장음표시 사용
151쪽
res docendae , Hanainq; constitu conem proposuit neque enim nunc de uniuersi tragoedia, eiusq; excellentia loquitur, feci de hac parte tantum . nec tamen in re talis obscura,& incerta negarim fieri etiam posse, ut tragoedia aliqua reperiretur, quae eodem nomine vocata, parem Homerica: Odysseae Sipsa constitutionem haberet. Sed hoc relicto, quod non magni sane ponderis est, illud potius accurate qt rei dii ira, quomodo ἡuplex haec tabula accipi debeat: neque enim arbitror duplicem s bulam omnem esse, In qua duo contraria inter se hominum genera contrarium extitiam rerum sitarum nanciscuntur, si socii etiam illi sint ciuiden facti, scit requiriti, primis puto, ut actiones duas in se eontineat: cui etiam adiungatur,. idiuersae m. xurae, morumq; hominibus illς administrentur: quod in exemplo manifesto dum enim Vlysio in mari versaretur, multisq; aduersis calibus conflictaretur, proci illi, quibus nulla in re tunc cum eo conueniebat, domi ipsi; s delicate miς nt: nec ulli rei parcebant, ut puditiciam uxo is ipsius expugnarent. Haec igitur mihi vere di plex sabula videtur vocanda . quae complectitiis duas actiones distinistas: ac spatio etiam loci separatas, non tantum diuessis consillis gestas-nam si duplicem fabulam omnem esse credimus, in qua longe dissimiles inter L personae, longe alios & oppos tos inter se exitus consequuntur, omnis pene tragoedia, cuius exitus tristis est, di plex erit: vix enim fieri potest, oui', ciun aliqui cadunt inres aduersas, alij non sit leuetitur,&ex incommodis illorum commodum aliquod adipiscantur: nam O dipo etiam e summo loco lapso, & obruto grauis sinis mes s . Thebanus populus liaberatus est pestilentia, & aliis aduersis rebus, quibus premcbatur: & tamen fabula
illasne dubio sinplex hoe pacto est.. Eadem rasio est nisi saliorὶ resiquarum t
sordiarum .; cunctae enim in quibus una tantum actio cristit quamuis duae contr*riae hominum condit Iones, quae contrarios etiam ad extremum euentus habeant, nea uersentur, simplices sabulae sunt habendae. Sed alterius scenae in piis utamur: sod enim docet Aristotcles in tragoediis inueniri, ut non nullae iscuum simplices riae vero duplices sint, idem etiam in comoediis usu yenire arbitror, & Loe sensu videtur Terentius illud in prolog dixisse, Duplo quae ex argumen to secta est smpliei. Andria igitur duplex fabula erit, quae constat e d uabus actioniabus, idest e geminis amoribus duorum adolescen tium, Pamphili inquam in & Cha .rini: quod animaduertit etiam Donatus. &cum primum Charmip rsona sollicita de nuptiis illis simulatis Pamphili in scenam venit:&in exitu sabulae, cum locuti,
eum interpretaretur . Atque adeo longum est illum expectare dum.exeat: inquit enim. Quia aiidacter & artificiosὸ binos amores duorum adolescentium, & binas nuptias in una fabula machinatus cst :&id extra prascriptum Menandri, cuius comoediam transferebat. Idem etiam admonuit cunctas Termiij sabul γ, una excepta
Hec ra , huiuscemodi esse . Quae igitur sui opinor) in tragoediarum genere similis Andriae: reliquἱsq; duplicibus Terent j comoedii etit, tragoedia dyplex erit: & haec mea est de hac re sentenua. Sol um h9c dissicultatis restat,quod pares petionae sunt
hic, non tantopere in ter se vita ac moribus discrepant , ut earum at terae, melioris indolis: alterae deterioris snt appellandae. Cum autem exemplo d*cuisset , quaeseeunda costitutio sit, alia ratione ipsam explicaz, atque inquit. Et definit contrario modo meliotibus, sicilicet hominibus ac personis, quae in ea Versantur, ac vete rioribus: quod tamen etiam illic contingit: ut existimari non sine causa pars haec possi exempli declaratio: in Odyssea nanque manifesto hoc fit: vlyilςs enim qui viri tem colebat, consectatus multis incommodis fortunatum tandem exitum rerum tuarum nactus est; delicata autem illa iii uentus, quae in otio diu defuit. tque ali nis bonis voluptates suas expleuit, misera facta est, ac iusta poena sistacta. Quod tur auctor inquit 'raic Ruriini, ad pςrsonas reserendum puto: nec sentio cum il)isrui acceperunt his verbis meliores constitiuiones. Hoc tradito Aristotcles, undelsa haec opinio manarit, exponit: & qui sons.cilet huius erroris: doce enIm spe ctatores sauiam suisse huius mali,& in errorem traxisse poctas: qui me taenis nimis
studiosi suissent placendi spectatoribias, a culpa sine dubio as utilent: sed deside iumlatisfaciendi illis, in eo etiam, quoa artasse non rectum esse sentirent, ipsos,ut pecca I t, impulit. . qui igitur. Videtur autem prima propter theatrorum imbecili
152쪽
ratem. Quod autem consequentibus verbIs rationem reddere uidetur alicuῖus res, quae dubia seret: est enim illie coniunctῖo 's, quae hoc indicat, existimare debemus occurrere ipsum ei, quod contra dici potuisset, atq; hanc dissicultatem tollere: qu modo scilicet vitium spectatorii obesse potuint Elis ac persuadere ipsis, ut quod deterius esse intelligerent, meliori anteponerent. inquit Igitur poetas hoc commi tere, quia plerunque sequuntur seectatorum voluntatem, atque omnia. quae ipsis grata esse sentiun si in animum in lucunt facere: ut beneuolentiam eorum filioremq; adipiscantur. Hoc igitur quoque declarato. quod noceret mistimationi poetarum.
si iudicium de illis fiat ab eruditis ingeniosisq; hominibus , adlundit, Hulust odi
voluptatem, quae capitur E sabulae fine larem ac tranquillo, non esse propclam trago diae: nec eam, quae inde expectari meritd debet: sed magis propclam comoediae. suamq; diuini illius poZnatis. Magis autem, non omnino propriam eam elIe dicti comoediae, quia sciebat E multis etiam tragoediis illam hauriri, quarum migratio es.set e rebus aduersis in secundas. Comprobare verb Id volens, ostendemq; nunquἄid non fiect H eomoedijs: ut quaevis, quamuis magna turba, dissicultasu ad extr mum Componatur: omnim; tranquilla laetitiae itylena restent, inquit: Illic enim si inimicissimi etiam inter se extite int, quI In fabula versantur, ctu Orestes &'Aestimus,amici sint in retremo e scena exeunt: omnesq; eorum con trouersiae sedantura exemplum enῖm atrocissimarum discordiarum, & quae nullo pacto viderentur commponi posse, voluit esse Orestem de Aegisthum, quamula eorum persenae comoediae apis nullo modo sint: dc sanὸ nullas magis inter se Infensas, lustioribusq; de causis,
excogitare potuἰt. Addit etiam In coagmentatione rerum minicarum numquam contingere ut aliquis, quamuis acerbam iniuriam ab alto acceperit, eum interficiat,
cum contra omnino fiat In tragoedia . Vnum aurem,atque id sane pusillum, quod tamen contemni non debuit, initio huius partis Simmutaui: diuisi nanque part lamiam δή: sie enim prius in Getas libris legebatur, eum duae litterae re quῖbus illa con stat, negligentia librartarum GaIuissent: legi nanque videtur debere Fr, ut etiamsi iptum ossendi In quibusdam calamo exaratis Gempla ibus: hoc autem incepto', lihil in illis varietatis Inveni thec puto ulla in parte hunc totum locum correction: egere. AI G x, quod verbum proprie valet imbecillitas arque Infirmit ac corpo- is, a corpore ad animum translatum hoc loco est: spn sicatque dit opinor) hic antimum tenerum ae mollem spectatorum, qui tanto desiderio voluptatis percipiendae teneritu ,ut resistere ipsi nullo pacto queant: & non suo loco geniis etiam quoddam lassus requirant: nam laetitia prorsus assicitur, qui videt sedari maximas turbas. de imos, qui prius odio flagrabant inter se, repente reconcillari. Latinum ipsum verbum . quod hulla alias respondet, videtur ita etiam Cicero cepῖsse.qui in Laelio In ult : Imbecilla enim natura est ad contemnendam potentiam: Valet enim. Nolitam firmum est humanum Ingenium constansq;. t acri desideris huius boni co sequendi resistat. Graecum quoque verbum, ut hic Aristoteles, accepit etiam Piliatarchus In Erotico di quo loco postis exemplῖs confirmaropulentissimos reges llarum captos, seritisse turpῖter vilissimIs mulierib nx, ae plus illis stultisa sua triabuisse, quam mortali seminae concedere ullo pacto par fuerit. Verba ipsius sunt.
sequuntur . nam verbum, quod sequitur manἰ-δ declarat: est enim tanquam declaratio ipsius, hunc sensum, quem docui, esse verbi illius, quod antecedit. Est stata locus hic, ut imminutus, notatus in excuss libHs. sed aut integet ille est: sino causaq; suspectiis fult: aut quae desiderantur, ed ita inculcata erant, ut psiorem se
tentiam, illine etἰam dempta, non conmimpanti autem, si Iscare vi Hetur, morem alicui gerere, & ut optat ille, aliquid facere. κατ' I sanesne verabo πιιῶν, quod crebrum est apud hune auctorem ita libiis, quos se Ipsi ide republiaca, valet ex voto aliquid Obtinere eupersectum undiq;: id est quo melius optare In ea re aliquis non potuisset. In ij. eorum librorum statim a principῖode optima rep.
tum . Sed in iiij. etiam eorundem librorum, non longe itidem ab initio ποία τια
153쪽
IN L LIB. ARIST DE POETICA rar
ctor hic cepit ita etiam Platonem in ij. libro de rep. idem verbum , addita tamen illi praepositione, usurpasse: inquit enim. τὸν exis: Um πραῆρ M. νη ἰ- ο EEM , Id est accommodare se Illi, & quasi voluntatem ipsius attendere.
Licet guur formidolosium m miserabile ex apparatu nasii, Leet autem Er ex is constitutione rerum: quod quidem in prius m poetae melioris: oportet erum GP quamuis non videat, sic constitutam esse fabulam, Vt qui audu res quae fiunt, oe horreat misericordia moueatur ex js, quae contingunt: in quos assectus cadat ide, qui Oiau fabulam audi: Ope a rem apparatus hoc conficere, artis, magis exZers est, Er magnos sima
Constabat finem esse tragoediae, metum ac misericordiunt excltare: enm autem I telligeret diligens magister hoc duobus modis estici posse: quotam alter altero molior esset, expositis primum illis, docet postea uterum anteponendus sit &eausas ei tam Iudicij sili asserti inqui igitur . Fieri sane potest, ut quod adhibetur ad metum inlielendum & misericordiam ex xandam nascatur ex aspectu: fieri etiam potest ut proficiscatur ex ipsa constitui ne rerum: quod valet, ut ostendi, Idem duabus t tionibus praestati post e. quarum rior est, cum ita scena ornatur: Itaque actores ipside vestimentis & omnibus alijs rebus ad perterrefaciendum apus Instruunmt,ut quIIn theatro sunt reformident, ac misericordia corum, qui mala illa patiuntur, moueantur : posterIor verb ratio est, cum initio a poeta ita res coagmentatae sim tritaq; fibula ficta, ut sine apparam, praesidioque rerum aduenticiarum, & metu & miser icordia, qui audiunt, occupentur . Posteriore autem hoc modo exposito, laudat eum, de anteponendum priors docet his verbis. Quod quidem est prius&poetae mel Ioris. dirueritis vero valet, ut ipse quoque in categorijs admonuit, aliquando pos
se hoc verbum, praestantius ac maioris dignitatis. Nam quIn melioris etiam id potatae sit, dubitarenon possumus, praestare scilicet, quod munus Ipsus est, suo ingenio atque artificio, sine auxilio rei alicuius externae: Reddit autem statim rationem,eue id melioris esse poetae assi arit: quodq; essici ab eo debeat,declarati at nim.Oportet enim, quamuis ille non vidcat oculis,quae gerantur, ita constitutam esse fabulam ut qui audit res cum fiunt N horrescat & misericordia moueatur propter res, quae it Ile contingunti est igitur haec quas lex quadam, quae a bono poeta diligenter eust dienda est. Nam quod in Graecis auctoris versis est . . si του κου, puto adeum reserti aebere, qui audit, quamuis insta ipsum, interiectis non nullis verbis, adipellet: potest enim ille dum audit, auribiisq; fercipit vocet histi num,smul re, eas geri videre: potest etiam solo sensu ausium uti, nec in theatro versarii aut si illiemanet, conuiuere. Illa igitur fabulae coiisti turio, suae hocpraestat, melior est. E . si Aαν; mis valet, cum aliquid in illis rebus nascitur, quod metu micere poscist aut misericordia dignum sit, Huiuscemodi autem quiddam significare indetur Cicero voluille: oamq; expressiste, cum inquit in epistola ad L. Lucceium. At viti saepe excellenus ancipitas variiq; casus, habent admirationem, expectationem,
laetitiam, molestiam, spem, umorem. Adiungit Aristotcles, quod ex pii vim di habet
154쪽
habet, Ita penὸ necessario commoueri, persundiq; horrore quodam, ac misericora dia eum, qui Oedipi, tyranni scilicet, fabulam audit. Patefacere verb ipse volens horrorem, ac misericordiam, quam dixerat, nasci debere in animis eorum qui auadiunt ex apta rerum magmentatione,non potuit illustrius exemplum sumere quam tragoediam illam: nemo enim sabulam eam legit, qui non in singularum partium expositione, animo contremiscat: totusq; horrore persundatur: ac non minus r semidet, ne inueniatur optimus rex, imprimisq; indignus illa graui fortuna, a stitiis ei culpae,quam imprudens commiserat, quam si in semetipsum id incommodum casurum putaret: ita vero animus omnium suspensus tenetur usque ad extremum, ut quamuis aliquando videatur metus ille leuari,nunquam tamen penitus extinguatur: ad extremum verb totus foras erumpat. ille autem miser iniquo fato natus dum liberare alios studet grauis limis malis, semet Ipsum conlecit iti cumulum maximaru molestiarum. Cum iam, quod melius putat esse accuratus doctor, confirmasset, alterius rationis, quam improbat, vitia, Incommodaq; exponit, hoc pacto. Conficere autem hoc auxilio speciationis atque apparatus,magis expers est artificii & m gno sumptu eget. Qiuod vero minorem artem hoc in se habere tradit, intellἱgit a tem ea, quae propria est poetae: nam sine arte aliqua illa esses non posse constat: r quirit enim scenae & histrionum ornatus, operam architecti, & pictoris, qui possit oculis Imponere,& aliarii etiam non nullarum artium Industriam: quibus omnibus in rebus cum magni sumptus fiant, dixit modum hunc requirere pecuniae effusone.
Oia aratem nonsormi obsium ope apparatus, seI monivosum totum
moliuntur, tammunionem nultim habent cum tragardua non enim omnem
oporter quaerere Aptatem tetragarga, si Guam propriam.
Cum psorem modum metus incutiendi in animos spectatorii misericordiamque illic excitandi, pastorem altero cile docuisset: vitiaq; posterioris patefeciss)r, qui reddit sabulam seri dolosam ac miserabilem auxilio apparatus magis adhuc reprehen sone dignos esse mi osdam assirmat, qui confugientes itidem ad apparatum, non tamen conficerent aliquid formidabile, sed monstruosum tan tum: quamuis enim It illis quoque desiderari possiet ossicivin boni tragici poetae, minus tamen a proprio ipsorum munerς discedebant, cum bi penitus Inde se rei nouerent: efficinant enim illi res formidolissas, aptasq; ad metum inijciendum, qui tragoediae finis est quamuis non sua veraque via id molirentur.: hi vero ne id quidem faciunt. quare vere dicti sunt ab optimo harum rerum existimatore nihil communionis habere eum trago dia. Quia tamen cut arbitrorὶ aliquis occurrere posset illi s*ntentiae hoc pacto : diacer ii non malam esse rationem hanc, nec omnino repudiandam; ope scilicet apparatus essiciendi aliquid, quod esset prodigij simile, quia hinc quoque voluptas natiriatur: concedat res etiam monstrupsas gigneta voluptatem: non tamen voluptatem eam, quae iure optimo a tragoedia postilletur: dicitq; improbe facere eos, qui omne .senus voluptatis ab ea requirant: nec sua propriaq; eius poematis contenti sint.
Quia autem quae a m cordia oe metu per imatationem nasicitur oportet voluptatem subri re Ioetam, manifestum , quia hec geret in rebus
155쪽
Ostendit quae propria sit voluptas tragoediae: vel potius, ciun de hoc dubitari non
possit: est enim exploratum: supraq; ab ipso traditum, germanam veramq; trage diae voluptatem esse, quae ducitur a metu & misericordia, utitur ipso ad confirmandam certamq, esse docendam priorem illam rationem: orta igitur mentione voluptatis, quae capitur a tragoedia, i de quoque argumentum ducit, quod multum valet ad idem corroborandum: posito enim illo, quo ut nur tanquam firmo ac plano, hoc inde neces lirio consequitur. Quia autem eam, quae a misericordia de metu per imitationem nascitur, oportet voluptatem conficere poetam nam intelligentiae pratia verbum addidi, quoa in Graeca oratione non est manifestum, quod in rebus hoc moliendum eniciendumq; est. Quod autem addidit, per imitationem, arbutror valere, quia nisi in rercederet imitatio, non possent res terribiles atque ita acer bae, ut misericordiae mouendae aptae sint, volnptatem gignerer quod enim illae delectant, ab imitatione prosiciscitura Si inquam; ἰIIae ita expressae fiterint, ut verit
tem ipsam reddere videantur: hoc enim est, quod ablectat animum, ac voluptaterersundit. Quod vero inquit .vira tote τε ν ανυ significat officium esse poetae ita res componeres, atque huius rei semina in coagmentatione fabulae ea lacere, ut inde voluptas haec exoriatur, quae cauetur ex rebus terribilibus, ac miser, bilibus, eum recte ilia expressiae poeta iunt: contrariumque eius est, quod signis' Eauit deteriores quosdam poetas facere, qui recurrebant ad apparatum, Operaque ipsius studebant res terribiles ac miserabiles esticere./Cum autem particula ἰαῖ, initio huius sententis posita. requireret qdieplain iii dicium enim illa semper est,quod aliquid consequi debeat, ἀν-πό inie ipinis, redditioq; est quae sequii n-tur. Si igitur in coagmentationem rerum hoc inserere oportet, quod plane perspiaeitur ea ratione, qua docuit: qtis aliter fabulam redditi it terribilem ae miserabilem,tion seruant osticium tragicorum ita autem loquitur Aristoteles, ut suspicari aliquis non sne causa possit, posse res aliquas simili & monstruosas, & formidolosas esse reum reprehendat eos, qui apparatus opera aliquid monstruosviri tulinim molium tur. Noh tam igitur accusat illos, qui rem prodigialem in tragoediam inferunt, siserte eadem aeta est ad metum iniiciendum, quam qui tantum ipsam talem finsiit, vi non possit simul timorem gignere, pr sertim si saciam id ope apparatus. Sed ei liquaeri poste puto, an ex coagmen latione rerum existat aliquid aliqua ndo prodigii li- ville:& sane rerum eonstitutioilem monstruosem patere arbitror extrum sabulae monstruosum: vi constitutionem rerum terribilium. Uinous plenum exitum gisnuere. nam cum in Homeri poemate non pauca prodi j similia sint, ut quae signi sicare voluit.Horatius, cum inquit de illo. ut speciosa dehinc miracula promat antiph tem Scyllamq;& cum Cyclope Carybdin, illa manifesto naucuntur ἡ sabula Ipsa non
in apparatu consistunt. Vt igitus peccaret, qui voluptatem, quae capiturex his robus a tragoedia peteret, ita iure optimo potest aliquis ab heroico poemate ipsam postulate: ut enim spsa, quod admonuit optimus doctor , aliena est ab eo poemate, ita huius prohria, suaq;, Aeschylus autem nuic culpae,quam hic exagitat Aristoteles,existimatus est amnis tuisse: qui apparatu quandoq; monstruoso usus est ad consternandos spectatores: & fabulas etiam non nullas prodigi j similes finxit.
Qualia igitur atrocia,vel quatra miserabita avarent eorumcl mimgum,capiamus . Necesse autem aut amicorum esse inter se huiuscemodi mones, aut immicorum , aut neutrorum . Si quidem igitur inimicus mimis
156쪽
13 PETRI VICTORII COMMENTemsi ister fecerit, nihil miserabile ne sciens, neque facturus,este se,
preterquam in i o ido malo: neque rursus neutro modo habentes. Quoti scunque autem in necessitudinibus extiterint De malae Ceu vel serarer frotrem, vel iussatrem v mater fissum,vel gius matrem interfecerit, aut imterfecturinfuerit, aut huiuscemodi as ut alia facit, Me quaerendum ea.
Cum multis locis stipra tradidisset oportere tragῖcos poetas persequἰ exsus quoiadam factos ad metum iniqciendum ae misericordiam excitandam: nunc Ipsumq; docuisset posse ies huiuscemodi fieri duabus rationibus,quamam tamen alteram improbasset, videbatur requiri ab eo posse, ut semel indicaret, quae nam facta hominum huiuscemodi serent, ac metum misericordiamq;, cum audirentur, facile mouerent. Voluntati igῖtur horum satisfacit: ac quod suum officium esset, gesta inquit en Im. Qualla igitur gravia, vel qualia miserabilia apparent eorum, quae contingunt hominibus,capiamus: qua in sententia animaduertendum est ipsum non uti ijsdem nomἔatibus. quibus supra semper appellauit res formidololas ae miserabiles, quamuis idem significare voluerit, sed pro σιδι ς, usurpauit. - ά: locoq; vocis postat . intelligit autem hic δμα mala quaedam praesa atque acerba: huiuscemodsenim cum sunt, perturbare homines, timoremq; magnum incutere animis eorum consueuerunt. vero, cum idem, quod ἰ νω valeat, eadem et am hebenda senea rex, quae x. . Quod vero CapIamus inquit,valet cum harum rerum naturam
diligenter indagaverimus, inde quod hesu emodi esse intelligemus, posthabitis cexeris ut inutilibus, eruemus. Utitur autem in his rebus rapessendis diuisione, omne genus personarum, inter quas huiuscemodi iniuri' nasci: possitn t. perpedens, ac reliciens eas. qtiae idoneaenon sunta sumenso; contra sule res accommodatas. Quia vero nullam homῖnis condicionem relὶnquit, quae non in examen hoc venIat, ait ii cesse esse, nec feri aliter posse: aut enim hi amici Inter se erunt, caraeq; ad modum per nae, in quibus hς iniuriae nascuntur: aut inimἰcI, nimium; odio perciti, aut
m ij In serie usi inter hos: Tribus igitur persenarii generibus ἰndicatis: nec enim alior animo assecti inter se et se possunt, in quos cadunt haec mala ostendit prἰmum, qui idonei non sint. Si igitur dicens inimicus inimicum sibi hom nem sustulerit. nihil miserabile, neque dum id malum molitur, neque cum stat m aggredi id debe.
ret, antequam saceret, excitabit, preterquam in ipso secto: quod tamen factum ipse. personam nitendens eius qui pactur, malumq; id sustinet, non eius qui facit, ' Θρα vocavit: Usus autem est eo verbo. a quo fabulae, quae continuerint in se huiuscemodicasus, patheticae vocantur: cuius ipse supra vim notionemq; diligenter expresis r. Quod vero hoc excepit, nee inse atus est gigni misericordiam aliquam tunc etiam, cum hostis hostem per mit, Id factum esse puto qisa cum homines simus. propensq; natura ad hunc affectum, quando cernimus aliquem necari, aut grata aliquo malo vexari, misericordia eIus movemur, illos; ipso tempore aliquantum perturbamur: quo tamen perpetrato facto statim motias ille extinguitur. Tollit auritem medium etiam genus hominum: amrmatin, cum etiam Inter hos huiuscemoti aliqua iniuria extiterit, non posse casus illos miserabiles vocari: nec fraestare Ipsos , quod tragoedia requirit, Quare tertium genus restat, quoa huic rei vehemente
accommo latum est, ut docet: inquit enim. Quando autem In necessitudinibus e literint huiuscemodi casus. ipse in a. vocat: qui Z autem eo nomine capere debe mus, accurat E demonstratum es Inrerq; perlonas aut sangu Ine aut benevolensia imagna inter se coniunctas: sed potissimum sanguine, ut exemplis, quae ponit, manifestmn fiet, illi e sua sunt captandi, & E vetere etiam memoria sedulo eruendi: hoc
enim valere puto. quod extremum hῖc est πα- . Quod verbe, re φιλι- inquit, amorem illum quo cognati amnesm inter se flagrant, illo nom ne euam
indieaA, ab ipso manifestum est: gentisci; quoddam amicitiae est, coniunctio cogna. totum asstilumq; inter se, vim libris de motibus disseruῖt. Exemplis autem illi
store ac patu cere vie , quod significarat hoc nomine, inquit. Ceu quando aut
157쪽
fratrem r quod Oedipi liberis Polynici EteoeDq; contigit aut filius patrem; quod
usu uenit Oedipo, qui Laium parentem imprudens interfecit: aut mater filium, inquam culpam Merope pene cecidit, quae errore ducta Crespontem filium interfi-Ῥe voluit: aut filius matrem, cuiusmodi sui iactum Orestis, & Alemaeonis. Αὐdit etiam in extremo, quod desiderabatur ad sententiam absoluendam. Aut in te fecerit, inquit, aut in animo habuerit interficere, ac paulo post id aggressiata laesitrverum quia non tan tum nex, quae insertur, nomine signis catur, ac misericordiam excitat, sed etiam vulnera doloresq; corporis acerrimi, addit: quod pendet 1 verbo μι- , Aut huiuscemodi aliquid facere: lignificat igitur mala, quae nisi vitam eripiant, maximos tamen cruciatus corporis gignant. nisi potius hoc addidit, quia
quamuis aliquis non interficiat aut vulneret, potest tamen non paruam aliam iniuriam iniungere carae personat, qine res pene idem cssiceret, quod mors. exempli ea
si,quod inita ponit ex Hrila, cuicuimodi illud st: aut huiuscemodi demum aliquid, quod pietatem violet. Animaquertendi m vero ii ac parte in calamo exaratis libris non ubi post illa verba se of is, quod sequi; in quibusdam excusis αποκτ-.ἡ : sed ab Aldino quoquo excinplari id verbiam abest: simili'; modo non legi In ijsdem scriptis δήν, laquod non multo post in omnibus semis impressis inii
nitur: vis tamen nouoq; aut horum aut parium verborum intelligenda est, si sorte breuitatis causa illa aliquando omisi auctor : ac quod ad absoluendam sententiam pertinet, reliquit in animo eorum, qui legerent. Quomodo autem graues iniuriet, atque haec ipsa vicina mala nascantur inter amicos, exemplis multis cotide cogno scitiir: nec tamen illi continuo vetus nomen amittunt, inimiciq; appellantur: pra sertim in eo genere beneuolentiae, coniunctionisq; , de quo loquitur, ut exemplis rei spicitur. Sed illi etiam, qui mutuis tantum animis copulati prius fuerint, quamuis dissentire in aer se grauiter coeperint, non statim inimici vocanturi cumq,amia si appellantur, respicitur pristinus Userum animus ac vetus consuetudo, ut cum apii Euripidem Phoenissis Iocasta inquit, admonens Eteoclem, ut oculos in statissvulti m conuerteret. ἔτι σι υ τα α ν; ειγμα-: & quae sequuntur: quamuis
enim hoc generatim prolatum ab ea sit, in communi illo sontinebantur & Polrnicessi Eteocles, inter quos *trosςs ini det iam exul erant,
Accepi, quidem igitur fabulassiluere non ficu . -ο --, chlamnestram necatam ab Oreste: σ Eriphlem ab Alcmaeone: ipsium autem inuenire oportet, . traditis uti recte . . Recte autem quid Acinus, exponamus apertius: luet quidem en sic fieri factum, quem odum ametqui faciebant, inte emes ac cogno, centes: veluti Euripides fecit imterficientem frius medeam. Licet etiam agere quidem: evirantes avi M ij um
158쪽
iιs PETRI VICTORII COMMENTtem facere facinus atrox: deinde poma agnostere amicitiam, quema
dum Sophoclis Oedipus: hoc quidem igitur extra saluium est: initis auistem tragoedia, ceu LAlcmaeon . fp amantis, vel Telegonus in tali per unnerato . Adhuc autem tertium praeter haec, eum qui facere Abebat sonum facinus tropter ignororiam, simus e prius quam faceret: σρω-
ter haec non licet aluiter: cauit enim facere Fortet, aut non: silentes ,
Cum ostendisset quae facta tragoediae condendae idonea sint,quod Inde nascanturh motus animorum, qui in eo poemate requiruntur: intelli aeretq; poetam, cum animum ad scribendum adplicat, necessario aut vetus aliquod argumentum capere aut nouum fingere: dc in utroque posse illum aut peccare aut laudem consequi, admonet quomodo se gerere utraq; in re debeat: primum p praecipit ne veteres fami las, quas si accepimus a maioribus frangamus, ac dissipemus: hoc enim arbitror v
Iere hoc loco re, id est di luere, ut penitus contra quam illa: comnosiit sunt a si perioribus poetis, eas fingamus. Significare vero hoc Ipsum hic distbluere, IntellI- Itur exemplis, quae ponit : testatur enim aperte accuratus magister, se velle ostenete hoe pacto, quid valeat id verbum: dc est haee manifestb declaratio qu dam: cuenim traditum sit a veteribus tragicis Clytemnestram Interfectam fuisse ab Oreste, de Eriphylem ab Alemaeone, qui aliter rem fingeret: nee matres has opera, man q; filiorum necatas induceret, dissolueret, ac peruerteret sabulas illas. Quaerere vero
posset aliquis, an quod aduersatij Terentio obljciebant, qui dicerent Ipsum coni minare sabulas Graecorum comicorum, hoei plum sit, quod Atistoteles hic i, -- ora vocat. quod sand non puto: quamuis hoc ipsum , quod non decere fieri tradIthie optimus auctor, non male sextasse illo verbo exprimeretur:qul nanque huiust inodi etiam quippiam tentat In fabulis Iam recepi Is dc Ipse sine dubio illas contaminat . nam Terentius Ipse illic aperit, quod facere sit solitus, nullo modo probatum
illis, & ut ipse existimat, sine causa: ostendit enim se in comoediis, quas Graeci poetae fecerant, vertendis, partem aliquam alicuius sabulae ex illa, curus propria erat, in alteram transferre solitum: & ita tanquam e duabus diuulsis, unam integram componere dc coagmentare. hoc nanque ipse testatur in prologo Andriae aperte, ubi in quit. Menander fecit Andriam de Perinthiam, & paulo post. Quae conuenere in Andriam ex Perinthia, Fatetur transtulisse, atque usum pro suis. Sed etiam In HGauton timorumenu. Nam quod rumores distulerunt malevoli Multas contam nasse Graecas, dum facit Paucas Latinas, factum hic esse id non negat. Atistotelea autem capit soluere fabulas pro corrumpere illas, & omnem ipsarum eueptum vacare . Exempli causa, cum consensu omnium veterum traditum sit Alcmaeonem matrem intersecaee, qui faceret ipsam ab alio, non a filio necatam: sic Abulam eam
ditatueret at contra qui fingetet sane ipsam opera filii mortuam, sed ignorantis ipsam matrem esse, hic fabulam non dissolueret, ut narrat paulo post Aristoteles Astydamantem hoc factum In scena induxisse. Iidem etiam poetae in quadam sabula fingebant aliquando quippiam in aliqua tellure semim esse: in alia vero fabula in alia regione. ut Euripides qui in Hecuba scripsit Polyxenam in ThracIaad bustum
Achillis mactatam: in Troasi vero in Troῖ arullum. neque tamen haec loci mut tio potest sabulam illam soluere ac deprauare: ut etiam nihil valet d tragoediam meliorem deletiorem ve reddendam: nee est quod Aristoteles h Ic inquit Amυ και iaillis rebus, aut contra: longe enim alia commoda secuti poetae aliquando hoc committunt. Praeterea declarat aliud hic ab AEstotele pri ipI: aliud vero a Terentio s-μῖficari, qnia noster doctot μαΘ- appellat partem tragoediae, quae propce hoc nomine vocatus. id est coagmentationem rerum: Latinus vero comicus intelligit illo verbo comoediam: Ita enim saepe a meliore ipsarum parte Je comoedias 5c tragoedias
159쪽
rent, diuersum genus poematum, ad quod adhibitae serent, Ipsas non Immutaret r& si non tam usu sertas te venire potest, ut tragoedia aliqua, sicut comoedia, disibi ua- tuta neque enim comici poetae, ut tragici, pendent ab argumentis antiquorum, sed Ipsa tota comminiscuntur: cum illi plerunque res factas sequamur, casusq; aliquos acerbos certarum familiarum sumant: Ita etiam cepisse videtur in Paccius, qui reddidit mutare, quod valet apud eum , ut arbitror penitus variare atque alias facerer nequeenim loqui potest hic auctor de fabulae solii tione, quam concedit mutarit de quam non solum sine culpa, verum etiam cum laude non parua variari posse vult reum omnino vetet, nec ullo modo sne reprehensione attingi posse putet, hanc, de qua loquitur, dissolutionem . Idem antem arbitror tragicis silasisse Horatium, cum est. Aut simam sequere. Cum igitur sustuler t. quod tentati non debet, Arist teles in coagmentatione rerum . ponit nunc quid facere tragicum poetam Oporteat: duobus antem mod is potest id vitium vitari : aut noua argumenta inueniendo, aut recte veteribus u tendo. inquit igitur. Ipsum autem inuen re oporter, s malorum scilicet vestigia sequi non vult: ut facit etiam, praua tamen ratione, qui sabulas e rum dissoluit atque euertit: Et recte uti sabulis traditis nobis, quod faciet qui cortia set, si quid peccati, aut incuris in illIs erat: aut si emendatione ipsae non egebant, quidquid illic variat, atque aliter fingit, recte, & ordine pertractat. animadue tendum autem ipsum diuersis vocabulis Iaem significare: eaedem enim sunt fabulae,
spicit personam eorum, qui quod ipsis traditum erat, accipiebant: postea relictis illis, attendit persenam eorum, qui quod ingenio, curaq, sua excogitassent, alijs tr debant . Quos verb hic vocat Aristoteles, via detur Aristophanes εατ appellasse Scrin, id est qui existerent t& contra quod hic noster vocat Dem, Ipse vocavit σα Θῶνου . ita enim finxit Euripidem se purgare, quum ei obiiceretur, quod Phaedram Impuram de consceleratam missi eretri induxisset mon enim se talem eam finxisse dicit, sed fabulam prius consormatam eo modo
quod Aristoteles inquit, contrarium hie esus, quod dixerat x : is erum utitur, qui rem iam inuentam ab alio in utilitatem aliquam suam transfert. veto hic inquit, ut insta quoque, ubi loquitur de agnitionibus, quae fiunt auxialio notarum: gradus enim quidam in ea quoque re tractanda sunt: potestq; id & m Iius & deterius administrari. Cum autem obscurum ignotumq; alicui elle posset, quomodo recte ipse utatur arsumentis sabulisq, aliorum, Vimeorum verborum d
elarat, aperitq; diligenter, quid intelligat: primumq; se obseurum bretimq; fuisse
fatetur, dicens. Quid autem recte dicimus, apertius explanemus : statimque toti rei explicandae incumbit. diuisione utens: LIcet quidem enim sic fieri actionem, quem admodum antiqui iaciebant scientes&cognoscentes. Primum igitur bane unam erationibus esse docet: ut qui thducula tur, aliquid fecisse, ex quo fabula texatur, intelligentes quid aganti vimq; penitus illius rei perspicientes, inducatur: quod fuisse
institutum priscoria tragicorum narrat,cum tragoedia rudis adhuc& impolita erat.
Exemplum aute huius lationis ponit Medeam Euripidis, quae filios sciens volensq;
nerauit. Nec tamen testimonio Euripidis usus est, ut uno e vetustis tragicis: neque
enim recte hic In illis numeratur, sed ostendit ea in sabula ipsum fecisse, consilium sortas te suum quoddam secutum, quod tragici antiqui palssim gerebant:propriumq;
ipsbrum erat: id verbconiunata etiam Indicat, quae posita est post adii erbium α. απs: hoc enim manifesto ipsa valet. Quare peccavit interpres, qui ipsam non e prellit, cum ita verterit. Vt Euripides fecit: his enim.verbis comprehenditur Euriapides in antiquis tragicis, quod salsum est. Alterainrationem auctor hane esse vultilicere enim quoque tradit aliquos sanciacere rem atrocem: Isnorantes autem fac re: post gestam isse iam rem agnoseere conitinctionem, necellitudinemq;, quam scilicet violauerint: vel qua deuincti erant cum eo, quem imprudenter graui malo asi fecerint. Huiuscemodi vero esse factum Oedipi Sophoclei narrat, qui imprudens
Laium interfecit ,&matrem constuprauit. Intelligens autem non valde accomm
datum hoc exemplum este: neque enim id factum argumentum fabulla est, neque in
160쪽
iis, quae eo tempore geruntur, contInetur. id notati aliau: exempla ponit, drcens. Sed hoc extra drama, Abulamq; est. In Ipse autem tragoedia, ut Alcmaeon Ast amantis: qui Alcmaeon elus poetae, longe aliter, atque Alcmaeones aliorum poeta. xum , ut ex hoeloco intelligere licet, imoratione eius ductus, interfecerat matrem rpost autem, tenebris illis pulsis, quo scelere se contaminasser cognouerat: matremq; eam esse, quam necauerat, perspexerat: exemplum tamen hoe irritum est, quia fabula pexi in ut ea quoque unde tertium exemplum sumitur. Sequitur enim. Et T Iegonus in Vlysse vulnerato: hie enim index erat sabulae, cuius auctor cer us nunc non est . Variae autem fabulae de Vlysse scriptae suere, eum multis easibus hie vir confictatu esset: variaq; in vita ei contigissen t. nam citatur etiam ab antiquis grammaticis Sophocli os me α κ ai v . quia sesna ipse ictus. materiam poetis dederiticribendae tragoediae. Telegonus V lysiis si Ius suli e C rce procreatus, qui a non nul is scrip toribus serebatur interfecisse patrem . unde ab Horatio in Ods Quadam par-xicida vocatus est. Eius quoque mentionem fecit Plutarchus In parallelis, qui na r I eum missum, ut aliquid de patre indagarer, condidisse Praeneste oppidum. Sextius etiam, capite, quo quaerit mri ...m docens de Vlysssis exitu varia memoriqprodita esse, cum extiterint etiam qui dixerint. ipsum a Teletono filio imprudenter: re, ut ipsequoqne loquitur, να υναι- nterfectum esse. Adiungit Aristoteles te rium adhuc quiddam esse praeter haec: ut ille scit Icet, qui facturus erat aliquod atrox s cinus propter imprudentiam, personaeq; illius ingnoratIonem, agnosceret eam,antequam saceret. exempla ipse huius casus insta ponet. Tertia vero hac ratione ex Postra, ostendit praeter haec, quae docuit: Id est praeter tres has rationes, aliter sertrem non poste: nec nouam quampiam rationem restare: quod dhilsione partiumQ; duatum contudo ne colligit hoc pacto. Aiu enim egisse necesse est alit non is se .& scientes vel non scientes. Et ipse autem alibi & interpretes insius Graeci, d cent ira prorsus se rein habere & ex hoe numero terminorum . qui simul connectan tur, nasci prorsus has ipsas conῖutationes: primis autem Simplicius in categorias ,
ubi interpretatur haec auctoris verba. Ad ,νm o . et F. 3,-- ου &quq sequuntur: accurate enim totam rem explanat :&vlam h 'nc omnem. rationem',
tradit, qua , 'oposito quovis numero terminorum. Intelligi statim possit non m gno negorio, quot inde existulit huius generis coniunctiones. qui etiam aperuit. cur necessatio semper hoc fieret, de ab omni sallacia haec tanquam norma quaedam
Horum autem co sientem quidem factum uisse σ non seci si
fimum: immane nani ne in se baset , m non est tragicum. vacuum enim ea ab eo, quod visatur ταΘος. si uapropter nemo Iacit si Ber, nisi raro.
ceu in Antioona Creontem Demor egisse enim secundum in. elius autem impru metem quidem egisse cum egem astem agnouisse: immane enim non adest, or agnitio m rem Dis.
Vim nunc trium harum rauonum perpendit, & qui deterrima ipsarum sit: qutq;
optima, docet: nec non quae medium inter extremas has locum obtineat. inquit igitur. Harum autem ea, cum aliquis, persenam intelligens sicinus facturus iam erat; nec tamen poegit, deterrima est: quibus in uerbis videndum quomodo diaetu manifesto enim hic novus quidam modus est, pec unus aliquis uium illorum si