장음표시 사용
151쪽
Nostri Interpretis tinctu India colores,pleriq. expon mi optima tinctura colorum Indicorum, quibus optima quaeque inficiuntur, unde Virgilius,Dτ- dum purpureo sequir Ῥiolaverit oriro ebur. S.I homas di alii malunt intelligi diuersorum colorum gemmas & lapillos pulcherrimos quos India funditi apposite, nam Chetem Hebraeis, pretiosa quaeque, & insignia notat:& margari. tas, ut liximus. Curiosiores existimant,non aliud dixisse Vulgatum quam quod Hebraice legitur: tinctosque Indiae colores, intellexisse aurum Ophir.
Critici rixas Interpreti mouent: immerito, qui recte nouit Chetem aurum is significare ut Canticor. I. v. I a. & Danielis I sed diximus Chetem signifieare aurum a nota, macula, vel colore et insuper S. Hieronymus Epist. i mad Principiam elucidans illud Psalm. q. Afriit regina a dextris tuis inventis tu deaurato. quod Hebraice esLIn amo Ophir Becberem Ophiri ait, Aquilam o, Quintam & Sextam Editionem reddidiise,fin tinctura Ophim subditq. S. Hi ronymus:Ophir genus auri est vel a loco Indiae,vel 1 colore nomine indito lEt Plinius L. h. 3 3.Cap. 3. Aurique experimento ignis est, ut simili colore ruisbear,quo ignis: atque ipsium obrysum vocant. 3 Et S. Isidorus Lib. I 6. Etymologiarum, Cap. i . Aurum obriaeum quod obradiet splend*re, sitque coisIoris optimi. 3 Et Thraenor Mutatus en colar optimus. Hebr. betem, au
rum. Et Iob 3 s. 24. Noster, chetem, vertit obrigumis
Ergo quod aurum Ophir siue Indicum esset optimum, & prestantissiliueoloris, instarque ignis ruberet : unde aurum obriZum plerique vocatum
putant quasi Opi,iriaeum, idei , ex Ophir; Ophirm a Feen, hoc est, suIgere, splendescere duci queat et pro Ophir, scite dixit Interpres tinctos Indiae ci=lares: hoc est,aurum quod india fuistentissimum di pulcherrimo colore gi. gnit & tingit. Viae Lib. 3.de Antichristo Cap. Σ .Sed haec hactenus, Pinedam
Pro Soham Uulgatus Sardonychum posuiti sed Olympiodorus & omnes alij interpretes fere obseruant Nostrum pro uno eodemq. lapide sumpsisse onychem & sardonychem,cum eos voci Solum su pponere promiscue interis pretando in Scriptura solet: ob id forsan quod ut praediximus superiori Capite , agnatae gemmae sint, & una ex altera coeat et vel quod Soham generale nomen sit ad utramque: sed utram Vulgatus determinate inteItigati inceristum. Sardonychem fuisse pretiosissimam illam gemmam Polycratis Samio. rum Tyranni, Herodotus Lib. 3. Cicero Lib. D de finibus, Solinus. Cap.
36. assirmante habes historiam descriptam 1 nobis Lib. 6. de Antichrs
At cum abunde praecedenti capite docuerimus ex Plinio, Sardonyches &onyches in India & in Arabia gigni, Pater Pineda argumento ex Sardonyche Polycratis, quae fuit Arabica teste Solino, re ex patria Iobi, putat hunc sanctum Uatem hoc loco locutum de Arabico Sardonycho pretiosi minor At nos meliori coniectura, quod Sardonyches Indicar sint meliores, Ac numero. siores,auctore etiam Ni Io Metropolita; & quod lobus loquatur de Indi a; Sequod proculdubio ad locum Molis Genes a.de auro,margaritis, & onyche terrae Indiae alluserit,aptius existimamus, intellexisse de Sardonycho Indico pretiosiissimo. Ceterum cum sacratus Moses terram Indiae Hevilath quam Ganges in-
152쪽
terluit, a serati gemmarum prouentu mirifice commendauerit; ostendamus iam ex Auctorum externorum quoque fide & ex rei veritate, rissime id ab eo perscriptum de Iudia, potius quam de alia regione. Quintus Curtius GEM uis iu- Lib. 8 .Rerum Alexandri, ita de India prodit; Diues regio habebatur, nom, A Q auro modo,sed gemmis quoque.J & in serius et Aurum sumina vehunt,gem yy τε mas, margaritasque mare littoribus infundita neque alia illis maior opu- lentiae causa est. 3 Sic ille. Plinius Lib. 3 ν. Cap.r 3. Gemmiseri amnes sunt Acesines & Canges t terrarum autem omnium maxime India.J Et Lib. 3 3.Cap. I. Turba gemmarum potamus, & smaragdis teximus calices, ac temulentiae causa tenere Indiam iuuat.J Sed de Indicarum gemmarum opulentia atque praestantia, plurima Plinius Lib. 37. a Cap. . ad ri.& Solinus Cap. 3 sintque innumeri Recentiores: & nos non pauca Lib. 3.de Antichristo, Cap. a a. & Σ3. Sed de Gemmis Regni Sinarum Ioann. Gonetales Lib. s. Hist. Chinae Cap. q. prodit, vectigal annuum gemmarum,quae pluribus locis toto regno effodiuntur,pendere Regi Sinarum quaterdecies centena septuaginta millia aureorum.
Tlucidatur locus Ecclisiastici ag. Vers. 3 . Qui implet quasi Phisoni pientiam , & sicut Tygris in diebus nouorum: qui: .., adimplet quasi Euphrates sensum i & assistens quasi Geon in die vindemiae. p. XLUG.
E C T E,Iansenius atque Palatius annotarunt ex Graecis, re. latiuum, ad nullum suppositum commodius reserri pos. se quam ad Deum: qui sapientiam,& sensum, hoc est, intelligentiam & prudentiam abundantissime& plenissine homini bus profundit , iustar ingentium istorum numinum magna
vheriore loci interpretatione ExpIanatoribus relicta, pauca tantum e proposito annotabimus. Paulus Palatius cum in sententiam Eugubini & tabli propendat,nec Phison esse Gangem,nec Geon Nilum; haec in Com. mentariis huius loci perscribit et Memor sum legisse me in Avicenna, di i eius explanatore Npago,in regione Corasena, seu CaraseoR, quae non Jon. gedistat a Persia, esse fluuium Nilo multo maiorem, qui vocatur Gelion tquem Arabes una consensione dicunt, eum unum esse ex quatuor illis fluuiis Paradisi. Vide Al pagum an verbo Gihon. Nescio vero an docti patientur Phison esse Phasin, qui sua magnitudine dignus est, qui ex Paradiso oriri dieatur. Oritur etiam in Armenia,undie sere Tygris & Euphrates nastuntur
Lege strabone Lib. D. Vtcum sit,nescitur qui fluuil sint Phison & Sehon.3 iti eoήλ..hΗie ille. De Phasi clarissimo Ponti amne Plinius Lib. O.Cap. q. S alii At Le- Μ Α a . ἡ ἰctor ride Geonem in Corasena Nilo maioremunept ijs Arabum somniatum,. csoks u NiStraboni Plinio, Dionysio, Melae,Stephano, & cunctiSGeographis ignoratu. Lo M , o
153쪽
siastici Interpretes, hoc loco Phisentem, & Geonem nullos alios agnoscunt: nisi Gangem di Nilum. Quod etiam Bellarminus Lib. a.de Gratia Primi Hominis Cap. I a. recie confirmat :& assentitur Prat labor noster Ystella in x. Cenes Elle Phisonte & Geonem,hos a Sapiente nominatos, illosmet a Mose Genes a narratos, nullus umquam dubitauit: sed quanto cum Auetorum
pondere su perius otandi musti Geonem Nilum,& Phisontem Gangem pScite Ianscnius ti Bellarminus annotarunt, recenseri hic ab Ecclesi isticoquatuor haec ingentia flumina ex Paradiis emanantia, non eo ordine quo ea Moses descripsit, sed eo potius quem nunc in situ orbis obtinent; nam sprimus ab oriente fuit Canges, deinde Tygris, post Euphrates, postremo Nilus Occidentalior. Ferme omnes illud , i nutibus nouorum . sic intelligunt, quasi tempore veris, quando Ductus noui producuntur , Tygris magis inundare soleat, &campos implere. At non solus Tygris sed& Euphrates in Mesopotamia
stato tempore crescunt, ut postea dicemus. Mensis nouorum , vel nouarum frugum, meminit Scriptura non semel; quem in vernum rempus incidis N in quo Israesitae ex Aegypto egressi sunt, asserit Exod. i 3. q. Hodie egredL R. mini mense nouarum frugum. Et Cap. 2 3. a s. Sicut praecepi ιιbi ιempore mensis OVORUM' 'novorum, quando egressus es de Aegypto. Et Cap. 36. S. Sicut praecepi tibi in tempore menses nouorum mense emm verni temporis egressus es de Ae 'plo. Deuterono j Io. x .Obserua mensem novaxum strium, o verni primum ιemporis facias Phase Domino Deo tuo: quoniam in dio mense eduxit te Dominus Deus tuus de Aeopto. ibus locis pro mense nouorum, seu nouarum fingum, Hebraice
2Qκ emn est chodes Abib,mensis Abib : porro Abib Septuaginta Interpretos Chaldaei
quis ABIB. Paraphrastis, & Noster Latinus,nouoS fructus , vel nouas fruges exponere solent. Rabbini putant esse spicam cum culmo, vel calamo: sed ferme omisnes eum Elia in Thisbi, S Pomario in Τsemach, aiunt esse fructum primi,
tiuum, praecocem t nam Chaldaeus Paraphraste S Osee s. ro. utitur verbo 2IR Abeb, pro praecocem seu primum fructum proterre t adduntque esse generale nomen ad omnia verno tempore germinantia,ta terrana stentia, seu plantae seu fructus sint: Marinus fructificationem reddidit: κἀτα tamen dicitur de recenti & virenti spica, qua ratione Noster Exod. s. 3 r. & Leuit. 1. 14. interpretatus est. Masius Iosue 3. II. spicam maturescentem dixit. Porro hunc eundem mensem Abib constitutum a Deo primum in mensibus anni, in quo ritu perenni Phase esset celebrandum, Exodi a a. late a perstribitur. Sed qua ratione esset initium anni, eum alioqui Hebraei ab Aequinoctio Autumnali annum auspicarentur, alibi dicendum ex professo. Inuenitur autem non semel hic idem mensis A bib, appellatus in Scriptura Nisan Nehemiae x. r. Factamen autem in mense Nisan. Esther. 3. . Mense pri
Quidam a nus, dictum putant, quod eo hiense ex Aegypto Israelitae fugerint. Marinus, quod eo tempore verno stigus aufugere incipiat. Mercerus da potius i nes,quod tunc vere nouo virescetes campi vexillorum speciem prae beant. Forsan dictum a trophaeo, quod eo mense transito mari Rubro, &Pharaone cum exercitu submerso, Deus clarissimum victoriae & operum
154쪽
Notant vulgo, nomina mensium propria quibus nunc utuntur Hebrasi φnon esse proprie Hebraica, sed Chaldaea potius, aut Persica, vel Medica, cum ea non nisi in Libris Captiuitatis ut Esther, Ezra &c.iaue in Rabbinorum Commentarijs inueniantur: illud constat ante captiuitatem Chalindaicam non extitisse, sed postea vel ex Radicibus Hebraicis efficta, vel ex M a s a AI- peregrinis linguis Orientis desumpta: quae tamen linguae magnam cum a C V Hebraica cognationem haberent . Ergo primi mensis antiquum nomen 1 Hebraicum est Abib, recens vero Nisan. Et volunt quidam Hebraeos an. axo iis a iste Babylonicum exilium nulla habuisse propria mensium nomina r nec vlla in Scriptura inueniri r sed ex ordine tantum appellasse primum , secum dum, fertium, &c. mensem z nec Abιbde quo nunc agimus, nec qιu, 3. Regum 6. t. idest , Aprilis ; nec Ethanim , 3. Regum S. x. idest, September, esse nomina propria, sed appellativa epitheta ab euentu aliquo. . At de his alias . Tu interim de mensibus Hebraeorum, inter innumeros qui de eisdem egerunt, consule Burgensem in ra. Exodi, Eliam in Thisbi, Marinum ini, Kalendario Hebraeorum, Ludovicum S. Francisci in Globo Linguae Sancta Lib. 8. in Anacephalaost Hebraicorum mensium. Nos ad nostium mensem
.' Non deiunt qui dicant vocatum Abib, ahab patre ἱ quod ipse pater &principium sit aliorum omnium mensiui forsan Abib sit dimmatiuun , paterculus et quamuis his carere Hebraicam linguam, multi contendante veriora sunt quae de etymo praediximus. Erat mensis Abib apud Hebraeos ille semper euius decimaquarta dies incidebat in ipsum Aequinoctium vernum, vel propius ipsium sequebatur. Ordinarie partim in Martium par. trin inAprilem incurrebat, quod Hebraeorum mensesnuit lunares etsi alia quando partem quoque Maii contingeret, interdum totus in Aprilem in .cidereri unde Latinum nomen Aprilis ab apertione & resolutione terrae, scite respondere Hebraico Abib, qui verhos nouosque fructus primum aperit, quidam annotastini t n quam tamen totus intra Martium ei nec to 4tus extra Aprilem influebat. At de his plenius disserentem adito Patrem Clauium Lib. i. Apesagi Noui Kalendarii aduersus Mes linum, Cap. r. Porro in hoc mense Abib primo,messem fieri solitam in Terra sancta ob calorem & secunditatem soli. cum e liis Scripturae locritum e Iosiae 3. I 3. deI.Paralipome nis. V. 1 f. peripicue liquet . .s
. Ergo hoe loco Ecclesiastici , illud , in diebus notiorum; possit intelli. gi mensis Abib , seu mensis nouarum frugum. et nempe Hebraeorum more, partim Marrius, partimi Aprilis δε vel certe tempus illud veris num quo in Mesopotamia, quam alluunt Tygris , di Euphrates , n ut fructus , ac segetes incipiunt Prouenire , ac maturescere r quod aliquibus in terris celerius , in alijs tardius aperiri , norunt om- TYGRIs, nes i & in Mesepotamia incidere in Aprilem , postea ex Plinio doce- 1 v PHRa
, Iam quod ait Iesus Tygrim & Euphratem adimplere in diebus nouo.DC ANGES rum , non sic accipio quasi intra setas ripas contenti, eaSimpleant, ne. I N v N quaquam alueum egressi; sed potius, si de incremento aquarum Auctor DANT MO loquituri quod isti extra ripas, Nili modo evagati, campOS Mesopotamae. RE NILI.
155쪽
aquis operiant eos enim statis diebus instar Nili inundare terrisq. super . di, supra Cap. χεώ & a I. ex Lucano, Plinio, Solino deseripsimus. Idem de tac ange affrinadS. Isidorus, ut Cap. 39.2vidimus . Et ad hoc magis miran. dum naturae opus respexisse Ecclesiasticum facile quisque credet. A t quos Tygris Se Euphratis eiusmodi audius fiat tempore verno seu Mam ti, , xxl Aprilis: seu ille, quo in Melpotamia nouae fruges & segetes proueniunt, ut Sapiens indicat,& naturae repugnare videtur, quod certe nimia. .i aquarum inundatio segetes, di nouaS fruges euerteret, corrumperetque, nec tanta Mesopotamiae fertilitas laudareturi ti boni Auctores reclamant; nam Plinius &: Solinus.ut Cap. F. diximus, produnt Euphratem Mesopotamiam inundare Sole obtinente vigesimam partem Cancri r minui isti re Leonem transgresso i in totum vero remeare in vigesima nona parte
Diemus serian meliorem esse fidem Ecclesiastici, quim Plinii & Soli
ni P nec fruges ac segetes ex inundatione corrumpi: quod ea fossis, di ruuis manu temperemn : S continuo rigandi modus facilis sit, ut nedum,mon noceat, sudetnixam ubertatem importet, ut mox ex Plinio dicemus pSed ne Plinium in crimen falsi advocemus, serian non loquitur Sapiens decoKCINNAE aquarum auctu Tygris di Euphratis tempore verno: sed de incremento 3 τ* y plenissimo segetum εἰ frugum e quod ij amnes Mesopotamiae vere inue- ἔφη '' : hunt, cum eas prius opportuno tempore aquis inundauermi ; illudque i,
qui impist. non de aquarum plenitudine & excessu, sed defrugum ac segmtum abii antia sumi queat. ac si dicat et Cum Sole obtinente Cancrum MLeonem , horum fluminum, teste Plinio, fiat inundatior rigata plenissime terra, aquaq. sotiis Be riuis excepta in rel iquum anni tempus ad opportun asirrigationes camporu; hine fit visequenti tempore verno, ac nouaru fruogum, gris S Euphrates Mesepotamiam impleant incredibili segetinti &frugum opulentia,tantopere ab Auctoribus celebrata. Sic illud de Phiωnte,
idest, G ange interpretari possit, qui imples quas Phisona ob ubertatem Ite
rae Indiae, de qua Cap. O. dicemus . . Pri A γ .
Nolim mihi opponi contextum de aquarum auctu Iordauis, & Nitimam& de terrae sertilitate quam uterque essicit, locum intelligi posse, Moses de Iordane Genes r3. Io. fatis ostendit: ut supra Cap. 4. notauimus t & nos de Nilo statim demonstrabimus. Illustrant hanc nostram verborum Sapieno M oνατε Tygri & Euphrate explanationem mirifice quae Plinius Lib. I S. Cap. τε η as. stribit rubi cum multa de Aegypti frugum abundantia dixisset: mes- - ΤΑ-' semque ibi fieri ante Kalendas Aprilis, peragi autem Maio , adiunxisset; ista subdita Similis ratiot, sed felicitas maior Babyloniae actSeseuciae, Euphrate atque Tygri restagnantibuS, quoniam rigandi modus ibi manu tena-3 peratur. 3 Et Cap. 1'. praemissi rat haec: Luxuria segetum eam gatur den' te pecoris in herva dumtaxat: & depastie quidem vel saepius, nullam is, c in spica iniuriam sentiunt. Retonsarum etiam semel omnino certum est, granum longius fieri, sed inane eastumque, ac fatum n mast i Babylone tamen bis secant, tertio depascunt:.alioquin lalia tantum fierent. Sic quoque cum quinquagestino foenore melles reddit exilitas salin sticitus so- . Ii: verum diligentioribus cum centesimo quinquagesimo. Neque est cura dissicilis,
156쪽
Iuatur. Limum autem non iuuehu ut Euphrates Tytrisque, sicud in me-ἰgypto Nilus . Nec terra ipsa herbas gignit. Vbertatis tamen tantae sunt , ut sequente anno sponte restibilis fiat seges , impressis vestigio seminibus. I Tantum Plinius rex quibus intueri licet quantam Tygris & Euphrates Mesopotamiae segetum di frugum abundantiam importent. - i ' alam quod subdit Ecclenasticus p Et assisiens quasi Geon in die Uindδmia De diebus undemiae haec PIinius Lib. 1 8. Cap. 3I. Vindemiam antiqui numquam existimauere maturam ante Aequinoctium. J scilicet autumnalec de post alia subdit: Iustum vindemiae tempus ab Aequinoctio ad Vergiliarum
occasum dies XL III. JParticipium ilIud assissens, quod a Graecis abest , intransitive quidam
accipiunt: qua sit Dominus assistat & praesens sit cum tanta copia spiritualium virtutum, sicut Nilus aquarum inundatione assistit Aegypto, totamque operit tempore vindemiae. Iansenius mauult active sumere;nempe Dominus assistit sipientiam vel doctrinaint, idest, sistit, ponit, praesentem exhibet: ut Nilus aquarum exundantiam tempore vindemiae. At cum Cam33. ex Plinio, Solinoq. ostenderimus, Nilum crescere incipere So Ie Cancrum transgresso,abundantissime autem in Leone : residere in Virgine, in totum intra ripas reuocari in Libra: nempe cum est tempus vingemiae; non satis Nisus sI- apte illud, Assissens quasi Geon in die vindemia r ad inundationes Nili tem - IV V ipore vindemiae , accommodari posse videtur e cum iam eo tempore intrata ' A R
Forsan erit loco propius si illud participium assissens, exponamus quasi se sistens, & subsidens ab inundatione, nempe cum in Libra & vindemiae tempore se in alueum colligit nec loqui Iesum de aquarum Nili incremento , sed de fecunditate & ubertate quam terris, postquam residerit, almiada relinquit. Aegyptum quidem frugum, & frumenti sertilissi fini Auctoreg
nus Marcellinus Lib. aet. Totamque felicitatem soli a Nilo esse, qui pingui limo quem vehit, affatim stercoret agros, supra Cap. et s. & yo. Maeac Scriptoribus docuimus; quasi dicat Sapiens : Deus disciplina L docthiana dic ditat ac beat animas, Id Nilus caen se sistit intra alueinia tempore vindemiae , relicta pingui gleba , Aegyptiacos campos fecundat&fertili sumos reddit, non nimio labore arantium, sed mira facilitate, atque selicitate . .
ne Sol est. Mox pigrescit in Virginem transgresso, atque in Libra residet. Τ' Si duodecim cubita non excessit, sinaes certa est; nec minus, si sexdecim, exuperauit: tanto enim tardius decedie, quanto abundantius creuit, & sementem arcet. Vulgo credebatur, ab eius decessu serere solitos, mox siues impellere vestigijs semina deprimentes in madido solor & credo antiquitus factitatum. Nunc quoque non multo grauiore operar sed tamen inarari ' Lucem nostrae interpretationi afferunt verba Plinii Lib. rg. Cain 18. Nunc de arandi ratione dicemus, ante omnia Aegypti facilitate comme- tmorata. Ni Ius ibi coloni vice fungens,enagari incipit, ut diximus, a Solsti- rtio aut noua luna, ac primo lente, deinde vehementius, quamdiu in Leo- V
157쪽
eertum est abiecta prius semina in I imo digressi amnis, hoc est, Novem. bri mensu incipienter postea pauci runcant , quod botanismon vocant. deliqua pars non nisi cum falce arua visit paulo ante Kalendas Aprilis et peragitur autem messis Maio, stipula numquam cubitali: quippe sabulum subest, granumque limo tantum continetur. 3 Hactenus Plinius.. xi h Manum a loco Ecclesiastici dimouebimus , si primum aliquot Trasia-Yk ,s L, tiones a Vulgata paululum diuersas attexuerimus. Coca Compluten-Ψio,is. sia & Regia ad verbum ita habent. Qui implet quasi.Phison omnia sapientia sua : & sicut Tygris in diebus nouorum . Qiii adimplet quasi Euphrates intellectum: α quasi Geon in die vindemiae . JSixtiana vero opera Cardinalis Carrane edita, in hunc modum legunt: Qui implet quasi Phison sapientiam, & sicut Tynis in diebus notiorum . Qui adimplet quasi Euphrates sensum : quasi Geon in diebus vinde
. Leo Iudas: Qu si Phison omnia replet sua sapientia, di ut Tygris no uarum frugum temporibus. In modum Euphratis secundat ingenium; inundat sicut Geon tempore vindemiae. J lion satis fida paraphrasis..
T Ota hactenus ducta nos ra de Phisente At Geone disputatio eo potin
si inum spectauit, ut Phisontem Gangem, Geonem vero Nilum ello elarissimis & auctoribus & rationibus ostenderemus: fecimus pro virili nostra,quantum doctrina & ingenio valuimus: & ut remur, rein penitus confecimus . Sed admonendus Lector, imperite Hebraeorum quosdam dixisso Phison esse Nilum, ut refert Steuctius in Notis ad x. Genes & in Cois poeta Cap. a. quod etiam existimauit Rabbi Beniamin in Itinerario: lapissumque Marianum Victorium in Scholijs ad Epist. 28. S. Uieronymi Numero. idem asserentem et ineptius quoque alios Hebraeorum existimasse esse Danubium , eodem Steucho teste. Sed magis mirati sumus Ariam Montanum in Lib. Phaleg Cap. s. & r o. Phison Nilum, S Geon Gangem putantem di & in eundem errorem abreptum Ortet tum a Montano in Synonymia. sorsan incogitantiae lapsus. Rem plane cura nostra extra Omne laui dubium
At illud non praetereundum, cur Septuaginta Interpretes duo haec Pa radisi fluminum Hebraica nomina Phison & Ccon ininterpretata relique rint: cum tamen duo alia Chide hel, & Huperath, in Tygrim & Euphratem QvR H conuerterint: equidem si ea suissent interpretati, omnem de illis dissicul- y tatem sustulissent. Tostatus in i 3. Genes Quaest. rs s. r 89 N rso. varias, tu huiusce instituti causas rimaturr illuc Lectorem amandamus t nos istas exis. A v o x is cogitare potuimuS Forsan ut Ptolomaeq , Gentibusque quibus vertebant ET M D. V M Scripturam, occultarent ortum Gangis eli Nili ex Paradiso: nam de Nilo ενιι μ' vel non crederent Aegyptij; vel curiositate improba per fluxum eius inuectigare Paradisium tentarent; vel Nilum noua adiecta superstitione magis quam ante, ut Deum colerent ι vel impossibile reputarent duo ita . ister
158쪽
intern tantis terrarum spatiis dissita flumina, Gangem & Ium ex uno Paradisi fonte manare. Quid si istud fecerunt ad exercenda ingenia λ For. lassis, ita duo Hebraica reliquerunt, quod Phison cum terram H cui latb praeterfluit, nondum vocetur Ganges: nam Gange Regia Gangis Regis , a quo nomen fluuius accepit, iuxta Gangis ostium Ptolemaeo sita est, ut Cap. 4 r. notauimus: nec Nilus cum hoc nomine totam terram Aethiopiae perinlabitur et non enim nomen Nili nanciscitur, nisi ubi iunctis aquis post Meroem fluit edictuς A sta pus cum medios Aethiopas secat, ut inquit Plinius Lib. I. Cap. s. Porro Vulgatus ea in re Septuaginta secutus est.
Expenduntu acra illa verba Genes et . Io. Et fluuius egrediebatur de loco Voluptatis ad irrigandum Paradisum: quiande diuiditur inquatuor capita . Cap. XLVIII.
Ovi, Paradisi in Mesopotamia satores mire hunc lo.
cum turbarunt, ut in suam sententiam torquerent. Hebraea ad verbum redd timuri. Eifluuius egressiens de Eden,
voluptate, ad irrigare hortum , Paradisum: G de ibi diuideιur, diuiditur,qerit, est, in quatuor capita ι Steuchus, Pererius, S alij illud: Et fluuius egrediebatur de Eden ad irrigandu Paradisum. putant non significare primum ortum & scas uriginem illius fluvij ex horto, seu regione Eden . sed tantum indicare flumen illud ex regione Eden directo cursu in Paradisum influxisse: cum Paradisus non in tota regione Eden, sed in parte tantum eius Orientali situs esset: nimirum veniebat aliunde in Eden maximus fluuius,& ab Eden tendebat in Paradisum. Existimant enim, suae opinioni dob csbpotamico Paradiso consentanee , hoc ingens flumen non aliud misso quam Tygrim& Euphratem, eo scilicet loco, ubi mistis aquis in unum a l.
ueum confluentes, essecta Mesopotamia, aliquantum terrae spatium procurrunt. Confluxus siquidem ille Tygris & Euphratis e diuersis Entibus
in Armeniae montibus nascentium, hebat in regione Eden Mesepotamiae r& ex Eden fluuius ille ex duobus conflatus recta serebatur in Paradisum. In eo enim loco, aut saltem non nimis remoto conserunt Paradisum, ubi Tygris & Euphrates coeunt, aquas'. commiscent. Quod autem additur : cui inde diuidiιur in quatuor eapita. ijdem Mes potamici Paradisi assertorcs varie, sed suae semper sententiae ccharenter exponunt: Primum, ut particula, inde, reseratur ad Eden, nempe ut in ipso st tim egressu illius fluminis,cx Tygri & Euphrate mitti, ex Eden regione Me- patamiae, in quatuor ramos seu amnes discinderetur, antequam Paradisu. attingeret. Secundo, ut eadem particula,inde,indicet Paradisum: scilicet, ut fluvius ille,Tygris A. Euphratis simul aquas vehens,egrediens ex Eden unus esset, reotaq. tenderet ad irrigandum Paradisum: sed obi primum Paradisum ingrederetur, in quatuor sumina seu brachia distribuebatur, quibus tota Paradisi tellus comodius irrigaretur. Tertio,vt illud inde,intelligatur de egressu fluminis ex Paradiso, hoc sensu, Flumen illud unum essectum ex Tygri &Euphrate,postquam suo cura continuo essecisset ex utraq.vel ex altera ripa
159쪽
a in Tabelia Geographica Paradui an si
Paradisu, qui aquis eiusdemi fluminis rιgaretur,mox ut Paradisum praeterla-ibebatur; in ipso iam exitu e Paradiso inquatuor illa flumina Phisen, Geon, Tygrin,& Euphratem findebatur. Nimirum, Tygris& Euphrates distinctis
alueis Mesopotamiam cingunt; mox in unum coeunt, sicq. uno confluente
lapsi, Paradisum praetervehunt; in ipso egressu e Paradiso in quatuor capita seu flumina scindebantur; duo ex ijs antiqua nomina Tygri S 5 Euphratis. recipiebant; duo alia, noua nomina nasciscebantur Phison S c ,eono Porro haec in quatuor flumina diuisio vel fiebat in ipQ statim Paradisi egresIu, una iae prima limul diductione et vel facta primum diductione in duos principaliores amnes Tygrim & Euphratc,ex his duae aliae in decursu cruptiones seu brachia aut rami disibilabant: nempe ex Tygri Phison, ex Euphrate eon. Et haec quide omnia tempore Molis fiebant: nam postea euerso,& di: sipa o, inquiunt, Paradii, manserunt Tygris& Euphrates: at Geon & Phison,vel exaruerunt: vel cursum alio transtulerunt: ut sunt vicissitudines fluminum. Lovanienses Theologi facilius hunc locum interpretantur: aiunt enim Tygrim & Euphratem diuersis alueis &procursibus Mosbpomiam ambire: dein infra Babylonem & Seleuciam in unum corpus coire: atque Ita unu in flumen effecti perlabi Paradisum: in egressu ex Paradris in duos amnes, acceptis nouis Phiλn,& Ceon nominibus, iterum diuidit hincq. facile intelligi verba Mosis: us' i e diunditur in quatuor rapn.rri hi uitrum sunt duo capita& flumina ante coniunctionem, nempe Tygrav& Enphrates: duo alia post diductionem,scilicet Philoli S Geon: ecce tibi quatuor capiti. si ii flushina Quod clarius in Hebraico Fonte putant indicari, cum dicitur: Et in re dividitur,s est in quatuor capita. nepe diuiditur in tiuo capita in exitu Paraditi Solinte ingressum Paradisi eli in duo capita essteque diuiditur, Stest in qua tuos capita. Sed vide assertores huitis expositionis: Nouatores Iunius S 4 remel lius,cum illud Hebraicum exponunt: Et de ibi diuiditarinest in quat reor ea-pita: sic scribunt: Alveorum, scilicet, eius ratione qua sursum ci deorsiam spectant: nam si aquarum cursum spectes,Tygris N Etiplirates non inde exeunt,sed in regionem Sperne innuentes , ex ea inferne suis duobus alueis ira Sinum Persicum Mosis tems ore deferebantur: et si Euphratis alueus postea Curi Babyloniam oppugnantis arte derivatus: &Orchenorum industria totus deinde praeclu ius eis. Plinius Lib. 6. C. ar. J Haec illi. Sed Steuchi,& Lo- uaniensium de quatuor paradisi fluminibus sententias uberius explicatas habes supra Cap. Iq. all.& 39. Robertus Bellarminus Lib. de Gratia primi Hominis Cap. m. praefatas huius loci interpretationes,& illas Steuchi,& hanc Lovaniensium ex professo confutat: at nos pauca dicemus. Primum, Eden locum Paradisi nullo pacto esse prope Mesop0tamiam , Cap. I .& i 8. fuse demonstrauimus, & inferius C. i. firmius ostendemus. Insuper Phison & Ceon non esse eruptiones . Tygris & Euphratis, aut brachia eorum, nec amnes prope Mesopotamiam e sed Phison csse Gangem,& Geon Nilum,C. 28.& 3ς. tanta eum perspicuitate patefecimus, ut mirum sit si aliquis adhuc refragari pergat. Tu nunc imspice Lector, quanam ratione eiusnodi allatae explicationes subsit ero queant. Iaira ex simplici verborum Mosis explanatione easdem nullo negotio discuttimus. Et Iluvius, inquit, egrediebatur de loco voluptaιis ad irrigandum
160쪽
dum Paradisum. Quis adeo obtusus,qui non cernat Vulgatum Interpretem illud manifeste his verbis expressisse . Ex ipso loco voluptatis, idest,ex Paradisio scaturisse fluuium illum , di primum eius sontem in Paradiso erupisse λAgnouit Pererius, & quis non agnoscetu hunc esse genuinum Vulgati sensum, & omnium Latinorum Patrum, qui eadem Vulgata Editione sunt usi: sed cur noluit assentiri crediditne forsan maiorem ullana auctoritate s Canonico Interpreti opponi posse λ Nec refere quod Hebraea habent; ει
suuius egrediebatur de Eden ad irrigandum hortum. nam iam Cap. I . docuimus , Eden nomen esse appellativum, & perdocte Interpretem dixisse, de ιoco volupιMis. hoc es de Paradiso voluptatis r ubi Sanctus Augustinus Lib. S. de Genesi ad litteram, habet, De loco delisiarum. Et si Eden nomen est proprium Paradisi, longe diuersum locum esse ab Eden Mesopotamiae, Cap. 18. solide demonstrauimus . Cum ergo Moses luculenter, Uulgato nostro interpretante,astruat fluuium illum Paradisum irrigantem, primum ortum S scaturiginem in Paradiso aperire, ut omnes quoque Patres uno ore con- firmanti apertae salutatis arguitur ea interpretatio quae dicebat, huius fluuij
fontes semper fuisse in Armenia, ac ibi primum nascii deinde in Paradisum ad irrigandum innuere. Molestum esset si sententias Patrum asserentium fluuium irrigantem Paradisum in eodem delicatissimo horto primum sta
turire, hic attexere velimus, pauc3s tantum ob sonum S numerum canoraSaudiamus. Tertullianus de Iudicio Domini,C. 8. ita canit: Fons illie plaeidis leni suis agmine campis r . 3 ε . . Quatuor inde rigant partitas flumina xerrat . '. lEt S Cyprianus de Genesi, Cap. 2. a s. ': t Aedibus in mediu puro fluit agmine flumen, i. . . cuia rigaι insignes liquidis de fluctibus horion Quadrifrasque secat, undante ex fonte meatus. Marius Victor Lib. a.Carminum in Genes. Ad gremiumfacri nemoris quodsilua coronat, Fons scatet,dditi prolem virtute maritat, Quadrifido ιumidum latus caput omne resoluit. S. Alcimus Auitus Lib. r. in Genes Cap. 9. Hie fons perpetuo resplendens gurgite surgit, Eductum leni fontis de tertice flumen . ' . Quatuor in largos confestim scinditur amnes. Moses Bar-Cepha Lib. de Paradiso Cap. ai. & 18. cuius verba insta Cap. 26. 63. ponemus, haud fane Paradisum prope Mesopotamiam collocat, sed addit Paradisum quidem fuisse non totam regionem Eden, sed par tem eius amoeniorem: fluuiumque illum ex terra Eden primum scuturientem, deinde in medium penetrasse Paradisum. Non esset penituS absu dum ita sentire, nisi Vulgati & tantorum Patrum auctoritas nos cogeret
ad credendum primum illius fluuij sontem ex ipso Paradiso seu horto deli
Iam quod Steuchus &Pererius dicebant Geon ae Phison fuisse quasdam
eruptiones aut ramos Euphratis & Tygris, qui iam exaruerint, vel cursum alia detorserint,duficile credi tuommira vadetur: cum Scriptura ingentia aci . z T a prima,