장음표시 사용
31쪽
quos isti Nilos et uripos Oeant, qui non, quom haec videat, inriserit Itaque, ut tu paulo ante delego et de iure disserens ad naturam referebas Omnia, sic in his ipsis rebus, quae ad requietem animi de
lectationemque quaeruntur, natura dominatur. Quare
antea mirabar nihil enim his in locis nisi saxa et
montes cogitabam, itaque ut facerem, et orationibus inducebar tuis et versibus), sed mirabar, ut dixi, te tam valde hoc loco delectari nunc contra miror te, io quo Roma absis, Squam potius esse. M. Ego ero, quom licet pluris dies abesse, praesertim hoc tempore anni et amoenitatem Ῥυ salubritatem hanc sequor, raro autem licet. Sed nimirum me alia quoque cauSadelectat, quae te non attingit, ite. Arr. Quae tandem 1 ista causa est M. Quia, si verum dicimus, haec est mea et huius fratris mei germana patria hic enim orti stirpe antiquissima sumus, hie aera, hic genUS, hic maiorum multa vestigia. Quid plura hanc vides villam, ut nunc quidem est, lautius aedificatam patris 2 nostri Studio, qui quom esset infirma valetudine, hic fere aetatem egit in litteris. Sed hoc ipso in loco, quom VOS Viveret et antiquo more parva esset villa, ut illa Curiana in Sabinis, me scito esse natum. Quare inest nescio quid et latet in animo ac Sensu meo, 2 quo me plus hic locus fortasse delectet, siquidem etiam ille sapientissimus vir Ithacam ut videret, inmortalitatem scribitur repudiasse. Apr. Ego vero tibi istam liustam causam puto, cur huc libentius venias atque
hunc locum diligas quin ipse, vere dicam, sum illia villae amicior modo factus atque huic omni solo, in
quo tu ortu et procreatus es movemur enim neSeio
quo pacto locis ipsis, in quibus eorum, quos diligimus
aut admiramur, adsunt vestigia. Me quidem ipsae illae nostrae thenae non tam operibus magnificisa exquisitisque antiquorum artibus delectant quam recordatione Summorum virorum, ubi quisque habitare, ubi sedere, ubi disputare sit solitus Studioseque eorum
32쪽
etiam sepulchra contemplor Quare istum, ubi tu es natuS, plus amabo posthac locum. M. Gaudeo igitur me incunabula paene mea tibi ostendisse. Apr. Equidem me cognosse admodum gaudeo. Sed illud famon quale est, quod paulo ante dixisti, hunc locum, id est, ut ego te accipio dicere, Arpinum, germanam patriam esse vestram Z Numquid duas habetis patrias an stuna illa patria communis nisi forte sapienti illi Catoni fuit patria non Roma, sed Tusculum. M. Ego mehercule et illi et omnibus municipibus duas esse 10 eeΠSe pistriaS, unam naturae, citerium civitatis ut ille Cato, quom esset usculi natus, in populi Romani civitatem susceptus est; ita quom ortu usculanus esset, civitate Romanus, habuit alteram loci patriam, alteram iuris p ut vestri Attici, prius quam Theseus 15 eos demigrare ex agris et in astu, quod appellatur, Omnis Se conferre iussit, et sui erant iidem et Attici, sic nos et eam patriam ducimus, ubi nati, et illam, aqua aece pii sumus. Sed necesse est caritate eam praestare, ' qua rei publicae momen universae civitatis 20 est pro qua mori et cui nos totos dedero si in qua
nostra omnia ponere is, quasi consecrare debemus; dulcis autem non multo Secus St ea, quae genuit, quam illa, quae excepit. Jtaque ego hane meam esse patriam prorsus umquam negabo, dum illa sit maior, bliae in ea contineatur . . . habet civitatis et unam
illam civitatem putat. Apr. Recte igitur Magnus illo noster me audiente posuit in iudicio, quom pro Ampio
tecum simul diceret, rem publicam nostram iustissimas huic municipi gratia agere posse, quod X e roduo sui conservatores extitissent uti iam videar adduci hanc quoque, quae te procrearit, Sse patriam
Sed ventum in insulam est Hac vero nihil est amoenius. Etenim hoc quasi rostro finditur Fibrenus 5 et divisus aequaliter in duas partes latera haec adluit rapideque dilapsus cito in unum confluit et tan-
33쪽
tum conplectitur, quod Satis sit modicae palaestrae, loci quo effecto, tamquam id habuerit operis a muneris, ut hanc nobis efficeret sedem ad disputandum, statim praecipitat in irem et, quasi in familiam pa- triciam venerit, amittit nomen Obscurius iremque multo gelidiorem facit; nec enim ullum hoc frigidius flumen attigi, quom ad multa accesserim, ut vi pedetemptare id possim, quod in haedro Platonis facit
Socrates M. Est vero ita sed tamen huic amoeni P1 fati, quem ex Quinto saepe audio, Thyamis Epirotes tuus ille nihil, opinor, concesserit. Q. Est ita, ut dicis cave enim putes Attici nostri Amalthio platanisque illis quicquam esse praeelarius. Sed, Si videtur,
considamus hie in umbra atque ad eam partem Ser-
clare exigis, Quinte, at ego effugisse arbitrabar et tibi horum nihil deberi potest. Q. Ordire igitur; nam
hunc tibi totum dicamus diem. II. Iove Musarum primordia', sicut in Ara-20 tio carmine orsi sumus. s. Quorsum istuc 2 M. Quia nunes item a, eodem it a ceteris dis inmortalibus sunt nobis agendi capienda primordia. Q. Optime vero, frater, et fieri sic decet. M. Videamus igitur rursus, prius quam adgredia 4
25 mur ad leges singulas, vim naturamque legiS, e, quom referenda sint ad eam nobis omnia, labamur interdum errore Sermonis ignoremusque vim rationis
eius, qua iura nobis definienda sint. Q. Sane quidem hercle, et est ista recta ostendi via. II. Hanc igitura video sapientissimorum fuisse sententiam, legem neque hominum ingeniis excogitatam nec scitum aliquodeSSe populorum, Sed aeternum quiddam, quod universum mundum regeret imperandi prohibendique sapientia. Ita principem legem illam et ultimam mena tem esse dicebant omnia ratione aut cogentis aut vetantis dei ex quo illa lex, quam di humano generi dederunt, recte est laudata; est enim ratio menSque
34쪽
sapientis ad iubendum it as deterrendum idonea. Q. Aliquotiens iam iste locus a te tactus est; sed antequam ad populares leges venias, vim istius caelestis legis Xplana, Si placet, ne aestus nos consuetudinis
absorbeat et ad sermonis morem usitati trahat M. A parvis enim, Quinte, didicimus S IN IU VOCAT atque eius modi leges alias nominare. Sed vero intellegi sic oportet, et hoc et alia iussa ac vetita populorum vim habere ad recte facta vocandi et a peccatis avocandi, quae Vis non modo Senior Si quam aetas o Iopulorum et civitatium, sed aequalis illius caelum at- 10 que terras tuentis et regentis dei. Neque enim esse mens divina sine ratione potest, nec ratio divina non hanc vim in rectis pravisque sanciendis habet, nec, quia nusquam erat scriptum, ut contra omnis hostium 15 copias in ponte unus adsisteret a tergoque pontem interscindi iuberet, idcirco minus Coclitem illum rem gessisse tantam fortitudinis lege atque imperio putabimus, nec, si regnante L. Tarquinio nulla erat Romae scripta lex de stupris, idcirco non contra illam 20 legem sempiternam Sex. Tarquinius vim Lucretiae, Tricipitini filiasi attulit. Erat enim ratio profecta a rerum natura et ad recte faciendum inpellens et a delicto avocans, quae non tum denique incipit lex esse, quom Scripta est, sed tum, quom orta est Orta autem 5 est simul cum mente divina. Quam ob rem lex vera atque princeps apta ad iubendum et ad vetandum ratio est recta Eummi Iovis. Q. Adsentior, frater, ut, quod est rectum Verumque, aetereum quoque sit neque cum litteris, quibus scita oscribuntur, aut oriatur aut occidat M. Ergo ut illa divina mens summa lex est, item, quom in homine est persecta, . . . in mente sapientis; quae sunt autem varie et ad tempus discriptae populis, favore magis quam re legum nomen tenent. Omnem enim legem 35 quae quidem recte lex appellari possit, esse laudabilem quibusdam talibus argumentis docentes Constat
35쪽
profecto ad salutem civium civitatumque incolumitatem vitamque hominum quietam et beatam inventas eSSe leges, eosque, qui primum eius modi scita sanxerint, populis Ostendisse ea se scripturos atque la- turos, quibus illi adscitis susceptisque honeste beateque viverent quaeque ita conposita sanctaque essent,
eas leges videlicet nominarent. Ex quo intellegi pares eos, qui perniciosa et iniusta populis iussa descripserint, quom contra fecerint quam polliciti professique io sint, quidvis potius tulisse quam leges, ut perspicuum esse possit in ipso nomine legis interpretando inesse vim et sententiam iusti et veri legendi Quaero gi 12tur a te, Quinte, sicut illi solent Quo si civitas careat, Ob eam ipSam cauSam, quod eo careat, pro nihiloi habenda sit, id estne numerandum in bonis Q. Acmaxumis quidem M. Lege autem carens civitas estne
ob id ipsum habenda nullo loco Q. Diei aliter non potest. M. Necesse est igitur legem haberi in rebus optimis. s. rorsus adsentior Quid, quod multa 13
20 perniciose, multa pestifere sciscuntur in populis, quae non magis legis nomen adtingimi, quam si latrones aliquas consessu sua amerint Nam neque medicorum praecepta diei vere possunt, si quae inscii inperitique pro salutaribus mortifera conscrip8erunt, ne-2 que in populo lex, cuicuimodi fuerit illa, etiamsi perniciosum aliquid populias acceperit. Ergo est lex iustorum iniustorumque distinctio ad illam antiquissimam et rerum omnium principem XpreSSa naturam,
ad quam leges homium deriguntur, quae supplicio ima probos adficiunt, defendunt ac tuentur bonos. Q. raeclares intellego nec vero iam aliam essera ullam legem puto non modo habendam, Sed ne appellandam quidem M. Igitur di Titias et apuleias 14
leges nullas putas Q. Ego vero ne Livias quidem. a II. Et recte, quae praesertim uno Versiculo Senatus pumeto temporis sublatae sint lex autem illa, cuius vim explicavi, meque dolii teque rubrogari potest.
38쪽
410 DE LEGIBUS Q. Eas tu igitur leges rogabis Videlicet, quae numquam abrogentur. M. Certe, si modo acceptae a duobus vobis erunt. Sed, ut vir doctissimus fecit Plato atque idem gravissimus philosophorum omnium, qui princeps de re publica conscripsit idemque separatim do legibus eius, id mihi credo esse faciundum, Ut, prius quam ipsam legem recitem, de eius legis laude dicam. Quod idem et Zaleucum et Charondam fecisse video, quom quidem illi non studii et delectationis, sed rei publica causa leges civitatibus suis scripse 10runt. Quos imitatus lato videlicet hoc quoque legis putavit esse, persuadere aliquid, non Omnia vi ac minisi cogere. Q. Quid, quod Zaleucum istum negat ullum fuisse imaeus M. At ait Theophrastus, auctor haud
deterior mea quidem sententia meliorem multi no-15 minant); commemorant vero ipsius cives, nostri clientes, Loeri. Sed sivo fuit sive non fuit, nihil ad rem; loquimur, quod traditum est. Sit igitur hoc iam a principio persuasum civibus,
dominos esse omnium rerum ae moderatores deos 20
eaque, quae gerantur, eorum geri iudici ac numine, eosdemque Optime de genere hominum mereri et, qualis
quisque sit, quid agat, quid in se admittat, qua mente, qua pietate colat religiones, intueri piorumque et im-
16 piorum habere rationem his enim rebus inbuta men 25 te haud sano abhorrebunt ab utili aut a vera sen-tontia. Quid est inim serius quam neminem AESSe oportere tam stulte adrogantem, ut in se rationem et mentem putet inesse, in cael mundoque non putet Paut ut ea, quae vix summa ingenii ratione commehen 30 dantur, tuta ratione moveri putet Quem vero astrorum ordines, quem dierum noctiumque vicissitudines, quem mensum temperati quemque ea, quae gignuntur nobis ad fruendum, non gratum Sse cogunt, hunc hominem omnino numerari qui decet Quomque Omnia 35 quae rationem habent, praestent iis, quae sint rationis expertia, nefasque sit dicere ullam rem praestare na-
39쪽
LIB. II. ΓΑΡ. 6-8 4 14-19. 11turae omnium rerum, rationem inesse in ea confitendum est. Utilis esse autem has opiniones qui neget, quom intellegat, quam multa firmentur iure iurando, quantae saluti sint foederum religiones, quam multos divini supplicii metus a Scelere revocarit, quamque
sancta sit societas civium inter ipsos diis inmortalibus interpositis tum iudicibus, tuin testibus Habes legis prooemium Sic enim haec appellat Plato Q. Ha 17beo vero, frater, et in hoc admodum delector, quod lo in aliis rebus aliisque sententiis versaris atque ille. Nihil nim tam dissimile quam vel ea, quae ante dixisti, vel hoc ipsum de deis exordium unum illud mihi videris imitari, orationis genus M. Velle fortasse quis enim id potest aut umquam poterit imitari 21 Nam sententias interpretari perfacile est quod quidem ego facerem, nisi plane esse vellem meus. Quid enim negotii est eadem prope verbis isdem conversa dicere Q. Prorsus adsentior; verum, ut modo tute
dixisti, te esse malo tuum. Sed iam Xprome, Si pla-2 cet, istas leges de religione. M. Expromam equidem 18 Ut potero, et, quoniam et locus et sermo familiaris eSt, legum leges voce proponam. s. Quidnam id est 2 M. Sunt certa legum verba, Quinte, neque ita prisca, ut in veteribus XII sacratisque legibus, et tamen, quo 2 plus auctoritatis habeant, paulo antiquiora, quam hic sermo est Eum morem igitur cum brevitate, Si potuero,
conSequar. Lege autem a me edentur non perseetae
nam esset infinitum), sed ipsae summae rerum atque sententiae. Q. Ita vero necesse Si quare UdiamUS. Aso M. Ad divos adeunt caste pietatem ad hi isbent O. Opes amovento Qui secus faxit, deus ipse inde erit. Separatim nemo habes sit deos neve novos neve advenas nisi publice ad Scitos; privatim 3 colunt O , quo rite a patribu cultos acceperint.
In urbibus delubra habento lucos in agris
40쪽
Ritus familiae patrumque Ser Vanto. Divos et eos, qui caelestes semper habiti, colunt et Ollos, quos endo caelo merita loca verint Herculem, Liberum, Aesculapium, Castorem, Pollucem, Quirinum, ast olla, propter quae datur homini ascensus in caelum, Mentem Virtutem, Pietatem, idem, earumque
laudum delubra sunto, ne uncula Vitiorum. Sacra sollemnia obeunt O.
Feriis iurgia movent easque in famulis io operibus patratis habento, itaque ut ita cadat in annuis anfractibus, descriptum est O. Certasque fruges certasque bacas Sacerdotes publice libanto hoc certis sacrificiis ac die 2 bus itemque alios ad dies ubertatem lactis 15 feturaeque servanto idque ne committi possit, ad eam rem, rationem cursu annuo Sacer
dotes finiunt o quaeque quoique diu decorae grataeque sint hostiae, provident O. Divisque aliis alii sacerdotes, Omnibu pon 20tifices, singulis flamines sunto. Virginesque Vestales in urbe custodiunt ignem foci publici sempiternum. Quoque haec privatim et publice modo rituque fiant, discunt ignari a publicis sacer-25
dotibus Eorum autem genera Sunt tria, Unum,
quod praesidi caerimoniis et sacris alterum, quod interpretetur fatidicorum et vatium c fata incognita quorum Senatu populuSque adsciverit; intor pretes autem Jovis optumi 30 maxumi, publici augures, signis et auspiciis 21' postea vidento. disciplinam tenento Iacerdotesque, Vineta virgetaque et salutem populi Rugurant O quique agendi rem duelli quique
popularem, au Spicium praemonent O , illique ab
obtemperanto, divorumque ira providento Sisque apparento caelique fulgora regionibus