장음표시 사용
71쪽
Sed quaererer aliquis, num existentia rerum sit substantia, vel accidens Responde cum Aristotele I . Metaphysices in prologo, quod Accidens est duplex, alterum, quod condistinguitur contra substantiam, Ut qualitas & quantitas, &c ra Praedicamenta accidentium t alio modo dicitur accidens, quod non est deessentia & quidditate alim ius, sic omnia inferiora sunt accidentia respectu superiorum; quemadmodum animal est accidens respectu corporis , quia non est de essentia corporis, & siet homo respectu animalis, & Socrates respectu hominis r unde dicit Aristoteles, quod accidit animalti esse hominem, quia homo non est de essentia animalis. Existentia non est accidens pris mo modo, ita ut inhaereat alicui subiecto, de superaddatur et,quemadmodum albedo est
accidens,respectu parietis, quia inest parieti existenti in aM ; sed dicitur esse accidens secundo modo, quia est extra essentiam Be quidditatem rei, non enim in definitione rei ponitur existentia ipsa; si quis enim voluisset definire hominem, dicit, quod est animal rationale, absque hoc quod ponat in ista definitione existentiam ipsius hominis, Ilaee existentia rei semper reducatur ad illud praedicamentum in quo ponitur res ipsar undo existentia hominis reducitur ad praedicamentum,in quo est homo, scilicet substantiae,&existentia ipsius lineae, aut superfidiei, reducitur ad praedicamentum quantitatis, & sic de alijs, ut supra dictum est. Et si quis contra hoc instaret,dicendo, Accidens est illud,quod potest adesse & abessesnbiecto, absque illius corruptione, ut dixit Porphyrius in praedicabilibus, sed existe tia potest adesse & abeste ipsi essentiae,quae est illius subiectum,absque eius corruptiones
quia remanente essentia aeterna & invariabili, interdum illa existit, & interdum non, bitur existentia est verum accidens ; & praesertim, quia existentia non est genus,neque species, neque materia, neque soma, neque compositum, igitur erit verium accidens . Adde etiam, quia fluit a principijs essentialibus subiecti, ergo erit accidens proprium vel commune. Sed hae dubitationes facile soluuntur, quia in definitione aeci aentis data a Porphyrio, debet intelligi de subiecto completo existenti in actu, quod tamen non est ipsa essentia, & propterea existentia non est accidens primo modo. licet evam non sit materia, que forma, tenet tamen Iocum semur, quia in id quo essentia existit, licet ἡiuisio illa data per substantiam,& accidens intelligenda veniat,de ente quod significat essentiam,& de eo quod vere est, non autem de eo quo aliquid est licet etiam stuat ipsis existentia a principijs essentialibus,non tamen est alterius generis ab ipsa Gentia . Esset, hic ventilanda quaestio illa de existentia Dei absoluta , quo o distinguitur ab existenti js relatis, de an sit idem existentia, & subsistentia, ut tenuit Durand. 3.sen. tentiarum, dist. I.quaest. a. & Capreolus eadem distinctione, quaest. unica, art. 3.& Pal danus ibidem,quaest .a.quae opinio videtur S.Thom .prima Par.quaest. a. t. rusi indubio de hoc Deo a nobis esset pertractanda cap.vit.
R Is T o T E LEs primo physicoram,contextu 16.contra parmenidem his verbis vocat ipsum ens, quod est. tamen omnes sere Latini Inte pretes,per id,quod est, intelligunt ipsum ens,quod claudit in se esse. Ecessentiam. Et se habent haec tria ad inuicem, scilicet ens, esse,& essentia,sicut vivens, vita, & vivere: vita enim est principium, quo vivens vivit ; essentia est principium, quo ens est, nisi quod vita, & viuere significant acium vitae in abstracto, vivere vero in concreto. Sicut eursus,& currere: eisentia tamen non semper constituit esse. Et propterea eommuniter
Dinnres solent distinguere ipsum ens, quod dupliciter sumitur, nominaliter scilicet, Ee participialiter . Fns nominaliter , quidditatiuu, α intrinsece de omnibus praedicatur , quia principale significatum suum,tanquam id quod significat,est essentia, esse autem est sigia ificatum,taiaquam id a quo nomen sibi est impositum; sicut lapis principaliter significat corpus durum visendens pedem, laesio tamen pedis importatur secundario, tanquam id a quo sibi impositum est nomen. Ens vero participialiter idem senat quod existens,quia est participium ipsius verbi sum,es,est. & hoc participium, quod est existens, importat
72쪽
e 'aliam principale idci mille signis grum : ε aurein q,fra te ste, importatur seoindario, on tu in siiseeptiumry ipsi ut esse sicut Ribuin Hop, mr Iiter ilicit albedinem , a d est eius abstractum , secundacio autem dicit apsum subie
ctum, uuod significat alia di0em pern Od h.isth. yςntis Et hoc ens siue nominaliter,sive participiis latur sumatur, apud diuersos diuersa signi- Em, apud diis
ficat: Nam aliqui dicunt, quod ens prima sua si nificatione dicit decem pri sene ' T az
rertim immediate. Aliqui vero dicunt,qu6MNImum sigmlicatum ipsi9sqntis est qu0ddam disiunctum, scilicet substantia,vel accidepa, ita smod quando dico lapis est ens, imonificatur quod lapis habeti,inc prςdicat disiuncturi stilicet substanti/,yri 1accident. Aliqui vero dicunt,quod significatum ipsius cimis est quidani gradus rei abom; iratio-
ne actuali,una vel pluribus,propria, ves c 3 9pi unitate confusionis,contistens impii . - t cite omnem rem, de omnem rationem, explicite vero uallam. Sunt de liqua diemtes ,
quod signiti tum qiatis est una ratio explicitc dicens,Onme naturas actu, I potuntia, Sunt& alij Doctores qui te piit,quod significatum ςntis est quaedam paritas praecisa ab omnibus rebus; sicuti ligninc tum animali fin natura ipstas animalis,quae abiti abit ab omnibus inferioribus,di in prior illis, unde daturquςdaenti M praecisa & abstracta naeturaliter prior substanxia,Sc accidente, Deu ςxe turis, Rio pr*dicati irri omnibus. Sed hec relinquamus: quia in praesenti libello nolumus latius quaestione istas disputare, clim plurima dixerimus in dilucidationibus nostris Metaphysicalibus , sed tant sim intendimus veritate a tri sequi. Et, avi 3 comi viseer per mMatui' eptis duo intel- mr mligere possumus, quorum alterum dicitur formale, alterum Vero materiale, sieu obiecti- r auum significatum, seu conceptus formalis, qui est actus ilitelligcndi secundum aliquos, & secundum Saninim Thomam est verbumserm tum de re intellecta per actum intelligendi; verbi gratia, quando intellectus intelligit naturam humanam, similitudo illius naturae exprimens illam,dicit,u conceptuν is ratis eius significatum: vero,seu conceditus materialis, & obieesuus est ipsa natura intellecta, rς praesentani pςr illam similitii dinem. Et quia hic conceptus, tam sormalis, quam oblinalis duplex esse potest, incomplexus, & complexus, Incomplexus, seu simplex, est ille,qui respondet rei simplici,
puta homini, aut leoni; complexus vero correspondet plutibu S rebus,puta anartiali rationali, vel animali diuiso in plures species,&c. si loquimur modo de si 1ificuos mali
ipsius entis,seu conceptu formali, sic absolute, proferre si laxetitiam possumus, quod est abstractus, secundum rem, & secundum ratione* ab omnibus inserioribus, qvia tδlis conreptus est in intellectu, res vero sunt extra intellectum: si vero loquamur de ligniti- r .cato materiali, seu conceptu obiectivo ipsius entis, non est unus secundum rem, nec est abstractus, & praecisus a suis inferioribus , quia tale iligni licatum endis est natura communis omnibus entibus, & nulla natura communis presertim analoga est abstracta, se- α eundum rem a suis inserioribus , sed est bene una secundum quid. Vnde quando dico, substantia est ens, nomen entis dupliciter intelligitur , Uno modo absolute, pro eo cui competit esse, nullo particulari designato, propter Omnimodam confulionem conceptus: alio modo pro stingulis membris diuidentibus ipsum ens, scilicet pro stubstantia: , quantitate,&c. primo modo est intelligendiim fgni sicatum ipsius entis, & non secundo. Et si dicis, quod cum conceptus obiectivus correspondeat conceptui formali, cum nil aliud sit quam res , quae intelligitur per conceptum s malem, sed conceptus formalisentis est unus secundum rem, ex praecisus ab inserioribus gradibus, ergo 'conceptus obiectatis erit praecisus, aliter nosset corruspondeuria anter utrunque. Dicas, quedeonceptus obiectatis corresim et Exmali non is omnibus, sed tantum in repraesentando S: hinc est, quod non sequitur, aliqvisco eptus serimalis est unos sic o uidi T. I
rein. & praecisus ab inserioribus, ergo & obiectatis; riaeganda venit con sicquentia, sed, bene senuitur,ergo concepi iis Brnialis repra: sentat obiectatem, & conceptus obiectesis est repraesentatus proportionaliter,dc analogice per conceptum sermalem,quia conce tuς fimnesi sentis est adaeqnatus ex parte rei rephaesentatae,licet sit,inadaequatus ex parte repraesentationis: nam conceptus sociualia est adsmnia, scilicet ad Deum, ad creaturas &ad stantiam,&ad accidinas; &scctiam conceptus ObiectumS est communis . - . momnibus istis. Ex hoc sequitun primo, qu- quando dico, Deus est ens, istud praedica- πtum, ens, non dicit naturam aliquam praecisam ab ipse Dedi Sc a creaturis, sed tantum . . Ateii conceptum socinalem repraesentantesii naturam ipsi Dei Oole tallter,corres on- . dentem huic conceptuis auli. Neasii Nonuelniens, quod tale praedicatum prius.
73쪽
. Deo , siemulum nostrum modum intesigendi, immo neeessaria hoc asserered imis iquandoquidem issi, qui negabant Deum , eoneipiebant ens distinguibile per finitum. Ninfinitum; so etiam quando dicimus, sebstantia est ens, aecidens est ens, istud praedicritum ens, est prius illis subiectis, secundum nos reni modum intestigendi, ut docet Sanin Thomas in prologo de ente & essentia, de mente Avicennae, quod ens di essentia , sunt quae primo intelle nuconcipiuntur. Sequitur etiam fletretio; quod ens nominali test' ' ' sumptum, δε non participialiter. ut dixitcaietanus .cap.de ille, & essentia; est illud; quod diuiditur per decem genera rerum, Ut docet Capreolus a .setuent.dist. 3. & Ferra
riensis r .contra gent.cap. 16. Sequitur &quarto, transcendentia est e sex, ut docet Sant μη m η' Thomas in opusculo a. cap. a. eontra nonnullos, dicentes, quatuor tantum esset transcendentia, ens, bonum, Vmura, leverum&contra Laurentium Uallam, lib. I. suae Dialectim nentem tantum usum esse transtendens,seiIieerrem: & contra Philippum Moeeni in in sita uniuersali institutione, eontemplatione 3.par. r. p. r. scri Mnten esse decem transcendentia, scilicetens, virtutem, veritatem, bonitatem, existentiam , durationem, unitatem, perfectionem, plenitudinem, vim. Nec valet dicere, opusculum
41. non en opus s.Thomae, qui asse de faeis possumus dicere, de dubitare de omnibus eius operibus. 'Patet ergo quid est ens, & quid est eius 'signifieatum, iuxta viscera doc
trinae sancti Thomae. ' tr. . P.
v xst si diuersimo se loquuti sunt de ipso Vno. Nam Boetiux urti
bello de unitate&vno, cap. . inuestigans id sit unitas; & unum, dixit , Vnitas est qua unaqua ciueres dieitur esse una , scuti Aristote les in praedi eamentis definiens qualitatem, dixit. qualitas est secun dum quam quales esse dicimur. Alii vero e siderantes naturam vilitatis, veruit Henricus quolibeto a. dixit, quὁd unitas est priuatio diuisibilitatis in se,de communicabilitatis in alio, & sic etiam unum est indiuisum in se,de alteri incommunicabile.Sanctus Thomas 4 Metaphysices,tect. . 3c .sentent.dist. a . quaest. I. Mi .par.q. I r. t.1. dixit, Unum est illud, quod est in se est indivisio, di diuisum a quolibet alio. Vetam quia unum ει unitas poterit aliquando esse id quo aliquid dicitur esse unum numeraliter in praedicamento quantitatis, di hoc unum dicitur esse principium numeri, & de genere quantitatis, de hoc non loquimur in praesentiarum: sed aliud est unum & unitas,quod dieitur transcendens,quod conuertitur eum ente,& naturam huius intendimus inuesti are in praesenti. Sed attende, quod tran-stendens tribus modis dici potest, Vno modo secundum nobilitatem,& sic tantum Deus dicitur transcendens, quandoquidem sua entitate, & actualitate transcendit, Se superat omne ens. Alio modo transcendens dicitur, secundum transeendentiam praedicationis,
quia praedicari potest de omni ente, primo intentionaliter, Ze secundo intentionaliter, keundum quandam uniuersilitatem praedirabilitatis; de se eoncipi, dicitur esse quosdam transcendens, quia omnia entia, tam primo intentionaliter, quam secundo intentionaliter, possunt aliquo pacto ab intellectu concipi, licet diuersim E,& ideo eoncipi, seu conceptio potest dici quoddam transcendens. Alio modo & tertio, aliquod dicitur
transcendens, ecundum formalem praedicationem,primo intentionaliter, & sic unum ,ens, verum, bonum, res, aliquid, sunt transcendentia. Sed quaereret aliquis, cum ens siesiabiectum aliorum transcendentium, quem ordinem tenent inter e inera transcende
tia, quae sunt passiones, & assectiones ipsus entia λ Pro hac dubitatione est necessarium scire, quod passiones entis dupliciter considerari possunt, Uno modo quantum ad res
significatas, alio modo quantum ad sermales rationes eorum; primo modo unum isto rem non est prius altero, quia omnia dicunt unam,& eandem naturam, de nulla inra
est prior seipsa,propterea quantum ad istum modum unum transcendens, non est prius altero i si autem secundo niso consideretur, cum ratio se alis alicuiuς nil aliud sis , nisi conceptus sub quo res significatur, & quia unus conceptus potest esse prior altero dupliciter, uno modo secundum is, alio modo per comparationem ad intellectuno,
74쪽
&quia coneeptus unius I seu nore malis eis, .non elandime ebhemii boni, nec econtra, ideo intellectus potest indi renter quemlibet illorum e sepetitiai Q. sera are, alio non sermato, & quia illud quod primo ea it in intellectu est ens, l)mis . 'Tidum vero est mn ens , quia concipi dur quod ens non est n'nens, tertium quo con: pitur est diuisio, quia hoc ens est diuitium a non ente, in quolibet alio, i ii irrum est unum,quia concipitur hoc ens non esse diuisum iu se per plura, tuorum liciem raris altu'. Et si quis diceret, ergo ex hoc discursu sequitiis, quod conceptus non entis , ' concep tus negationis crunt priores conceptu unius,& sic non ens,& diuisio, ocimi primae passe si es entis. Dicas tu, quod non valet haece sequentia, quandoquidem nihil nonnpotest ei se passio meis,quia non dicit aliquid positiuum,& quia non ens, diuisio dicimi
P am aegationem, ideo non nequitue, quod sint passiones entix. Sed cum unum dicat aliquid positiuum, se eandem naturam cum ipso ente materialiter, sequitur quod ipsum sit pruna pallio e aflectio entis,ratione rei,& naturae significatq,non propter rationem inori.' ' QOrmalem suauirens autiem cum sit subiectum omnium suarum passionum, θrie prius iN Emes mus,mnum vero sequitur immediate ipsum ei Maii tecedit verum,& bonum, quia priris μ' - - est aliquid in se,quam reseratur ad aliquid ulterius; sed unum competit omnibus rebnuvi in te ipsis, verum autem,& bonum competunt rebus, ut reserunt ar ad alterum; nam
Verum resertur Uintellesem i. n autem in appetibus', qrm pti' Brinalis unius erit prior ratione sermali ipsius vera,& boni, licet verum etiam sit prius ratione iarmali ipitus boni, quia intellectus est prior apreti ; & ratio sermalis veri pertineat ad intellectum, ratio vero Mrmalis boni,'pertineat ad appetitum: & hinc est,quod verum est prius ipso bono, bonum autem antecedit aliquid, & aliquid antecedit rem: & hic est
Ex qum patet primo, quod nunquam significatum unius transcendentis, est aliquid Hreale positiuum, ut quidam arbitrati sunt, unum addeme ipsi enti aliquid reale possit uum , quia si adderet aliquid positiuum se aliter distinctum ab eis, non serisin Ariste
MetaPh.tex. 3. unum,& ens dicere unam, di eandem naturam licte dἀ Assed distin ctum maliter, de secundam rationem,quia unum quatenus,unum nil aliud xst Olsi eo indiuisum a se, , diuisum a quolibet alio, & sic male significaeum unius, est negatio diuisionis, & entitas. Propterea non est nugatio dicendo, ens unum, quia vitum addidsapra ens negationem diuisionis, ut latius probae sanctus Thomas p. quaest. Ir. ari: tadi I .sententiarum, dist. 14..quaest. r.artic. 3.& Albertus libro Metaphyd tract.1:cap. r. ει Alexander Alensis p.p.quaest. 3 3 membro a. & omnes fere boni authores :: nam omnesens,aut est simplex aut compositurix, i simplex est indiuisum actu,&potuistia:si est com Positum, non lubet esse quandiu partes eius sunt diuisae, sed postquam constituunt, da componunt ipsum compositum, propterea esse curust Merei, siue simplieis, siue conq, istae consistit in diuisione; de hinc est, quod unurnquodque sieut eustodie suum esse, im
Custodit suam unitatem . γ I i:
sequitur secundo,quod recte dieitur,Deus est unus,& si me unus,quia Ein indivisus. Nec sequitur,ergo in Deo est aliqua priuatio,quia ista negatio diuisionis nullam impersectionem ponit in ipso Deo, quandoquidem sicati appellatur infinitus,immensurii sti mabilis,inculpabilis,lmpeccabilis, quae omnia pridicta dicunt negationem, tamen ist1 nefatio intelligitur maxima persectio, ita etiam dicitur indiuisu de unus, ob manudi infinitam perfectionem, quae in ipso reperitur. Sequitur &tertio,vnum,& multitudinem se aIiter sumpta,opponi priuatiis de non contrarie, ut docuimus i o.Metaph dilucidatione a.de mente s.Thomae, tetani.& om nium Thomistarum sequentium doctrinam germanam Angelici Docto is; licet quidam eruditissimus Hispanus nomine Didacus Masias Valentinus Vilarealensis 3. libro suo Vna in m Ide ente de eius proprietatibus, existimans iuxta sententiam Sancti Thoms loqui,&con, uersus est ad doctrinam aduertariorum, asserens unum, de multitudinem opponi oppositione aduersa 5: contraria, contra comesunem opinionem sui Magistri Sancti Th-ς,&Αristotelis ratione quadam friuola, Quia unum de multitudo habent contrarias formastigitur debent opponi contrari E, Quae est nullius momenti, quia .rma unius ma est,nifieius ratio sermalis,quae est indiui fio, ut ipsemet docuit tibin suo, α λrma multitudini est diuisio,at diuisio,de indivisio,ut docet s.Tho. p p.q. LI.ar. I.&Caietanus ibi opponi . tur sicut habitus,de priuatio, non ergo oppositione contrari sed privativa o ponuntur . . , Idcirco sequenda est rei veritas Sancti Thomae,& rejinquendaLGMina ad riariorum, . . .: quam
75쪽
mi acu M'. quam profretur hic Reuer.Di lacu Masius Valentii us 3. ilso libro suo, de ente & pr prietatibus itus. ciuuat sibi authoritas Sancti Thomae I .sententiarum, distinet. 4. 2 V re. 3. in re opsiosp ad quartum, ubi dicitiquod Vnum dupliciter dicitur,scilico quod est principium numeri , Squod mouertitur cum enter loquendo de uno quod est principium numeri; pqmt aliquid additum supra ens, quod dicitur ununt, ilicet nationem mensurae, ite sic habebit disparatani oppositionem ad alios numeros, talis oppolitio
reducitur d contraxi etatem; si autem1oquimur de uno quod conuertitur cum ent , sic unum habet rasionem privationis resipectu diuisionis, quae saluatur in multitudine , R ita oppφnitur multitudini. sicut priuatio habitui: ivnde paret,quod Sanctus Thomas loquitur de vns, d. est Principium numeri, quando dicit, quod unum & numerus opponuntur oppositione contraria . & conclusio nostra iro, Met. dilucidatione a. loquitur de uno transcende niti, propterea sine ratione hic Doctor remehendit nostrum dictum . Diis iari Sed non est mirum,quia deceptus est ex dicto Iauelli io. Meta'.q. s. ubi &ipse Iauellus Iuturi : dixit conclusione a quarta, unum & multa non opponi pure priuatiue,sed etiam con- .i : trarie, sequens Nipse doctrinam aduersariorum, impugnantium veram, sinceram, α
Α Ri s solent Doctores de ipso vero loqui: nam Dimis Augustinus in libro de vera religione, cap. a. reprobat quandam definitionem de vero, quam solebant Antiqui exprimere, dicendo , Verum est id quod videtur,quia secundum hoc lapides qui sunt in abdit illimo terrae sinu. non essent veri lapides, quia non videntur . Sic etiam in libro solito quiorum , ample, titur hanc definitionem ipsius veri, Verum est id quodeta Vel dicetidum, quod veritas est summa similitudo principii, quae sine ulla dissimilitudine est. inuus Hilarius 6.de Trinitate, dixit, Uerum est declarativum, aut manifestativum:iptas rei . Diuus Anselmus libro Monobigion , dixit, Veritas est rectitudo sola mente, perceptibilis. Nieodemus reserens verba , quae habuit Pilatus cum Saluatore nostro Chtasto, quando dixit Pilatus, quideli veritas vult Nicodemus quod Christus responderit, Veritas est in eoelo, licet Euangelium Nicodemisit apocryphum, tamen citin dicat Christiis Saluator noliter de seipso, Ego sum via , veritas, & vita, de hac poterit ipse Nicodemus intelligere. Philosophi etiam diuersimode loquuti sunt de ipsa veritate: nam Aristoteles in postpraedicamentis, dixit. quod
ab eo quod res est, vel non est, dicitur oratio vera vel falsa. Et in libro Perihernienias voluit, mi bd circa compositione irri de diuisio e in est veritas. dc fallitas . Et 6. Metaph. tex.8. ostendit, qliod verum &sanum sunt in intellectu, bonum de malum sunt in rebus. Et r. de anima, tex. m. dixit, intellectum semper esse verorum . Avicennas dixit, quod Veritas est uniuscuiusque proprietas sui esse,quod stabilitum est ei. Secundum communem scribensium optatonem, Veruas est adaequatio rei & intellectus,res autem simpli' citer abstractae suis proprijs intellectibus adaequantur, non suis autem nota adaequantur, sed inseriorem in tene m superant, B: ideo ipsi intellectui humano coinparatae . diminute intelliguntur ab eo. obhoc respectu intellectus nostri, res illae immateriales non habent suani propriam veritatem, res autem materiales a Deo glorioso maxime superantur, intellectui dinino vi vere sunt non comparantur vera comparatione. Adaequatio enim duplex esse potest , in actu, ob hoc scilicet ubi obiectum est actu intellecium , & inpotentia, ubio ectum non estiaria intellectum, sed possibile est intelligi,vientia intellectui hinnano e paratam uabilia dicuntur, quemadmodum intellectus noster po1sin bilis intelligere dicitur, non autem aetii intelligens. Est autem di fierentia inter esse rcelativum.Quod habet inteIlectus noster ad rem,&esse relatiuum, quod habet res ad intellectum,quis intellectus pendet arcturires autem non pendent ab intellectu. Et quia res.
cibi modis perpendi possunt, primo ut habent esse extra intellectum in suis lingularibus, alio modo.vdiu prehendunt tur ab ipso intellectis, seu quatenus ob ijciuntur intelainui per speciem inti gibilem, quamo igitur tutellectus. p speciem inte Iligibilem. ε
76쪽
representantem praedicata nature obiectae, inuestigat aliquod eius praedicatum, se
mans conceptum de natura illa & enunciat talem conceptum, vel praedicatum de reis, dicendo, coelum est corpus incorruptibile, homo est animal, inter rem ad extra,& ipsa-met, ut sic apprehensam, vel conceptam ab intellectu, conlargit quaedam con rmitas, quae presentatur per hanc copulam, est, opposito autem modo consergit disicinitas, si aliter apprehendatur, vel concipiatur, quam sit conueniens rei. Hanc igitur consermitatem communiter scribentes, vocant veritatem se aliter, di sirmitatem vero falsitatem,quae quidem sunt respectus, non reales, seά rationis consequentes operationem intellectus : nam remoto intellectu, res non concipietur consermiter, nec di tarmiter, ex consequenti tales respectus non consurgerent.
Adde, quod eiusdem ad seipsum est respectus rationis, cum non sint extrema realiter distincta: cum igitur hic respectus sit eiusdem rei, ut habet esse ad seipsam, & ut est a prehensa ab intelleetii erit respectus rationis;& quia duo includuntur in ratione forma- μν--- Ii veritatis, scilicet absolutum, & respectus, absolutilm autem aliquando est natura rei Vema intelligibilis, aliquando est species intelligibilis, aliquando est conreptus tarmatus, Screspectus rei ad intellecta, aliquando est ipsius intellectus ad rem,aliquando est realis, aliquando est rationis. Abiblutum inclusum in ratione veritatis,& veritas landamenta liter, sed non rmaliter, est ipsa veritas in entitate rei, respectus autem inclusiis dicitur veritas sormaliter. l l quia unumquodque solet definiri per suum s male hinc est, quod definitio communiter ab omnibus dari solet de veritate , veritas est adaequatio rei εe avio οὐδ intellectus, di pro eodem sumitur adqquatio, eonformitas, & similitudo Uel dici solet, - . uod veritas est entitas rei,ut conformis intellectui, siue speculati ,siue praehim; qua . oquidem aliter consormatur entitas rei, intellectui Practico,& aliter sipetulaetuo: nam intellectui praetico conssirmatur, ut cause Qq productiuς, & hinc dicitur vera domus , Mando contarmatur ides ipsius domus existenti in mente artificis, quae est causa producendi ipsam domum, de E contra falsa domus dicitur,quando dis matur eidem ides
existenti in mente artifieisi luee in rebus naturalibus dicitur verus lapis, verum aurum . quia conformantur ideis existentibus in mente primε eau' agentis ad instar artifieis ιconiarmatur autem intellectui speculativo,quia ab eo cognoscitur, sicut est, distarmatur quando aliter cognoscitur, quam sit. Ex his deduco primo, quod veritas Armaliter, Sesecundum essentiam est in solo intellectu,veritas autem rei in habitudine ad intellectum V-ι in creatum est in rebus, tanquam in causa fundamentaliter, Ze materialiter, quando vero ε- μ' res reseruntur ad intellectum, dum veritas ipsarum rerum dieitur reperiri in rebus i sis formaliter,& secundum essentiam,quia intellectus diuinus est efficiens res ipsas,desie etiam veritas transcendens & sermaliter,& secundom essentiam reperitur in rebus ipsis. Correlarium hoc est Sancti Thomae, prima parte, quaest. I 6. art. I. & de veritate,art. 2. Deduco de secundo, quod veritas in actu exercito, Ac materialiter,& tanquam in subiecto, etiam in sensibus reperiri potest. Docuit hoc Arist. 1.de anima, tex. I 6 I. ubi dixit. sensu et semper esse veros circa proprium obiectum que veritas non uniuersalis,sed paristicularis est. sicuti & sensus ipsi particulariter cognoscunt. Deduco de tertio, quod Ueritas reperitur in intellectu,in prima sua operatione, ut docuit Aristoteles s. Metaphys contextu ultimo, ubi posuit intellectum non decipi circa simplicia, sed in actu exercito, et tanquam in subiecto: reperitur etiam in apprehensione coniuncta rebus, ut diximus de mente Aristotelis, in prologo primi Perihermen.quod circa compositionem,& diuisonem est veritas, vel falsitas: in actu etiam signato reperitur ipsa veritas, tanquam
in cognoscente in ipso intellectu,qui iudicat res apprehensas: in propositionibus quoq; reperitur veritas, tanquam in signo. Dedum 8c postremo, quod propositiones ipse in quibus predicata sunt deessentia subiectorum, ut quando dicitur, homo est animal rationala, de leo est animal rugibile, dc comus erocitat, sunt sempiternς veritatis, siue res 'existant,sive non existant, semper enim ει ab qterno veritatem habent. Hoc quoque rotarium est S.Thomae,p. p.q. I .art. 3.&de veritate, q. I .art. s. quod etiam docet Caietanus I .lib. st.cap. s. ει multi alii grauissimi Doctores. Et sic apparet quid sit veritas,
77쪽
I v v x Dionysius Areopagita intuens naturam ipsius boni, . mPη de diuinis nominibus, inquit, Bonum est ditasium sui ipsius. Beatus vero Augustiniis, libro R. de Trinitate, docuit, bonum nihil aliud esse, nisi Deum, his verbis, Bonum hoc, &bonum illud, tolle hoc, & tolle illud, de vide ipsum bonum si potes, & ita Deum videbis, iuxta illud,
Nemo bonus, nisi Deus. Aristoteles libro t.Ethicorum, cap. I.dixit. Bonum est quod 3mnia appetunt. Cicero 3 libro Tustulanorum svoluit bonum esse illud, quod ab omnibus est expetendum: appetibilitas igitur est pase, visibimi sio ipsius boni, sicuti visibilitas est passio ipsius coloris. Verum quia appetibilitas dul psich μ' pliciter sumi potest , uno modo pro sundamento ipsius appetibilitatis , &sic appetibi
Ie isndamentaliter est de natura, & essentia boni, quod quidem secundum suam esse qtiam est aptum natum appeti ab ipso appetitu; & sic quando dicitur, bonum est, quod ἔ .. nia appetunt, si fundamentaliter intelligatur lige definitio, quam dedit Aristoteles , est vera, & essentialis definitio boni: si autem appetibilitas, seu appetibile capiatur pro relatione, & habitudine ad appetitum , sic potius est quidam descriptio ipsius boni, per proprietatem & passionem eius, quando dicitur, quod bonum est appetibile ab omnibus: sic etiam dicimus de visibili, respectu coloris, & de mobili respectu corporis
naturalis,quod potest capi fundamentaliter, & pro relatione, & habitudine ad motum. Aethul - Et quia appetitus est duplex, naturalis, de sequens cognitionem, licet in nobis appeti ei tus naturalis origine prςcedat appetitum cognoscitiuum, intellectivum, siue animalem , non tamen simpliciter praecedit, quia Deus est co noscens , & amans, idcirco eum ipse sit finis entium, eius appetitus est simpliciter primus: S quamuis secundum nostrum modum intelligendi, natura in Deo prFedat ratione intellectum, quia coim. . . ' munior est natura , quum intcllectus, non tamen sic est in re, quia ordo noster concis
piendi nullam dignitatem asterre, aut auferre potest omnipotenti Deo. Ordinando igitur appetentia, est inuenire primum appetens, & ordinando appetibilia, est inuenire primum appetibile, & ordinando appetitus cstinuenire primam appetitionem , noli bene autem adscribitur prima appetitio secundo appetenti, aut appetibili, neque primo appetenti. Secunda appetitio, aut secundum appetibile, idem secundum naturam ordinando in primo appetente erit primu ς appetitus, respectu primi appetibilis t misenn-- ideo Deo existenti maxime bono, ipse erit maxime appetens, maximo appetitu, maxim , m. ximum M pctibile proportionaliter: igitur appetitus intellectui: idcirco Deo existente maxime intellectivo, etiam ipse erit maxime appetens, &appetitiuus,ut docuit Aristoteles ii. Metaph. tex. 36. necesse est, ut illud quod est magis bonum, sit magis desiderat lim , quod si motor corporum Gelestium est magis bonus omnibus, necesse est ut si desideratus magis bonus omnibus . Vnde Auermes considerans verba Aristotelis ,
dicebat, quod corpora c elestia sunt nobilissima, & corporibus sensibilibus meliora, nocesse est, quod illud bonum, quod appetunt sit nobilissimum entium, εe maxime, quod appetit totum coelum in motu diurno, unde illud quod diligitur propter se, & desider tur inter haec principia abstracta, quorum unumquodque est aliquod unum simplex, Nelementum corporis , quod mouet est id, quod ex eis in fine nobilitatis & simplicitatis di unitatis,non decet ipsum Deum amare se, plusquam ipse sit amabilis, quia error esset ' in Deo, nec decet Deum se minus amare, quam ipse sit amabilis, quia in eo esset defectus, cum ergo natura sua sit simplicissima, &delectabilissima , sicuti in canto gradum is, sint I est intelligens,licuti intelligibilis; patet ergo quod appetibilitas si uitur bonitatem, , disibila viii de bonitas est causia quod res sit appetibilis. . Verum Sanctus Thomas p. p. quaest. 3. UM art. 6. diuidit bonum, in honestum,quod propter se appetitur,ut sunt virtutes; & delectabile, ut est quies existens in virtutibus; & in bonum utile, quod ratione alterius expetitur, ut medicina quae appetitur propter sanitatem. Diuus Augustinus diuisit bonum in bonum per essentiam,quale est Deus, de in bonum per participationem,quale est creatu
78쪽
hi Ex his cullgi, primo quod bonum non est passio entis in illa significatione,ut eis dicitisrde ente reali, & ente rationis, sed solum, prout ens dicitur de ente reali, ut docuit Arist. ειMer.tex. 8. bonum,& malum sunt in rebus, & ideo erit passio entis,prout est ex 2-- M. parte rei,desie conuertitur cum ipso ente,& non diiseri ab eo, secundum rem,sed solum- -δε με pase modo se Mum rationem significatam,ut stribit S. om.p.p.q. 3 .ar. 3 .& I .contra gen. μ μ t. pr.&de veritate,q. a I. art. v. Colligo secundo, quod de ratione boni sunt duo,alterum
ut materiale, quod est esse rei, & alterum is ale,quod est respectus,& ordo ad appeti- itiam; unde sicut verum respicit intellectum, sic bonum respicit appetitum,& per istum respectum disti irruitur a quolibet alio transcendente. Colligo de tertio,quod solus Deus est bonus per essentiam, idest non per participationem alterius, sicut solus est ens peressentiam, creaturae vera stant bonae per partieipationem, quia dependent ab mis Deo , licet positat creaturae dici bonae peressentiam , ea ratione qua haec dictio, secundum, crea-- ἀ es lentiam, denotat idem quod non per accidens, sed non prout ly secundum essentiam, dicit independentiam. Colligo & poslacmo, Mathematica esse bona,ea ratione qua suntentia,non autem esse bona,capiendo bonum pro existenti,& etiam iptinens prout existit: quia Mathematica sermaliter loquendo per se non subsistunt, sed sunt abstracta a materia sensibili, non autem sunt, ita entia Metaphysicalia, quia existunt, ut docuit Caietanus p. p.q. s. ar. 3.Materia quoque prima est simpliciter bona, non prout simplici- --- ster dicit tale saecundum essentiam, sed quia sine addito est ordinata ad formam, di ratio- is . ne illius ordinis, dieitur simpliciter bona,vi docet Ferrariensis 3 .contra Gentiles, c. io.
Ex quibus patet quid sit bonum, & quid eius significata. .
V N τ nonnulli docentes, Aliquid,& quid,esse si nonima,& non difflare ab inuicem, nisi ut ensis,& gladius, & vestis,ac indumentum Sed toto coelo aberrare videntur, quandoquidemcum serma sit illa qu dat esse rei, hine, primum quod Acitur in rerum natura, est ipsum ens, quod imponitur ab esse datum a sorma; Ze quia hoe esse sequieur in diuisio,
hinc fit, ut secundum transcendens sit unum; Se quia hoc esse indi nisum est intelligibile, propterea tertium transcendens est verum; efficitureria hoc esse in diuisuin, Si intelligibile,ut sit appetibile, & sic nascitur quartum transcendens, quod est bomimi &quia Aliquid dicitur, quasi aliud quid, ex quo oritur quintum a uid ais transte denta,quod dicitur Aliquid,deqiio est prςsens sermo.Vnde distinguuntur Aliquid, q& quis, & quid, & aliud: nam hoc adiectivum aliud,est neutri generis, & habet significationem inesseiaria, S: diuersitatem in substantia.Hinc fit,quod Theologi non utuntur hoc
videlicet,quod Filius est aliud a Patre, nec Spiritus sanctus est aliud a Patre,& F ilio, per rationem dictam,quia neutrum senus,quod exprimitur per aliud est informe,& significatur essentia c5munis,& quia Filius non est diuersus in essentia a Patre, propterea non est aliud a Patre, licet sit alius,& alia persona,& aliud suppositum. Aliquis vero est adiectivum masculini generis, unde dicitur aliquis quasi alius quis, & hoc significat alietate Assoris in supposito,propterea nec aIiquis,nec aliud,est transeendens.Nec etiana ipsum quid po- σομε μtest esse transcendens,quia quid dicit quidditatem significata per formam principaliter, adequale vero per formam te materiam: quandoquidem tam forma,quim materia sunt partes quidditatis,contra Auermem,& hine est,qubd per quidantelligimus ipsum quid-ditatiuum,quod significatur per praedicatum essentiale,vel etiam quid dicit declara iuu, di indicativum alicuius rei: nam per quidditatem declaratur, ει ostenditur quid sit res, puta animal rationale,quod est quid ipsius hominis,declarans,& ostendetis ipsum hominem. Potest etiam ipsum quid sumi repraesentatiuE, & sic species intelligibilis, vel actus si, --ifitelligendi,seu species expressa,quae dicitur verbum sunt quid,quia repraesentant quis ianuinetis ditatem, Si substantiam rerum .Quid quoq; potest sumi specificative,ut dixit Porphyrius
c. de disserentia, quod ditarentia specifica determinat senus, quod prWicatui in quid, unde tam differentia speculo,ut determinans,dicit quid, quam etiam ipsum genus d
79쪽
terminatum, mim sint idem in ipso homine. Potest adhue,& ipsum quid, dici conseipi
Ii i mo tiuε, ut passio quidelitatas, nam ad ipsam quidditatem, puta animal rationale,sequitur: M in um4. passis,quod est ipsum risibile. Patet isitur quomodo quis,quid,& aliud non possvnteiis - . lynonitria,& nullum istonam est transcendens,sed aliquid, ut docuit S.Tho. iusERὰ.ε cap. a. Et est communis sententia Philosophorum, quod aliquid est v nscenden*ἡqu conuertitur cum ipso ente,&signictatum eius est este diuisiim ab alio: unde quando aliqua duo sunt realiter idem, unum per respe m ad alterum, non potest dici aliquid , propterea ista propositio,homo,ut distinctus ab animali tationali, est aliquid,est talia, quia homo, & animal rationale non distinguuntur, sed sunt idem realitor; sic etiam p tentia intellectiva comparata ipsi potentiς appetiti , secundum illos qui dicunt inte
lectum,& Voluntatem esse idem,non poterimus dicere,quod est aliquid,quia non distin , guimtu realitem secundum vero ponetes intellectum,& voluntatem esse distincta entia . ' possutinis dicere,quod est aliquid: & sicuti cε tera transcendentia distinguuntur secudum rationem conceptam ab ipso ente, sic etiam & ipsum Aliquid,cum ratio sua sormalis di-- .in M. stinguatur ab ipso ente,& a ceteris transcendentibus,propterea non est nugatio dicere, en cns aliquid, sicuti neque est nugatio dicere, ens unum, vel ens bonum,uel ens Verum.
Ex his colligo primo, quod definitum non est Aliquid, respectu definitionis,quia defini tiam, de definitio sunt idem secundum rem,&rationem: patet ex D.Tho. 7. Met.leel. O.
Sed ne decipiaris, attenta,q, definitio,& de .itum positat accipi dupliciter, no m.άον quantum affintentionem definitionis,&definiti,& sic definitio,& definitum distinguuntur ratione : Alio modo. quantum ad naturam ipsius quod quid erat esse, & sic ipsum quod quid est . itistinguitur ratione ab eo cuius est. Potest etiam intelligi bisariam, uno modo accipiendo rationem ex parte ipsius ratiocinantis. sitie concipientis, S sic ipsum quod quid est,& id cuius est,distinguuntur ratione: alio modo: accipiendo rationem pro definitione ex parte rei ratiocinabilis, quae scilicet habet immediatum iundamentum in re,& hoc modo definitio &definitum non distinguuntur ratione, idest definiti Cne .ren ἰ Colligo cxliis secundo,quia Deitas non est aliquid respectu Dei quia Deitas,& Deus - -tia m. sunt unum,de idem rcasiter, & die t solam secundum modum significandi ex parto
intellis euris,& non ex pare rei inteli ctae: unde cum modu4 fgnificandi fiindetur super modo intelligendi Deus reaedi atur de Deitate,& Deitas de Deo,ut una uπ qmnes Τheologi conredunt, quod Deus est sua Deitas. Colligo ex his postremo humanitas potest dici aliquid respectu hominis, quia di stinguuntur non solum secundum modum significandi ex parte concipientis, sed etiam ex parte rei significatae: quandoqu*m humanitas excludit omnia accidentia in sui significatione quae possunt esse in ip omine, & propterea etiam ipsa humanitas no pN- dicatur de homine,ut diminus,quod homo est humanitas; & sic mani potuissemuS concedere,quod Gabriel comparatus sus Gabrielitati est aliquid, prout aliquid est transcens h-lit or dens : quia ut concedit S. rhom. in quolibetis, Gabriel, St Gabrielitas non sunt omnino G u. helitat . idem, sed differunt secundum rationem,& modum significandi, non solum ex parte comm ci pientis,sed etiam ex parte rei significatq: propterea no est concedenda ista propositi s labriel est sua Gabrielitas,sicuti conceditur ista, Deus est sua Deitas. Ex quibus manifeste apparet quid sit aliquiὸ,& quod eius significatum,ut est unum ex transcendentibus.
De ultimo transcendenti, quod dicitur res.
F. s secundum communem scribentium sententiam , potest dIci dupliciter. Primo secundum Grammaticos a ratus,rata,ratum; Δ quia ratum idem est quod firmum, & ideo res dicitur de entibus,tquae habent
sirinam entitatem, qualia sunt entia realia .ut lapis,lignum,& similiat Alio modo res dicitur &deriuari potest a reor, reris &quia reor est verbum importans actum intellectus, & rationis, idcirco res dici potest etiam de entibus rationis,ut sunt secunde intentiones. V t ergo rcs dicitur de entibus reali sin de entibus rationis,diversimode est transcendens, & quia
solus Deus benedictus habet esse firmum, & stabile, iuxta illud Boetii, immobilisque
80쪽
m-ns,danseunctam meth: li,circinipse solus dieitur esse prima res,de qua dicitiar hoc transcendens analogita, sicuti & ens ipsum. Potest etiani & res ipsa considerari, iec itedain Proprietates, quas haestio propria datura,ut secuti dum modum per quem fit apud Animam, di tertio secundiam proprietatem communem, quae ines h et,ab actibus animae, qui sunt subi jcere, πgdicare, componere de diuidere. Et se dum hanc triplicem accep
tioncm contingit rem tripliciter nominari, Vno modo per nomen quod indicat exii tentiam congruentem naturae lae, ut solemus dicere album,nigrum,quantum,de huiusnodi; Alio moάo secundum quod anima accipit eam per modum entis, & sic vocatur res: Vnde illud proprie dicitur res, quod anima cogitat, ut existens in rerum natiu a et Tertio p Odo contingit nominari per intentiones secundas, sicut dicitur genus, species, subie tum,Praedicatum: & quia sic hoc nomen res dicit medium inter nomen quod dicit puta formam naturae, & nomen quod dicit formam intentionis, idcirco non tantum essentiae conuenit,sed etiam personis; quam ob causam in diuinis dicimus,tres res,esse tres personas, sed noli tres essentias..Et huse significationi alludit ipsum nomen res, ut dicitura reor, ut dictum ςst, quod dicit ct ex parte animq; Alio modo videri u tura b hoc quo best ratus,dicit stabilitatem e e parre naturae. & ex pari: ehritatis, & sie tres res dicuntur una res summa, quae est diuina cisentia, ve docet Magister sient. dist. 17. i. lib. sient. si ita tres res dicimus. Et easdem tres res, quae simi tres peritinae, dicimus esse Unam quandam lummam rem, ut dicebar ira Aug. in lib. de doci Christ. res quibus truendum cst,sunt Pater,& Filius, de Spiritus sanctus; de S. Tho.P.P q. 39.art. 3.& I .sent..ilst. 2.q. I. art. 1.3c super Boetium de Trinitate, .s .ar. .dicit,quod hoc nomen res, est de transcendentibus: virde secundum quod pertinet ad relationem pluraliter prNicatur in diuinis, secunditin vero quod pertinet ad substatariam,singularitur praedicaturio propterea dicitur, quod Trinitas diuinarum personarum, eli quaedam summa res una, &C. Verum, quia Auicen. a Metaph. declarauit significationem rei per ad det quo aliquid est enunciabile: unde a posteriori docuit ipse, quia rebus accidit enunciabilitas quemadmodum respectus accidit nostro intellectui, siue litetesipectus in actu, siue in aptitudine, R ideo hoc nomen res dicebat ipse esse multiplex,quandoquidem de chymera enuntia-xur quod est figmentum; & de vacuo quod est locus non replatus corpore. & de Cς re, qui luit homo; de de Astichristo,*ud potest esse; de de Deo glorios inqui est stamia vis. Enunciabilitas quoque, dicitur de inali de de falsis propositionibus: quando ergo dicitur,quod unaquppae res habet certitudinem propriam,quae est eius quulditas,tunc ciset quaestio de negationibus, de de priuatioribus, S de modis rerum, de de entibus,que sunt
in anima, tuin re ectu intellectus, ut sent intelligibilia, tum respectu voluntatis, quae fiant voluntaria. de appetibilia,quomodoliabent firmitatem de realitatem, an veluti resti obilis,vel vires immobilis, silc etiam esset dubitatio de tempore,quod non habet esse, nisi aut ma existente; idcirco res potest conliderari sicuti Edens, cum quo reciprocatur, conuertitur, videlicet secundum eis: amplum,& latum, prout derivatur viro q; modo a reor,reris,de a ratus, rata,ratum de secundum quod proprie viriuatur ab v no istoruin, ec sic ample, de minus ample dies poterit. Ex hoc colligo primo, quod respectus derelictus in obiecto cognito per opus intelle pus,aut volito per opus voluntatis, quod aliqui vocare solent relationem rationis, non potest dici res ab intrinseco,quia obiectum nominatur in litum,aut cognitum de nominatione extrinseca accepta ab imentione in anima, aut volitione, non autem de nomi-oatione intrinae . a rei pedita existente in obiecto ἐ non enim intellectus noster. est vis emissiua,operando in eo, quod intellectus intelligit,cum non operetur extra mittendo, sed intrat re ita etiam paries dicitur: visiis, respectu visibilitatis extrinsece,non auten intrinsece, ut d et Arist. 3.Metaph cap.de relaticis. - Colligo de secumis , quia quidditates in potentia obiectiva, non sunt res extra antimam,sed potius luntrespectus derelicti per opus intellectus comparantis,quia potentia obiectiva non est in rerum natura. cum non detur, nisi potentia activa,S: passiua,de ista entia exiisentia in potentia obiectiva, potius dicuntur esse in potentia activa agentis, Vel sunt pollibilia logice, quatenus possibile dicit non repugnantiam terminorum, sed non dicuntur res, S entia, quae hali mi aliquam firmitatem, Q existentiam . Colligo de possiemo,decem pr dicamenta elle entia realia, loquendo primo intenti naliter, contra illos, qui asserunt praedicamenta nanere ad ens rationis, nisi velint