장음표시 사용
151쪽
dicato variato penes finitu & infinitum bona erit conseque-tia. v. g. homo est sibris ergo homo non est non allaus. Similiter homo est non albus ergo homo non est albus. Secunda regula. A negativa ad affirmativa variato predicato de finito in inlinitu & de infinito infinitu, bona erit consequetia, du- inodo in antecedenti ponatur constantia subiecti iuxta exigentiam temporis imo ortati per Aopulam. Constantiam dicimus propositionem affirmitiuam quae impor at eNistentiarai rei significatae per subiectum Propositionis negaturae ex qua fit consequutio ad affirmati Uam Ecce e Xempi. Homo non est albus & homo est, ergo homo est non albus. Si
enim non poneres constantiam illam:& homo est dabitur antece aeris verum S coiisequens falsum nullo existente homine in rerum natura quoniam antecedens verificabitur per non suppositionem extremorum, cum sit Pi re negaturum, consequens vero erit falsum cum sit propositio affirmativa de subiecto non supponente. Sed contra. Haec est mala consequentia, cum is homo non fuit albus S homo est ergo om,nis homo fuit non albus.Igitur regula non est certa. Antecedens probatur, nam anteceden Seri r verum Ec cosequens falsum in casu quo nullus homo antecesserit S modo sint homines. Respondetur, Hoc argumentiam non esse instantiam contra re Rulai quia constantia non ponitur iuXta eNigentiam copulae, propterea quod subiectum illud supponit seu
potius accipitur ratione Ampliationis pro omni homine cui est vel fuit. Quocirca constantia debet fioni uniuersaliter pro omni homine qui est& fiuit: sicut ponatur existentia etiam pro tempore praeterit O. Erit igitur haec legitima constantia, omnis homo fuit . Obseruandum estenim, constantiam temper debere csse uniuersalem: Dis quando particularis propositio arquivalet uniuersali, verbi gratia in ilia Prima coti sequentia fi Cmo non est albus S homo est , ergo homo est non albus,illa costantia. homo est .ae quieta alet huic
in materia omnis homo est. Sed cir copula de metrinseco tepore non a quivalet constantia parocularis universali. Hic
mostus argumentandi desumptus est ab Aristotele libro et . Periher,& fundatur in hoc quod termini contradicto iij ino Postunt de eodem Verificari. Fundatur etiam in eo quod de
152쪽
qualibet re existenti alteru terminu eκ duobus contradictorijs necesse est affirmari. v. g si Petrus est, Sc non est atharis, ergo est: no albus. Alias vel daretur duae contradictoriar simul verae vel falsae. Sed ob ij cit aliquis hanc doctrina locu habere qua do subiectu est singulare vel distribuitur. At vero qua dosubiectu est c5mune & accipitur determinate vel indefinite, non poterant inferri duae cotraaictoriae ted duae subco tramae quae possunt e siet fimul verae , t homo est no albus Sc homo no est no albus. Respondetur nihil omiti'. quod si ex illa in definita homo est albus no inferretur ista,ergo homo noest 5 aIbus, probaremus duas cotradictorias veras in hac forma Detur antecedens veru S consequens falsum, i a contra . diuortu consequentis erit veri scilicet omnis homo est noalbus. Ex quo infertur contradictoria acti e cedent Isis ea licet, omnis homo non est albus. Et eadem est ratio argumenta, loa negativa ad affirmativa posita constantia legitima subie-JAeti, ut ipse poteris eκercitio experiri. Quartum caput &ge- rtus tinus arcumentandi est in hypotheticis. De industria etenim 'si Unq; praeterataittimus altu modum argumentandi iri cathegoricis, reg8tis con- qui est per conuersionem S petr mutationem e X tremoria i nzturiciendo de subiecto praedicatu in & depraedicato subiectum. Nam de hoc opportunius acl ministerium syllogismoru agedum est in libro quinto Nuc autem circa hypotheticas quaedam regulae notandae sunt. Prima est. A copulativa, cuius copula constituens copuIalmam non negatur, ad partem copia olatiuae semper est bona consequentia. v. g. PetruS non curritS Paulii; disputat uicebit inferre utram velis partem copu- Iatiuae. Quoniam ad veritatem copulativae, vi di Rimus, requiritur utriusque partis veritas. Di Ximus tamen Cuius copula coniunctiva non negaturmam quando negatur, aequi
ualet coniuchioni disiunctivae, vel . Este,cep Ium. Non Petrus disputat& Paulus loquitur. Ubi si negatio feratur in totam copulativam, aequivalet huic, etrus no radisputat vel Paulus non loquitur. Secunda regula. A parte disjuncilia ae ad totam bona est consequentia. Ratio est quia haec est Datura disiunctivae, ut ad sui veritatem sufficiat unicam partem esse Veram licet habeat plurimas partes. v. e. Petrus est homo Vel Paulus disputat vel equus es lapis. Tota disiunctiva dicitur
153쪽
vera 1 veritate unius partis. Nam ille qui sic loquitur non asseueras singulas partes esse veras, d dumtaNAt VIaam in confuso enuntiationem. Et iurare potest in illa disiunctiva se verum dixisse. Hare regula etiam debet intelligi dummodo coiunctio disiunctiva non negetur: itinc enim aequi ualet CC mlatiuae. Exemplum sit. Non Petrus disputat vel homo est lapis, aeqi ualet huic. Petrus non dis petitates nullus homo est
Iapa'. Negatro enim praeposita quidquid post se inuenit destruit & crus Oppositum ponit. Tertia regula. Ab hVpothetica causali vel rationali ad hypotheticam copulatiuam bona
emconsequentia. Ratio est Mam causalis S rationalis ultra bonitatem consequemita postulant utramqUe partem vera esse: i d quod sufficit ad veritatem copulatim . Quarta revia ista. A caulati ad rationalem δc a rationali ad conditionale bona est consequentia. Ratio est quia quidquid requirit conditionaIis ad sui veritatem, requirit etiam rationalis S aliquid amplius, ct rursus quies quid recυ iret rationalis, requirit etiacausalis , & aliquid amplius. Igitur quotiescunquel fuerit
Yera causalis, etiam erit vera ratio malis, ac multo magis erit
Gera conditionalis. Sed vice vcrsia nulla erit consequentia, quoniam antecedens minus postulat ad sui veritatem quam consequens, ac proinde faci Ie dabitUr Verum antecedens consequente existente falso: quod est contra primum principium bonitatis consequetiae. Quinta re la. A copii taliua ad hypotheticam illativam & a coditionali ad copulativam se imper est mala consequentia. Ratio est, quia copulativa no postulat ut altera pars inseratur em alia, id quod requiritur ad hypothetica illativam. Rursus conditionalis nullius partis veritatem exigit ut sit vera: copulatiria vero utramque partem veram esse requirit,quo sit Vt a neutra hypsthetica ad alteram fiat bona conseq-tio, Sc eadem ratione neque adissiunctiva ad conditionalem, netque a coditiora ali ad disiuneti uarii fiet consequetia bona. Reliqua vero si forte alia sint consideranda in argumentatione ab hypothetica ad hypothetica facile dignoscentur eN docUmentis supra positis , si
Muinto locρ visum est collocare ordinem cosequentiaructuae
154쪽
qriae fiunt ex parte acceptionis & suppolsitionis terminorum. De quibus prima regulatii. Q Iotiescunque Varia tur suppositio termini secundum disterentias duarum diu i-sionum quae pri inae positae sunt, videlicet, iuppositaonis in Propria, dc impropriam, Sc suppositionis propriae in materialem simplicem dc personalem; non est bona conse Quentia. Ratio communis huius regulae eat: quia in tali variatione aut est aequisocatio vocis aut quali aἴqtΠuocatio. Q Uan do enim terminus in una propositione proprie accipitur &in alia improprie conitat esse equivocatione. Ite cum terminus supponit materialiter pro se in una propositione , ct in alia pro re significata , etia es aequivocatio ma alio coceptus e repraesentat Sc alio re. Denique cum in una propositione accipitur simpliciter dc in alia personaliter, est quasi . Equi uocatio. Na tametsi eode conceptu mediante nomen accipiatur simpliciter vel personaliter: tarnen eκ vi alterius dictio rus quae appellat supra signi ficatum illius termini ratione Pro Prij conccotus rei ta ut praedicatum denotetur conue, uoce Variaretur , quando tra sit ae simplici suppositione ad Personalem aut viceverta. Hic defectus coinci lit cum alio de quo paulo post dicemus, qui est variatio appellationis. De Luppositione vero naturali dc accidentali no assignamVs modo regula argumetandi: quia haec disserentia reducitur ad mocru argumenta di ab amplo adtio amplu. vel ano vestricto
ad restrictu: ut in hac cosequetia, omne animal currit, omni homo est animal, ergo omnishomo currit. In qua comittitur GelcctHSn O s Id Intrinsecus, quia me diu ubi no distribuitur tene Lur minus res ricte qua ubi distribuitur ut lib. y. dicem', sed etia eKtrinsecus eκ Parte termini homo, Qui in antecedeno coaretatur, 1ea acis Iu Itur ab existetia praesentis teporis,
dc supponit pro omnibus suis significatis siue ex tutat siue noas armative sine constantia non ampli ut is tim videbimus.1camus consequenter de consequent ijs qUe pertinentata modum argumentanai cum variatione Oppositionis
155쪽
termini penes distributionem vel non dis ibutionem S cofusione. Secunda regula. A termino distributo ad i plum nodistributum bona est cosequeri a no tarne vice Versa V. g. bene sequitur omnis homo currit .ergo homo currit no tamen e contrario Sed contra Ista cosequentia No Valet. Omnis homo est indiuid tu ergo homo est indiuidiau, igitur regula deficit. Respondetur 1 la coniequentia non valere, itara est co-tra prima regula. Nam haec secunda illa praesupponit & duntaxat locum habet in suppositionibus personalibus. Tertia regula. A sup Dolitione cosula ad determinatam mala est co- sequentIa. v. g. omnis homo est animal, ergo aliquod animal est omnis homo. Ratio huius regulae est, quonia antecedens CX Palte confusae suppositionis praedicati poterit verificari siue pro uno determinato animali siue pro diuersis singularibus: at consentiens coarctatur ut veri ficetur ad uniciam ratuanimal, quod omni homini debet competere. Vnde facilius reddet ut verum antecedens quam consequens. Sed contra hac est bona consequetia, omnis homo dii putat ergo homo is putat: Sc tamen argumentamur e X parte praedicati a con-Iula ad determinata ergo regula deficit. Respondetiar regu
la esse intelligenda, quando proceditur a zbfusa suppositione respectu alterius termini distributi, ad determinata respectu eiusde termini distributi:& quia in consequenti illius cosequentiae nulla est distributio, non potest comitti iste defectus. Sed replicatur. Haec cosequentia nihil valet; Requiritur equus adequitandu ergo aliqui S eqNDS determinatus requiritur ad equitandu,& tamen in consequenti nulla est dii tributio ergo Osuiu cies est intelligentia. Respodetur Quod verbii, requiritur, est de signis specialibus cosusionis cosnndentibus terminu post se positu S quia id e verbui Requiritur, manet in consequeti respectu cuius id e te inlinus Otii in antecedenti ab illo cofundebatur,rnan et determinate respectu illius perinde est ac si maneret distributio aqua in ali craconsequ ent i a c onfia nil ebatur. S it igitur intelligetia ad aquata regulae. Quando in cGnsequeti manet signu quod erat causa confusionis termini in antecedenti positi. & id e terminus
manet determinate respe diu eiu de signi, tunc fit mala arou mentatio a confusa ad determ nata. I rutam eia a der termi
156쪽
Tλ . II. st p. V. de indu ctione II
nata ad confusam bona est cosequetia. Ratio est quia plus requisitus ad veritate antecedentis eκ parte termini determi nare supponem is quam ad veritate consequentis in quo ideterm mus contule supponit. Seci hoc inteli igitur nisi varie, tur appellatio quatis inuenitur specialit ei in verbo; Promitto Sme obli eo, quia ut iuprasi Ximus, harc consequentia nova Ict; Alique eq iu determinatu tibi promitto,ergo PromIz-to tibi equunse ooterea quod e sit maior obligatio Quae requiritur ad verirate consequentis. Qua ad veritatem an eCedeii R,
ct poterit gari ante edens veru, si absque culpa Promittetis moriatur Papi cularis ille equus & coseques erili l allum. Nasi Promisisset equu. Mianeret obligatus adhuc illo mortUo, dare equa Sed non obligabitur , ergo non promisit equum.
Deniq; non opus est alia regula constituere de suppositione termini indefiniti & de suppositione termini affecti signo
Particularitatis. Etenim caeteris paribus arqui ualent DrOPO sitioni es in quibus haec sola variatio inuenitur. V. g. Quidam homo currit S homo currit,aequi ualentes sunt. IrUo qUarituli , et terminus comunis huiuimodi signo adiungatur poterit confundi, sicut si non adiungeretur cum illo. v. g Haec est
Vera, omnis homo est aliquod animal. V bis gnu, aliquod, Di-hil aliud determinat quii insinuare quod cu dicimuS omnis homo est aliquod animal, 'requirit od fui veritate q quilibet 'lomo designatus sit aliquod animal in particulari. Na animal
uniuersale non distinguitur realiter a singulis animal bus meque enim est idea communis a parte rei quae praedicetur comuniter de fingularibus, sicut Platone se H si e opinatur Aristoteles Hoc tamen documentum videtur habere e XC e Pilonem in enuntiationibus dochrinalibus, in quibus praece Ptores & legisl atores indefinite loquuntur: sed uniuersaliter in- tedat definire vel leges ferre v,g haec propositio, Triangulus habet tres angulos equales duobus rectis, doctrinalis est: in qua praeceptor de otiam triangulo loquitur Sc oro mittitie demo iam a re habere tres angulos aequales duobus
rectis imiliter dicit legi flator, homo qui arma
ad Eoites transtulerit occidatur: quae loquutio uniuersali aequivalet.
157쪽
SEXto loco de arguinetatione, quae dicitur inductio, opportune dicemus a e quo modo argumerandi meminit Arist lib. i . topicoru. Acuius diffinitione incipietes, di I in Π- cimus. Inductio que S ascensus a Modernis dicit ux, est a sinetis sit ea; - gularibus ad uniuersale progressio. M derni adi jciunt a sin e si G 1 gulari latus sufficienter enumeratis. v. g. Is e ignis calcfacit,&istein ille, dc sic de singulis, ergo omnis ignis calefacit. Alij vero non soluin asingularibus indiuiduis progressum inductione fieri affirmant, sed etiam ab speciebus ad genus progresItim, inductionem vocant. V.g. omne animal nutritur, MCmnis planta nutritur ergo Omne vivens nutritur , Sin uniuersum omnem progressonem ab inferioribus ad staperiars factam vocant inductionem. Vetum inter dialecticos
magis usitata est inductio quae ab indiuiduis ad aliquid illis commune procedit. Hunc mcidun argumentandi tanquaprimo aut ori ascribit Aristoteles Socrati ut patet libro .i a. - Meth. C. . quia Socrates primus inuenit ac diffiniuit uniuersalia quae e X lsingularibus ii ductione fac a coli irebat. Hic modus confirmandi vallae accommodatus est ad sensum a quo omnis nostra cognitio originem trahit In inductis ne obseruandiun est ut omnia singularia numerentur quae commode Commemorari possunt: sia autem sine fastidio numerari nequeunt,tunc addendu est,& sic de singulrs. Diuiditur vero inductio in affirmativa negatiuam : Vir q: enim modo neri potest progressto a singularibus ad uniuersale. Sed antequam ostedamus, an indutiio sit formalis consequentia prius de descesu, qui vice versa procedit, ficamus Descensus initi δεβε diffinitur, ab uniuersali ad singularia sufficienter enumerata sis. Progreὶsio v. g. omnis mater diligit filis suum, ergo haec mater diligit filiu inu Sc ista,&illa,&c. Diuiditurq; sicut asce sus in affirmat iuu& nega iuu. Alia diuisiota asce sus qUa de scelus en se cucia G1fferetias suppositionis termini comunis distributi,vel tio distributi, vel c5fuse supponetis. Hac via est prima species asce sus copulatiuus,quadosit progressio a singularibus copulat me numeratis per propositione copulat Ia v.g. hic ignis calefacit i ille ignis calefacit & sic de sinzulis
158쪽
gulis, ergo omnis ignis calefacit. Et similiter negat tu ζ ii lxx Potest V. g. hec niκ no calefacit neo; ista neq: illa, et go nullaniX calefacit. Altera forma est ascebus siue as fui' - 'V ' ' ΠΤgδtiui, qua do proceditur dόsitan dilue per proposito ne insuetiva, vel procededo a singularibus ad comune,vel a Comum ad lingularia. v. g. Ill e homo es t alla' vel iste li nocitat us, ergo homo est a Ib'. Aut vice versa homo est albus, ergo Is te
homo est albus, vel i ste homo est albus, vel sic de singulis. Alius est ascensus, vel descetas procedes no per propositio nes copulati uas, vel disiudiluas , sed per terminos singulares COPulatim, vel driiuctim acceptis. v. g. Ist e homo, S iue ho- O, dc iste homo& sic de singulis currit, ergo omHis litam Ocurrit. Ite Petrus, vel Ioannes, vel Fraciscus, cura itergo hommo Currit, Sed est obseruandu qua clo si nyularia uΠὶ eran turco iuncta per c O iunctione,&, dupliciter posse accipi comunctione illa; uno modo collective, ut in hac; Iste Apostolus Scaste Apostolus , Sc. sunt duo dccina, ergo oes Apostoli sunt
duo dccim. Altero modo c5iundito,&,diuisiue accipitur quado denotatur pred catu singulis partibus copUlaii coUenire, ut in hac, hic homo,& id e homo & ille, dic. est dodius, ergo omnis homo est doctus. Verii hic mωdus inductionis a Qui Ualet copulativo ast esui. Hic obiter aduerte coniunci ione illa,&,quado copulatim diuisitae accipitur reputari uniuersalitate ieq, effici parte extremi id quod lib. 4. de Oppositioni bus amplius explicabitur. Etenim hae duae propositiones cotradictoriae sunt Petrus, ct Paulus currit , Petrus Vel P ualusn5 currit, ergo participat in subiecto,ergo, c5iundi io, &.no efficitur pars subiecti ted est uniuersalitas ac si diceres omne φ est Petrus, vel Paulus currit: &in sua cotradictoria mutatur in particularitate,vel, S totu subiectu est terminus communis: ac si diceres aliquid cp est Petrus,Vel Patilus n5ciniit Habet enim duo supposita subicctu vixiusque Propositioni, non obstante quod partes illius subiecti sunt termisi sinou
Iares. His ita constitutis, necesse est secernere 6:inulos ascensas, vel descensus S illoru usum Pro termini S Varie supponentibus accommodare per certa quaedam documenta. Pr1mii documentu sit. Ascensis vel descenuus copulatiuus
est accornodatus termino supponenti distributive siue affeta mali
159쪽
ma naus siue negatritus sit progressus. Secundia documentu. Ascensus vel descesus disiunctivus debitus est termino sup
ponenti determinate.Tertiu documetu. Ascensis vel desce sus cooulatim progrediens Sc diuisiue poterit accommodari termino supponenti distributiUe:quia reuera aequiuaIet copulativo Quando vero, Et,accipitur collectiUe, est accoin cfatus termano comuni cui acitUrigitur syn Cathegor ema,omnes, ve I, Omnia, no distributive sed collectiUe acceptum v. g. in hac propositione, omnes Planete sunt septe,collectaue accioitur syncathezorema, omnes: VI talis aicenius vel deacensus debetur hic Planeta & hic PIaneta numera do singulos
sunt septe. Quartum documentum. T ermino supponenti coisse accommodant aliqui ascensum vel descensum miluctu, no disiunctivia. v. g ia dicas, omnis homo est animal, loco praedicati Iicebit ponere unum disiunctu copleXu Hoc pacto; omnis homo est hoc animal vel hoc animal veI hoc animal vel sic de alijs. Sed profecto talis ascensus vel descensus inutilis est, quia magis confuse supponit illud ditiunctu quam siti pleX praedicatum animal. Quaestion7 celebre, An Induς mo S descensus sit semper bona ct formalis cosequentia ai-bet in hoc loco breuiter disputare. Proculus intelligetianotadu est,cosequetia diuiai in cosequeta a oona simpliciter i in fallibile S incosequentia bona secun Iu quid. Cosequet Iabona simpliciter & infallibilis solet dici colaquetia forma las: Sc est ea in qua neq; in se neq; InaΙia sim i IIs torm re potae sdari antecedens verum S conse Guens falsum v. g. omnis homo est lapis omnis arbor est homo ergo omnis arbor est lapis. De industria eXemplum Posui in propositionibus impossibilibus,ut sciat Dialecticus nocurandu esse de veritate aut falsitate propositionu, quando agitur de formalitate coissoque tie Deinceps csi sequetia bona secudu quid est dupleX.
Altera est,auae in certa quada materia no patitur antecedes esse verum consequens falsum. Qualis est haec. Homo est animal, ergo omnis homo est animal, At vero in alia materia in simiti forma dabitur antecedens verum Sc conse-Quens falsum. Vt in hac. Homo est doctus , ergo omnis ho
mo est doctus. Alia Consequentia dicitur bona lecacia quid, quae probabili tec sed non infallibiliter procedit. Et tales
160쪽
consequentiae sunt quae solent procedere ab effectibus, qui
ut in plurimum solent esse indicium aliorum eventuum, vel aliquarum causarum. Nihilo retinus continstit clari aliqua do antecedens verUIN S consequens faJ sum. v. g. coelum Vespere rubicundum est ergo altera die erit serenitas. Fiat Au-1t er ergo pluuia cito erit. Et multae aliae similes conseque a lita quibus opiniones generant Ur e X antecedentibus verosintilibus. Nota secundo , consequentiam Armalem esse qu*in omni materia & in omnibus termitiis similis formae aes
Per bona es L Similitudo autem formae inter duas conseque- Quid sit sim tias debet considenti secundum qualitatem & quantitatem o do sor
Propositionum &secundum omnem modum suppositionis V M. terminorum: S secundum easdem proprietates logicales Sinsuper seruari debet idem locus & eadem forma argumen tandi. v. g. si una procedit a diffinitione ad diffinitum, S altera sic debet procedere a diffinitione ad diffinit vin . Si altera syllogistice in certa figura ct modossimiliter & altera in eadem figura Sc modo debet fieri. Si vero aliqua consequentia
non icnet per aliquem modum dialecticum aut rhetoricum, non cogitur qui illam negat aliam proferre similis formae quae per aliquem locum dialecticum aut rhetoricum Procedat. Variatio denique materiae naturalis aut accidentalis notollit similitudinem forinae consequentiarum. His ira constitutis, ad propositam quaestionem respondetur, ct sit prima conclusio.Inductio siue ascensus non semper e formalis cosequentia. Probatur primo Aristotelis autoritare,qui inductionem inter Topuos arguendi modos annum rauit: neque
usus est 1lla particula, S sic de singulis: nisi forte intelligendo de singulis quae e X perimur. Secundo probatur; nam si illa particula, S sic de singulis, taIem habeat sensum: S sic de
singulis omnibus siue quae experimur siue qua non eNPer I mr, esset inutilis modus arguendi. Nam quod intendimus probare prae suo ponitUr in antecedenti. Proportionabiliter dicimus, quando in Inductione ponitur constantia, ut aiunt esse necessariam in ascensu disiunctivo ne titio. Ide enim iaconueniens seu uitur mam asserere in conifantia in aDtecedenti, Sc liti sunt omnes homines, Ebcinsium magis difficile si, quam consequens probandum. Ex diatis sequitur quod vis