장음표시 사용
71쪽
eionum et q. Usus librorum, atque magutrorum: lim ut a breviter exsonamus. ε 3 I. Inter externos errorum sontes primo loco nu meramus linguas, quae totae sunt ab hominum aut invitate , ct arbitraria vocabulorum ad iddias , Ide Artim que objecta significandum ina politione: eui postea in atu laxa totius humani generis commercio , α doclexa tis beneseio adiuncta est litterarum inventi O . Linguas omnes esse impersectissimas , a nemine negabitur , quι earum naturam , originem , auctores , uium , Cc
nem philosophico more perpendat. ae crica In xuas logico in opere scitu necessaria duximus, lupe Hus exposuimus. Earum imperfectionem ps aeter alia iam iam indicanda, id primum evincit , quod imi Dominum ingenii . ac Societat in opus , α ut superius probavimus. Quaenam vero sit linguarim impersectio . non melius , quam ex Iriectione , T Rin singulis desideratur , dignosei potest . Μ lorem liaeuae cujuscumque persectionem haec potauimum la ciunt , verborum copia , vocabula sonora , pronun Elationis saeilitas, ordinatae loeutionis varietas, com v sitarum vocum numerus, multitudo , verba tandeminumero sono accentu passiones animi , aut oblecto Tum proprietates exprimentia . Quanta Vero X nesseapitibus linivarum omnium imperiettio,. quoa Prae sens institutum attinetὸ earum nostrarum Oblecto, indole, assectionibus inter se diversarum numerus Vincabula ad eas exprimendum inventa i Imit et innumeras sere doloris species inter se long versas unusquisque nostrum molesto eκ perimento n-rimm ; amplissimumque de iis idearum numerum eri su Etam paramus ἀφ illa tamen Omnia cbi ct
hinc duplici ex capite in errorem inducimur, I.qNoa
de ideis etiam, dolosumque divellarum sensu mVenire non possimus: cum enim nostrum qu . s. num verti doloris sensum minime percisti amas , oran, nec ne, set tiamus, atque exprimamus , dum capitis v. g. dolore laborare dicimus , penitus
Quod non modo dolorum diversitatem, qnes diversa, in illam etiam , quam unusquisque no strum in se ipso semiat, eodem nomine significamul, quid tandem eo vocabulo intelligendum lix ,ς .
72쪽
mis , omnino ignoramus . Quod de doloris nomine . Id ea , objecto dicimus. de infinitis aliis dictum habe. Plura , atque diversissima objecta re, aut repraeseneatione distincta , eodem vocabulo signifieantur: aliud scriptor, aliud lector eodem nomine prolatum intel 1igunt. Primus hic linguarum defectus, ct obvia errandi occasio ex physica hominum conditione or i.
mem ducit e neque diversas tantum variarum natio rum linguas complectitur, sed in una quoque eadem. que lingua loeum habet. ἀλω732. Praeter haec maxima etiam vocabulorum penum
xia linguae omnes laborant vel ad illa externa obtincta significandum , de quibus convenire facile post mus. Unde fit , ut plurima , praeeipue si in familiari, ει quotidiano hominum commereio posita non sint
mullo notentur nomine e multa praeterea inter se di versissima eodem vocabulo Exprimantur e ex quo duci. haec proveniunt, magna verborum, idearum, sensu
ambiguitas , & derivata inde errandi oecasio ; dum aliud auctor scribendo, aliud nos legendo intelligismus. Visitor id potissimum in mortuis linguis , Latisna , Graeca , ic aliis, quae magna e X Parte perιerunt .
neque ab ullo hominum edisci perfecte potiunt, L eum id pariter saepissime habet, cum alienam lin
suam , etiamnum vivam , grandiores edi scimus, te gimus , audimus , loquimur . Qui argumentum . de quo. agimus, profunde meditantur , facile conve niunt , vix.fieri posse , ut alterius gentis linguam a- . liquis perfecte edi stat , qui non suerit a prima puere tia inter illam gentem educatus, 3c una cum lacte , familiariqEe conversatione per plurimos annos eontinuata penitiorem vocabulorum senium paulatim penetret e eum enim neque ulla lexica , neque libri ,
neque gramaticae praecepta tradunt. Linguarum carodo, de medulla in familiares nationis ideas , cogitan dique modum refunditur , qui ad lucum , tempuε , clima , gentem , mores, leges semper resertur , in iisque.tandem innititur e Uno verbo, quae idearum, eadem debet esse dc voeabulorum schola , δέ utrumque una simul eomparari. Eos propterea merito r deas, qui penitiori , atque perfecta plurimarum linguarum cognitione praeditos se se iactant, aut ab ariliis ea laude commendantur. Plerumque accidit, uequi ea linguarum cruditione tantopere praedicantur s
73쪽
ne maternam quidem satis calleant , quantumvis ininetegra 'hominis vita, nativo solo semper acta, tam
quam perenni maternae linguae schola diei quodam.
modo. possit . ' V733. Inter externax errorem eaussas a sola auctori
Tate pendentes sseundo loco recensuimus Instituti mem a parentibus , nutricibus, paedagogis, & aliis puerilium annorum moderatoribus, di ducibus aecep eant: tempore tamen, atque errorum fertilitate num
cupari debet prima . Elaee illa, sane aetas est, iique doctorest unde & maxime noxia, & amplissima emxorum multitudo in humanam mehtem & animum derivatur. Noxior quidem hae potissimum probant . a. quod tenella mens a summis tenebris in lueem dita , omnium 'rerum ignorantissima , improvida , &quasi nuda tabula , nullis adhuc coloribus depict4, eiendi tamen maxime cupida , quidquid in sensus cadit , avidissime arripit st eamquΘ vaeuam penitust eupent , & per tot annos obsideant, & confirmentvarum aeeuratae , aut salsae rerum ideae , obiectis ma- Ie toneordes, male explicatae, male intellectae. Quot aenam per tot annos sensibus arripimus y quaenam in supradictis magistris doctrina , in pueris Vero perce elonis saeuitas λ 2. Tenellae menti quasi tabulae molli cera obductae , nondumque rerum imaginibua exaratae , quidquid ea aetate audimus , aut aliis sensibus usurpamus , profundissime imprimitur , .e xaqne aetate 'sensim indureseente . tenacissime per totam vitam , tamquam instructilianum inutilium Terum penu asservamns . Optim ad rem Hor
rassa diu. . . . , sq. - Nostramee erga parentes , nutrires , ma-: utros illa in aetate reverentia, & amor a naturanditus , lacte , & beneficiis nutritus , ration confirmatu in caussa est, ut nullo alias eriterio praedi ti . omnes eorum sentias suspieiamus, indiscriminatim probemus. pro aris, & focis propugnemus. Toti ab eorum verbis , sensu , & sententiis pendentes, ii tς-naeissime adhaeremus r nisi eam postea rerum doctrinam sudio, diligentiaque nostra assequamur, eaquomentis
74쪽
i mentis claritate , eriterio , ct animi indole compa i rati simus , ut primis illis rationis crepusculis dissidentes . quidquid pueri ediscimus, iterum recenseamus, & ad tydium lapidem examinemus. Quam sines Ietum scientiam . animique indolem cum non multi as natura sortiantur, pauciores studio , & arte colant et mirum non est, si maxima pars hominum & nascuni tur, & vivunt, & moriuntur post maturam aetatemi pueri e alii post alios, quasi pecus , insequimur , rei male perceptis ideis priora illa aetate comparatis, reii in naturam fere ransmutatis sere semper insistimus. q. Eorum tandem , a quibus instruimur , ignorantia
utramque argumenti partem , quod noxiis aeque , a multis prima illa aetate erroribus imbuamur, evincit . Quanta illa sit, & quam late pateat , tum so- Ium intelligimus , cum scientiarum supellectili satis instructi matura jam aetate, & studendi curriculo pene emenso antiqua priorum nostrarum id earum vestigia relegimus, & grata recordatione revis mus . inuod toti animali ν humani speciei , ratiocinandi facultate alias praeditae, sollemne est, ut rationis usu , & ratiocinandi labore praetermisso , fide potissimum , mque aliorum auctoritate duci ut plurimum amet, id in prioribus illis vitae annis necessitate quadam peragimus e sensui, & auctoritati immatura ratio cedit, &i . quidquid sub sensum non cadet , humana fide tenemus . omni rationis evidentia destituti. sensuum sallaciis circumventi, rudibus, atque ignorantissimis d cibus commissi , a quibus continuam plurium annorum lectionem accipimus , quibus erroribus non imbuimur a. Alia multitudinis errorum caussa est objectorum . Terumque multiplicitas , quas illa aetate , iisque doctoribus accipimus r quid enim primis iis humanae rationis crepusculis incautis mentibus non attingitur δpraeter omnia vitae civilis, & humanae societatis .
atque eommercii elementa , quae tum temporis ed
remur, mille passim ideas ad artes , atque scientias , ad mores , religionem , leges . & consuetudinem spectantes comparamus , quibus omnibus plures sempererrDres irrepunt . Communis mali cognitio eruditos quam plurimos eo adduxit, ut de praesentanei remedii inventione serici consulerent , meditarentur , & cogi tationes quisque suas circa animalis humani educati
nem peragendam publici juris sacerent: problema qui-
75쪽
dem antiquissimum , solutu , siquid aliud , di mei lib
mum , immo & generalis solutionis forsitan incapax . Climata , & locorum temperies diversa , varia prae terea nationum indoles physicis carissis, natalis soli propriis, respondens eam in hominum indole, mente , animo , & corporum viribus diversitatem inducit , quae una eademque methodo , ac regulis dirigi non possit . Alacrem , robustum , audacisque animi Hispanum perinde in Europa educare, atque mollem Indianum ad AEquatorem in lucem editum, & commorantem , neque locorum temperies, neque nati in mum indoles pateret Ur.
13. Errores ab institutione imbibiti , quos hactenus
attigimus, ιnfantiae praeiudicia nuncupantur, quos Ralii consequuntur errores , nationum praeiudicia appellati . Praejudiciorum nomine impraesentiarum intelligimus falsum que meumque de ' re aliqua sensum , atque opinionem , citra prudens ejusdem rei examen ignorantia nostra, imprudentia, praecipitantia, levita Te, aut Effectibus admissam , atque retentam . Si se nerali alias vocis significationi insistamus , quod cum que de re aliqua verum vel salsum judicium, aut animi praeventio , quam mente , aut animo probamus, antequam. sententiam feramus , praejudicium appellatur : hoc tamen loco vocem ad erroris tantum si gnifieationem contrahimus , quae & nomini magis prinpria est, de Logi eae instituto magis convenit. Maximam opinionum nostr3rum partem citra ullum examen homines ut plurimum amplecti niur r de commu ni hominum vulgo verum id esse nemo inficiabitur: Praeterquam autem quod maximus studentium, & litteratorum numerus vulgus existit , nullus hominum est , quem circa infinitas sere res, artes, scientias inhumano commercio, & societate positas, cultas, ¬issimas rudi ori vulgo merito non adnumeremus.
Qui vel maxime de ingenii proprii acumine, studiis ,
eruditione, scientia efferuntur , post longaevam vitam inter libros contritam , ad quam libuerit vulgarium artium officinam deduer ea nutum doctorem , nihil nisi Delphi ea oracula ructantem , ut cum opifice de ea . quam profitetur , arte, materia , instrumentis consa-huletur, persuadeas r halbutientem 7o. annorum pue-Tum non modo linguae propriae. τ' um 3c communisis marum rerum ignorantissimum ridebis . Passim haec agitur
76쪽
aeitur in circulis comaedia, ut qui in an aquissimorum vopulorum moribus , inutilibusque aliis rebus inquirendis insenuerint , nostrorum temporum historiam , rei que ali/s ad humanam Societatem necessarias turpillime ignorente interim tamen de omnibus pene rebus
ratiocinamur. Praejudiciis iSitur plena sunt Omnia, iis , inquam , quae lassitatem secum temper habent, cepra quadam errorum specie usurpantur. Pro varia eo rum origine, objectis , atque modo , quo in mentem nostram insinuantur, imbibuntur, altatque In animum radices immittunt, multiplices etiam , Cc Variae prae iudiciorum species distinguuntur. Omnes , quantum ad praesens institutum artiuet , ad tria haec capita revocantur, praeiudicia infantiae , pr judicia nationis , prae
judicia ex utris e mixta . Praejudιίι a rnfantiae illa dicimus , quae puerisi aetati , animae , tensibus , quacumque de gente sis, humanae conditionis vitio conveniunt , ct communi institutione hauriuntur. Ur redι ria nasionum illa dicimus , quae lingulis nationibus propria existunt , a gentilibus Opinionibus, α i eis foventur . & generantur , atque a parentibus ad hii ossuccessione perenni transmittuntur . Cum nationes di co, peculiares etiam respublicas, civitates, caetus , Communitates, hominum ordines, tectas intelligo, in quorum singulis sua ut plurimum praejudicia vixere , communis experientia docet. Μιπια denique prae udr-cia nuncupabimus, quae cum in iis, a quibus. Imbitu mur . nationalia sint , nobis tamen pueris initillantur. Homo a praejudiciis omnibus immunis monstri
species esset: adeo late serpit hujusmodi malum , adeo
asse tibus ducimur , veritatem examinandi laborem fa gimus, & ad judicium nostrum de rebus ferendum citra debitum examen proclives existimus. Sis quantumlibet philosophus, veritatis , doctrinaeque amantis- .
simus , ab affectibus liber ; cum infinita plane ignores , quam plurima autem penitius enucleare per tempus , humanique ingenii vires non liceat ; mille vulgaribus erroribus imbuimur . Integris nationibus , atque civitatibus , perinde ut singulis hominibus , haec conveniunt. Sunt illae scilicet morale. atque politi- Cum corpus , quod peculiari etiam cogitandi modo di.
rigitur . Gentilium prae iociiciorum fontes ut de iis in specie loquamur , ad quae cetera iacile reducuntur j sunt iii- animi passiones , atque affectus. qui-
77쪽
bus aliae aliis onponuntur nationes , se se amant rebus propriis student, alienis invidente Religionem. patriam, mores, leges, icientias, artes, milleque ali objecta spectant. 16. Infinita singulorum exempla quotidie in sing lis triationibus ait ima flveitinuis . Apud Mahometano, Christiani omnes tamquam eanes habemur , aeterno eorum odio dient , & religiosae aversionis objectum, quos nulla post mortem felicitas maneat . En religionis praeiudicium ab Alcorano et ad itum Μa homet an rum Omnium animis profundissime infixum , & ei tra illum omnino eximen quod per legem pariter non licet assertum . Quanta infle absurdissima praejudicia, tyrannicas, & inhumanas conclusiones legi na-- turali, humanitati, rationi oppositas non deducunt Hominem tamquam canem, apud te sat uer quae inde tibi in eum liceant, facile videas. Anglicus h mo in maxima illa , quae Anglorum tantum est, opinandi , loquendi, scribendi , atque credendi libertate educatus, probare , atque ferre aequo animo non m test, quae apud ceteras nationes est , coereitam legibus licetntiam , dc libertatem intra angustos fines conclusam, multa ex adverso reliquae nationes reponunt , quibus Ec Anglica libertas, & eonsecuti ex li-hertate mores improbantur r utrinque praeiudieiis agitur . Iurisconsultum in Romanarum, ac municipalium legum studio contritum, hominumque fortunas, vitam , mortem pro rostris seeundum leges ad ejus a hi trium interpretatas statuere, ae dijudicare assu
rum, quid de P laos, solutaeque Eloquentiae, physicae , ali arumque naturalium scientiarum amoenita
te, de utilitate sentiat, interrogar omnia haec apud se si ei haberi . audies . Quod si de rebus quibus- eumque in confabulationem ineidentibus non tacendi pruritu agatur , ut sollemnis est hominum mos; quae ille non effutiet inania praeiudicia Quae de iurisperito exempli caussa dicimus , de ceterarum artium , scientiarumque professoribus pariter est i
37. EMeax, atque universale praeiudiciorum omnium remedium esset, si, non modo illa, quae insa tiae sint, sed nationis etiam , de ut verbo dieam , singulas nostras opiniones praecipiti iudicio , 3c citra examen olim a nobis admissas, ad incudem semel re
78쪽
' voearemus, & fecundum veritatis criteria supelius adstructa probanda , rejicienda', aut in medio relinquenda decerneremus . Id tamen Platonicum potius consilium , atque idea , quam praejudiciorum reme. dium in uia tandem adhibendum centeri debet . Omnia enim, immo praecipua solum rerum capita plurimorum annorum cursu probata , atque confirmata revisere, discutere , & secundum criticae regulas dirimere , otiosi aeque , atque diligentis philosophi opus esse potest . atque problema , reliquo hominum numero , qui integrum sere humanum genus complectitur , proponi nequaquam debet . Praeter alia , quae sparsim tradidimus , errorum remedia, duo haec in rerum usu semper considerare juvabit r I. ut quale de rebus nostris judicium ferri debeat, agnoscamus ἰ quae nostra de aliorum hominum praejudiciis mens sit, prius in spieiamus: alios aliis judices vicissim esse oportet.
Σ. Quid homines doctrina , prudentia , & inge.
nio clari , quos nostra nationum praejudicia mi ni me tangunt, solaque ratione , & natura ducti , de iis sentiant , audiamus : eorum sententiam . ut nostram adoptare , si non semper Veritatis , prudentiae tamen argumentum existit . Id extra
dubium est , mentem , & animum a praeiudiciis liberum naturali indoli tribuendum esse , & inter peculiaria Numinis dona numerandum ἰ quod 1iusio, & arte colere quidem, & perficere, enicere tamen non possumus.
738. Librorum tandem, atque magistrorum auctoritatem inter externas errorum caussas postremo loco numeravimus . Utrumque in idem recidit : quo hominum auctoritatibus, & sententiis scripto mand tis , aut viva voce probatis ducamur, & instruamur. minimum inter se differt. Tam libri, quam magistriveritatis interpretes esse semper deberent , ignarae mentis duces , atque scientiarum , & artium clavis. quae nobis obscura reserarent , & ab errore tutos ducerent . Utcumque id ab utrisque accipiamus , non parum curae opus est, ut ab utrorumque lectione n xia in nobis praeiudicia non ingenerentur . Librorum ,
magistrorumque usus institutionis loco habendus est equorum discrimina haec potissimum sunt e magistros
per aliquot tantum juventutis annos: udimus i ab
iisque, ut velum fateamur, non scientias, di artes
79쪽
edi se imus, sed ad diseendum dirigimur , viam meth
dumque edocemur, qua nobis deinceps derelicti mori. stratum in scholis ad scientiam iter marte, viribusque nostris conficiamus. Libri eic adverso nobis sunt continuata ad mortem usque instituti O, perpetui duces , atque magistri , quorum usu . ductu , continua lectione, atque meditatione brevius, longiusve peragramus iter , ad majorem , minoremve pro labore quisque suo, studio, & ingenio conscendimus altitudinem. Ea, qua vivimus, aetate & magistrorum , &librorum numero obruimur , at fatigamur. Utilissimam hane esse dicas ad vivendum artem hoc saeculo inventam , & cultissimam: numerosa adeo rei intritisque examina quotidie in lucem prodeunt e quorum pars maxima , ut est rebus humanis scillemne , ad propositum sibi finem assequendum inutilis . aut noxia esse tristi experimento deprehenditur arsy. Sed ut de libris primum loquamur, qui sunt
totius humanae scientiae , nostrarumque idearum cu- 1 odia , & immensa humanae montis errorum promptuaria r Eo scribendi pruritu, atque mentis vertigine
praesens haec, & effluxae iam ab uno , & amplius
saeculo generationes aguntur , ut inter principes hujus temporis passiones recenseri debeant. Sed ad docte scribendum scientia, atque eruditio requiritura magno labore , & mentis contentionibus duo hae e comparantur . Inventum est malo remedium, quo de evItetur labor , & non deponatur ealamus: ad serροhendum prius, quam ad cogitandum accingimur. Nominis commendatio, honor, panis, fortuna scribendo quaeritur e diuturnam moram pati ista nequeunt et
labori , diciturno itudio , longisque viarum ambagibus evitatis , saltu scopus attingitur, calamumque ad alios docendum aecipimus, cum nondum quid do cendum sit , didicerimus. Eo sane res est deducta . ut apud Anglos auctorem librorum agere dicantur, qui libris componendis , atque in lucem emittendis vaeant; re ut alia reipublicae ossicia, haec etiam a uinctorum ars tractetur, perindeque, ut artiscem, ita auctorem quis agere dieatur. Consequens inde est, in infinita hae librorum farragine , quibus obsidemur, maximam eorum partem penitus esse inutilem: aquamplurimis cavendum nobis esse; eum praeter i- ι
80쪽
norantiae auctoris argumenta pernitiosa saepe letori incauto venena pr pinem. Parum, crediderim, tempore absumus , eum fautores suos utraque huius problematis pars numerabit, utilior aut periculo rhumano generi fuerit 13picae artis men , ut utilissimam artem cum pernicioso artis abu
6o. Haec cum ita sint, in tanta pessimorum libro-Tum copia nec ellarius est delectus: atque prima haec esse debet ad studendum , &.sciendum scientia ..bea de hoc ite tum infra dicemus. Interim , quod magis ad rem nostram est in libro auctorem temper videas . peculiarem scilicet hominis indolem, chararierem . a nimum, ingenium, cogitandi modum, quae sint Il lius id ge , praevidicia riationis, ferent lae , ordinis ,
religionis , & alia hujusmodi . Rarum est
ficillimum, in hisce humanae mentis productionibus exactam scriptoris picturam suismet ideis lineament rum , colorumque loco expressam non invenire . Sen sim haec in incauti lectoris animum insinuant r), eaque ex librorum lectione praeludicia, erroresque haurimus , nisi ad indieatam lupemus criticaerem Omnem e Xaminemus, quos, si ab eorumbus viva voce institueremur, in animum ipsi noli rumin stillarent. Cetera, quae ad librorum usum attinent, ct in opere logico ad mentem dirigendam inlli tuto praetermitti non debent , paullo infer Ius pro
.y'r6i'. 'Non eadem modo a magistris, quae a libro
rum lectione , timenda sunt praejudicia, Ied muto plura , atque majora. In magistro enimvero non modo auctorem, sed vivum librorum exemplar, In libro vero auctoris copiam agnoscimus. Rerum tamen ordinem inversum hie esse animadvertimus: Ionge pluribus . atque majoribus mendis exemplar , quam eΟ-pia , atque tabula scatet. Quidquid limatius , magis prob tum , selectiores tantum Ideas , meliori , Potest , Ordine , claritate , elegantia i atque methodo dispositas in libro producit auctor: Ρna contra in auctore ipso, atque vivo exemplari, ut humana iere omnia sunt , probanda improbaridis , mala plura relicienda paucis bonis admittendis permiκta , errores, praejudicia, dubia, vitiosas animi irassiones, ta ,