장음표시 사용
281쪽
Zelus,ri scribit S. Th. I. i. q. 18.art. . quocunque modo sumatur, ex intentano motis prouenit manifestum est enim. quod quanto aliqua virtus intensius tendit in aliquid, --tiu S repelli ζ illud, quod est contrarium, vel repugnans: unde intensus amor intendit excludere omne id, quod tibi repugnat: aliter tamen sor contingit in amore concupisccntiae , qui intense aliquid concupiscit, mouetur contra Oinne illud quod repugnat consequutio ut vel fruitioni eius, quod amatur;& hoc modo viri dicuntur Zelare uxores, ne per consor cium aliorum impediatur singularitas , quam in uxore quaerunt: similiter etiam qui quae runt LX cellι nilam, mouentur contra eos qui excellere vident ut . quasi i rapedientes excel lentiam eorum, di iste est et elus inuidiae, iuxta illud, Neque zelaveris facientes iniquitatem. amor autem amicitiae quaerit bonum amici, unde qua udo est intensus, facit hominem moueri contra omne illud, quod repugnat bono amici ,& secuntum hoc aliquis dicitur zelare pro antico, quando si qua dicuntur, vel fiunt contra bonum amici, homo repellere, studet, do per hunc etiam modum aliquis dicitur zelare pro Deo, quando ea quae sunt co tra honorem, vel voluntatem Dei, repellere secundum posse conatur, iuxta illud Ioannis Zelus domus tuae comedit me; qnia tollebat praua contra Deum, &c. Zodiacus,est circulus obliquus, declinans ad utramque partem ab aequinoctiali,& propterea illud corpiis quod mouetur super Lodiacum, oportet, quod sit quandoque ma g. Spropinquum,& quandoque magis remotum, de secundum hoc sua propinquitate, de remotione causat contraria; videmus enim, quod ea quae appropinquante Sole ad nos, generantur, recedente Sole corrumpuntur, sicut herbae quae in vere nascuntnr,& in autumno sic cantur; mouentur enim in circulo Zodiaco Sol, & alij planetae . Sed Stellae fixae dicuntur moueri super polos Zodiaci. 5: non luper polos aequinoctiales, S C. S. Th. I a. Metaph. lect . .
in sine. Vbi nota, quod Zodiacus graece, signifer latine dicitur, eo quod in ipso Zodiaco
sunt signa, quae habent nomina animalium, Lodian enim Graece animal dicitur. Vel dicitur Lodiacus a figura an inriti uiri, quae in eo imaginantur Astrologi , ut sunt Aries, Leo, Sagittarius, Taurus, Virgo, Capricornus, Gemini, Libra, Λ quartus, Cancer, bcorpio, Pisces, &c. Has tei minorum significationes. ex intimis penetralibus ac sontibus doctrinae Sancti Thomae de Aquino potius colligere volui, quim ex doctrina alicuius alterius Doctoris. ut eorum cognitio tacilior sit,& firmior, ac nobis familiatior, quai, doquideir eas ut plurimum docuit hic Sanctus Doetor in Italia , de praesertim in hoc studio Neapolitano, ut patet ex luetis his subsequentibus.
Cum religiosius vir Fr.Thomasius de Aquino, dilectus noster, apud Neapolim in Theo.
logia legere debeat, Nos volentes sitia exhibere subsidium in expςnsis,& propter hoc de una uncia auri ponderis generalis pro quolibet mens ', quandiu ibidem legerit, sibi prouideri velimus, fidelitati vestrae sub poena dupli quantitatis ipsius praecipiendo mandamus, quatenus ad requisitionem prioris, Fratrum eiusdem ordinis iii Neapoli, vel certi nunc i j eius, de praedicta uncia auri ad generale pondus singulis mensibus, donec idem, Fr. Thomas ibidem legerit, praedicto lyriori, vel eius certo nuncio pro eodem, perdolienarios Neapoli, de prouentibus dolianae, quam anno praesenti primae indictionis exercent, quae sunt, di erunt, per manus eorum sine dissicut tale qualibet satisfieri faciatis, recepturi praesentes literas; de his qnae dederitis idoneas apodissas, non obstante mandato aliquo vobis facto per quod effectus praesentium impediri valeat, vel differri: scitur Lquod si dilationem. vel defectum ultra debitum commiseritis, in exequutione praesentium, praeterdictam poenam dupli, quam a vobis extorqueri in fallibiliter iaciemus, indignationem
nostram exinde iii curretis. Datum Neap. meas. Octobris I 6 eiuste in l27 . 'Concoi dat praesens copia cum Originali proprio. de verbo ad verbum; in cuius rei fidem infra scriptiis Magnificus Regius Archi uarius manu propria se subscripsit, ac sigillo quovis cons iacuit praelenaem copiam muniuit, die I . Iulij I 39i.
Ioseph Climal dus Regius Archi uarius.
Loco sigilli. Dissiligod by Coos le
282쪽
De Contradictionibin in Doctrina S. Thoma.
A N C T V s Thomas in prologo primi perihen dicie, quod Logica est seientia rationalislsio tiam Sc primo posteri iere L prima. Huius tamen oppositum videtur asserere q. metaph. lect. q. ubi dicit, quod materia Dialecticae est ens, Rea quae sunt entis, de quibus etiam Philosophus considerat; modo ens, &ea quae sunt entis, de quibus Philosophus con sideratiant entia realia , quia Logica tractat de entibus reatibus, ergo erit scientia realis, quia scientia specificatur ab obiecto quod considerat. Et eo magis apparet hoc ex libro praedicamentorum, qui totus est realis; praedicamenta enim, ut substantia, quantitas. 8e qualitas, sunt passiones eatis realis, de quibus Logicus tractat, idi Metaphis metaph. per totum.
HAne eontradictionem soluentes, dicimus, aliquam scientiam dici reIIem , μὰ
multis modis inteIligere possumus; Primo, quia ipsa scientia, ei l ens realo, tiam νεαι in quo pacto omnis scientia realis nuncupatur, cum sit in praedicamento qua . iso, esit litatis, & in prima eius specie, quae est habitus vel dispositio. Secundo. ali. qua scientia potest diei realis, quia est in subiecto reali; ερ hoc etiam modo,quaelibet scientia realis vocari debet, quia quaelibet earum est in intellectu possibili subiectiuε , qui quidem intellectus est potentia animae nostrae, quae est Ens realissimum. Tertio, rariis. scientia ariqua realis appellatur, quia habet causam realem, de sic etiam omnis scientia realis nuncupari poterit . quandoquidem anima nostra. quae est ens reale, dicitur causa effetens, de finalis.&materialis omnium scientiarum. Quarto, scientia aliqua dicitur realis ratione obiecti, circa quod scientia illa versatur, & tunc illa tantilini. scientia dieitur realis, quae habet obiectum reale, existens extra animam, ut philosophia naturalis, quae versatur circa ens mobile; de Mathematica, quae versatur circa ens quantum; ει Metaphysica, quae versatur circa ens inquantum ens ; M & Theologia , quae considerat Deum benedictum. Logica vero versatur circa obiectum , quod eisens rationis: de propterea optime dixit Sanctus Thomas, quod Logica est seientia r tionalis,intelligendo obiectiuε,quia obiectum suum est ens rationis. Nec contradicit sibi ipsi saboc, quod Metaph. assi mat, cum ait Arist.ς, circa idem versatur Losica & Me-- .l a taphysica;
283쪽
eaphysios seu materia Dialecticae inens, di ea, quae sunt entis. quia tae in ligitur secundo intentionaliter, non autem naturaliter,& primo intentionaliter: nam ens rationis propriE dicitur de illis intentionibus. quas ratio adiuuenit in rebus eonsideratis, licui intentio generis & speciei, bc similium, quae quidem non inueniuntur in rerum natura, sed consequuntur considerationem rationis, di possunt applicari omnibus rebus consideratis a Phil in1horealis disic etiam liber Praedicamentorum consideratur a Logico non inoordine ad passiones reales,sed inordine ad intentiones secundas,Et ideo nulla est coatra
didio id distis Sancti Thomae, & Aristotelis.
A N e T v S Thomas primo Posteriorum, lect. prima, dicit, Logicam esset
artem, quia sicut ex hoc , quod ratio de actu manus ratiocinatur, adin
uenta est ars aedificatoria vel labrilis, per quas homo iaciliter & ordinate hos actus exercere posset,eadem ratione ars quidam necessaria est, quaesit directiva ipsius actus rationis,per qua scilicet homo in ipso acta rationis, ordinate,& faciliter, & sine errore procedati & haec est ars Logica . oppositum huius scripsit in prologo primi Periherm. ubi dixit, Logicam esse scientiam. Confirmatur ex dictis Arist. in antepraedicamentis, ubi vocavit Grammaticam esse scientiam, quanto magis Logicam & ars distinguitur contra scien tiam, intellectum, prudentiam,& sapientiam, I. Poster. lect. 4 .
ontradictis haec prouenit ex Ignorantia huius termini ars, quae dupliciter sumtree simu ρ' n potest ; Primo communiter, ut continet subie omnes habitus intellectuales, Nwy sic non est habitus distinctus ab alijs, continet enim sub se sapientiam, quae est coenitio de primis causis,& prinei pijs complexis rerum scontinet etiam & h 'bitum intellectus,qui est cognitio principiorum inde monstrabilium,necnon & scientia quae est firmus ac certus & euidens habitus conclusionum, acquisitus per demonstratiouem; continet adhuc & habitum practicum, quia si est circa agibilia, vocatur prudentia, quae est recta ratio rerum agibilium a nobis, si vero est eirea factibilia, tunc vocatur ars, quae est cognitio rerum factibilium. Cum ergo ars ipsa communiter sumpta nil aliud sit, nisi collectio plurium praeceptorum in unum finem tendentium, quo modo praedicatur doomnibus habitibus intellectualibus, unde sapientia,scientia,& Grammatica,& Rhetorica artes dici possunt; ideo Logici dimiendo Dialecticam, dicunt, quod est ars artium, rescientia scientiarum, ad omnium methodorum principia viam habens. Si autem capitur 'ori/. ars propri4 sumpta . prout Arist. 6. Ethie. dicebat, quod est recta ratio rerum factibilium a nobis,sie distinguitur contra alios habitus; & hoc modo diuiditur per septem artes mo ει αλι chanicas, quae irae dicuntur,qui faciunt intellectum michari,idest eommilceri cum rebus exterioribus, ερ a lienari a sua propria operatione, quae est speculatio: quemadmodum homo mςchari dicitur, quando derelinquit propriam uxorem, & adhaeret alienae,sic Zt inte,' lectus, qui habet quasi pro uxore sua ipsam fmeulationem, quado derelinquit speculatio
nem. N exercet se in operatione exteriori, dicitur mεchari. Ex his ergo soluitur contra dictio; quia quando dixit S. Thomas i. post. Logicam esse artem , loquutus est de hoc nomine Ars,communiter, ut continet sub se caeteros habitus intellectuales,inter quos scientia connumeratur, de propterea in prologo r. Periherm. vocavit Logicam scientia quia scientia de ars dici potest. sic etiam Atist. in ante aedicamentis loquens de scientia dixit. quod est in subiecto . s. inhaesionis, S dicitur de subiecto inseriori, puta de Grammatica, quia Grammatica scientia etiam dicitur, cum consideret de sermone congruo, vel incon gruo; di Logica de sermone vero, di falso; & Rhetorica de sermone ornato de inornato timmodicuntur artes εο scientiae triuiales istae tres quia tribus vijs in unum finem tendui, videlicet in cognitionem sermonis, quemadmodum illae aliae quatuor artes, Musica . Arithmetica, Geometria,& Astrologia, dicuntur artes de scientiae quatriuiales, quia quatuor vijs tendunt in unum finem, scilicet in cnnitionem quantitatis; Arithmetica enim
tractat de quantitate discreta, hoc in de numero, qui non est contractus ad aliquama
284쪽
materiam sensibilem; Musica tractat de quantitate discreta, eontracta ad Ibnum; Geometrea vero disputat de quantitate continua, sed non contracta ad aliquam materiam siensibilem; Astrologia est illa, quae disputat de quantitate conti nua,contracta ad motum coeli. Ex quibus clare habetur,artem continere sub se septem artes liberales, de scientiam communiter sumpta a.
A N C v v s Thomas in prologo I .lib. periherm loquens de sibiecto L gices, dicit, subiectum eius esse operationes intellectus;& probat hoc modo, Illud est subiectum, circa quod versatur ars, vel scientia , I .Post. tex. 7s. sed l.Ogica versatur circa operationes intellectus, ergo operationes intellectus sunt eius subiectum: probae minorem, quia liber praedicamentorum tractat de pertinentibus ad primam operationem inteli lectus; liber Periherm de pertinentibus ad secundam; liber post.& consequentes, pertinentibus ad tertiam. Oppositum huius expressE docvit . Metaphys in expositisne eex. s. ubi ait, Ens rationis est propriE subiectum Logices. Et propter hane apparentem contradictionem Hierony. Balduinus laquirens de subiecto Logices, vocavi e S.T m. varium, &c.
Logici scindunt tunicam ArisLin materia de sit biecto Logiees: Nam aliqui, ut sie. Diuosa fa-runt Nominales, voluerunt subiectum in Logica ficultate esse terminum; hinc Paulus veneriis, di Paulus Pergulensis omnia logicalia per terminos dissini eruti Aliqui vero posuerunt subiectum in Logica esse voces; nonnulli vero dixerunt esse res;&hine Arist. de omnibus rebus in praedicamentis conatus est disputare; Multi di . rerunt esse argumentati mem; aliqui syllogismum; aliqui vero dentonstrationem; aliqui modum stiendi; aliqui instrumentum cognoscendi; aliqui vero secundo intellecta,ut instrumenta notificandi, sicut latius disputauimus Meta .dilucid. s. sanctus vero Tho .mas semper fuit huius opinionis, subiectu in Logica facultate esse ens rationis. Si autem 1.Periher sicuti etiam & I. Post.in prologo,distinguendo omnes libros Logicae iaculta. iis, affrmauit eos de operationibus intellinus semeienter pertractare, non habuit aliam intentionem ab illa, quando di xiti quod ens rationis est sabiectum: 'irandoquidem operationes intellectus duplieiter considerari position uno modo in ordine ad passiones rea Ies, ει sic nulli dubium est . qim sint entia realia , de quibus Arist. 3.de anima disputat; Alio modo considerari possint in ordine ad secundas intentiones, seu ut breuius dicam, cundo intentionaliter, de sic nil aliud sunt, nisi ens rationis. Ob hoe nulla est contradi iactio. dicere aliquando ens rationis esse subiectum, ει operationes intellectus, secundo intentionaliter,esse etiam subiectum in Logica saeuitate: nam non loquitur SanctusThomas de eme rationis, ut genitivus ille rationis, accipiatur effectiuε &subiective, quales sunt Conceptus sormales, quos intellectus in seipso emit, & produeier Ula enim simpliciter non dicuntur entia rationis,quia vere sene qualitates realiter intarentes subiecto,sed accipitur ens rationis, ut est conditio in rebus, quae conuenit ilIis solum ex operatione intellectus: licet enim omnes res sint singulares, tamen ex hoe, quod intellectus cognoscit hominem conceptu communi, abstrahendo aeonditionibus singulari Rres ipsa sic concepta, fit species; & si concipiatur concepto magis uniuersali,ve animal fit genus, & ill natura sic abstracta, vel respectu potius, quem habet ad conceptum abstrahentem, dicitur conceptus obiectatis. N ens rationis, quia non hoc est esse distinctum a singularibus, nisi Per operationem intellectus; de si concipiatur ea ratione, qua est commune pluribus di 1erentibus numero,est species;& fieomune pluribus disserentibus specie, est genus,quamuis sint alia entia rationis in ipsis vocibus, inquantum sunt signa siVifieativa ad placitu; nam ly homo ex natura rei non habet, ut sit nomen, sed ex operatione intellectus imp'nentis, & sic resultant intentiones, propositiones, syllogismi, & haec talia dicuntur entia rationis positiva, consequenter ad operationes intellectus, de habentia i indamentum in rc bus, mediato vel immediatei ad disserentiam it lorum entium, quae nullum habent fundameatu in re coniunctim,licet diuisivi, ut mons aureus,& hinnoceruus; his enim modisa a nedum
285쪽
nedum minatior es intellectus,sed caetera entia realia in ordine ad intentiones laeundas, entia rationis diei possunt;& fie S.Thomas loquutus est Metaph. lect. .&Op-- . calatura generis cap. 4.& Λuic. i.Metaph.quando dixit. quca Logica est de secundis aionibus adiunctis. Ec Caieta litapraulicata p.degenere. Errat igitur Hieron mus UM' Minus tribuendo S.Thomae quod ei non conuenit.
A N C T vs Thoenas r. perihermen. lin. . dicit; sunt autem differatuentis possibile & necessarium; quibus verbis aperte ostendit,ens habeo disserentias. in positum huius seripsit Metaphyclect. .ubi probat, eos non habere differentias quia differentia est extra essentiam est dissimentia , sed nihil Atest esse extra essentiam entis ; nam quid cxtra essentiam istiGnihili hoc autem differentia esse non potest, pro Pterea Arist.probauit s. Metaphystex. mens non posse esse Πω, qui non habet differentias, quomodo autem possibile & neeetarium sunt dictu-δ enti cerunt ergo ipsa non eatia, dcc. . Π
CONCILIATIO. oner dictionem istam 'luit ipsemet Sanctus Thomas. . Metaphysices,te '
et circa finem, Lassule .num ια eo, esse genera . sed non quod semverem a pera , sed ratisite suae ceumnunitatis quandam similitudinem generum 1 bent: quia genus, eum triplicitet eVi sit, iuxta sententiam Porpbym Praedicabilibus ; vel pro principio. generationis, ut pater de patria; vel pro eo, missi ponitur species , ut animal. cui suppomitur homo ; vel pro principio nititud- , NRomulus dicitur genui Romanorum. εκ hoc modo ens potest dici, quod ει genus , quia habet qualidam similitudinem generis i Si sicuti ens fimilitudinaria dicitur genus, sic etiam & eius differentiae, fimilitudinaria differentiae dici possunt, quia non sunt verae dis
ferentiae: ει propterea nulla est clintradictio, dicendo in L perihermenias, possibile de ne cessarium esse differentias entis. 6 militudinati E eapsendodisserentias; quando vero F.Μ taphys negauit ens habere differentias, loquutus est de differentiis propriE sumptis, ut rationale Ae irrationale sunt disserentiae, quibas disii dirup animal.hoc enim modo ens non habet differenelas: & propterea optime sancitum est 3 metaplxtex. Io. ens nim esse genus Er.si quis quaereree, Quaenamq; sone disterentiae illae communiter ipsius entisὶ Responde. tur,quod illae disserentiae sime passiemes eius, qua stat in dupliei differentia; nam quaedam sunt passiones simplices, ut quinque ina transcendentia, unum, verum, bonum, aliquid, deres; dc quaedam sunt passi es coniunctae, ve idem, diversum, unum di milita, actus ac Ira tentia,dependens de independens. cessarium de eotingens, aequale & inaequale, Ae similiaὸ quae omnia potant dici ens, differentiae communiter ipsius entis. Sed confiderandum e si inter istas passiones seu disserentias,praesertim simplices datur quida orati,non quoad res ipsas significatas, sed quoad rationes sarmales, hoe modo videlicet, quia intellectus Primo concipit ens, secundo concipit --, quia ex hoc, quod intellectus concipit ensyvenit in cognitionem ipsius non eritis, quia ex opposito cognoscitur oppositum, ει sic ente cognoscit umore ensi 8e ex hae cognitione venit intellectus in cognitione diuisionis ψnam cognito, oeens non est non ens, statim cognoscit distinctionem inter ens Sc non ens , cum sine opposita: Ze ex hoc etiam venit in cognitionem indiuisionis, quandoquide omne ens in seipso est indivisum aliquo modo indiuisionisi unde illud,quod non est unum,no est Ons, de propterea intellectus eognito ent statim cognoscit ipsum unum,ic post cognitio . nem volumognoscit ipsum aliquid, de post cognitionem hnins passionis, quod est aliquid immediath intellectus eognoscit ipsam rem,quoniam res ipsa dicitur a sua propria quid-ditate, vel essenria, & post cognitionem ipsius rei, intellectus ipsi cognoscit verum, quia: conceptus veri est prior conceptu boni: quandoquidem qualis est ordo inter intelligentiadi voluntatem, talis est inter eorum obiecta, sed ituelligentia est prior voluntate, cum s iquatur apprehensionem intellectus, ergo verum quod respicit intellectum est prius conceptum,quam quod respicit volutitatem. Adde exta quia uniuersalia sunt priora inc gnitione
286쪽
imilione nostra,vi scribitur I. phystex. 3. sed verum est uniuersalius bono, eo quod consequitur ens absolutum, bonum autem consequitur ens actu, igitur verum est prius, quam ipsum bonum: Hic ergo ordo reperitur inter has simplices passionis entis. De ordine pansionum coniunctarum erit alibi sermo: pro nunc sciendum etiam est, in ens quidditatiud praedicatur de istis passionibus, seu differentijς contra nonnullos oppositum docentes. Drum notandum est, quod ens ipsum multipliciter capi potest, Primo. ut signifieat actum EMis must, essendi'od idem est quod actus existendi, prout est participium huius verbi, Sum,es, est; μ ν Secundo potest capi ipsum ens, ut significat naturam rei existentis, tanquam nomen veris hale, quemadmodum hoc nomen 'iuensr aliquando significat actum vivendi ,seu vitalem,
qui est participium huius verbi vivo,vivis, Ee sic opponitur ipsi mortuo: aliquando vivens, significat ipsam naturam rei viventis, de sic spectat ad praedicamentum substantiae, Ze opponitur rebus inanimatis,& non est participi u illius Perbi vivo, vivis, sed est nomen ver-hale : & hoc modo alias distinximus de ente, quod capitur dupliciter, particulariter vel nominaliter. Ens quoque dicitur de re illa, in qua distinguitur existentia ab essentia;& hoc pacto Diuus Dionysius lib. de diuinis nom.cap. 3.dicebat, Deum no esse ens, sed esse supra ens: unde in ista propositione, quando dicitur, Deus est ens, si capitur pro participio, est in primo modo dicendi per se,quia existentia Dei est eius quid ditas,& essentia, & sic intelligitur illud dictum Exodi 3 o. Ego stim qui sum; & hoc pacto non praedicatur ens de creaturis: unde dicendo, Angei us est ens, Coelum est ens, unum est ens, bonum estens, istae propositiones omnes sunt false, quia non sunt in primo modo dicendi per se, sicut fila, Deus est ens; si vero ens eapitur prout significat essentiam,sic praedicabitur in quid de omnibus rebus,di earum disterent ijs,quandoquidem omnia, quibus conueniunt passiones entis sunt quidditatiuὰ entia,sed passiones entis non communicantur,nis illis, quibus e municatur quid ditas, a qua fluunt, sed nulla est disserentia, cui non conueniat eta unum, verum, bonu, rem, aliquid,& alia huiusmodi,igitur hoc modo ens pret dieabitur in quid,& quid ditative. Et propterea esto cautus, quado disputas de univocatione entis,& veri, quod sit uni-uocum vel aequivocum Deo& creaturis, propter illud argumetum, quod fieri solen AEqui- uocorum idem est nomen,& diffinitio diuersa,sed Dei,& creaturarum est idem nomen entis,& diuersa diffinitio,quia ista propositio, Deus est ens est in primo modo dicendi per se,& creatura est ens, non est in primo modo dicendi per se, ergo Deus & creaturae conueniunt aequivocEsubente,&noavLivoce; male ergo docent aliqui univocationem entis inter Deum & creaturas.
Ο e x o R Angelieus Sanctus Thomas l. poster. lect. 2. asserit, subiectum auia UisHis mobile cosiderari in Philosophia naturali his verbis: Unde in illis scien ctωm m PM-tijs,quarum subiectum est aliqua substantia, id quod est subiectum, nullo modo potest esse passio, sicut est in Philosophia prima, & in seientia naturali, qus est de subiecto mobili,subiectum autem mobile est corpus, igitur corpus mobile est subiectu in Philosophia naturali. Quod etiam expressit Iis.13.his verbis: Animal est species corporis naturalis.& ideo scientia de animalibus est sub scientia naturali, igitur eorpus naturale erit subiectum, ut Iect. t.clarius dicit, Metaphysica quae est de ente, siue de substatia, est communior quam
Phufica,quae est de eorpore mobili. Hoc ide dixit I . lib.de coelo lect. I.& q. I. . de veri ard8. respondendo ad ultimum argumentum, ubi apertis verbis dicit,corpus mobile est subiectum naturalis Philosophiae.oppositum horum dictorii seripsit in prologo I. Phys dicens, labiectum physieorum est ens mobile simpliciter, non dico autem corpus mobile, quia omne mobile esse corpus a batur in isto libro. Ex quibus apparet hic expressa corradictio.
CONCILIATIO. OVidam soluentes praesentem contradictionem, dicunt haec nomina, eorpus moiabile , corpus naturale, ens mobile, ens naturale, sic etiam substantia mobilis,& substantia naturalis, necnon substantia sensibilis, & corpus sensibile idem significare, & non esse diuersa nomina realiter; & propterea non est mirum,st aliquando Sanctus Thomas dirie primo Posteriorum, corpus mobile esse subiectum
287쪽
Philosophiae naturalis, & aliquando, ut in prologo primi Physicorum .dixerit, ens ni bile esse subiectum i vade nulla est contradictio inter hae e dicta. Et ex hac responsionΡ
conciliantur diuersae opiniones: nam Magnus Albertus, Magister Sancti Γliomae, volui e corpus mobile esse subiectum in Philosophia naturali , sicuti corpus mathematicum it Mathematica,& corpus metaphysicum in Metaphylica: Scotus voIueti, subiactum Philo Phrae naturalis esse substantiam naturalem: Ait erroes vero docuit,esse res sensi hciles,& aliquaodo ut patet in metaph. comin i . expressit, ens mobile esse subiectum: Et sic etiam S.T m. diuersimode usus est in diuersis locis his nominibus, quae fiant diuersa nomina liter, non autem realiter, quandoquidem realiter pro eodem sumuntur. Alii vero dicunt. nullam esse contradictionem, sed esse potius retractationem, quia etsi I. Physdixerit, ens mobile esse subiectum, tamen in prooemio libri de coelo fle mundo, quem posterius scripsit in aetate senili fle sapientior est cctus, dixit.corpus mobiIeesse subietam: vn de nulla est re pugnantia inter haec dicta, quia unum istorum correctu est per aliud.c prius per poster tu . tuis vivi Verum nulla harum duarum opinionum videtur esse ad aures S.Thomae , quandoquidem e s ipse expresse l. phys explicans in prologo diuersas materias scientiarum, afferit quaea m μ' esse, quorum esse dependet a materia,nec sine materia diffiniri possitnt; quaedam vero iunt, quae licet non possint esse fine materia sensibili, tamen in eorum dissinitione materia situsi bilis non cadit, & haec differunt ad inuicem, ut curuum & simum, nam sinium est in materia sensibili, & necesse est, g, in eius definitione cadat materia sensibilis; est enim simum nasiis curuus,3c talia sent omnia naturalim,vi homo, lapis; curuum vero licet esse non posist,nisi in materia sensibili tamen in eius dissinitione materia sensibilis non ea die, & talia sunt omnia mathematica . ut numeri, magnitudines,& figurae. Quaedam vero sitor, quae non defendent a materia, nec secundum esse, nee secundum rationem, vel quia nunquam sunt in materia, ut Deus,& ahae iubstantiae separatae, vel quia non uniuersiliter sunt in materia, vitainantia. potentia,& actus, de ipsum ens, de de his est Metaphvsica, tanquam de iubiecto: De his vero, quae dependent a materia sensibili secundum esse, sed non seeundum rationem, est Mathematica tanquam de subiecto. Subdit deinde, materiam, & subiectum Philosophiae naturalis,asserens.* de his quq dependent a materia non solum secvddm esse, sed etia secundum rationem est scietitia naturalis, quae Physica dicitur; Sc quia omne,quod habet materiam, mobile est, consequens est, o ens mobile sit subiectum naturalis Philosophiae; naturalis autem Philosophia de naturalibus est; turalia autem sunt,quorum principium est natura; natura autem est principium motus, & quietis eius, in quo est. De his igitur, quae habent in se principium motus est scientia naturalis, & ideo ei. s mobile simpliciter est subiectum eius: non dico autem corpus mobile, quia omne mobile esse corpus probatur in isto libro, scilicet 6. Phys. rex. 13. Ae nulla scientia probat suum subiectum . Ex hoc dis cursu luce meridiana clarios apparet nullam istarum duarum responsionur L sedare coii tradictionem propositam:& propterea in hac parte repr hensus fuit a me qui- eximius & sapientissimus Doctor Georgius Bustus Vercellensis, qui in quibusdam quaestionibus seis de adaequato subiecto totius Philosophiae naturalis, docuit S. Thomam apisas G. . eodem accipere cossus mobile, de ens mobile ; de quia ipse vidit reprihensionem sibi in is p . ..- factam, rursus in aetate senili scribens de eadem materia, idem confirmauit,nulla prorsus dem eapi em ratione motus. sed ne videatur sibiipsi esse inconstans,noluit retractare, quod vidit esse re tractandum. sed potius voluit permanere in mendacio. Et idso postpositis omnibus affe-ρ ctionibus,&tantum veritatem habentes ante oculos , dupliciter dicimus contradictionem istam posse tolli in doctrina S.Thomae. Primo, quia libri physici sunt uniuersaliores libro de coelo Fc mundo, nam in eis pertractantur res communes, de principia uniuersalia
puta materia, torma, priuatio, natura, causae motus in communi, infinitum, locus,& rem pus, necnon dc primus motor, ut patet in 8. phys. N propterea S. Thomas volens exprime
re quoddam subiectum commune, omnibus illis consideratis, in octo libris Plis sic. dixit, esse ens mobile simpliciter, quod posuit Arist. in definitione motus 3. Phys. tex. 6. dicens, quod motus est actus existentis in potentia, seu entis in potentia, ieeundum quod huius-n, odi; hoc autem ens in potentia secundum quod huiusmodi , est ens mobile simpliciter, εt erit subiectum totius Philosophiae naturalis i Liber autem de coelo & mundo, quo, te particularior, & specialior liber, ερ non ita amplior, & communior, propterea tractat μni obili. secundum motum localem, qui est prima species motus, mobile autem secvnddin motum localem est corpus mobile: de propterea sapientissimE assirmauit, corpus inobsie
esse subiectum Philosophiae naturalis, respiciendo ad particulares librosi scuti in subrigide gene
288쪽
neratione,& eorrupi. tractatu de motu ad larmam,& primis mobilibus, se ilicet elementis, quantum ad transmutationes eorum incommuni , R ideo in eis subiectum est corpus transmutabile t in libris Metheororum disputatur quoad speciales transmutationes eorum, Ac ideo specialia. subiecta sunt eis assignanda. sicuti etiam in libris de mineralibus,& in libris de animalibus. Nulla ergo ex dictis eontradictio est in dictis S. Th mae, secundum illam viam . potest etiam secundo dici, quod aliud est Ioqui de subiecto totali ,& adaequato, aliud est de parte sabiectiva ipsius stabiecti , quia subiectum, ut scritur I. Post .lex. 379. tribus nominibus vocatur. Dicitur primo genus omnium corporum naturalium, quae sunt partes subiectivae, di sic ens mobile in communi est tanquam genus omnium corporum naturalium, quae sunt partes subiectivae, seu species eius. Dicitur etiam compositum respectu suorum principiorum, ut docuit Averroes: I. Phys.cOm.6s.
Dieitur etiam & subiectum in ordine ad suas passiones,ut scripsit Arist. I. Topicor. c. &propterea subiectum dici solet,quod habet tria scilicet partes, principia,& passiones .cvando ergo S. Thomas in prologo r. Phys sapientissime docuit ens mobile simpliciter esse subiectum in Phylosophia naturali,& non corpus mobile,loquutus est de subiecto totali & adaequato, siue communi; quando vero in alijs locis dixit subiectum Ph losophiae naturalis esse corpus mobile, voluit intelligere de parte, seu specie ipsius entis mobilis simpliciter, quae quidem species potest etiam dici subiectum primum primitate attribu rionis, ad differentiam subiecti primi primitate adaequationis,& subiecti primi primi. rate intentionis, ut latius docuimus in additionibus nostris physicalibus. Potest etiam Et tertio non inepte dici, ens mobile simplieiter esse subiectum formale naturalis philos biae, quia ei primo & per se conuenit passio prima& principalis, quae est motus, cum dictum sit quod in dissinitione motus pontum est ens mobile;quod clarius ostendit Arist. q. Metaphntex. t .assignans subiectum Metapha .esse ens simpliciter,subiectum vero aliarum scientiarum esse partes entis simplieiter, puta ens quantum in Mathematica, & ens mobile in physica. Et ε. etiam Metaph.tex. r.dixit, quod phystea est Theorica circa taleens,quod est possibile moueri, hoc autem non est, nisi ens mobile simpliciter: quando vero S. Doctor sapientissime primo post.& primo de caelo,& in disputatis dixit, corpus mo-hile esse subiectum in philosophia naturali,loquutus est de subiecto materiali,quia participat rationem subiecti sermalis; quemadmodum in Logica subiectum totale adaequa tum , dc formale dictum est quod est ens rationis, seu operationis intellectus, secundo intentionaliter; subiectum vero materiale, & minus prinς ipale est Syllogismus. qui Participat rationem entis rationis. Ex his ergo clarissime apparet,nullam esse in dictis
: A N c τ v s Thomas lect. I. post. asseri singularia esse priora, Be notiora,quo ad nos, quia sint proxima sensui, & opponuntur uniuersalsetas, siue oppositione propinqua siue remota. oppositum huius scripsitI. Phyclect. r.dicensi ea, quae sunt nobis noea,sunt consula,qualia sunt uniuersalia, de propterea in scietijs opus est nos procedere ab uniuersalibus ad singularia; quod latius ostendit etiam I .postq.8y.arg.3. & in libello de ente,& essentia, ad principium, ubi de mente Auic. affirmat uniuersalia magis esse nobis primo cognitaivbi Caietanus auream illam quaestione in deprimo cognito agitat.
CONCILIATI o. PRα-s Contradictio secundum diuersos Doctores diuersim E sedari potuisset,
sed quia nos loquimur ad aures S.Thomae, propterea iuxta eius doctrinam videndum est quomodo conciliari possint diuersa haec dicta sua. Scio enim, quid Bur-leus, Sc Buridanus. I. lib. Phyc&Gre r. Arimin. I. sent. dist. . arg. a. & Durandus de S.portiano a. sent. dist. 3. q. I. uno animi consensa voluerunt, quod illud quod primo noster intellectus cognoseit,sie quoddam singulare indiuiduum,cum sit magis sensatum; Sevius vero I.sent. dist 3. q. dixit, minus uniuersalia ine nobis notiora magis uniuer-
suibus; &sic voluit,quod species specialissima est Nimb cognita,& deinde genus. Mar-
289쪽
cus Antonius rimarra in quadam quaestione sua peculiari de primo cognito, nouam viam ad inuenit, circa id, quod primo intellectus cognosci et dixit enim ipse, quod n-
semper seruat eundem ordinem , sed aliquando uniuersaliora sunt primo cognita, ut ut uens & animal prius cognoscuntur, quum equus, Si leo; aliquando vero minus uniuer salia prius cognoscuntur, intellectus enim prhas cognoscit species aliquando. quam g nus . Et mouetur ex quadam doctrina, quam expressi Arist. . Metaphys. tex. 3.ubi dicit squod equus & asina in producendo seu generando mulum, conveniunt in quodam genere innominato,& incognito, quod est iumentum, Se propterea in hac operatione, intellectus prius cognoscit minus uniuersalia, quam magis. sanctus autem noster Doctor semper
fuit huius opinionis, quod ens est illud, quod primo ab intellectu nostro pereipitur. Sed sano modo est intelligenda haec sententia, quia ens duplieiter sumi de perpendi potest οVno modo, prout est commune decem praedicamentis, signifieans immediatE ipsa decem rerum genera, de sic non intellexit S. Thomas: Alio modo ens ipsum sumi potest, ut significae immediate quamcunque rem, siue singularem, siue non : de adhuc dupliciter considerari potest; Vno modo transcendenter, ut significat, Si se extendit ad quamcunquerem, cuiusmodi sunt res sensibiles, εο etiam intelligibiles uniuersaliteri Secundo ut se extendit tantum ad res ipsas sensibiles, δι subiectas sensibus nostris, Eo tale ens dicitur esse obiectum intellectus nostri, pro isto statu, quo sensibus ipsis est alligatust 3t hoc ens ex pressit Caietanus per id, quod est concretum quidditati tensibili, seu per ipsammet quid-ditatem se ii sibilem,quae primo cognoscitur cognitione confusa actuali. Et hanc opini
nem tenuerunt firabes, praesertim Avicennas i. Metaphys. cap.6. sic etiam 8 Graeci, denumero quorum est Ammonius, in pr fatione libri Porphyrij, nec non de Themistius x. lib. Poster. iuxta finem. 8e Phyloponus i. lib.phys. Est ergo opinio S. Thomae de primo cogni. to, quod est uniuersale magis, antiquissima inter Phylosophos,de corroborata validissimis rationibus, quas adducere ad praesens esset si peruaeaneum, cum habeantur exactε apud Caietanum in quaestione de primo cognito. Sed ad Hrmam contradictionis attemdendo, dico quod singulare apud S.Thomam dupliciter sumi potest ; Uno modo abist te pro indiuiduo, non praedicabili de inferiori, ficut est Sortes, Et Plato; filio modo comis paratiuE , scilicet pro minus uniuersali, sicut homo potest dici singulare respectu anim iis,quia est minus uniuersale, Ee sic I. Poster. scripsit S. Thomas, singularia ipsa indiuidua ,sei, sibilia. quae sunt magis nota, quo ad nos, quia cognitio sensus, quae est singularium. praecedit cognitiovem intellectus,quae est uniuersalium , sed quia cognitio intellectualis est perfectioriuniuersalia autem sunt intelligibilia in actu, non autem singularia, cum sint materialia, propterea simpliciter,& secundum naturam sunt notiora: primo autem Phy sper singularia non intellexit ipsa indiuidua simpliciter,sed minus uniuersalia. Et sienulla est contradictio, praesertim eum singularia cbgnoscantur per sensum,Sc uniuersalia per intellectum. Divertim E ergo sunt intelligenda haec dicta, quod uniuersalia sine primo cognita cognitione intellectiva, singularia vero primo etiam eognita sint cognitione sensitiva; Quam solutionerniatius videre poteris I .paLq.8 .ar.
A N c et v s Thomas lectione septima, I .posteridicit; prima principia non posse demonstrari, nec eognosti per aliquod medium extrinsecum, sed per cognitionem propriorum terminorum . Oppositum huius d cuit I .Phys. Lectio. I 3.ubi asseruit, Aristotelem probare prima principia rerum naturalium,nempE materiam, sermam, Si priuationem,quia in quolibet fierpreperiuntur haec tria, scilicet subiectum, di terminus factionis, nec non de oppositum eius; εc haec probantur per media extrinseca,quia materiam probat Aristoteles via rearismutationis, de sermam via opera. tionis,quae sunt extrinseca ab eis.
Contradietionem istam soluit ipsemet S. Thomas, continuando seeundum librum physicorum cum primo, asserens Philosophum, in primo libro determinasse de pria cipijs rerum naturalium, in secundo vero de principijs scientiae nasutalis . Est ergo di stinctio.
290쪽
stincti bipod principia sunt in duplici dissetentur, quacidam ipsarum rerum naturalium it Mut materia Ac larma,nec non do primus motor, te quaedam sciuntia eudoctrina: Axophi, ins tiones, quae dicuntur principia per se nota, & dignitates: quae qui lam dignitates sunt jn triplici disserentia, quaedam communissimae, quae sunt necessariae ad omnia scientiamin genera, ut est istud, omne, quod contingit arunsare,ves megare, de non contingit simul assirmare de negare; ita quod duo contradictoria possint esse simul,ut docuit Arist. P. Posteri rex. 26.8c A. Metaphy. tex. 28. quaedam sunt dignitates, quae dicuntur communes, quippe quae non e ueniunt omnibus taeniijs, sed qui istam tantum, ut in illa maxisma, Si ab aequalibus aequalia demas, quae remanent, sunt aequalia: δε quaedam dimitates dicuntur esse propriae, ut sunt oppositiones, quae unicam tantum scientiam constimunt, ut expressit Arista. Phycteruio. Subi)ciant rautem nobis ut omni Maudquaedam natu talia moueri; istae enim propositiones maximae,quae sunt principia complaxa,S doctrine,
sunt in se ota, Zc non possunt demonstrari, de qui conabirur demonstrare talia princima, dicis Averroes,quod est genus hominum prorsiis ineptum ad capellendam Phylo Phiam,quo genere hominum nullum stupidius inueniri potest:&propterea optime dixit S.Thomas lect. . I.Poster. talia principia non posse demonstrari, intelligetu,ratione demonstrativa,& mr medium a priori, nam non erit inconueniens aliquando talia sillogizari,' patet de illa maxima; omne totum est maius sua parte, haec enim est per se nota, de qui voluerit istam de moestrare, carebit iuditio,vi docuit Arist. a. Phyctex. 6. quia per se notum non potest demonstrari, nisi partes sint excessae, igitur totum erit maius quali-
e sui parte: multa enim topice Syllogi Eamus, quae demonstratione non concludimus, mandoquidem demoustratio est instrumentum notificans quaesita naturaliter occulta, vadixit Auermes a. polieri corii. t. Syllogismus vero topicus concludit ea,quς probabiliter tantum iunt ιgnota, mo etia m quae suapte natura iunt cognita, ut dixit Averroes Physicom. I. Inturdum ea, quae per se nota iunt, probari possunt causa confirmationis. - rationibus topicis suae dicuntur materim disciplinae apud Auertoem; apud Graecos, consolatoria argumenta,ut sunt exemplum.diuisio inductio,de syllogismus hypotheticus natural cuius antecedens est aeque nocivo rconseques;vel etiam probamus talia pri Cipiacontra negantesapsa, utendo rationibus ducentibus ad impossibile , sed quantum: est ex se,sunt per se nota. veluti ianua in domo, quam nemo ignorati Principia vero re-
rem naturaliuni seu ipfius subiecti phylosephiae naturalis vi melius dicam possunt de monstrari demonstratione a posteriori,de demonstratione signi in multis aliis modis, M. docuit Caietanus i. r. Sancti Thomae'. s. art. s. loquens de Deo,q'i est subiectum 1 Theologia,de tamen ipsiun probat esse Theologus;sed hoc non est per tessed per accidens,
quia non ex mediis proprijs, sed ex alienis eu ex extraneis, appropriatis tamen mini sis. r terivel propter imperiectam participationem ipsius in nobis, ut dixit oculatissimus . Timar in contradictionibus sitis super mundum litaphysicorum,quod,quando princi-ι Psu sua lant nobis occusta ossunt in stientis, in qua sunt principi aliquo pacto demoniliaria posteriorOt siet i hys obaturimateriam esse;& 8.Phyc. primum motorem eje, tum quia sent principia subieeti. ερ nonfitentiae, tum quia aliquo pacto latent nos, tum etiam ratis tubus opicis 3e persuasibilibus, tum contra negantes ipsa, tum etiam ut a notauit ipse Caiet. a Poster quod possunt principia siue stabiecti, siue scientiae, etiam in parte pro niali ipsius cientiae probari,non autem in parte latentifica: pars enim pro . Pare mee.
natalis illa dicitur in qua proponuntur principia, dignitates,positiones,& postulationeSτι Pars vero scientificaulla est,in qua demonstrantur passiones de subiecto. h. his maniωis' issii colligitur,nullam esse eontradictionem in dictis Sancti Thomae.
A N c.Tiv s . Thomas I. Poster. lect. M. ponit ad mentem Aristi habitus intellecti secto .sciliceta pinionem,stientiam, rem, rationem, prudentiam,sapientiamintellectum, λlertiam. oppositum huius docuit 6. lib. Ethicor. cap. 44 ubi quinque tantum habitus intellectuales enumerauit,scilicet, artem, scientiam, sapientiarn,prudentiam,&intellectum,ac si oblitus fuisset aliorum trium habituum,quos primo posteriorum enumerauit: de quod peius est,quia loquens in Theologia,nem-Pc inhynar. a. si ciuit hoc idem, non esse nisi quinque habitus intellectuales enume-