN Vs THOMAs Ius ' duo principalia ponit praeiudicia, alterum auctoritatis ; alterum praeeipitantia ; I Ο Η. F R A N C I S C V S B V D D E v s in tribus vitiis voluntatis quaerit originem pridiudiciorum, ita Vt oriantur eX VO-luptate & ignauia voluptatis filia praeiudicia

auctoritatis & praecipitantiae ; ex ambitione praeiudicium electae aut receptae Θpotheseos; ex avaritia obsequiositas. IOACHIMVsLAN-c1 vs si ista derivat ex intellectu & Voluntate, , ut adeo sint vel intesiectus, Vel voluntatis: prava vero Voluntas respiciat Vel personas, quia

829쪽

bus homo vel nimium confidat, vel di at; vel res ipsas & sic regatur a tribus illis vitiis cardinalibus. cupiditate honoris, opum & voluptatum . hinc quatuor classes constituit praeiudiciorum , ignoravita , nimiae confidentiae, nimiae di entiae prauarum cupiditatum. ANDREAs RV DIGER, praeiudiciis. illis . auctoritatis & praecipitantiae addit adhuc duo alia, planitatis & subtilitatis obiecti, de cuius natura dupleX detur persuasio. B A- CO de VERULAMI Ο φ n. quatuor classes distribuit idola mentis siue prae iudicia, quum alia sint tribus, alia specus, aiia fori, alia thea-

minori industria philosophiae doctores elaborarunt, caussas & occasiones praeiudiciorum ostendere, & quum inde magna impedimenta, quo minus studia verilaxis possint promoueri, proficiscantur, viam commonstrare, qua ista lint euellenda hisque morbis adferenda media

cina.

XXXVIIII. Scriptores, qui huc pertinent, sunt Vel generales, vel speciales : illi argumentum hoc de praeiudiciis generatim exposuerunt modo ex instituto; modo vero simul in scriptis logicis. prioris generis si1ntΥΗOMAs BROvNE pseudodoxia epidemica, IO. de HISPANIA, siue Dan 'Euagne libro gallico de erroribus popularibus ; A B R A H Α-Mvs HEIDANVS de origine erroris; HER' B E R T v s de cavis errorum, de quibus iudi

830쪽

DE ROGRΕs SV AC FATIs LOGICAE. 797Cat CHRISTI AN Vs Τ ΗΟΜ Asius; δ illis autem adiicere possumus B ALTHAS. SCHUPPIUM, inter cuius scripta germanica eXtat

quoque opus de hisce falsis opinionibus nec non huc reserri possunt, qui peculiares disser

tationes de hoc argumento conscripserunt, quales sunt IO. GABRIEL DRECHS L hRdissertatione depraeiudiciis; I O. C II R I S T l A N. LANGius de praeiudiciis; ROMANUS TEL

LE R de praeiudiciis ex ignoratione sui ortis ;

HENRICUS BALTHASAR SEEL MANN de praeiudiciis; GOTT LIEB SAM VEL TRE-

de principiis'remediis praeiudiciorum; et wiNGE Rus de praeiudiciis ; s CHROEDE- Rus de praeiudiciis meritoVolso suspecti posterioris generis sunt, qui in scriptis 1uis lo- ' gices disseruerunt de hoc argumento, quo in

Ciatim vero nonnulli explicarunt praeiudicia ac falsas opiniones, quibus homines de rebus sacris ducuntur, siue ad doctrinas, siue vitae