장음표시 사용
301쪽
et o Expense modis ae uel magnae quae dicendae sinι,ex rei,aesus,oper: smae qualituuae censendae sunt. a et Impense m ratae in rationibus specificentur, cui, quam Ob ear fiam, est qua mum DPlariter datae sint. a a De expensis minutis , tutoris aret curiorisscripturaestandum est. Σ 3 Ex enormitate facti proris animi consilium praesumitis r. 1 Muior si cons rufendo clim paginum , enormiter laedasur , dolo seductus praesu7ni r. ας Arbitraetor si eummiser laesit praesumitur in dolo .
a 6 HIn uacas a falsitatis suspicione, diceret simpliciter, O sine spa
e cariones dum esse iurament .RT . Impensemmulae ct specificarae dummodo sint tolerabiles O verisimiles probandae sutar. Sin tales non existant, etiam proba e ,red tur non probari .as . Sententia quae dicit de iure flavum, uel consuetudine , standum esse iuramenta alicuius , intelligenda es , dummodo uerisimillia asseras,non autem, si praesumptio sit in contrarium .
xy Doctrina Eanili, quando id quod requirissumptum , apparet D Hum,m ipso praesumisur faeiu ab eo eius expensis , ad qua id facere spectatas, ct caet. 3o Trobato autem a Pufacti sit .semper aesumitur eiushnpensa es pecunia factum. 31 Si de impensarum quantitate liquido, ct minuta im non appareat,
. non ob id talis expens tm amiculus reiicitur, sed satis erit , si . probet,quod in ea re bonus paterfamilias latum expendisset uel siet aestimatio per duos in tali opere peritos . 3 3 Valor rei seii damni quau:hat, licet non sit probata, Iudex tamen eandem ex ossicis aestimare debet . 3 3 In ratiombua consanguineorum,sicut non requiritum tam stricta spa cimatis,ut ab extraneo,sic nec tam Hricta probaris. 34 In maximis expensis, seu etia statur iuramento spersome qualitas, uerisimilitudo, o iudicis motus, cu hoc concurrant. Bald teste.
3 s Obliga io expressa Osolemus, forma O uis publici officii magis obligant, Oplus operatur, quam ulla privarim si scepta negocia. 36 Is cui rationum reddendarum praelegata est liberatis, nec raus nem
3 Libra rationum expensit an credendum siti O sumdo credendum. Fideia
302쪽
3 8 Fidelio missarius, O tutor aequiparamIcr. 3 9 Rationario libello defuncti tutoris,parius in expensis,sides en ha
4o Mors non ianorem in probando fidem facis,quam iuramentum. i Descriptura defuncti praesumitur veritas. 42 Libello rasiona rio de parius expensis, simpliciur sidendum' am iura emum quoque adhibendum
x P L IC A T I s utcunque ijs quae ad rationis
reddendae modum concernere uidebantur, restat nobis nunc dicendum de eiusdem rationem iustificatione, qua etsi no perperam in eodem proximo praecedenti capite simul pertractare potu illam, uolui tamen hanc seorsum in hoc caput explicandam coni j cere, ut haec materia tum clarius, tum
a distinctius explicata appareat. t Omnis igitur rario sulciri
debet probatione, uerificatione, ac iustificatione, non mi-2 nus quam debita enarratione. t Parsa enim sunt, non reddere rationem, & rationem reddere, sed in sussicienter, indebitoq; modo,& sine iustificatione siue uerificatione, argumento .l. I. g. Quod ait Praetor. a. ff. Quorum legato,&.l. Quotiens. T. Qui satisd .cog. non refert. non reddatur ratio,
3 uel male,aut insium cienter reddatur.' Rationarius itaq; qui obligatus est ad redditionem ronum, illis traditis, computationeque inita, etiam obligatur & tenetur probare & ueri sicare, ea quae in rationibus se gessi se uel impendisse scripsit uera esse, ut si pollea de ullis articulis contingeret oriri aliquid controuersiae aut dubij, pupilli tunc ueritatem quoque rationis approbatae ostendere possint.l. Qui sub conditionerationum reddendarum. ff. de condit.& demonstrat. odΑ itaque cum ueritate coprobanda sunt ola in rationibus contenta hςc potissimu speciat ad utilitate, & ad certa cognitione actores, cuius solius maxin e interest ea cognoscere. Veruhic operaeprectu est scire, quis merito in hac re potissimum
M lite ac disputationibus reε peragitur dicudus sit actor, de quia
303쪽
quis reus .Pro quo hoc notandu est, quod qn Diis aliquis seu datis, aut alius quispia cotra eo mirarios suos, uel c5tra suos
tutores,aut curatores agit, ut condenent ac cogantur librum ronum offerre,& exhibere, nec no calculti inire, tunc limo is Diis quatu ad hanci petitione sua, est actor, alij aut sunt rei& hoc ut dixi quandiu disputatur .an illi teneantur ronum libros offerre & copulare,an non, aut et qua diu disputat deronum oblatarum debita idoneitate & sufiicientia. Na idem
Dias sorta iliis post exhibitam ronem , replicare & insistere 3 posset, Roem non suis cienter fuisse exhibita, ideoq; tutore debite exhibitioni non satisfecisse, uel quia chartae rationis oblatae in debita forma peccent, uel qui aliam similem in
ptitudine per totu reserat. Haec si Dias replicet,actor etiam s num permanet.' Verum post et rones fuerint exhibitae, acceptae, Sadimissae, sicut legi examinarique coeptae fuerint, imo ut carunde ueritas,& summae expendi S perquiri coeperint,tum ronum exhibitores ueri actores cise incipiunt, &Diis rei & defensoris locu obtinet. Quamobre si cora ronuauditore siue calculatore ullae oborirentur controuersiae, saper certis quibuida capitulis, aut articulis, pro quibus ad iudice remittunt, tunc isti exhibitores actores sunt, & in redis ditione, seu uerius in approbatione, uerificatione & clausu ra rationum, acto tu qualitat e assumunt, & Diis illis debite approbatis, stare, atq; acquiescere conde nandus est, perinde ac si agerent contraria actione madati, negocioru gestoru, tutelae, uel simili. Dominus aut aulic rei qualitatem seu defensoris ad earum improbationem assumit, atque negative omnia declarabit,csse falsa,tam in accepto, u in dato, potissimum respectu articulorum controuersorum ideoq; pet ut absoluatur ab approbatione petita per actores, non secus quam si actionibus contrarijs circumuentus se de senderet . qAtq; haec, opinor sunt praxis S ityli, quibus pliarumque in
hac nostra Flandria, necnon in aliis regionibus,sive prou n-,Iciis utimur, quem quidem stylum iuridicum & uerissimum csse censeo, Nidem ipse facile rudicabis, si cundem prestius perspexeris,&rimaueris. Hic aut diligenter obseruadu est.
et Probatione it siue uerificatione hac in materia haud semper
304쪽
exigi: aut necessario requiri per testes , uel per instrument authentica, quia talis uerificatio nonnunquam fieri potest, aut per syngrapha priuata , aut quandoq; per rei uel operis euiden tram, siue inspectionem,aut per alias coniecturas a bitrio Domini Iudicis approbandas, ut per D. Baldum d ctorem acutissimum in Rub. C. de fid. instrv. col. pe. uersuti est co siderandum Phi. Cor. in l. s. g. In computatione col. let. C. detur. delib.& ut inquit Pederi. de benis,confit. II9.s Nulli dubiu. t Iura . n. nolunt nimis angustae costringere probationes, sed contenta sunt his, quae couenienter fim subiectam materiam haberi possunt. Verum hanc libertatem, Aminus laxam sufficientiam, nolim habere locum in articulis impensarum , qui certos articulos receptorum concernunt, quiq; per Dominum non sunt impugnati, sed acceptati, ac comprehensi ad augmentatione summae recepti, quia qua-uis de contentis in illis recepti articulis aliter non constet, qper scripturam liue consessionem reddentis rationes, suis in rationibus factam, nihilominus tamen obligatur omnia contenta & comprehensa in articulis impensarum eius de recepti legitimis ueris rationibus & documentis probare & u rificare. Nec poterit in rationarius allegare, quod quantum ad eandem rem uel summa pertinet, in toto itandum sit suetscripturae, uel confessione propiae idq; tam in recepto, si in impenso. Aut quod ipsi saltem in parte quidem standum sit
ipsius c6sessionibus, per quas unum, scilicet, receptum acceptaret, Salterum, scilicet, impensas negaret,aut contra,nisi saltem Dominus non uelit se iuuare cum articulo eiusde r
cepti, uel per consessionem recepti, sed assumere in se onus probandi illud receptum fuist e, uel recipi debuisse, perinde ac si nihil de hoc scriptum in rationib. suisset, quod tame e-9 ximii D. Bart. theoricae t aduersatur, ini. Aurelius. g. Ide quaesjt. is de liber.lega. Vbi ait consessionem posse diuidi 1o i in facto seu cap. separato, sine facto ex interuallo, cui ca- non istae atque legistae omnes subscribunt. Sed hic aliud est:
Hic enim administrator curare debuit, ut de contentis in recepto,atq' de causa recepti certo appareret ueritas, quod se
te fit dupliciter. Primo per inuentalium, in quo summa illa
305쪽
in dicto articulo recepti designata, debebat esse expressa,
tanquam in bonis inuenta, uel si erat nomen debitoris, eodem in repertorio seu inuentario, chirographum, uel aliud debiti instrumentum exprimi debuit. Secundo probare debuit colentorum ueritatem sine ullo inuentario, uel citra repertorium, scilicet si debitor administratori solutione offerens, superueniat, ac petat apocha, obligatur administrator, vel instrumentum debiti cancellatum aut antapocham debiti retinere Doct. ini. Cu de indebito. T. de proba. necnon .l.
plures apochis. C. des d. instru . Et id, ne debitor qui ante exoluerat) iterum ad secundam solutione sollicitari posset, ob id quod per administratorem, uel ipsius Dominum qui
receptionem uerisitauit is locus solutionis in Ratione receptionis relictus sit in solutus,& uacuus. l. Si procurator. ff. de cotidi .indebiti. Ideoq; has quidem cautiones aut documenta, administrator, caeteris cum instrumetis & gestis administrationis, Domino sua pro securitate rest ituere obligatur, alioquin Dominus de articulo quidem impensae doceretur, uerum idem interim incertus, Sintecurus permaneret de articulo recepti, ob quam causam administrator a Domino
condici posset, quod esset indebitum, iniquum, S superuacaneum,quum omnem hanc uexationem administrator praeacauere posset literarum omnium exhibitione. Nec cum his pugnat, quod inquit Bald. in Rub. C. de fid. instr. col. 9. uera sic. Sequitur uidere. Quod ubi administrator scripsit per so in recepto, de eo non est deinceps amplius perscrutandum, aut inquitendum, quia per solam ipsius scripturam satis conuincitur,& damnatur, nec alia maior causa est requirenda Sed in expensis, causae expressio desideratur, & necessario requiritur, quia in illa Rubr. Bald. solum loquitur quantum ad obligandum,& codemnandum administratore,ob quod
prosecto sussicit, si in suis rationibus tantum recepta comm. moret, & ponat, sine ulteriore perquisitione rei aut causae. Verum fortassis cotingeret Dominum receptorum eoru dem causa,& propter tesqm non specificatam receptionem,iaut capi aut conueniri, tunc Dominus ad se purgandum, di defendendum teneretur etiam causam,atque a quo receptu
306쪽
esset exprimere,& dbcere, quod Dominus praestare no ponset, si idem per administratore prius articulatim, & csi causis
non suisset in ronibus expressum. Quocirca ut Dia i securitati in hac quoq; parte satissat, non sume it simplex administratoris consessio, sed praetcrea necesse est in receptis,& debitis no minus Q in expensis uerificationes,& causarum do-ςumenta aperte exhibeat. Novit. n. vel nouisse debuit ad munistrator, q1 rem alienam administrauerat, quod l; ad eluiadem rei ratione reddenda obligatus fuerat. Ideoq; et scire debuit quod ipsi quoque diligenter curandu effer , ut oia in recepta quam expensa, certis, firmis, ct cui dentibus rationi hus,& documentis uerificare,&confirmare teneretur,quods nec curauerit, in culpa censem , facit. l. Etiam A. Licer, in principio,&.l. Si constante. 6. Si maritus in fine. Tuolu. matrimo. Quam ob re non multu admirandum est, si consessio
eius de recepto possit ab illa de impensa d iuidi, tametsi p punitatem libri rationu una eadem l: consessio, atq; eodem I I etiam contextu facta uideatur. Diuersum ' tame in ali nope mercatore censendum est, qui pro seipso, S ad sui inuructionsi,& securitate, nequaqua ut aliis rationem reddat, i
ii bru rationum conficit. Facit ad haec,' quod et simplici libro
mercatoris, que tempore negociationis tuae iam recens, ccepit & consecit,tantum recenter coepto & consecto fides a talii beatur,& consessioni scribentis potissimo, qn in plurimis capitulis ibi descriptis, ea fides uerificatur,& inuenitur ueritati consormis ,sicuti decidit. D. Panormita. ingenii doti-hus cumulatissimus in cosil. 3 io. Ad bene examinandu, in fine col. I . uersic. potissime lib. I. Sequitur Angei. Arct. in s. Actionum, col. 28. in materia tutelae,q. I 3. instit. de actionibus. Ρhi. Cor. csisl.8i. Quaqua in hac col. s. uersi.& falle lib. i. D. Iason uir nouulgari ingenii dexteritate perspicuus. in repetitione.l. Admonendi. l. 43 .num. I 28 .sside iureiu rand. Sed haec oia ampliore extensionem requirunt, tametsi tales rationes multa alia uera & uerisimilia contineant,& in reliquis omnibus clare essent ueris tae,excepto certo articulo impenis,de quo solumodo remansit disceptatio. Qua uis. n.talis ratio non modicam ueritatis praesumptione, & K dem
307쪽
ET CVRA. RAT. IUSTIF. CAP. I. II 3
dem habeat, ob omnium caeterorum articuloru approbati ly 3 ne,' tamen quia ex separatis non insertur,& no probat hoc i esse, quod ab hoc uel hoc c6tingit facile &l frequenter abesse iuxta. l. Neq; natales,&ib no. per glossam ac Doctores,&.L Ad probatione. i.& 2. C. de prCbat . atq; l. Non laoc C. unde legit. quς. l. Baldo,& Salyceto testibus, ad id uulgatu a1 t semper allegatur idcirco deciet et haec impensa, si modo fit notabilis & no modica probari ac uerificari. Nec obstat qa paulo ante tradidi & dixi libro mercatori, si de esse adhibenda, in in multis capitulis ueritati consormis reperitur.
Naid sane debet intelligi. Primo mea quae ibi &in locis
ibi allegatis traduntur. Sacundo qd longe alia sit ratio me catoris, qui sibi ipsi rationes conficit, quam administratoris, aut tutoris, qui alteri administrationis suae ratione red--dere cogitur. Quocirca mercatori licitum est suam ronem multo liberius,& neglectius cotexere,& non ta accurate singula probare & uerificare. Administratoris uero rei aliena qui no sibi sed domino rationem conficit, merito oia redepta, Sex pensia uerificare, &restituere tenetur. Vnde ut de ungulis sufficieter, sim rei subiectae rationem, ueritas,appareat, diligenter curare tenetur , qd nisi secerit, in culpa est,
uti et in praecedenti ampliatione meminimus. Hactenus igiastur habita limitationibus opus habent, ' ac primo in his lsunt leuioris precii,i quibus sussicit sotu iura metu roem rea dentis,queadmodu tenet Specu. acre & singulare illudi gentu, in titu. de instrumento, edit. 6. Nunc uero aliqua. uersi. 2 o. quid si executor. Bart. in l. Diuus in s. F. Si cui plus, quar lege falcid. Nicol. de Neapo. in l. i . 6. Officio. T. de tutel. t 'S ratio.distrahen. Bartol.& oes scribent in l. s. 6. in copulatione. C. de iur. deliber. Phi. Franc. in c. uinco. 6. s. de cle, rric. aegrot.in 6. Ang. Aret. 6. si .institu. de uerbo. oblig. So-17 ci .cosi l. o. Circa prima, num. 1. lib. . Dicuntur aut res
esse exigui precii, siue minutae impens,, de qui b. comodbno possunt parari instrumeta,& probationes, qd haec essent 38 maioris precii & sumptus. Ex his aut rebus, i qm parsi detrimenti oriri psit, & alioqui multis dissicultatib. sumptib. di laboribus constare deberent certiores probationes, idco i P receptum
308쪽
receptum est ut ea vitentur sussicere sola probationem peras tutamentu. Verii in magnis expensis & sumptibu , ' plane. . opus est certioribus probationib.& documetis. Ita Bald. in l. Id qa pauperibus in fine, in l. Nulli, col. 2. uersi. Sed ue-xius est. C de episco.& cleri. in l. Si quis pro redeptione,ad. fine. C. de donatio. aestimauit aut Bald. in d. l. Id ql paupe- . rabus in fine. C. de episco. & eseric. expensam quinq; solidorum esse modica, ut de ea no debeat fieri instrumentsi, per alia ibatio parari, sed lassiciat iuramentu,& hoc usu in omni fere materia receptu est, atq; multaru et consuetudinum praescripto ita expressim cauetur. In hac tamen rationum reddendarum materia etiam longa maior quantitas posset dici modica, &iuramento coprobari, sim multiplices & ua-ao rias circunstantias , unde generaliter, t q. sint modicae uel magnae impe sar, boni iudicis est, arbitrari ex rei, actus S psonae qualitate,ut tenent Angel. Phil. Cor. in d.6. In coputatione, m. I. Cors. intractatu de minimis, in principio, & Icol. 3.ucr. i6. Quae sic intelliges. Iudex obsoruabit, qualitate rei. f. administratς, nempe, an fuerit ampla & exigua, preciosa an uilis, Actus qualitatem uidebit, hoc est factum impensarum,an fuerit uerisi inite,&fide dignu, an secus, an probationes comode parari potuissent,an difficulter. Persona aut
obseruabit an spectate, probateq; fidei an improbar. Porro ex his tribus primum id est Res limitatione,&sublimita
a I tione indiget. Limitatione. s. si hae impensae t minutae siue exiguς in rationu scriptura specificent, ne pessui, qua ob causam, quantu singulariter datum est, & sic affirmatae iurameto probant ac uerificant, uti loa. And reae placuit, in addit.
Specu. de instrument. edit. 6. nunc uero aliqua , versic. 2I.
et et quid si executo', ' resereti fuisse tacti qstione, st de expensis minutis statur scripturς tutoris, ac curatoris, ut notat i l. f. q. licentia. C. de iure deli. quidam tutor aut curator stripsit tot minuta, quae ad maxima summam ascendebant, qd
non debuit adhiberi fides, huic seruit quod singulariter aieD. Bart. in L fi ff. de Praetor. stipula . que refert & sequitiaua 3 Bald. in c. l. f. Item sacrameta. de 4 pa. iura. sir. ubi dicit qga 4 ex enormitate facti M t praesumitur prauum animi cosiliv.
309쪽
Ideo si minor contrahendo cu patruo enormiter laeditur, b 11 sumit suisse dolo inductus adfici cotrahendit. Alleg. Bar. in d. l. s.dicentem, quod arbitrator praesumitur in dolo, si enormiter laesit. Bartolus in l. QM sub condit. in fine. T dea 6 condit.& demonstrat. Ellet. n. pcriculosum, temerarita, t Scinultis fraudibus expositum, si simpliciter dicerct, sine specificatione standu esse solo iuramento , queadmodu magni papalardi uolui, insit Ioa. And. ind. loco post Iacob. de Ra. reserens de quod a qui uolebat sibi credi expendisse duo milia in minutis distributionibus, fine aliqua alia seu ulteriore declaratione. Sed huic tu sublimitationi certus imponedusar est modus, uti in hoc titu. sed paulo inserius t latius comostrabimus. Res aut sublimitabis hoc mo, dii modo hae impus ae minutae S specificatae sint rationabiles, rationi cosonae,&uerisimiles, alioquin . n. si no essent huiusmodi, ut quia non debuerat fieri, tunc et probatae no deberet approbari. Paul. S las. in d .l.fi. 6. In computatione colum. I. C. de iure deliberan. Quod si recte potuerant seri, sed non constat esse sactas, imo uerisimilius est omnino factas non esse , tunc non probantur iuram cto. Saltem si simul unitar ascendant ad magnam uel notabilem quantitatem , sim Bald. in consit. Ii7.28 l inter lib. 2. Est. n. maxima. Quod ubicunque de iure statuto, uel cosuetudine standum est iuramento alicuius, intelligitur, dumodo uerisimilia afferat, secu, si praesumptio sit
in contrarium,fm Bariolum in Linter omnes. g. Recte, numero. s. fide furi . lnt. Quemadmodum, in fine l. colum. de agrico. Scensi. lib. ii.C. Ludovicus Roma. consit. 48o. Prςientis dubitationis colum. f. Alexand. in l. I .f. Per procuratorem. colum. a. ff. de acqui. possess. S in consit. 7. In causa S lite, colum. Σ.uersicul. Tertia cauta, lib. 6. Iason in s. Sed istae colum . i8. num. 92. institu. de Actioni b. Anto. Ide Petr. inrepetitione. l. I. de iureiurand. in a. effectu ueris,
.. 9.& Iq. Facta aut limitabis hoc mo. Si apparet id esse factu, cuius impenn ronibus insertur, tunc. n. id ipsum praesumitur factu opera & impense administratoris, ad cuius curam lR officium spectabat hoc facere, ut est doctrina Barioli, in
310쪽
ptum apparet factum, eo ipso praesium itur factsi ab eo & eiu expensis, ad quem eos sumptus facere spectabat, idq; tam ad obligationem & actionem acquirendam, quam ad poena eui tandam, text. in l. 1. C. de aliment. pupill. praestand. Idem Bart. in l. Nomina. C. arbitr. tutelae ubi insert. Si testator iniunxit haeredi suo, ut curaret pingi quodam in loco, certa figuram, certa sub poena, posteaq; eadem figura picta reperiretur sed no satis constaret per quem depicta fuisset, eo casu praelum itur per haerede fuisse depicta , & suis sumptibus qui ad hoc ex mandato tenebatur,&obligabatur, seq. Bald. in d. l. i. S in l. id quod pauperibus, in fine. C. de episcop. &ci ric. ubi refert qd si executor colli tutus est ad sacellu aliquod construendu, idq; postea appareat constructum, per que u ro, & cuius sumptibus fuerit exrructu non appareat,tunc prΣsiimitur factum ab executore, & cum eiusdem impensis. Et inconsilio 378. Sequitur aliud lib. i. Vbi uult hospitale praesumi aedi Marsi per eu qui tenebatur & obligabatur, iuxta D. Bart. doctrina, in praeallegata. l. Cum seruus, que illi sequun
llum . . uersi. Tu aute, de iudic.& ibi Fely. Ex quibus claret, irin hoc casu, non tenebitur rationes reddens, pluribus certioribusq; testimoniis, quam praedictiς, probare , quin a se, S cum suis impensis factu fuerit. Sed hoc ego sanius intelligendu arbitror, scilicet, quando de hoc etia sunt uerisimiles coniecturae. Hae enim nisi merint, profecto tunc teneretur 'sobare id a se uel ab alio quopiam pro se factum esse. Ita dictam Bartuli doctrina limitat,& declarat. Io.lmo. in l. Qui sub coditione. T. de condit.&demonstrat. seq. Alexan. in . I. Csi seruus. itaque tenendii est, quamuis Phi. Cor. inconsit ηs. Licet in hoc colum .penuit.&h. lib. . Doctrinam Bartoli impugnare , & restringere ad terminos, d .l. 1. C. de alia O ment. pupil. praestan. nitatur. ' Caetetu probato a quo quid iactu sit, id semper praesiuinitur eiusdem impensis S pecuniis esse fructum. Bald. in l. In restituenda. C. de petit. haeredit. L6. 6. II computatione, colum. i. C. de iure dehb ubi ad hoc allegat. l. Si uentri, in fine. ff. de priuileg. credito. sed melius