장음표시 사용
181쪽
dicatur hypocrita ille qui intendie simulare sui ctitateni , a qua deficit per peeeatu Mor
tale , tunc quamuis sit in peccato mortali ex quo privatur sanctitate . non tamen semper ipsa simulatio est ei peccatum mortale, sed quandoque veniate,quod discernendum est ex fine quod si repugnat charitati Dei, vel proximi, erit peccatum mortale. puta cum timu lat salictitatena, vi tat Iam doctrinam dilieni inet, vel vi adipiscatur Ecclesiasticam digni talem indignus, vel quaecunque temporalia bona, in quibos finem constituit ; si 'ero sinis intentus Πυa repugnat charitati, erit peccatum veniale, puta cum aliquis in ipsa fictio;
delectatur, de quo dicitur, quod magis videtur vanus, quam malus: eadem est ratio dς mendacio, & 1imulatione; contingit tamen quandoq; quod aliquis simulat perfecit Demsanctitatur, quae non est de salutis necessitate, & talis simulatio nec semper est peccatum
mortale, nec semper est cum peccato mortali, 8cta
Hypostasis apud.Gr cos ex propria sign ificatione nominis habet,quod significet quod'cunque individuum substantiae, sed ex usu loquendi habet, quod sumatur pro indiuid
naturae rationalis, propter suam excellentiam, ut ait S.Ih p p.q 19. arr. r. in res p. ad pri'mum,&an com ait,quod substantia dicitur di pliciter; Vno modo dicitur substantia quid ditas rei quam signiticat dissi uitio, secundum quod dicimus quod distinitio figoificat sub uaritiam rei, quam quidem substantiam G aeci usiam vocant, quod nos essentiam dicere possumus; oltu modo dicitur substantia subicctum,vel suppositum quod subsistit in genς- ratiotie substantiae; N hoc quidem communiter accipiendo nominari potest ,& nominet significante intentione na, & sic dicitur suppositum. Nomina ur etiam tribus norniuibus fgnificantibus tem,quae quidem sunt,res naturae, subsistentia, ct hypostasis, secundum tri' plicem consideratiotiem sit bstantiae sic dictae; secundum enim quod per se existit, di non iaalio,vocatur subsilientia cilla enim subsistere dicimus quae non in alio sed in se subsistunt secundum vero quod stipponitur alicui naturae communi, sic dicitur res naturae. sicut hic homo,tu res natui ae humanae; secundum vero quod supponitur accidentibus, dicitur by postasis, vel substantia, die.
Hyperdulia dicit maiorem reuerentiam,& seria itutem, honorem, adoratio em,quam dicat ipsa dulis, propterea hac reueretia hyperduliae adoranda est Mater Christi, quae cum sit pura creatura r tionalis, non debetur ei adoratio latriae, sed solum veneratio duliae, eminentius innitu, Huam caeteris creaturis, inquantum ipsa est Mater Dei i& ideo non qualisti Meduli ei debetur, sed hyperdulia, ut ait S.Ihom. I. p.q. 2 s. art. . Hac quoquo adoration celia randa humanitas Chri lii, ii consideratur ut separata a veibo Uer, v habetur in q*ώ1d primum, .art. sic etiam de Crux Christi, in qua passus est, quia temgit ipsum Ch istuna, ratione contactus adoratur hyperdulia,ut vero repraesentat ipsum Chii ilum extς su m in ea, adoratur adoratioue latriae,sicut Δρ caeteret Cruces, quia reprRisa' eant Cliristum, dcc.
EC litera est tertia intervocales,&m intina inter omnes literas, apud Omnes nati ex, ct praesertam apud Hchretns,iuxta illud dietum Saluatoris, Iod unum non praeteribit a lege, dic. hoc lod est minimum pumctum id inlphabeto Hς alao. Apud Graecos etiam dicitur tota, quae eis minima litera apud eos, sicut i, apud nos, sed Graeci non punctuant ipsam supra; nos:vero addimus pittacium, voti praesenti t. M Iactautia proprie importare videtur, quod homo verbis se extollatat Iri enim quae vult homo longe iactare, in altum eleuat . tune e irini proprie aliquis se ex tollit,quado de se supra se aliquid dicit. Et hoc poteli esse quinque modis, ve docet s.Th. a. a. q. I ia primo contra charitatim Dei,ut fecit Rex Tyri. Ezechiε 18. Eleuatum est eortuum,& dixim, Deus ego sum. Secundo, contra charitatem proximi, sicut cum quis pro
rumpit in contumelias aliorum,ut habetur Lucae I 8 de pharisso qui dixit, Non sum sicut caeteri hominum, raptores, iniusti, adulteri, veluti liic publicantis. I ertio,quando nasci tui ex supti bia. vel inani gloria, ut cum quis iactat se, quasi quod non acceperit a Dco, iuxta illud, Quid habes, quod non accepi lii Quarto, quando iactantia nascitur ex cupiditate lucr cum damno proximi nius, vel extra, ut cum quis iactat se Doctorem esse,aut Medicum, & inde falsam doctrinam seminat, vel pecuniam exhaurit, aut corpora laedit.
Quinto, cum quis vique adeo dein turiactantia, ut in Mi finem poneret, puta qui non
182쪽
orat de praeceptis Dei, ut impleat appetitum se iactando, Se his omnious est peceatum
nitireatri extra vero hos quinque casus iactantia est peccatum veniale,&c. Idea, ut ait S.Th.p. p.q. I 3.ar. 3. a platone ponebatur principium cooni ionix re m. 8c generationis ipsarum; ad utrumque autem se habet ideae, prout in mente diuiti Ap , ni ur;
di secundum quod est principium factionis rerum, exemplar dici potest; & ad prae Lamcognitionem pertinet, prout vero est principium cognoscitiuum, proprie dicitur ratio; & est etiam ad scientiam speculativam pertinere 3 prout exemplar est, secundum hoc sienabet ad omnia, quae cognoscuntur a Deo, & fiunt secundum aliquot tempus; se udum vero quod est principium cognitionis se habet ad omnia qu cognoscuntur a Deo, etiamsi nullo tempore fiant.& ad omnia quae a Deo cognoscuntur, secundum propriam ratione, di secundum quod cognoscuntur ab ipso per modum speculationis r cum ergo idea dicatur ab idor. i. ab aqua, quia sicut in aqua repmentantur variae imagines,sie in mente diuina repraesentantur variae res per huiusmodi ideas, seu sermas t unde Plato rectὸ sensit de
ideis, quia posuit eas ad modum Theologorum; sed Arist. ex inuidia ipsem impugnauit; et quia, ut aliqui dicunt, Arist. nit optimus Physicus, sed pessimus Metaphysicus; Ecet in
quodam meo peculiari tractatu de concordantia idearum, ostenderim Arist. non adue et sari platoni in hae materia, &tu vide ibi. Idem, ut ait s.Th. I. sent.dist. .q. I ar. I. ad tertium, significat unitatem in substantia ut habetur s. Metaph. Idem est unum in substantia,sicut aequale unum in quantitate,& fimile unum in qualitate. Sed praeter hoc, idem cum sit relativum, Achabet dearticulationem implicitam importat unitatem suppositi.& dist. I9.q. I. art. t . ad primum, ait, quod idem potest capi masculinε; de se Filius non est idem Patri,de Spiritui iancto, quia iuste esset idem suppositum: potest etiam capi neutraliter,& fic dicit essentiam, quo modo Filius est idem
Patri Se Spiritui sancto. Ec a sent. dist. I.q. I. art. . ad nonum, ait, quod idem semper facitidem, si accipiatur secundum propriam rationem, qua agens determinatu producit hunc effectum,&c. Idolatria, ut docet s.Tho. 2.2.q.s .art. I. ad primum, est species supe stitionis, i opponitur latriae, quia sicut latria exhibet cultum ino, ita idolatria exhibet cultum ipsi crea .eturae. &est grauissimam peccatorum secundum se, sed ex parte peccantis est haeresis. Te potest esse quadruplex. Leiuilis, idest imaginum, habentium deitatem; fabularis, idest hominum deificatorum; physica,idest animae totius mundi, secundum Varronem; & PIa.
conica, idest intellistentiarum, animarum coelestium,lDςmonum,& animarum hominum. Et causa huius idolatriae est duplex, ut habetur 4.art. q. st . Alteraldispositiva ex parte hominum hoe tripliciter: Primo ex inordinatione affectus, prout.s. homines aliquem hominem nimis amantes, impenderunt ei diuinum honorem e Secundo, quia homo natu. ealiter delectatur de repraesentatione et Tertio,propter ignorantiam veri Dei. Altera causa idolatriae fuit consumatiua ex parte Daemonum , qui se colendos hominibus errantihus , exhibuerunt in idolis, dando responsa, de aliqua quae videbantur hominibus mirabilia faciendo. Idolum, ut habet s.Th. ubi se pra ar. I.in corp. est creatura aliqua repraesentata per aliquam am, seu figuram sensibilem. cui exhibetur diuinus cultu si hinc dicitur idola tra, idest idolorum cultor,& idolatria, idest exhibitio honoris verE, vel interpretatiuE, aue attributiuε alicui creaturae,aliter qua sibi competere potest: quia idolum non esse Deum quintupliciter haberi potest. Primo, ex lege naturae hoc dictante. Secundo,ex lege scripta
hoc prohibente. Tertio,ex consideratione creaturarum terrestrium. Quarto,ex coeli ma enitudine. Quinto, ex subiugatione magnorum,ut habes D.Th. super Esa. cap. o. cc. Idioma,ut docet S.Th. 3.p.q. I 6.ar. .de mente Damasceni, est proprietas; unde est illud olgatum dictum apud Theologos, Deus 8t homo in unione hypostatica communicaue. eune sibi idiomata. i. proprietatest communicatio enim idiomatum, est mutua verificatio praedieatorum in Christo,ratione unius suppositi, sine aliqua diminutione diu ins per .fectionis, ita ut Deus praedicetur de eo reto humanae naturae.i. homine, Ad econuerso, ut dicamus, Deus est homo, & homo est Deus, homo est aeternas,infinitus,ereator, Deus est temporalis,corruptibilis, passibilis, mortalis, pauper; Ae hoc in concreto tantum, non autem in abstracto, quia abstracta naturarum nou praedicantur de seinuicem, ut dicatur
Deus est humanitas,&homo est diuinitas,&c. ' ω' Ieiunitam,ut scribit S.Tho. x. 1.q. I 7.ana.ad primum, secundem se consideratum, non
nominat aliquod eligibi ci sed poenale quoddam; reddisur autem eligibile, secundum i
183쪽
Im -- - quod ea utile ad finem aliquem; dein duplex. spiri uale, scilinet a peccatis,&mrporale,
ρμη,θ it scilicet abescis;&hoc etiam duplex.naturae uidelicet de ipsius Ecclesiς,qu'dest Pati min nia. ictus,abstinentiaq; ciborum unde est actus virtutis. Labstinentiae clicitiuaec Mia In vero virtutum imperativae: propter hoc datu' ieiunium luctus, Id est cum amari uili νοῦσι Mia. peccatorum,& praesentis uuae,&kiuolum exuuatiouis. Et ibidem S.Ii,.q. t 7,co Non dat ieiunium per multos effectus: nscei contra libertatem Fidelium, sed contra terunReem pec ti.ῶ omnes ten*ntur ad ieiunium Ecclesiae,nisi sint legitime impediti,& cui de causa non ieiunandi, ut in plinei ει senibus. di in Quadragesim arctius obserua ri,quam
nsis, re ori Iesus significat solum naturam humanam sient hoc nomen homo; Christus vero.Wgnia se, u cat utramque naturam.s.diuinitatem ungentem. & naturam voctam; Filius Dei signinc tAZWm i solum diu in mo turam; Iesus quoq; dicitur alias, & Saluator ut ait S.Th.3.p. q. 6 ι Ignis inmatem a aliena venit in v nostrum. non autem in materia propri' qui λςstremotus a nobis ut ait S.Th. .sent.dist. 7.q. a. ar. i.q. a. & ia propria materia dici ri . in materia aerea dicitur flamma, in materia terrea dicitur carbo. & in sua splura no lucet, nec tu materi .opaca terrestri, nee in sulphure, nec in sumo grossi nec in inferno.&quao tum ad naturam ignis pertinet, semper est eiusdem speciei; potest autem esse diuersitas igspecie quan um ad corpora,quae sunt materia ignis,ut habet S. Th. .sent.dist. Φq 3.as, .
ItuMamis ignorantia, ut scribit S. Tho.q. I. de malo, M. ' quandoqne significat negationem scis inuit o. o tiae, di dicitur ignorantia simplicis negationis, quae vocatur nescientiar Secunda dicitur ignoi antia, carentia scientiae, quam quis natus est habere, & non habet, Se vocatur igno rantia priuationis: Tertia dicitur ignorantia peruers dispositionis,ut quando quis hab habitum falsorum principiorum, de dicitur praus dispositioias. Datur etiam ignorantia affectata, illa. squa quis non vult scire quod tenetur, sed placet ipsum nescire, ut libemus peccet,conscientia non repugnante. Quaedam vero non eltas ctata, de ista duplex: quedi
inuincibilis, qui humano studio superari non potest, ut illa quae est in pueris i & quaedam est vincibilis, quae duplex est, quaedam crassaee supina,qua quis scienda non scit ex negi, gentia; quaedam vero non supina; quae eliduplex,quaedam improbabilis, a. s. quis igninrat probabile, idest quod omne. vel maior pars ciuium scit; quaedam vero est probabilis, qua scilicet quis ignorat improbabile, ut est illud quod Omnes vel maior pars ignorat. Item datur igi orantia iuris, ve quando quis ignorat aliquod ius, puta si ego ignoro moposse succedere cognato meo decedentii εἰ quaedam facti, quae potest se habere ad volu
tatem antecedenter,concomitanter. Sc consequenter: de quibus omnibus pluribus in locis agit S. Thom. sed praecipii a. q 6.art. 8.illuminati O,ut ait S. Th. p.P.q. q.ar. 3. ad secundum, est terminus motus, 3e est alteratio Illumina ia non mocus localis. ει non eli passio, quia nihil abjicit. Ee tripliciter aliquid illuminari po-k ωd test,in superficie tantum, ve opac M vel in profundo non fixE, ut diaphana; vel fixe,ut luci-
linquiatio, est idem quod phantasia, εe est quasi thesaurus quidam formarum per sen-
Imati, tis - sum acceptarum, ut scribit S. Th. P, P. q. 8.are. . in corpore; ει habet duo oscia,conserua nil duplex in re ea quae accepta sunt a sensibus, tu iterum intellectui repraesentare. ει non cognoscit na' μ turam rei, sed tantum accidentia, licet cooperetur suo obiecto, .rmando species,non auriem sensias,& est tantum corporalium, de singulatium.de organum eius est in anteriori par te cerebri, prope vultum, d c. Imago duritur ex eo, quod agitur ad imitationem alterius, S. Th p. q. 93.ar. I.de ad eius Imaos ινι rationem requiruntur tria similitudo specifica,otigo,de aequalitas. de dicitur personaliter
μή in diuini=,qIua est proprium nomen Filii; improprie autem potest esse de dici essentialiten p.p.q. 3 . N. 1. dccst imago naturae, imago gratiae, de gloriae . seu creationis, recreationis ει consum tionis, de Filius Dei est imago Patris, Angelus de homo ad imaginem Dei ilicet Angelu, sit in eis ad imaginςm Dei,quain homo, ut habet S. Th. P.P. q.93. t. s. dcc. Iirmunitas i mccato, non potest stiri per certitudinem , potest tamen haberi aliqua Mu coniectura, pr*cipuequatuor sigili S. Primo, cum quis deuutε verba Dei audie. Secundo, si cum quis se pmmprum ad bene operandum viruenit. Tettio,cum quis abstinendi a pecca .... Propositum habet. Quarib, cum de praeteritis dolet: unde si aliquis per hu
,---I. iusnodi si auoa diligenti di ussione suae conscientiae, quamuis forte non suffcienti, ad corpus Chtisti deuote accedat, aliquo peccato mortali in i pio manente, quod eius
184쪽
eognitionem praeterflagiat, non peceat, sed magis ex eius perceptione, Se vi sacramen ti, Mecati remissionem consequitur. 4.sent. dist. s. are. 3. Impeccabilis per naturam, non potest fieri aliqua creatura a Deo, sed tantum pergratiam, quia tam ngelus,quam homo, si in sua natura confideretur. potest peccare, & cuicunque creaturae hoc conuenie. Ut peccare non possie ,hoc habet ex dono gratiae, non ex c,
ditione naturae quia peccare nihil aliud est, quam declinare a rectitudine actus, quam de-het habere, siue accipiatur peccatum in naturalibus, siue in artificialibus, siue in moralibus, solum autem illum actum a rectitudine declinare non contingit, cuius tegula est ipsa vir
Impedimentum duplex est, Alterum per modum contrarietatis, sicut frigus impedit Imp/dimis. actionem caloris, ει tale impedimentum operationis repugnat 'licitati; Aliud impedi - tum duisae. mentum est per modum cuiusdam desectus, quia. cres impedita non habet, quicquid ad omnimodam eius perfectionem requiritur, & tale impedimentum operationis non repugnat 'licitati, sed omnimodae perfectioni ipsius,& sic separatio animae a corpore, dicitur animam retardare, ne tota intentione tendat in visionem diuinae essentiae: appetit enim anima sic frui Deo, quod etiam ipsa fruitio deri uetur ad corpus per redundantiam, sicuζpossibile est, ut habes in D. Th. I. a. q.q. t. . ad quartum. - Impoenitentia secundum quod dieit propositum uon poenitendi, est species peccati in--- Spiritum sanctum; is autem, Q dicit permanentiam in peccato usq; ad mortem, negando speccati pet nitentia, sic est accidens,vel circustantia aliorum peccatoru, sicut perseuerantia
dξ dupliciter, uno modo, ut est virtus specialis, prout dicit propositu perseueradi in bono z- 'ines ovsit; ad fine: Alio modo est circustantia aliarum virtutu, prout dicit actuale dura. tione in actibus virtutum usq; ad mortε, ut habet S.Th.a .sent.dist. 9 q. I .are. 3 .ad 3. arg.&c. Imperare est actus rationis,praesupposito in actu voluntatis: unde essentialiter est actus
rationis, quia imperans ordinat eum cui imperati ad aliquid agendum, intimando vel de- nunciania si caute ordinare per modum cuiusdam intimationis .est rationis. Sed ratio potest aliquid intimare vel denunctare dupliciter: Uno modo absolutε,quς quide intimatio exprimitur per verbuindicatiui modi, sicuti si aliquis alicui dicat, hoc est tibi faciendum: inliqn alit ratio intimat aliquid alleui,mouendo ipsum ad hoc, & talis intimatio exprimit
per verbu imperativi modi putasu alicui dicitur, fac hoc,&c. Hqc habet S.TKI.2.q.I7.ar.I. Imperium transsitum est a Graecis ad Francos, deinde per Andrianum Papam ad Germanos , apud quos per Gregorium Papam V. prouisa est electio Imperatoris, ut scilicet per septem principes Alemaniae fiat,quae usque ad ista tempora perseuerat, & tantum durabie quantum Romana Ecclesia,quae supremum gradum & principatum tenet, ae Christi fidelibus expediens iudicauerit: in quo casu apparet Vicarium Christi hahere plenitudinem potestatis, coi competit dicta prouisio ex triplici iure.Ldiuino, naturaliin humano,
ut laetus scribit S. I h. opus Io. lib. 3. cap. I9.
Imposito ite est triplex, l.ogicu, Mathematicu quς clavdqnt in se contradictione impossi. TH'I , shile,Tertiu dξ Physicum,& est omne illud quod est impossibile alicui agent i in seriori, ut ait
S.Th.de potentia Dei,q.6.ar. r. ad ri. asserens, Logicus & Mathematicus considerant imos secundum principia formalia; vade nihil est impossibile in Logicis de Mathematicis, nisi quoes est contra rei formalem rationem, & Euiusmodi impossibile in se contradictionem claudit,& sie est per se impossibile; talia autem impossibilia Deus faeere non potestinaturalis autem applicat ad determinatam materiam, unde reputat impossibile id, quod est huic impossibile. Nihil autem prohibet Deum posse facerς,qus sunt inferioribus agentibus impossibilia. in stibile quoque aliquando sumitur prodissicili, ut habet Q. par. q.86.art. i. ad secundum, ubi agitur de peccato in Spiritum sanctum, quod fimpossibiliter remittitur.i. difficulter, secundum quod dicitur illum non posse sanari, qui non potest de facili sanari, & magnum lapidem est impossibile moueri, idest non facile mouetur.&c. Imprudentia dupliciter accipi potest, Uno modo priuatiuε. Alio modo cotrarie. Potest etiam accipi negatiue, sed non propriE dicitur, ita. Cui propriὶ importet solam carentiam prudentiae,qtiae potest esse sine pecea .r priuatiue uero imprudentia dicitur, inquantu aliquis caret prudentia,quam quis natus eii,& debet habere,& sic est peccatu ratione negligentiq: contrari E vero accipitur secundu quod ratio contrario modo, mouetur,vel agitur, prudentiς, puta si recta ratio agit colitiando, impr udens eoasIiu spernit,& si hoc cotingito auersione a regulis diuinis, est peccatu mortale, si vero prςtereas agat, absq; conteptu, fle
185쪽
In, securulam quod diuersis adiungitur,diuersas habitudines notat, ut cum dicitur esse in toto,vel esse in loco,&huiusmodi:hinc aliud est esse in scientia Dei, in qua bona & m la sunt,& aliud in essentia Dei, in qua sunt tantum diuinae personae proprietates, & attributa ; de aliud est in esse Dei, quo pacto creatura non sunt inesse Dei, & aliud est subi jci
operi Dei,& sic creaturae sent in Deo,ut ait S. Th. I .sent.dist. 3 6.q. I. ar. 3. in COrp.Hoc eui
habet Arist.in praedicam. quod in, dicit diuersas habitudines, re .etiam Phystin sunt totum pars, species genus, &calor igni, Rex in regno,res in fine, locoq; locatum, &c. Incarnatio Christi, principaliter fuit ad tollendum peccatu originale, per quod totum genus humanum insectum erat, & erat maius extensiue, sicut albedo dicitur maior, quae est in maiori superficie: secundario autem fuit propter peccatum actuale, quod est maius initasiuὸ, sicut albedo dicitur maior, quae est intensior, ut scribit S.Thom. 3 .p.q. I. art. & probabilius est Deum non fuisse incarnandum, fi non fuisset peccatum, quamuis p tuisset. Et incarnari idem est, quod carnem assumere, vel carnm fieri, vel hominem fieri secundum carnem, quod fuit possibile & conueniens Deum incarnari, immo necessarium, non simpliciter, sed ad bene esse, quia Deus aliter potuerat reparare humanum genus. Incarnationem, atque exinanitionem Christus: non meruit, nec aliquis purus homo ex condigno, sed tantum ex congruo, &c. Incorruptibile tripliciter dieitur, Primo, ex parte materiae, eo. quod vel non habet materiam, sicut Angelus, vel habet materiam, quae est impotentia tantum ad unam formam, ut corpus coeleste. Secundo,aliquid est incorruptibile ex parte formae. quia scilicet rei corruptibili per naturam inhaeret aliqua dispositio, perquam totaliter a corruptione prohibetur,& hoc dicitur incorruptibile per gloriam. Tertio dicitur aliquid incorruptibile ex parte causae essicientis,& sic homo in statu innocentiae erat incorruptibilis,ab anima vi ab influente &.continente;& a bona & aequali complexione corporis, sicut a disponente & suscipiente ; & a ligno vitae, ut a vegetante & restaurante id quod erat deperdibile; N a regimine diuinae prouidentiae, sicut interius conseruante, & exterius protegente, prout docet S.Th.p. p.q. 97. per totam, & praesertim art. I.
Indiuiduum est quod in se est indistinctum, & ab alijs distinctum, veluti peribna, quae in qualibet natura humana,significat id quod est distinctum in natura illa, sicut in humana natura signiscat has carnes, & haec ossa, & hanc animam, quae sunt principia indiuiduantia hominem, ut docet S.Th.p. p.q. 29. art. . in corp. unde duo sunt de ratione indiuidui, scilicet incommunicabilitas,& non posse esse in pluribus.& dicitur quadrupliciteri Signatum, ut iste homo legit; Discretum, ut Sortes orat; Circumlocutum,ut Sophronici primogenitus,& vagum,ut aliquis homo.& possunt significari per nomina secundς intentionis, sicut per haec nomina individuum, particulare, & singulare, ut substat accidentibus ; & per nomen primae intentionis. per substantiam primam, & hipostasim, vel personam, ut substat naturae communi primo intentionaliter. Cres naturae, & secundo intentionaliter, scilicet suppositum, &c. Indi uisibile est duplex, Vnum quod est terminus continui, ut punctum in permanentibus,& momentum in successivis: &quia hoc habet determinatum situm, non potest elise , in pluribus loeis, sic& indivisibile actionis vel motus, quia habet determinatum ordine, non potest esse in pluribus partibus temporis. Alterum est indivisibile, suod est extra totum penus continui, & hoc modo sunt substantiae incorporeae, ut Deus, Angelus,& anima sunt indivisibiles: tale tritur indivisibile non applicatur ad continuum,sicut aliquid eius, sed inquantum contingit illud sua virtute; unde secundum quod virtus sua se potest extendere ad unum vel multa, ad paritum vel magnum, secundum hoc est in uno vel in pluribus locis,ut habet S.Th. p.p.q.1.ar. 2. ad secundum. Datur adhuc indivisibile actu, quod est diuisibile in potentia,ut continuum; & indivisibile secundum speciem, ut ratio hominis est quoddam indivisibile; datur indivisibile actu N potentia,ut unitas P. p.q. 8 .ar. 8.in corpore.
Indulgentia valet & quantum ad forum Ecclesiae, &quantum ad iudicium Dei ad remissionem poenε residuae post contritionem,& absolutionem,& conteisionem,sive sit iniuncta,si non, ut scribit latius S.Th. .sent. dist.2o.'. I. ar. 3. ad quςst. I. Est enim indulgentia qu dam remissio poenae debite pro peccato post contritionem habitam, a Deo, quam indutientiam dant Pr Iati: ve1 indulgentia est pa nς relaxatio, quam quis iuste pro culpis proprijs facere debuistet, de thesauro Ecclesi ad diuinam iustitiani persoluendam sumpta; di tantum valet quantum isnat, puta quadraginta dies indulgentia valent quadra ginta
186쪽
ginta os monitentiae. PIenaria indulgentia, est remissio totius poens, siue iniuncta, vel in non iniunta sit, apud S.I hom. ubi supra &e. stemia est Infernus est quadruplex: Unus damnatorum, in quo sunt tenebre, & quantum ad carentiam diuinς visionis,& quantum ad carentiam gratiς,&est ibi poena sensibilis. Alius Maest supra istum, in quo sunt tenebrς,propter carentiam diuinae visionis, & propter caren- inuisacta . tiam gratiae,sed non est ibi poena senfibilis,& dicitur limbus puerorum. Alius supra hunc Ia πι ε- est, in quo sunt tenebrae quantum ad carentiam diuinς visionis, sed non quantum ad ca- α με rentiam gratiae, sed est ibi poena sensus ,& dicitur purgatorium . Alius magis supra est, in quo est tenebra quantum ad carentiam diuinς visionis, sed no quantum ad carentiam gratiς,neque est ibi poena sensibilis, & hic est infernus sanctorum Patrum, & in hunc in tum Christus descendit, quantum ad locum, sed non quantum ad tenebrarum experien-
Infideles stant in duplici ordine; quidam qui nunquam susceperunt Fidem, sicut Gen--λt lcs-ludet,& tales nullo modo sunt ad Fidem compellendi,ut ipsi credant,quia credo duistisdi. re voluntatis est, sunt tamen compellendi a Fidelibus,si adsit facultas,ut Fidem non im- M. Pediant, vel blasphemijs, vel malis persuasionibus, vel etiam apertis persecutionibus; &propter hoc fideles Christi frequenter contra infideles bellum mouentino quidem ut eos ad credendum cogant, quia si etiam eos vicissent &captiuos haberent, in eorum libertate relinquerent an credere vellent. Alij vero sunt infideles, qui aliquando susceperunt Fidem, di eam prosessi sunt, sicut Haeretici re Apostatae, & tales sunt etiam corporaliter compellendi, ut impleant quod promiserunt, & teneant quod semel susceperunt. S.T .
Infinitum duplex, alterum ex parte forme,ut Deus,qui est maxime formaIe subsistens, ct irreceptum. Alteritin vero est infinitum ex parte materiς, ut quantum : quod dupliciter dicitur infinitum, in actu,& infinitum in potentia, de quo dixit Arist. 3.Phyctex. 63. Iossa tum quod est illud cuius quantitatem accipientibus semper extra, est aliquid accipere e licet pisx, in actu. Greg. Αrim.& Suess. dicant Arist.diffinisse infinitum in actu. Datur etiam multitudo infinita in actu, & in potentia. Datur & infinitum negatiuE,ut punctus & unitas. Quae Omnia habes a S. Th. p.p.q. . per totam . Datur adhuc infinitum secundum interminabilitatem,ut materia prima. Datur & infinitum a parte post, ut Angeli,anima nostra,& coetu. Datur infinitum Cathegorematicε, quod est adfectivum priuatiuε, oppositum huic te mino finitum, valens tantum,quantum non terminatum. Datur infinitum Sincathegorematice, quod aequivalet huic orationi aliquantum, &quantumlibet maius. Datur & infinitum Oflensivum,ut peccatum; & multis alijs modis,ut ostendi in dilucid.meis 2. met. - ingenitum topliciter sumitur; Primo prout idem est quod increatum,& sic tota Trini- Iu niua ιἀ-tas dicitur ingenita. Secundo dicitur ingenitum, id quod non est genitum,& sic competit priuersum Patri, diuinae essentiae,& Spiritui sancto. Tertio dicitur ingenitum, quod nullo modo est ab aliquo,&est principium uniuersale auctoritatiuum,& fontalis plenitudo omnium,&se est proprietas Patris , secundum aliquos. Additur etiam & quarto, quod ingenitum idem sonat,quod non genitum passiuε, sed quod non Filius, seu quod improductum,& sic est propria notio Patris. di licet ingenitum dicat negationem, nihil reseri, quia prima Principia cognoscuntur per negationes; unde non constituit personam Patris: quia nullum reale positiuum potest fundari in negatione, sed distinctio Patris a Filio est realis
de positiua,ergo non potest fundari in ingenito,quod est negativum.S.Th. I .p.q. 3 3 .ar. . Ingratus dicitur aliquis duplieiter; Vno modo per solam omissionem, puta quiM non Ingea in duis recognoscit, vel non laudativel non retribuit vices pro beneficio accepto, & hoc no sem- psiciu ωω- Per est peccatum mortale,quia debitum gratitudinis est ut homo etiam aliquid liberaliter agat,ad quod non tenetur,& ideo si illud praetermittit, non peccat mortaliter: est tamen peccatum veniale,quia hoc prouenit ex negligetia quaedam;poterit esse etiam mortale, quando fit per contemptum. Alio mododicitur aIiquis ingratus, quia non solum
praetermittit gratitudinis debitum implere, sed etiam contrarium agit, & hoc etiam secundum conditionem eius quod agitur, quandoque est peccatum mortale, quandoque veniale; unde ingratitudo quae prouenit ex peccato mortali, habet perfectam rationem ingratitudinis, quae vero procedit ex veniali, habet imperfectam rationem ingratitudi
Iniustitia est ex hoc, quod detrahitur alicui quod sibi debetur, & ideo iniustitia habet quasi obiectia illud quod detrahitur, & hoc est propria materia actus, & unde peccatum specis
187쪽
specificatur,& ille cui detrahitur,sime homo, cui per iniustitiam aufertur res sua.& penes hoc obiectum sumitur diuisio peccandi in Deum, in seipsum,& in proximum. Deo debet
mus amorem & reuerentiam, nobis debemus ordinationem,sub regimine rationiS,Proximo debemus etiam amorem,quando auferimus ista a Deo,peceamus in Deum,& sic a no . bis,& a proximo per iniustitiam. S. Th. a.sent.dist.41. q. .art. 3. Innocentia amissa per peccatum, non potest recuperari per poenitentiam, sicut etiam committens aliqua crimina enormia,fecundum instituta Canonum, non potest assumi ad dignitates, licet peregerit dignam poenitentiam,& hoc propter scandalum. ut ait S.Ibo. 3. p.q. 89. art. 3. Sed attende,quod innocentia est triplex: Vna peressentiam, ut repugnat omnis imperfectio,& hqc conuenit tantum Deo: Alia est innocentia per participatiouem, carens omni miseria, tam culpae, quim poenae, & haec Beatis competiti Tertia est status carens vitiis N peccatis, tamen est mixtus multis miserijs poenalibus, quomodo Sancti viatores sunt innocentes. Datur & innocentia in qua erant primi parentes an pecca eum, quae innocentia erat ordinatio originalis iustitiae, qua voluntas hominis erat Deo subiecta,& vires inferiores viribus superioribus, ut habet S.Th. I. a.q. Sa. art. 3.
Inobedientia est peccatum mortale,quasi diuinae dilectioni contrarium, secundum illud ad Rom. 3.Qui potestati resistit, Dei ordinationi resistit. Sed non omnis inobedientia est aequale peccatum,quia una inobedientia potest esse grauior altera dupliciter: Uno modo ex parte praecipientis, & sic quanto superior est ille qui praecipit, tanto ei inobedientem
esse,est peccatum grauius: Secundo ex parte praeceptorum, unde quanto praeceptum da tur de meliori bono, tanto eius inobedientia est grauior. de inobedientia qua contemni tur praeceptum Dei, grauios peccatum est, quam peccatum quo peccatur in homnem, ut
Inquirere facta aliorum bono animo, vel ad utilitatem propriam, ut .c homo ex bonis operibus proximi prouocetur ad melius, vel etiam ad utilitatem illius, udis corrigatur. si quid ab eo agitur vitiosE,secundum regulam charitatis,& debitum officis,est laudabile, secundum illud ad Heb. Io. Considerate vos inuicem in prouocationem charitatis, ae bonorum operum. Sed quod aliquis intendat ad consideranda vitia proximorum, vel despiciendum,vel detrahendum, vel saltem inutiliter inquietandum, est vitiosumr unde dicitur Prouerb. 24. Ne infidieris Sc quaeras impietatem in domo iusti, neque vastes requiem eius. S.I h. a. a.q. t 6 p. ubi agitur de studibsitate& curiositate, art. 2.ad tertium. Instans, seu nunc temporis, est idem subiecto in toto tempore, sed differens ratione,eo quod sicut tempus respondet motui, ita nunc temporis respondet mobili, mobile aute cst idem subiecto in toto decursu temporis, sed disterens ratione. inquantum est hic,& ibi,&ista alternatio est motus; similiter fluxus ipsius nunc, secundum quod alternatur ratione, est tempus: lternitas aute manet eadem subiecto,& ratione; ut ait S.Th. p. Rq. Io ar. q.ad z. Et attende, quod instans mensurans metbile,est unitas eius, cuius diuersia esse,sunt diuersa nunc, quae continuant rempus. dc est duplex.s unum sequens mobile idem numero realibter, differens ratione; de aliud continuans tempus non idem cum eo,& inter quaelibet duo
instantia qualitercunque signentur, semper est accipere tempus medium. & instans aeui differt realiteranunc temporis, quia instans aeui, mensurae mobile secundum essentiam, instans autem temporis est idem in toto motu, di est finis praeteriti, & principium flaturi, ut habet S. Th. in disp. de veritate, q. 18.art. a. ad decimum arg. Instrumentum est duplex; vnuna quidem separatum, ut baculus;aliud autem coniunctsi, ut manus: per instrumentum coniunctum, mouetur instrumentum separatum, sicut baculus per manum. Principium efiiciens gratiae est Deus, ad quem comparatur humanitas hi isti, sicut instrumentum coniunctum: Sacramentum autem sicut instrumentum sepa ratum. ideo virtus salutifera a diuinitate Christi per eius humanitatem, in ipsa Sacrame . ta derivatur, ut ait S. Th. 3. p. q.62. ar. .& q. 6 aci8.ad primu. Sed instrumentum adhuc est duplex, inanimatum. quod non habet aliquam intentionem respectu effectus,sed loco in tent ionis,est motus quo mouetur a principali agenter & est instrumentum animatum, si cui est minister,& hoc est instrumentum, quod no solum mouetur,sed etiam quodammodo movet seipsum, inquantum sua voluntate mouet membra ad operandum ; & ideo re
quiritur eius intentio, qua se subiiciat principali agenti, ve .s intendat sacere quod facit Christus& Ecclesia, cum omne instrumentum,per aliquid sibi proprium dispositive ope retur,ad effertum principalis agentis,p. p.q- .ar. I. Intellectus, ut scribit S.Th.de veritate q. i. artita. men eius sumitur ex hoe,ointima
188쪽
rei cognoscit, est enim intelligere quasi intus legere, sensus enim & imaginatio sola exte riora accidentia cognoscunt, intellectus vero solus adessentiam rei pertingit; unde dupliciter sumi potest, Uno modo secundum quod se habet ad hoc tantum, 1 quo primo nomen impositum fuit, & sic dicimur propriE intelligere, cum apprehendimus quidditatem reru, di sic intellectus dicitur habitus principiorum i Alio modo potest accipi intellectus communiter, secundum quod ad omnes operationes se extendit, de sic comprehendit opinione& ratiociu2tionem, S. p. p.q. 79.ar. 3. ponit intellectum agentem,qui facit intelligibilia in
actu, per ab liractionem secierum 1 conditionibus materialibus. Et ar. . ponit intellectu possibilem, quod est omnia fieri, qui non distinguitur a memoria, nec a ratione, superioridi inferiori, nec ab intelligentia, nec ab intellectu practico aut speculativo, nisi fine: &intellectus agens & possibilis distinguuntur realiter abessentia animae, contra Scotum vo-Ientem distingui tantum sermaliter, Sec. Intelligibile duplex est; Vnum ad quod intelligendum sussilit intellectus alicuius hominis, dummodo sibi considerandum proponatur, unde de ipse proponens, docere dicitur, quali in cognitionem ducens, sicut in visu corporali monstrat rem, qui eam coram oculis ponit; Aliud est, ad cuius cognitionem non sumit intellectus discipuli, nisi in hoc manu ducatur per aliquid sibi notum; unde de qui hoc magis notum sibi proponit, docere eum
dicitur. Th. I. len .dist. 9.q. I. ar. a. ad quartum. de p. p. q. IOT .ar. I. dicit, quod intelligibile est in intellectu tripliciter : Primo quidem habitualiter , vel secundum memoriam e Secundo autem in actu consideratum vel conceptum: Tertio, ut ad aliud relatum: de primo gradu transfertur in secundum intelligibile per imperium voluntatis, unde in diiuniistione habitus dicitur quo quis utitur cum voluerinde sic etiam de secundo gradu transse tur in tertium per voluntatem,&c. Intentio est multiplex; Aliquando sumitur pro actu mentis,qui est intendere; Aliqua n. do pro ratione quam significat divinitio, ut dicit S. Tho m. de ver q. 2 .art. 3. ad quintum. ει alibi dieie, 0 intentio naturae est ad speciem, non autem ad individuum, nec ad genus; Aliquando ait, quod intentio conuenit omni appetitui, Se primo voluntati. 3e quod intentio sensitive partis potest cogi, non autem intentio voluntatis,de quod oeulias, dicitur intentio, lumen, clamor ad Deum. Dicitur aliquando intentio prima, de intentio secunda ;intentio prima, vescribit r. sent .dist. 1.q. r. art. 3. in corp. est similitudo rei existentis extra animam , sicut hoc quod concipitur de hoc nomine homo, de talis intentio habet ianda. iii re immediate; intentio secunda non est similitudo rei existentis extra anima , sed est aliquid quod consequitur ex modo intelligendi rem,quae est extra animam. Sc huiusmodi sunt intentiones quas intellectus noster ud inuenit, ut genus, Sc speciε. de in opus. 4 a. cap. 12. ait, quod nomina primae intentionis sunt, quae rebus sunt imposita absolute . mediante conceptione qua fertur intellectus super ipsam rem in se, ut homo vel lapis; nomina autem secundae intentionis sunt illa, quae imponuntur rebus, non secundum quod
in se sunt, sed secundum quod subsune intentioni, quam intellectus facit de eis, ut cum dicimus, animal est tenus, homo est species, dcc. Interpretatio locum habet indubijs, in quibus, non licet absque determinatione Principis recedere, a verbis legis; sed in manifestis non est opus interpretatione, sed executio. ne; aliquando autem bonum est praetermissis verbis legis, sequi is 'uod poscit iustitiae ratio,it communis utilitas, de ad hoc ordinatur epicheia,quae dicitur aequitas. S. Tho m. r. a. q. I 2 o. ar. I. ad tertium . de q 6 o. ar. in corp. ait, quod illud quod est dubium, debemus in meliorem partem interpretari, quia ex hoc ipso, quod aliquis habet malam opinionem de alio, absque in sum cienti causa iniuriatur ei, de contemnit ipsum ; nullus autem debet alium contemnere, vel nocumentum cuicunque inferre, absque causa cogente, de ideo ubi non apparent manifesta indicia de malo alicuius, debemus eum ut bonum habere, in meliorem partem interpretando, quod dubium est,ice.
Inuidia est utilitia quaedam de alienis bonis. Sed haec tristitia potest contingere qua tuor modis: Primo, cum quis dolet de bono alicuius, inquantum ex eo timetur nocumentum, vel sibi ipsi, vel etiam alijs bonis, de talis tristitia potest esse sine peccato. 'Secundo, potest quis tristari de bono alterius, no ex eo quod habet bonum, sed ex eo quod sibi deest bonum illud, quod ille habet, Ze si est de bonis temporalibus potest esse cum peccato,de sine peccat α Tertio potest aliquis tristari de bono alterius,in quantum ille cui accidit bonum, est eo indignus,& hoc prohibet in scriptura, quae dicit, Noli aemulari in malignatibus, dee.
quia bona temporalia quae indignis proueniunt, ex iusta Dei ordinatione disponuntur, vel ad
189쪽
vel ad eorum eorrectionem, vel ad eorum damnationem. Quarto, potest aliquis tristaria . de bonis alicuius, inquantum alter exeedit ipsum in bonis, & hoc proprie eit inuidia, ad K semper est prauina, quia dolet de eo quod est gaudendum, scilicet de nono proximi. 1.s.
1 a Myν Ira dupliciter potest intelligi; Uno modo simplex motus voluntatis,quo aliquis non ex M εο ρο- passione, sed ex iudicio rationis, quo poenam infligit,&sie defectus irae absque dubio est peccatum, qui ex causa irascitur, ira illius non eis ex passione, ideo iudicare dicitur, non irasci;Alio modo accipitur ira,pro motu appetitus sensitiui,qui est cum passionein trans mutatione corporali; & materiale in ea est accensio sanguinis circa cor,sormale vero est
appetitus vindictae. Et gradus eius est triplex. s. in corde, ore de opere. de continet multas passiones. non sicut genus continet species. nee sicut causa continet effectus, sed sicut effectus continet sitas caiisas. & quando regulatur ratione non est peccatum, pura si aliqui . appetat quod secundum ordinem rationis fiat. Vindicta eli laudabilis irae appetitus,& v catur ira,per aelum,si autem ordinem rationis excludir,tunc est mala. S. Tho. a. a. I 18.
Mis uviaria Inuoluntarium, ut ait S.Tho.in disputatis de malo, q. 3 ar 2. ponens disserentiam inter infri a Ma non voluntarium,& inuoluntarium; no voluntarium enim dicitur per solam remotionem ---m, actus voluntatis. sed inuoluntarium dicitur per hoc, quod conerariatur ei quolfit: vota ad inuoluntarium sequitur tristitia, quae tamen non consequitur ad non voluntarium sem- perr contingit enim quandoque, quod aliquis accedens ad non suam, quam credit esse sua, quamuis non velit actu ad non suam accedere, quia nescit eam esse non suam, tamen vult
habitu,& vellet actu,si sciret,unde cum postea percipit eam non fuisse suam,non tristatur, sed gaudet, nisi mutauerit voluntatem, &c. vade inuoluntarium non est poenale, nisi sis subini bile voluntati, &c. Iris quandoque significat serenitatem. inquantum causa eius est eausa serenitatis, ut ait S.Th. a. 1.q. 93.ar. . Aliquando significat pluuias, non superabundantes Sole siceante eas IH, --od, non totaliter. & significat dii tam non saturum,non omnino, sed quandiu Sol & .apores Hismus sunt in eademdispositione. 8e quolib. 3.q.Iq. art. I. causatur ex vaporibus,non omnino sic μμ α --- cis .nec omnino humidis,ideo est figaum non futuri diluuii & significat Christum,&c. Iustistis disti. iustitia de sei ratione PD portat quandam rectitudinem ordinis. Et dupliciter potesta με sumuμε. cipi; Uno inodo fri u eu quod importat ordinem rectum, in ipso actu hominis. & secan- .dum hoc iustitia ponit ut virtus quaedam, siue fit particularis iustitia, quae ordinat actum hominis secundum rectitudineat,in comparatione ad alium singularem hominem, siue sititistitia legalis, quae ordinat secundam rectitudinem actum hominis,in comparatione ad bonum commune multitudinis; Alio modo dieitur iustitia, prout importat rectitudinem qualidam ordinis in ipsa interiori dispositione hominis, prout. supremum hominis subdistur Deo,& interiores vires animae subduntur supremae. crationi,quae dispositio dicitur iustitia metag horacEdicta,ut ait S. Th. l. a.q. Ir 3.art. I. Ernota, ς, iustitia dicitur generalis tu duplex. dupliciter. s.causaliter, di per praedicationem: Prima est iustitia legalis, differens realitera virtute, & est habitus secundum quod aliquis constanti & perpetua voIuntati ius sumn unicuique tribuit,It habet S. Tho.a. q. 8.ar. I. Secunda est virtus incommoni,imperata a voluntate, seu a iustitia legali, differens ab aliis virtutibus secundum rationem tantum, di quandoque vocatur veritas, quia est rectitudo impressa voluntati, a rectitudine rati nis, quae dicicur veritas, &c.
lustitia est duplex,qilae primo homini poterat eouenire; Vna originalis,quae erat secun- .alii, dum debitum ordinem corporis sub anima,& inferiorum virium sub superiori, & superi ris sub hςc quidem iustitia, ipsam naturam humanam,ordinabat in sui primordio. ex diuino munere, & ideo talem iustitiam in suos filios transiundisset. Alia erat iustitia gratuita, quae actus meritorios elicit: & quia homo fuit creatus in gratia,unde donu illud. gratuitae iustitiae, ipsi humanae naturae collatum erat, cum transissione naturae,simul etiam . , infusa fuisset gratia,ut ait S.Th.3.sen dist.2o.q.aar.3. Et nota,quod aliqui dic ut iustitiam
' originalem suisse quendam babitum supernaturalem, immediatE a Deo insuium ipsi ani. ' - mae Adae, facientem persectam pacem & tranquillitatem inter partem sensualitatis, & rationem , & voluntatem, & partem intellectualem, qyem habitum Adam accepit pro se &
. Iustificatio magis denominatur a iustitia, quam a charitate, vel fide, quia fides Ac ch ritas dicunt indiam frici vim mentis humanae ad Deum, Iecimam intellectum, vel affectum;
190쪽
affectum;sed iustitia importae generaliter totam rectitudinem ordinis 8t cum iustifieatio importet transmutati mem quandam de statu iniustitiae, ad statum iustitiae: & quia motus denominatur magis a termino ad quem, quam a termino a quo,ideo huiusmodi t ransmutatio qua aliquis transinutatur a statu iniustitiae, per remissionem peccati, sortitur nome a termino ad quem,& vocatur iustificatio impii, ut scribit S.Tho. I.2.q. Isaia. I.& fit Deo mouente hominem ad iustitiam . iuxta naturam suam, ideo requiritur ad iustificationem impij. motus liberi arbitrii, Deus autem mouet hominein conuertendo ipsum ad se, ideo ad iustificationem requiritur etiam motus mentis,quo ipsesimpius conuertatur ad Deum prima autem conuersio sit per Fide iuxta illud ad Heb. II. Accedentem ad Deum oportet credere, quia est, & ideo ad iustificationem requiritur etiam motus Fidei, cum sit m goam opus inter omnia opera Dei, ratione termini ad quem deducitur iustificatus,quippe qui terminus est bonum aeternum, diuinae participarionis, ut ait S. August. quod malus estve ex impio fiat iustus, quam creare coelum de terram; nam iudicet qui potest, utrum maius fit iustos Angelos creare, quam impios iustificareλcertε si aequalis est utrumque potentiat, hoc maioris est misericordiae, cum quatuor in uno instanti temporis fiant, licet in qua- πι--ν tuor instantibus naturae: in primo enim instanti naturae est in fissio gratiae; in secundo,mo---iens liberi arbitrii in Deum; in tertio,motus liberi arbitri j in peccatum,in quarto, remissio culpae, o habet idem S.Th. ubi supra art.8. dcc. ludsi signum distinctiuum a Christianis deportare coguntur, secundum statutum consilii generalis,in utroq; sexu, in omni Christianorum prouincia,ee in omni tempore; & hoc est necessarium, ve aliquo habitu ab alijs populis distingui debeant, quia in lege eorum mandatur, ut .c faciant fimbrias per quatuor angulos palliorum, per quos ab alijs discernantur,ut ait LTh in fine opusc.at. sunt enim proni ad idolatriam, ad auaritiam, ad crudelitatem in homicidiis,& ad luxuriam. Fuit eis permissum accipere usuras ab extraneis tantuar,quorum bana debebantur sudetis.vel propter auaritiam, ne aeeiperent eas 1 -- tribus ; de cum sint serui Ecclesiae, potest Ecclesia disponere de eorum bonis; de cum fiat usurarii. drbent magis puniri in pecunia, quam alij,&e. Iudex inferior non habet potestatem absoluendi reum a poena,eontra leges a superiore sibi impositas, nec pro alterius iniuria nisi laesus velle nee pro iniuria communitatis; sed Pranceps qui est supremus.& habet plenariam potestatem in Republica, poterit reum
licite absoluere,si hoc publicae utilitati viderit non esse nocumento. s. o. a. .q. 67.ar. Et nullus potest esse iudex sui, sed potest se committere iudicio aliorum, quia ad idoneum M is ειε iudicem duo requiruntur s sapientia, & iustitia. & neminem debet condemnare, nisi accu--Mειαν satum. Debet etiam esse facilior ad absoluendum, quam ad condemnandum.& nullas pro. bationes admittere debet contra leges diuinas aue humanas. de perpendens accusatorem 'falso accusat se, non quidem malitios , sed temeia. i.ex leuitate credendi,vel iniusto erro-m non imponat ei poenam rationis. idem s. Th. . 1.q.ε8.M. 3.
Iudicium proprie nominae actum iudicis, inquantum iudex est i index antem dicitur quasi ius dicens; de quia nomen iudici, secundum primam impositionem significat rectam determinationem iustorum, ampliatum tamen est ad fignificandam rectam determinationem in quibuscunque rebus, tam speeulati uis, quam practicis. Et duo requiruntur ad ipsum.c virtus proferens iudicium. & sic est actus rationis; aliud est dispositio iudicantis. ex qua habet idoneitatem ad recte iudicandum,&hoe spectat ad prudentiam. LThomas
a. .q 6o ar. I. Et potest esse iudicium iustum, iniustum, temerarium, discretionis, & condemnationis,& comparationis,& prolationis, seueritatis, misericordiae, occultum,& m nisestum, singulare in morte cuiuslibet hominis, & gener aleia fine mundi, retributionis praemiorum, S poenarum, & multis alijs modis, ut habetur 6.sen dist.47. Iuramentum eli quaedam actio, qua assumitur Deus in testem. & dicitur iuramentum,
quasi pis iure introductum, ut quod sub inuocatione diuini testimonii dicitur, pro vero habeatur. Diuinum testimonium quandoque inducitur ad asserendum praesentia, vel praeterita, & hoc dicitur iuramentum assertorium; quandoque inducitur iaeonfirmandum
aliquid futurum,& hoe dicitur iuramenem promissorium, ut ait S.T m. a. a.q.89. an. I. Iuramentum coactum obligat in conscientia, non autem in foro contentioso; de quando
est fine dolo,obligat secundum intentionem iurantis, alias obligat secundum secutarium intellectum eius,cui iuraturi di iurans aliquod illicitum facere, puta peccatum, vel abstinere a bono, ut a religione,non obligatur seruare illud,sed est periurus ipso iacto. & quando iurat,debet esse ieiunus, de cum omni honestate, dc timore Dei, dcc.