장음표시 사용
611쪽
Tutio giorno mi trovo nolle loggie det Vaticano col di- in Rafaello, con Michel angelo, coi Bradamante, con Giulio Romano e con gli altri pittori, scultori, architelli immortali, elasciuia de' quali polrebbe ornare un secolo intero. Al teatro si vappresentano te prime e si famose trage die e comme- die, la Sofonisba det Trissino, la Calandra dei Bibiena, ee0l Papa passando a Firenge vi ve de rappresetitata la ROS- munda nel giardino dei Bucellai. La sua sola abitagione eun patagio nobilissimo con deligiosa vigila, e di pitture e Scotture ornato, che ramico suo delia Casa Nungio in Venegia gli ha concesso a godere. Morto Leone, torna egit privato in patria a curare lasanita dat te fatiche e da gli studj insevolita e fissa a Pado vasua dimora tra i pili chiari spiriti delle eta, e professori edautori, con Versando, O quat oracolo dando loro i bei lumiacquis tati : i Barbari, i Giustiniani, i Quirini, i Navageri,co' Sabellici, co' Manugi, cogit Erasini, benelie stranteri, poscite ivi ed a Boitia concorre vano a gaga i dotii d'ogninagione. Ei Viaggia qua e la per quel felice stato. VicenZa, Verona, Brescia, e Bergamo gli sanno venire in contro iTrissint, i Fracastori, ed i Pan vini, e Bonsadi, e Zanchi, e Barrigi, o Martinen ghi, e como in TOscana ed altrove aveati attati i Nardi, i Macchia velli, i Guicciardini, i Varchi, e per tutio illa vor lo seguli a piu lusinglitero delle donne pii, illustri di queli' eta; felice et a per questo ancora, che lelettere pili gentili accoppia vansi colla belleZZa e colle graZie, e tuite in sieme guida vano ais immortalita te Vittorie Colonna, te Veroniche Gambara, te GonZaghe, te Ili agone , t Estensi e con lor Caeterina Cornaro Regina di Cipri, che net belA solo tenea tre corti ad uti tempO, quella delle Muse, quella d Amore, e quella delia magnificenZa e dignita reale, e dituite ire it Bembo era ranima e rornamento. In fine la porpora ventie a fregiario, e ad eSSeΓ ne 3ncor pili fregiata, at sessantesimo Ottavo deli' eta sua pre-scelio da Ρaolo III nella pili celebre promogione, che fossemat degli uomini merito voli veramente di ricompensa e d'O-
612쪽
nore per mano della giustigia, non della fortuna. Allor pruche mai, do po esset ne stato it modello, divenne egit ramico ed ii Mecenate delle lettere e degr ingegni preciari, eo quali Vivea pii, Volontieri seliga avvilii ii quai cortigiani odadulatori; ma nobilitandoli in vece delia sua liberalita di manoe d animo, air amicigia de grandi per raro caso elevandolie per pili raro caso ancor pubblicando la sua amicigiane' pii, celebri monumenti , che ancor leggiamo , o Sule lor tombe, o neir opere sue , monumenti non Soperche piu gloriosi , se pel suo cuore sedete ed amico,
lior premj d eternita con tali e tante virtu meritati in una Vita si iunga, e si benemerita d'ogni ingegno e della umanita. Per la quat vita non ho io diritio dinvidiario, o di sentir mi per estro ed impeto dei mio cuore tras portare contui a quel secolo fortunato 3 C. Bettinelli. Sopria te principali Epotae deir amena Leueratura Italiana.9
613쪽
itaqhiit a milene rari 14 3. Iean Sadolet son pere, un des grands jurisconsultes de sontemps, releva a Ferrare, ou it etait Professe ur en droit, et Oi, ii voulut lui-meme a voir te plat-sir de culti ver son esprit. Ce SOin ne fui pas inutile, et cessis avait tant ii inclination pour retude, qu'il apprit en peti detemps les langues grecques et latines, et fit de mervellieux progres en philosophie fous Nicolas Monicene. Apres celail fit uti Voyage a Rome et entra cheg te Cardinal olirier Cur re, qui almait les gens de lettres. En cet te ville ilfit amitte avec Frederio Frmose , Εveque de Salerne, et avec Pieri e Bembe, depuis Cardinat, detix espriis polis et de la force du sten. Queique temps apres le Pape Leon Xayant Oui louer son merite, te Voulut connaitre et te chOisit p0ur etre son Secretaire. Aussi ii s acquitia si bien decet emploi, qu ii ny avait personne en ce temps, qui ecri-Vit aveo plus de delicatesse et de facilite. It etait docte de toutes les facons, Theologien, Orateur, Philosophe, Poete. Cependant dans te poste οὐ ii etait, on te vit sans ambitionet Sans Vanite; et meme te Pape tui ayant confere ΓΕvechu
614쪽
soin d uia commandement expres de Sa Satri tete, p0ur Se re-SOudre a raccepter. Apres la mort de Leon X. ii se retira eri son Eveche; ptiis Clement VII. ayant succede a Adrieno, robligea de revenir a Rome, et ce Prelat obe it, mais a condition qiPapres trois annees d absence it retournei ait a
voir te Boi Francois IV qui tui temoigna une estime tres-
particuliere. Lan i534, Paul III, elu Clement VII,
VOulut avoir oncore Sadolet a Rome, te mena a Nice avectui; et puis renuoya Nonos en France potir porter te Boia conclure la palx avec Charies V. It s acquitia si hien detous ces emplois, que te Pape, charme de son merite, releva a la dignite de Cardinal en i534. 1l assista aussi a laconference que te meme Pontise eus avec irimpereur . Parmes et Ia palx ayant ete concluee, it ecrivit une belle oraison de ιons pacis, et se sentant caduc, it se retira a Rome οὐ ilpaya te tribui a la nature, san 154 , age de soixante et dix ans, trois mois et fix jours. Ιl fiat enterre dans regiise de Satiat-Ρie, re avx Liens, qui etait celle de son tit re, Sans pompe comine ii avait Ordoniae. Le Cardinal Carassa fit saharan gue funebre devant te Pape, et ensuite Iucques Galloon sit une auire dans regiise de Mint Laurent. I 'un et
rautre releVerent par leur eloquence te merite dii Cardinal dolet. Les OuVrages que nous avons de lui, soni sei Zellures d epitres, diveises Oraisons, plusleurs PoemeS, une interpretation Sur les Psaiam es et stir les Epitres de S. Paul: De Philosophica consolatione et meditatione in adrersis: Deliberis recte instituendis: De Philosophiae laudibus, etc. Antoine Florebeau a ecrit sa vie. Le Cardinat Bembe,
Paul Iore , Cesar Capaci, Filiucius, Sistonius, De Thou, Sundere, Gurimberi , Sponde, St. Murrae, Imperialis et divers autres parte it de tui avec eloge. Morery voce Sa- dolet.)Iacobus Sudoletus, qui a Leone X. pontifice maximo
615쪽
Carpentoratensi episcopatui in Gallia praesectus et sub Clemente VII. ad dignitatem purpuratorum ascendit, . Scripsit plura, de pueris recte et liberaliter instituendis: de laudibus philosophiae: commentarios in epist Pauli ad Romanos: lib. XVL epistolar. quae prodierunt quum antea tum Coloniae Agripp. 1500 omnia Sadoleti opera prodierunt Mogunt. 16O . 8. Sed aucta Veronae 1 37. 4. Τ. IV. Vita eius per Ant. Florebellium scripta praefigitur eius epistolis et operibus ; cons. Nic. Comneni Pudopoli historiam symnasii Patavini, Ven. I 26. T. II. c. 16. p. 53. et Niceron. T. XXVIII. p. 346.) Cum Petro Bembo eandem eamque Servilem Ciceronem imitandi iniit rationem, hancque ob causam eandem eruditorum virorum censuram debuit subire. Sed
tamen Erasmus lib. XXVII. episDL 38. commentarios in epistolam ad Romanos edidit illud eximium huius aetatis decus, Iacobus Sadoletus, admirabili sermonis nitore et copia plane Ciceroniana, nec deest assectus episcopo christiano dignus. Fieri non potest, quin tale opus, a tali Viro profectum, bonorum omnium susTragiis approbetur; Vereor tamen, ne aΡud complures ipse phraseos nitor nonnihil haberet aculeos ad pietatem. multa. p. 62 .)
616쪽
Jacobus Sadoletus Mutinae natus est, loco honesto, et urbe Cisalpinae Galliae imprimis nobili. Parens ei Ioannes Sadoletus fuit: homo ea vitae ac morum integritate, eaque iuris civilis ac pontificii scientia, ut iudicari haud facile pos-Set, utrum melior esset, an prudentior. Is quum Ferrariae, ubi apud Herculem, eius cisitatis Ducem, auctoritate et gratia multum valuit, ius civile magnis praemiis, maiore nominis sui celebritate et laude publice doceret, filium suum iis disciplinis ac literis, quibus puerilis imbui aetas solet, diligenter instituendum cura it. Erant tum in ea urbe Omnium liberalium artium magistri ae doctores egregii. In his Nicolaus Leonicenus, qui non scientia solum medicae artiSexcelluit, sed philosophiam etiam magna cum laude profeSSUS eSt. Eum Jacobus paene etiam puer Aristotelis libros de moribus publice interpretantem audiit. Tantum enim iam propter admirabilem ingenii vim profecerat, ut qua aetate caeteri laborare in linguis discendis solent, ea Graecas ipse et Latinas literas egregie callens, nobilissimi omnium philo-ε0Pbi Praecepta cognosceret. Hunc tali ingenio praeditum atque ita institutum, pater amplecti iuris civilis studium Voluisset, in plerumque enim hoc fit, ut parentes, quibus ipsi ar-
617쪽
tibus ot studiis dediti fuerint, eisdem liberos suos operam
dare cupiant, - sed tamen naturae eum, et studiis suis obsequi passus est. Etenim egregius adolescens maiorum iam et gra-Viorum artium studio tenebatur: eloquentiae enim et philosophiae amore exarserat. Itaque Ciceronem sibi et Aristotelem penitus cognoscendos proposuerat: quorum ex alterophilosophorum omnium principe, rerum cognitionem, ex altero Latinae eloquentiae parente, Orationis elegantiam et eο- piam hauriret. Nec vero non poetices etiam studiosus fuit:
in qua quidem quantum excellere potuerit, si ei se studio penitus dedere voluisset, complura, quae ab eo adolescente facta sunt poemata, declarant: Itaque illud in primis, quod Curtius inscribitur: ex quo intelligi licet, graVem eum, et
grandiloquum, ut ita dicam, poetam evasurum fuisse. Is quum aetate iam aliquantum processisset, et ipsam aetatem virtute ac doctrina longe anteiret, patris Voluntate Romam Se contulit, Alexandro sexto Pontifice maximo, Amplissimitum Romanae ecclesiae ordinis Virtute atque existimatione princeps et erat, et omnium iudicio habebatur, Oliverius Carasa Neapolitanus: ab eo cupidissime statim in fidem et contubernium receptus est: atque hoc primum prudentiae specimes ea in urbe dedit, quod ad eum se potissimum contulit, non qui opibus et divitiis maxime praestaret- multi enim Romae tum ditiores opulentioresque eius ordinis Viri erant, quorum κ1lli omnium domus patuissent - sed qui integritate, qui prudentia , qui religione caetet is antecelleret. In eius castissima domo multos annos ita vixit, ut et ad optimarum artium studia assidue incumberet, et quum reliquis omnibus, tum illi gravissimo viro probatissimus esset: a quo etiam honesto
in urbe Roma sacerdotio ornatus est. Erat autem in eo iuvene praeter excellens ingenium, incredibilis quidam pudor,
ac singularis modestia: quae non modo in eiuS Sermone exstabat, sed vultu etiam ipso, et oculis eminebat. Commendabat eum praeterea omnibus iis, qui illum nossent, gravibias quaedam, maior, quam quae ab illa aetate postulanda esset, eximia humanitate temperata. Referta tum ea Urbs erat
618쪽
cruditissimis, et in omni doctrinae ac literarum genere praestantissimis hominibus eos ille omnes celeriter amicitia et consuetudine comprehenderat. Ex quo celebre iam eius nomen
et principibus quoque Viris, iis praesertim, qui eisdem Studiis delectabantur, notum erat: quorum brevi tempore Omnium gratiam sibi et benevolentiam conciliavit: in primis autem Federico Fregosio Salernitano Pontifici familiaris fuit,
Viro quum genere ac nobilitate, tum virtute doctrinaque prae- Stanti: cuius etiam contubernio aliquamdiu post Oliverit Caras se obitum, una cum Petro Bembo optimo et doctissimo Viro usus est. Horum inter se amicitia Romae postea maxime illustris suit. Etenim iam inde ab eorum adolescentia Instituta, per Omnes aetatis atque honorum gradus, uSque ad
Summam Senectutem sanctissime conservata est: erat enim
virtute et studiorum similitudine, si missimis animoiram Vinculis, iuncta et constituta. Iam quantopere Sadoletus eo tempore Virtutis et eloquentiae gloria floreret, ex eo facile iudicari potest, quod Leo Decimus, acerrimo ingenio, et gravissimo iudicio princeps, simulac creatus est Pontifex maximus, eum statim, et Petrum Bembum ex omni docto xviii hominum copia delegit, quorum in conscribendis epi- Stolis opera et ingenio uteretur: quod apud Romanos Pontifices munus longe honestissimum est. Is autem eo ita munere functus est, ut non ingenio modo, et scribendi facultate, qua nemo aetate nostra ad illam antiquorum scriptorum laudem propius accedere existimatus est: sed industria etiam
et fide principi illi maxime satisfaceret. Itaque apud eum auctoritate et gratia multum Valuit, et ea re facillime augere honestatem et facultates suas potuit. Verum usque eo ab hac cupiditate remotus atque abhorrens fuit, ut, quod vix credibile visum iri puto , his praesertim temporibus et moribus, nullum sibi unquam sacerdotium a liberalissimo et Sui amantissimo Pontifice petierit: quum tamen amicis Suis probis idoneisque hominibus, et alienioribus etiam, Permulta et Peleret et impetraret. Tanta idem abstinentia fuit, ut quum pro l0ei eius quem apud principem tenebat, auctori-
619쪽
tate, munera ei multa et ampla mitti solerent, ea semper repudiarit. Hac ille continentia ita delectabatur, ut plerique Pecunia, aut elegantiore veste ac suppellectile delectari solent. Sua porro commoda negligentem aliorum utilitati in- Ser Vire, eum auctoritatis et gratiae fructum esse putabat ma- imum. Quum profectus esset, voti et religionis causa, ad Lauretando virginis templum, Carpentoractensis ecclesiae Pontificatus in Gallia vacavit: cum delatum ultro sibi absenti a a Pontifice Maximo aliquandiu recusavit: quum interea eundem Leo flagitantibus aliis denegasset. Ut rediit, diutius illi
eum recusare non licuit. Itaque ut illud magni animi fuerat, tam honestum sacerdotium ultro a Pontifice Maximo delatum a se reiicere: ita hoc moderati et Christiani, vocanti ad eiusmodi munus Deo obtemperare. Hoc ille sacerdotium adeptus, Primo quanta maxima potuit absens diligentia, commissam sibi ecclesiam per idoneos homines rexit. Post quum ex hac ita Leo excessisset, statim rebus Romanis relictis, Carpentoracte migravit eo, consilio, ut populis fidei suae creditis boni et diligentis Episcopi officium praestaret: neque principibus amplius, sed Deo uni, et rectissimis suis studiis inserviret. Exceptus est adventus eius maxima laetitia et gratulatione illorum hominum: tantam illis iam absens de se Opinionem, exSpectationem commoverat: cui tamen exspectationi
postea egregie satisfecit. Nam et rebus divinis procurandis, et vitae innocentia, et admirabili in primis quadam in eos homines caritate, optimi et religiosissimi Episcopi munus obiit. Vixit in ea vitae quiete ac tranquillitate quoad Hadrianus Pontifex Maximus , qui Leoni successerat, Vixit. Cre-al O enim post Hadriani mortem Clemente Septimo Pontifice
Max. ab ipso statim evocatus, accersitusque est: quem quum
eximie diligeret, multisque et magnis eius officiis Obstrictus
esset: quin ei pareret, tam amanter et tam acriter evocanti, facere non potuit: neque adeo rectum, neque fas esse existimavit, tam bene merito de se Pontifici, praesertim optimum in Christianam Rempublicam prae se serenti, Operam suam denegare. Itaque etsi invitus fecit, ut ab ecclesia sua disce,
620쪽
deret, tamen ad eum se contulit: verum ea lege, ut ne pIustriennium abesset : utque eo exacto tempore, remigrare
sibi Carpentoracte voluntate ipsius liceret. Romam igitur quum Venisset, Versatus est in intima eius Pontificis amicitia et familiaritate. Nec vero ingenio hominis solum Clemens, sed consilio etiam in administranda repub. usus QSt. Ad deliberationes, eas quas habebat de maximis et graVis-Simis rebus, eum una cum aliquot aliis amicis adhibebat, curas illi omnes et cogitationes suas impertiebat: tantum denique eius fidei, tantum prudentiae tribuebat, ut multa quae ad Chri tiani nominis quietem , et ad morum ac disciplinae
publicae correctionem pertinebant, eius potissimum admonitu et consilio sibi agenda constitueret. Atque utinam is Pontifex ea quod interdum praeclaro quodam animi impetu agere meditabatur, ad exitum perduxisset: prosecto quum uniVersa Christiana Respublica meliore loco esset: tum ipsa Italia, atque urbs Roma, eas quibus postea amicta oppressaque est calamitas effugisset. Non enim in eo Pontifice rectum in Republica sensum requisivisses: constantiam potius, et Perseverantiam maiorem in bonis consiliis desiderasses. Itaque quum salutaribus Sadoleti consiliis saepe usurus esse Videretur , sectebatur postea aliorum quorundam, qui longe plurimum apud eum poterant, oratione. Intimus erat Pontifici illi Maximo Sadoletus: amplificandae fortunae ac dignitatis suae facillimam rationem in manibus habebat: colebatur praeterea, et magno honore assiciebatur ab Omnibus pro Sua tamen in Rempublicam voluntate, nullam commodorum Suorum rationem ducens, ex ea temporum ac rerum perturbatione,
maximo animi dolore assiduo tangebatur: qui quidem extremum, quum rem in eum locum adductam intelligeret, ut nihil bene monendo et suadendo proficere amplius Posset:
statuit , quando Reipub. prodesse iam nihil posset , suae
Saltem ecclesiae prospicere atque consulere. Itaque quum DPeram suam triennium iam Clementi summa cum side et integritate navasset : etsi nonnulla concordi et compositionis spes inter eum Pontificem, et Carolum Imperat0rem