장음표시 사용
271쪽
re aut curatorem teneri , obligariq; ad duo nempe ad res; qua, S ad edendos codices, hoc est, ration si libros, haec in duo sunt Pp unum, scilicet,yp reddenda reliqua . Ideoque deficiente eo, ψ eit principale, imo st est alterius causa linalis quia nihil debet et ipse effectus, ipsum iii subsequens, R se minus principale merito destruitur & anni hilat. Bald. bequitur. D. Iason, ingenii dotibus cumulatissimus,conl.4. colum. 2.lib. 3.& consit. Ioo. lib. . dicens:ad reddendas Rationes omnino requiri quatuor, nepe codices edi, calculu poni, reliqua reddi, culpa purgari solutione eiu ς quod debet, quar quatuor diligenter notada ait, si fortassis aliqneueniant in facto. Mihi in magis arridet doctrina Iurisconsultorii in dictis. ll. maxime ini. Cu seruus &. l. Qui sub conditione. T. de codit. &dem Ostra. &. l. di stituit bera. f. si . T.
de statvliber.atq; dicta.l. Si ita fuerit. 6. Quaestio haec.E.
de manumissi. testamen. Vbi tm duo explicantur, quae ad Rationem reddenda requiruntur. Primu cosiliit in facto, hoc
est, ut rationes olumina, cautiones, instrum etaq; actus sui exhibeantur,& tradant. Deinde ut rationes legende percotandae, dispungendae,atq; excutiendae offerantur. Scam auan dando , uidelicet ut reliqua soluantur. Vt aut illhaec materiata utilis, tu latius, tu clarius illucescat,&s cuiuis fructu pariat,' q hic subiecimus obseruada suadeo. Primo is qui roem reddere debet, is pol impetrare a magistratu arbitrium que uulgo calculatorem appellitant qui des acceptis &expensis dutaxat cognoscat. l. Si cui t libertas. T. de condit.& demonstrat. Et ibi Dias Bari. Secundo, in rationum inarum libris debet omnia singulatim,clare, S explicite describere,&exprimere,ia in receptis, quam in impensis, S in capitulis ab eis dependentibus, ad noc . n. edi,& legi debet ratio,ut fiat P singula particularis percontatio Scopulatio, sic ut per talem apte distinctu ordinem facilius quoque obseruari possiet, an copulationes probe an improbe retferantur,&an accepta recte relata sint, an no recte, ut m-quit textus in d .l. Cum seruus. F. de condit. & demon firat.
uti etiam paulo ante diximus. Postquam . n. sic per singula , si clare facta suerit omnium narratio, declaratio , ct compia talios
272쪽
tatio,facilius quoq; ueritas aut salsitas deprehendi poterit,
quam si cuncta generaliter, confuse, atque indistincte, enar rata suissent,&cxhibita. Quocirca non siissicit ut aliquis sua Bationem exhibeat, ita confuse digestat, ut Receptorum ,&expensorum nullus constet ordo, sed potius uariis interruptionibus omnia pila ista appareat. Tales. n. rationes meritoro ut ineptς reiici possunt. Tertio curet ut i in libello rationario suo nominatim exprimat, a quo receptu, qu receptu, scilicet in redditibus, cui datum,& quantum, di ex qua causa,& qua die, ut notab. Bart.& lo an .dst Plat. int. Comperi- naus,& ῖ illia tex. De nauicula, lib. Ii .& per. l. Apparitores, de exacto . tribu . l. Neminem, de suscepto. & archa. lib. Io. . II C. Adde. l. Sive ex Praetoriano, de execu. & exacto .li.
C. Quod aut dictum est, de die, intelligendum est sane. s. quando sine talis expressione diei non pol intelligi, quid sit illud quod datu refertur, uel acceptu, sed citet quaeda incertitudo, sicuti fere contingit, quoties mercatores aut naturae uarias merciu suarum species alio transferunt,aut inserunt.
Tunc . n. nisi illationis aut trastationis diem exacte notaret, certam quoque illationem reru 2 Rationes docere nomia sent, nec quid illatum esset ueris comprobationibus ostendere,quead moduloquitur. d. l. Comperimus, quae diei expressionem requirit, secus aut de diei expressione statu edueit S censendii, si ob eiusde diei sublicentia, nulla emerge- re posset ambiguitas, aut rei incertitudo. Tunc. n. sussicit in Ioe explicare annu mensem, uel aliud ips accepti uel dati , Puta vindemiarum uel mesitu. Porro in redditibus recipiendis semp necessiim est, ct diem, Sannu expresse pscribere. In roibu, aut sufficit, quod ratio aeque dispugi possit, di ita debent intelligi dicta Doctoru ibi, & Paridis de Put.
eos sequentis, suo in Consulaneo, tractatu syndic. sub rubr. reddi ratio. Osficia. Adde ad haec bart. in colit. Is o. Cu pdicta ad s. Het. Ancho. cost. 3 i 6. in causa col. i. Soci .i cossit. 6. col. ll. I. Iaso .colit. q. col. 2. cosi l. l .c Ol. .ll. 3. QUUM modu sere contingere dicimus inter cosanguineos, pcipue
nobiles S principes, no aut inter plebeios, Na si frater uessoror bona comunia adnumstrauit, reddere quidem roem
273쪽
claram & distinctam tenentur, non tamen ita stricte, nec ' ita scrupulose est exigeda ab eis. Unde sufficiet si exprimat
quantum uerisimiliter in anno expenderint pro familia, aut pro agrorum cultura, aut territorii custodia, nec adigendi sunt at minuta in rerum specificationem, quemadmodupulchre decidit Panormit. consit. I a. ut clare. in 6. dubio , versic. I ertius casus, lib. primo Sequitur Soci. in consit. 7 scirca primu , col. l . lib. primo, & in consit. o. circa primumnum. Σ. lib. . Sed haec sincere & sane interpretada sunt, &accipieda scilicet ut illud gcnerale capitulis eatenus fit am plectendum , quatenus contra illud non sit sinistra aliqua in contrariorum praesumptio, siue ob rei, siue ob impense, siue ob personae aliquam qualitate, aut alteri u s rei. Praeterea nisi ad stricte reddendam rationem suscepta sue rit administratio. Hinc eli quod meminit Bald. uir ingenio excellenti, in. l. Cum testamento praeallegata, necessarib requiri, ut pupillo minori ve soluatur, atq; et quicquid uspiam soluendum est reddatur, id est,ut reliqua soluantur, si quae sint restantia per contextu scriptum, hoc idem et placuit. l. No solum. i. g. Is qui reddere rationes .ff. de libera lega. Nec noi l. Si quis ita. 6. Si duo. T. de statvliber. Idem et non displicuit.l. Quamuis,&. l. Qui sub conditione. ff. de condit. R demonstrat. Atque hoc corroborarunt.&approbarunt. Seue.
ix & Anto. Imperatores in l. Cum t testamento. C. de testa. manumiss. Quandoquide Rationes reddere nihil aliud est,
si reliqua soluere, quae clare apparent per contextum rationum, nequaquam culpa, dolo malo, fraude, sinistra,fcd syn-33 cera, bouaq; fide exhibitum,& conscriptum,i else exoluen' da.Per facile .n. est, quocunq; modo rationes reddere, sed omnium difficillimum reliqua posse pςrsoluere, reddere, ac restituere,praesertim nefarijs istis,atq; subdolis admini liratoribus, quorum numerus quod magnopere deplorandum est nostra tempestate, magnus est. Quorum tenacitas, & solutionis iniqua procrastinatio, adolelcentibus saepenum
xo ruinae occasionem,& desperationis malaeq; uitae amplectendae materiam praebet. Nam si reddituarii sint, hoc est, Si in suis propriis uictitent redditibus, hi non raro ob talem
274쪽
Iem tutorum tenacitatem, S soluendi procrastinationem , multa inc5moda, damna, plerunque patiuntur, & lucrnm illud, quod alioqui sibi comparassent, si certa ipsis & debita
contigisset solutio plane tunc deperdunt, ueluti nouos redditus, agros, fundo. , praedia negociationis lucrum, atq; alia
huiuscemodi plura, quae sibi cum praesenti pecunia conquirere licuisset. Per earundem autem pecuniarum Inopiam ,
Sper tardam solutionem praedicta dispendia indigne patiuntur. Nam si isti mercaturae, seu negociationi studeant , ac operam nauent, quid quaeso lucri sperabunt, aut quid =clari in mercatura praestabunt cum loculis uacuisὸ Proserio ob suorum nummorum carentiam, merces suas longe carius mercari copelluntur: Qua de causa, ossiet enus a mercatoribus illi, quibus cum negociantur & quibus fidem siuam pollicentur corraduntur & plane conteruntur: usque adeo, ut non raro hanc ob causam inuiti ac dolentes incidant in rerum otio inopiam, paupertatem,&penuria, imo quod deploratius est ac tristius,ob causam saepe ita in summum miseriarum fundum concidunt , ut lese ab odiosa isnominia iac a publica infamia non possint defendere, quin ob graue ars alienum conflatum, &ob tardam suoru creditorusolutionem, saepe cogant uersuram facere, quod Bacu facere appellitant. Cuius infamiae nefandissimae plerunq; in causa sunt limos alienarii pecuniarum peruersi administratores, qui suas Nationes simul & reliqua loco, & tepore c6gruis , minime reddunt. Na quead modii est cernere in nostri aeri mercatoribus si quid carius emant, idem quoq; carius r uendant nece illam est. Et plerunq; sit ut ob mercium caritateria acto centur potius, si aduocentur alij mercatores & cmptores. Quare contingit, ut situm uendere uelint ut certe diuende cedebet ut inquam tunc cu magno suo damnor vendant: as ut sors fert tunc non reuendant, sed merces eas in aliud carius te pus seruare uelint, tuc immodica mercium uarietate & copia operantur & gratiantur, qui quoquo
modo mercaturam suam exerceat, in pauperie & ege state incidant oportet, quu ueniente die ac solutionis promissae 'texmino, a suis creditoribus obruantur, & dehonestetitiis.'
275쪽
quod ob negatam a suis debitoribus certo expectatam solationem, uicissim suis creditoribus exoluere non possimi. Verum quia iisdem omnino soluere debent, uelint nolint,
ut infamiae nota, aut carceris uincula effugiant,tande obarsalienu suas aedes, predia, prata, nemora,totos census, uillas, S breuiter omne si uni patrimonium, caeteraq; fortunae bona hastae submutere, uendendaq; eadem et minoris si iusto precio exponere cogunt, aut ad minus oppignerare, siue hypothecare, aut creditori b. uilius in solutione dare, & conce-d e re copelluntur, qui alioqui ut maxime credendu eli diuites,& opibus affluentes suissent, atq; praedicta ola pericula incomoda,& dedecora meliciter effugi sient, si suas expectatas,& debitas pecunias,tepore & loco congruis, a praedictis administra: oribus,aut creditoribus suis recipere potuisset. Haec miseranda cu mecum pressius perpendo, me continere non possiam quin obstupefactus omnipotentis Dei optimi. Max. clementiam ac longanimitate mecum sium inopere admirer,ut qui de illis administratoribus in Repub. tam pestiferis exteplo poenas non sumat. Versi in his diuinis dispensationibus nulla perscrutanda est ratio, sed o1a ipsius arquinsimo relinquenda sunt iudicio. Metuentes ne in ipso aliqnet 4 competat illud Valerii Maximi eloquiu. Lento gradu, t aa uindicta diuina procedit ira, tarditatemq; supplicii grauitate copensat. Sed hic mihi pii oes sortassi, obiicient, leges huiusnaodi administratorii maliciae debere occurrere, eaq; debere copescere &grauiter punire. Audio: sed quid poterunt aduersius limoi uersutos no homines dico, sed pestes II optimae leges. Prosecto in Oibus totius t Flandriae locis statu sunt edita, ut administratores tales ad ratiocinia, atque reliqua reddenda per leges copellantur. Haec qua ex aequo ct bono, quamque dextere, ordinata, & itatuta sint, nemo non uidet, attamen multo dexterius seelicius & aequius multos eri putarem salua interim pace tantorum Senatorum )ob plurima uti cernere est emergentia pericula, si ordinaretur,& statueretur ut tutores atque curatores statim sinita, Sabsoluta tutela S cura, per decretum iudicis, qua ocissime
administratoribus constituatur tempus idque breuissimum, quo
276쪽
quo Rationec simul, S reliqua ilico sub graui poena persolUi. verent. Atque sub eadem poena ipsis pupillis aut minoribus
mandaretur,ut ad easdem rationes audiendas, S acceptandas praesto adessent, idque siue tutores, aut curatores refςr re rationem, ratiunculanique reddere sese paratos praebue
lint,sive non. Deinde siue etia pupilli, minoresque ob qui jam detrectantes tergiversentur, siue non. Haec enim Omnia seclusis hinc inde causationibus computabuntur,& reddentur coram Senatoribus atq; Scriba ad ea ordinatis atq; deputatis, praesentibus etiam ibidem utrinque agnati, atq; cognatis minorum, quorum ratio tuom subducenda & reddenda proponitur,ut apertius & decentius cuncta & a Sena toribus,& ab amicis.intelligantur, & examinetur, quae S qnon in copulum transire mereantur,idq. ut dixi sub poena seu uerius mulcta grauissima, in cotrarium agentes, is ne dissimulatione infligenda. Quod aut ratio & reliqua subducenda sunt coram benatoribus & cognatis , ct assinibus, causa haec est, ut illi certius cognoscant, an ratione probe an Perperam sint relatae. Nam quamuis ipsi pupilli adulti plar rumque inueniantur suis tutoribus magis gnari, acrieres, S pm dentiores , in rationibus tamen non aeque semper sapiunt, atque in malis rebus. Quocirca adhibentur in rationum
negociis, aliquot uiri cordati & exercitationes, ut illi, incorruptiuus de rationibus oblatis diiudicent: Porro si ipsi pupilli,adulti, ipsis tutoribus , in Rationum formis esse misgeniosiores, doctiores, aut certe minus stupidi habeantur, tum ipsi tutores magis legites sese ad Rationis exhibitionem prae ent, metuentes ne ipsorum exi hibenda Ratio ab iis qi que reprehendatur quos prius incautos, di stupidos sperabant sese potuisse fallere, & nunc eosdem se gia ros magis metuunt. Sed quid hic machinantur putas ρ Alia tunc uia insistunt: Dissi si enim suis fraudibus in Rationum libellis inspargendis, ipsos quantundibet acres pupillos adultos adeunt, blanditiis aliisque strophis, eosdem circumu niunt, Sastute remorantur, quo minus debito & consti tuto tempore suas rationes , & reliqua decenter ab-λluant. Quoniam autem paulo superius meminimus. de
277쪽
Mercatoribus, qui suis debitoribus obaeratis subinde metis ceS uendant carius, no temere me facturu puto, si hac de reis hanc quaestionem obiter explicavero,' scilicet, An quippia carius liceat uendere propter solutionis terminum lon gius protractu aut constitutum Profecto si ipsos mercatores haec roges, haud dubie, Sincunctanter respondebis ni affirmative, id sibi licere maxime: idque ita diiudicantes e corrupta potius,& de recepta consiuetudine,' ex reria synincero iudicio,ac notitia. Quocirca neglectis eorum mercatorum corruptis iudicijs, quid hac de re potius censendu sit, nunc uideamus: Ego itaque uel iis inuitis, ad praedicta quaestionem negative respondendum dico, scilicet, ob teporis soluendi prolixitatem, nullo modo ipsis licere diuedere carius, ideoq; omnes contractus huiusmodi esse usurarios, illicitos,nefarios,&quouis iure, Ciuili, Canonico,& Diuino prohibitos, & reprobandos. Na in his contractibus res carius uenditur , ob ipsum tepus, siue ob terminu longiorem solutioni destinatum,concessum aut concedendum, quo fieri iura legesq; summopere prohibent, ob id quod in dictis
27 contractibus sit inclusum precium temporis, i quod est usiura, quemadmodum clare continet. c. In ciuitate, necnon .c. Nauiganti. 6.fi. Et ibi sacrorum canonum explanatores,deusiur. Quibus accedat .l. Hactenus. g. si . ff. de constitu .pecu..13 Ex his igitur ita sese habentibus, i hoc certum axioma colligimus. Qujcunq; rem pluris aut carius uendit, eo dumtaxat respectu, quod emptori, lepus terminumq; ad soluenda concedat,& tribuat, is usura certi ssime comittit, uel ob id, quod ut dicunt temperamenta recipit. Atque t c axioma magnis auctoritatibus & multis iuribus innititur. Interim hoc te obseruare uolo, quod praedicto axiomati no aduersetur. c. Per uestras, de donat. inter uirum S uxore, quae habet dotem in casu, negociatori aut mercatori committi posse. ut de honesti lucri parte, maritus matrimonii onera sustentare possit. Quia aut meminit ibidem text. expressim de honesto lucro, igitur no putandu, qt maritus tunc dotem sm-nerari dicatur, aut de usuris alere uxorem, argumento Au-rhenticae. Nouissime. C. de administrat. tuis. sed dicedum,
278쪽
quod dote cam in societatem honestam, commerciumve aliquod conuertat honestum, ut uxorem sic ex lucro quoq; honesto alat,argum cin Authentico . Vt hi qui oblig. hab. sephib. res mino. 6. qm autem videmus, colla. 6.nec. n. cogit,
I9 nec admittitur foenerari. Non enim debet taliquis crimen suum commodis alienis palliare, si cur nec suo proprio commodo. 6. distinct. c. s. Quod haud displicet Gos. Hostien . . Ioan . And. eorum ei; sequacibus, quodque citam confrmat Bald. D. subtiliss. super rubri. C. de contiit. pecu. ubi inquit. d. c. per uestras, non pugnare, quia ibi ad ratione licitae noxo sociationis pertinebant lucra,t no ad roem temporis. Hic tamen sciendu est,& notandu, quod quispia licite , S absq; scrupulo,triticu, pannos, alia ve merces Platoni propia pecunia carenti, terminumque solutionis petenta, uendere quidem possit carius, quam Socrati easdem prompta pecunia ementi, modo iusti precii magnitudine non excedat. Exemplum oculis subiicia. Non. n. est prohibitu, sed P mis-a I sum,' ut aliquis uendat Socrati unum pannum pro Oo. &Platoni pro i i. Imo qd malis est,quoties ita iustum preci uno enormiter excedi t, dico mercatore tuc licite,& sine scrupulo posse carius panos, aut alias merces uendere ad die uel certu terminum costitutu, no qui de teporis causa, sed respectu dani, sortassis ob diuturnam credentia emersuri, aut cal. tem respectu lucri tunc cessantis, quod propter selutionis dilationem patitur. Qua obrem si teste conscientia ingenue,&2r syncere profiteretur aliquis,' qa malet limoi pannum,aut. alias merces promptam recipiendo pecuniam, uendere proso .ue uae statuitur iusti precii esse magnitudo quam
expectando solutionem in annum , aut duos annos pro 64. liet 6 3. Is profecto tunc Hitus est in conscientia, tunc enim
proprie non accipit partem illam iusti precii latitudine egredientem, ratione precii aut teporis, sed ratione compens, tionis illius damni,& detrimenti, & in mutuo licitum est, scilicet ut ratione damni atquid ultra mutuum recipiat,atq; in pactum hoc deducat. Atque hoc certu & indubitatu est, nullumque dubietatis scrupulum habet, de intereste damni emergentis loquendo. Imo uerum etiam existimo, intelli-N. a sena o
279쪽
23 gedo de interesse ueri lucri cessantis,' tametsi Beatus Thomas alij que nonnulli oppositum sentiant Sed uideat quilibet ne mentiatur iniquitas sibi. Ea de re putremi aiunt intelresse subesseps Elutionis dilationem,acuenditione ad terminii. Vbi aut non pol contingere uerum interesse , aut ubidamiau, uel interesti non est tm, ut ratione illius carius merccs vendant, tunc illi citram proculdubio est, quandoquidem sic principaliter ratione teporis carius vendunt, & plus re 2 cipiunt. Nequis asitan cautius ad hane usuram sese t impingat, sed ut licite, ct absque usurae scrupulo quippia aut uendat, aut emat, duae statuuntur teste et Scoto regulae Prior a s pst, ut non vendatur lepus, ' quia non est i psius uendentis, si 2 6 cut nec ementis. Poster ior eit,' ne uenditor ponat,sei t to de lucro,uel sem P, uel ut in pluribusne et emptor. Nade.
27 ueditore & emptore similiter i iudicandu est. Que ad modii
n. uenditor plus iusto uendens, S recipiens ultra tuiti precii latitudinem tenetur & obligatur emptori restituere,im, quantu plus iusto receperit, si eundem reperire possit, alias pauperibus . illa similitet emptor , si minus iusto precio Gmat, sub latitudine tulit precii tenetur uenditori refundere. quantum minus ivlto dedit pro merce. Huic sententiae nostrae astipulatur, sacrae Theologiae professor,magisterGod-scalcus Bolemondus, in suo libello de ratione confitendi talio io . De uenditione ad terminii,ad medium,nempe, Sir. 28 scire uelis, ' an fraudem ues iniustitiam uendendo inmiseris, constitue te in locum emptorisμ interroga propria tua
conscientiam, an ne iudicares te deceptum, si ea idem mer-29 ces tali precio ab alio emisse . Unde t propria conscientia optimus lud , S teli ixerit tibi, in his ac multi, alm .PI er-ιgo iustiis uelis esse mercator, & pro modico comodo, ac Pro
diuit ijs terrenis nolis pdere nobile thesauru animae, & cm-3o telles, S aeternas diuitias. Alteri semper uendendo, tinendo, & quodcunque ossicium,uci opus exercendo, secC-xis, qd tibi feri uelles, sic tutius mercaturatuam exercebis,
teste tuapte conscientia,& testibus omni s Theologis, αIurispertis. Sed ad rones reuertamur Si pupillorii, aut minorum debitores postea Baucum fecerint ut dici solet ino
280쪽
et utores & Curatores in suis rationi b. euidentcrostenderect probare debet, qa debitores pupillor si aut minorum cuquibus pridem ii egociando pupillorum loco)contraxerat , suerant sat diuites,& optime solue do, ac tales, ut sagacissimus quis'; paterfamilias nodubitalici csi iis cotracta resp-3isisq; firmiter credere. Na ab iis qui roem audiunt, i dii: ge-ter obseruandum est, ne in Ratione ponant nomina suspecta. Tunc .n .abeo, qui rationem reddit, exigitur probatio debitores fuisse tepore cotractus idoneos. l. Qui sub codrtione. ff. de condit. & demonstrat. Id autem si tutores aut curatores commonstrare,docereq; nequeant damnum, perici Ium,S incommodum quod minores merito sufferrent, ipsi 31 subcac,& sufferant oportet: Quapropter tutores, t& curatores curent,dsq, hoc soliciti sint, ut diligentor obseruent, scpersipectas habeant eorum hominu personarumq; coditiones, cum quibus minorum nomine contrahunr,& negociatur. Quod nisi fecerint non raro sese grauibus periculis , &iacturis obiectos implicabunt . Non igitur cum hominibus siue personis,communi fama uilibus, indigetibus, miseris. deq; fuga suspectis, minorum nomine negociandum, ac c53 3 tranendii suadeo. Pari rone tutoribus ' & curatoribus diligeter uidendu erit quales sint ij, aut ipsis emenda offerunt praedia, prata,aut his similia, ut ea pupillis minoribusq; co-
Paret,& emar. Tunc. n. ipsoru muneris erit,& officii, ut primu anteola accurrate diligenterq; iriue fugent. num redditus siue reddituu cottitutio, uillae,cesus, Pilia, id gcnu Ll;
alia minoribus coducar,& coueniat. Praeterea an cotu alienatores,eorum legitimi, iteriq; dni sint. An ca alienare sine potetes otestate halicntes.Nisi .n. in his tutores,& curatores oculatissimi fuerint, sed si per ipsisu stupida inertiadi negligentiam , ipsi pupilli qui minor s damnum aut in-.commodum aliqa serant, id omne proscctb in caput ipsoru
redundare debet. Caetulit his danis S pCriculis no erunt obnoxii, si emptionis te pol e, de eo probe caut si si erit, ac po stea tade P alia colonii empta coueri anthr effecta minus uti
3 ilia,&c6moda. Sunt. n. nsi nulli strictoris, ' arctiorisq; opinionis practici, indillincte, simpliciter, atque catHozrce dilri 3 centesa