장음표시 사용
271쪽
Una autem est oratis, duo iure aut enim quae unum significat, aut quae ex pluribus coniunctiones. Ceu trias quidem comunctione. O 'LA mmis vero ratio, quod unumsignificet.
Addit superiori praeceptioni aliud, quod tradere ville quoque huic scientiae putavit: nam in subtilioribus etiam libris, quibus rationem disserendi instruxit, de e dem dispu tauit. Docet igitur orationem dici unam duobus modis: vno Danq; modo, qui primus est ac magis verus, oratio est una, quae unam rem significat . ut Ariastoteles ambulate Socrates ad virtutem hortatur adolescentes. Alio modo una diacitur oratio, quae E pluribus constat orationibus: habetq; ut una dicatura coniunctione una vel pluribus:quae diuersas seiunctasq; orationes coniungunt: nisi enim Illae connecterent ipsas, plures orationes,non una, i stetit. Exemplum autem ill stre ampi umq; huius rei posuit, cum dixerit Iliadem, posteriore hoc modo unam Orationem esse: id est beneficio copularum, quae vinciunt ipsam, atque unam reddunt. Prioris modi est definitio hominis,quae simplex oratio est, dicitur ii, una, quia Unam tantum rem, non plures fgniscet.& in primo autem segmento resticari. -xe, & in Analyticorum posteriorum secundo eodem pacto partitus est orationem unam.
Nominis autem species: haec quidem simplex Otapi cem autem dico,
quae non ex signi cantibus constat) haec autem Aplex: I uius autem, haec quidem ex silanificante gnificatu carente: haec autem exsignificantibus constat. est autem ct triplex oe quadruplex nomen, multiplex,ceu mul
ta a gabotorum, Hermocaico nibus.
Cum singulas partes locutIonIs definisset,quarum postrema saltoraclomune a curate de nomine disserici& quot species ipsius sint, ostendit. Videtur avitem hievoce hac in ax, cui respondet Latina, Nomen, non tantum nomen proprie appetilatum significare, sed etiam verbum. Tradit igito species nominis duas esse, quae scilicet in frequenti usu sint: inueniri nanque nomen quoddam simplex: aliud vero duplex : quamuis ostendat etiam E tribus quatuorq; nominibus nomen ephnecti posse: antequam tamen alteram speciem nominis ostendat, docet cuiusmodi nome
implex vocet:Hirmatq; se intelligere illud,quod non constat e partibus significantibus mam quin & Ipsum constet ex aliquibus, id est elementis aut syllabis, dubita-rI non potest hae tamen voces,ut supra ipse in earum vi explananda declarauit, nihil signifieant. Simplicis aute nominis ac duplicis diuisione iacta no vnu genus elle docet duplicium nominum: eorum enim quaedam iuncta sunt e partibus dissimilibus, eum at tera ipsoru pars fgniscet, at tera no significet: qucdam vero ex ambabus significantibus. Hae aute posterioris mebri diuisione indicata, redit ad prius, atq; inquit superiorem illam diuisionem illo modo absolutam non esse: cum iungi ena possint
nominae tribus,qua tubrue vocibus:ac fortaste etiam e pluribus. Cuiusmodi, inquit, sunt multa nomina Megaliolorum. Exemplum verb horum ipsorum nominum p nere volens,vsus est vocabulo, quod constat e tribus nominibus trium Asiae stulti
rum, id est, Hermo, Caico. Xantho: illud verb est, Hermocaicoxanthus..Huiuscemodi etiam est illud ab AEschylo consormalunt,qui cum tragicus poeta, non dithyrrambicus ellet, imitari Wdeberet sermonem familiarem: multum tamen sibi permiast in hac nominiam copositione:durus q; ea de causa a quibusdam habitus est, & as ij comicis
272쪽
micis etiam eo nomine valde exagitatus: qui tamen cum in choro, carminest; simili cantui dithyramborum, hoc faciat, maiore venia dignus est. Huiuscemodi igitur est hoce primo choro fabulae,quae ἰπὶ vocatur ipsum enim quoque constat e tribus his verbis κrore. nili. aliquis putet modium illorum esse ἱ retis: reserreq; ungulas equorum, non arma. Megaliolas diacens, videtur sane in telligere dithyrambicos: horum enim propria haec licentia crat: nec tamen rationem huius nominis perspicio, quod alibi me offendisse non memiani. In pluribus calamo exaratis libris, quod in excusis prius non erat, ω χο --- inuent: quam etiam lectionem vidit ac probat Robortellus. V titur autem αPlato verbo hoc ipso, quod hie restitutum est . in iij. enim libro politiae inquit. or es. ἔ n. Translatum tamen id ab eo est ad ingenisi hominum ac mores. Nihil pKterea varietatis hic offendit Vereor tamen, ne verus. hic ordo verborum sit,ut nihil omittam eorum qu in mentem veniunt: si nanque; ικ μ. μαινον νιν γ κε πω leperetur mFis ut opinor conueniret: simplex eniin nomen concretum est,constatq; sane ex aliquibus,verum ex minime significan tibus:illud autem aliquo modo videt ut negare ipsum coniunctum esse, quia quasi ante verbum particula negandi collocata ei
Omne otem nomen in vel proprium, vel lingua, is translatio, vel ornamentum , vel actum, τe orrectum, Ni subtractum, vel immutatum. Dico aute proprium quidem, quo utuntur singia: linguam autem, quo
diuersi. Quoelesymum, quod oe' singuam ct proprium esse post bile
Cum docuisset duas extare nominum speeses:quaedam enim simplicia esic: quaedam vero composita: nunc,quot differentiae nominum sint, deesarat: nam superior diuisio cadit in haec cuncta genera di nomen enim sutim propriumq; illarum rerum , di simplex & compositum esse potest: translatio itidem & in simplici vocabulo,& incomposio manet:eadem ratio nis fallor in reliquotum est. Octo igitur vocabul rum differentias eme tradit, quas psimum enumerat: postea verb, cuiusmodi sint, declarat. Sed antequam haec explicare aggrediar, quaerendum existimo, cur insoriorem quoque hanc nominum diuisonem uin vocabulo non appellarit, ut superiorem fecit, cum nominis vocavit simplex nomen, ac duplex iunctumve: nam proprium nomen & peregrinum & translatum, & reliqua,sunt & ipsae differentiae nominum, non parum inter se discrepantes. An hic scrupulus nullus est 3 nec ullo pacto nos sollicitare lebet 3 quod enim hic non facit, ut hoc nomine utatur in illis quoque nominum differenti js significandis, infra non semel hoc Ipso In libro seciuappellauitq; vocabulo ἀδων eodem illa nomina. ceu ubi tradit quid defendat ora. tionem ab humili & plebeia ratione: nee non et Iam quo loco docet. simili utens h rum vocabulorum, nihil esse in oratione, quod, si sine modo adhibeatur, non pariat aliquid incommodi. Sed hoc relicto, initium ducit horum explanandorum ab eo,quod primum supra posuerat: atque ita ordine cuncta persequitur. inquit igiritur.Voco autem proprium,quo singuli, illius scilicet gentis homines, vilintur. Pr :prium nominaui, quod ipse vocat:ita autem Cicero quoque appellatia i , quod: in eam definitionem cadit,quam huius nominis AEstoteles Aruruquamuis v hoc verbo
273쪽
IN L OB. ARIST DE POETICA. a ob
verbo non putarit aliquando vim se illius affatim exprimere possemam at terti etiam rei explanandae causa adiungit,ut cum est. V timur verbis aut ijs, quae propria sunt& certa vocabula rerum, pene una nata cum rebus ipsis. A Graeco uero uerbo,iuncto tamen cum alio,additaq; ci in principio litera, πιέο αγα vocatur a grammaticis
orationis vitium, cum illa habet crebra huiuscemodi verba, quae nullo modo sunt propria, suaq; illarum rerum: idemq; significare voluit Cicero in epistola ad Tiro nem , cum insimulauit ipsum,quod parum apte Latina uoce usus suillet,&,ubi munime quadraret, ipsam potulisset: ait enim. Sed heus tu qui κπι- este meorum scriptorum soles,unde illud tam ακυtis. Valetudini fideliter inseruiendo. Nomen igitur proprium Aristoteles inquit cisse, quo utuntur pastina omnes incolae eorunde locorum: ut cum rem illam ostensuri sunt, hoc uocabulo ipsam nolent. Sequitur autem,hoc explicato. Linguam autem,scilicet uoco,nomen quo alij homines,gentesq; utuntur: cum scilicet usurpatur ab hominibus: quorum proprium est, in e dem re appelland aliud nomen: ex hac autem explicatione duorum horum nominum elici ostendit,quod apertum est. ac dubium nullum in se habet: ut idem n men & proprium, & lingua: peregrinumq; este polli t: non tamen ijsdem hominibus : hoc enim usu uenire nullo pacto potest.Exemplo uero confirmare hoc uolens: ac quod dixerat probare, in medium affert uocem σψ .: quod uocabulum in Claptiorum sermone dicit esse proprium: in Graecorum uero, linguam. Vsi sunt hac uoce Lycophron,& Apollonius in ii. Libro Argonauticorum: ualetq; , ut interpres testatur I nodii huius poetae, σιν , t iaculi genus: qui addit etiam elle illam proupriam sermonis Cypriorum. In Grccorum etiam consuetudine i peregrina uox erat, cum propria illa foret in sermone Phrygum . Vsus autem ea est Aeschylus in sabula, quam Persas uocauit: significatque illa regem: tragici eius uerba haec
Transatis autem est nominis aleni iniurio, Ni agenere aI speciem e Pela specie adgenus: τI Q ecie ad speciem, vel ex analogia. raco autem a genere quidem ad speciem. Ceu mauis autem mihi haec stetit in Hatione enim esse ruoddam stare est. A specie autem ad renus. Certe iam decem mi-ba Glyses bona fecit 'decem micta eniim multum est, quo hunc tro multo Uus est. Apecie autem ad speciem . oeu Mere ansmum cum hau set. Incidit in est si aere hic enim haurire pro incidere incidere 'o Mur re inquit ambo enim auferre qui Eam siunt.
Tertium nomen, quod explIcat, est metaphora, uocata a Latinis, Graeco uerbo exprello, translatio. Primum igitur quid ipsa sit,declarat: deinde quot species ipsius inueniantur,ostendit. Sunt autem illae quattuor:uel cum a genere ad speciem indicandam nomen importatur:uel contra a specie ad genus: uel ab una specie ad aliam. quartum genus est cum res unde,& ad quam nomen transfertur, sibi proportione responden t. Intelligi t autem,cu dicit transferre uerbum a genere ad speciem, ut; nomine generis in specie appellanda: eademq; ratio reliquorum est cum enim nomen,
274쪽
quod sit, importatur,significare uult,quia inde alid quasi portat ut, dicit de illo ab
ea ipsa re. ut contra, cum ostendit nomen, quod omittitur,ac posthabetur,ad illam. Translationem esse inquit, nominis alieni inlationem, id est cum loco pipiti nominis, suiq; illius rei,ponitur alienum. Equod ipse inquit, videtur versum aptii messe ad indicandam tantum illam nominis alicuius quot iam comportati. nem , cum in nomine quo res ipsa significatur, id est illa autem solum ii
ter se differunt, quod praepositio diuetia est intelligatur quaedam e sua sede in ali
nam comportat o. vero, id in alienum nomen vocat non propriu illius rei, sed aliunae si impium:non tamen ex alia gente ac linya: neque enim translation
constantur e vocibus peregrinis: infra etiam,vbi magis adhuc apparet, quid ipsum
hic valeat,a contrario, idem verbum usurpauit. προσαμσίσαν lx αα vi ire
σαUmmisa ντι Exemplis autem cuncta illustrat, diligenterq; cuiusmodi singulae translationes sint, lectaratrae primum quae a genere ad speciem verbum comportat exponit .Homerus igitur in ultimo libro Odysseae, ubi Vlyssem cum patre simulate loquentem facit,usus est hac translatione: fingit enim illum dicentem. ν. A μ V: H ὰ ς αῖ νο σιπὶ t. Cum igitur de mansione nauis dixerit stare:quae res a Graecis proprie dicitur Fiis: Omis, verb una e multis rationibus est, quibus stare res ali quae significantur, manifesto intelligitur a genere ad speciem transtulisse nomen. Contra veri, a specie ad genus comportatum dicit nomen in illo Homeri e secundo Iliadis, cum qui viderunt, magnopere laudarunt Vlystem, quod importunum ac petulantem hominem Thersitem percussissendixerutq; : δ. -υti ' o δ α stic ἰ2- ἔΡΜ, id est prosecto iam decem milia viriles bona fecit: neque enim omnino huc numerum conficiebant rem saeta', quae in praeterita vita sellerat Vlystes: sed usus est illo nomine pro multa: decem milia enim multa sunt: quo nomine, ut in explicatione tradit Aristoteles, usus est illic Homerus pm multis. Hoeautem verbo codem pacto translato,usus est etiam Euripides in fabula,quae vocatur Troades. cuius to
ei et, libentius mentionem facio, quod est elegans undiq; & expolitus: cum enim Hecuba fieret miserabiliter atrocem illum casum Astyanactis velleri; in clipeo H ctoris puerum illum sepelire, directa oratione ad clipeum ipsum, quamuis sensu careretidixit illam ἀ-yx: hoc enim gencre ac Vocabulo ab ea gente clipeus appellatur,esse matrem multorum troriorum.vssus igitur est in illa voce edenda, graui s ne ac praeclara, hac ipsa meraphora nam inquis. Zur ω π Φ σαμ sis, M.ta illach, En re ae σακος - . : εα η ra sed non una illa ut apparetitiam nominus elegans est,quod clipeum ipsum vocavit matrem, qui epetiit et multa d Ora & honesta facta in bello, ut animantes natos gignere consuerunt. ut alios ornatus ab eadem reductos, taceam, qui illic manifesto esse intelliguntur. Tertia ratio transferendi verbi,quae versibus itidem Homeri videtur declarari, est, eum spe cies una pro altera capitur: contraq; alia, quae relicta nunc est, locum subit eius,qu α prius usurpata saluatque ita saepe ill .e conuertuntur. Exemplum liu uscemodi est. In Graeco sermove ψιλον verbum est, quod generis vim habet,quia plures modi, sunt auferendi: hoc enim Valere videtur ἀφ. i. : nam de .ge σια lpccies est ausuriem dii de mon etiam rationem quandam auferendi, diuersam ab ill significat: Cum autem valde ἰncertus sim de veritate lectionis.nam proiani ,ας. in antiquis libris sere legitur me σψκε πιμ . non possum penitus statuere, quae sit notis prioris vocis, ae quomodo illa haberi debeat auserendi pars: haurire enim non videtur mihi omnino quadrare.hoc igitur in ambiguo relinquo. Licere vero alterum horum pro altero capere auctoritate poetae confirmat,qui nisi hoc cum laude fieri posse . disset quo erat ingenio praeditus,nunquam id attigissetineque tamen hoc semper, ut accuratὰ Phalereus docuit, licet neque si conceditur, nec si conceditur tantum, verum etiam magnopere laudatur, ut species haec pio illa capiatur, illa itidem pro hac eleganter usurpatur, Non est igitur hoc perpetuum, quod saepe honeste, magnaq; cum dignitate fit. Sed cum exempla sumpta ex Homero eIJe ostenderim inqsuspicari:nec tamen locos ipsos apud eum poetam indicarim,arbitror id factum es, scivi illic nunc non legantur,quia magnae scripturit varietates longo tempore in m emate nais sunt: ulci cnia suo quodam iudicio vi multa illic variai unt.Vndq
275쪽
m L LIB, ARIST DE POETICA. ait
Plures editiones eius poete circumferebantur, ut quaedam et am huius Ipsius scriae toris nom e qui magnus ipsius amator fuit. Ein autem hoc tam planum, ut co firmatione non egeat.in secundo praeterea libro de arte dicendi, citare ἰpsum uet- sum Homeri, qui nunc apud eum non legitur, apertum est. inde igitur Oriri potest, ut uerba haec apud auctorem non legantur. Sed siue illa Homerit siue alius poetae uerba sint, quia exempla, quae ponit huius translationis, incerta Sc obscura suntι uidentur alia huc afferenda: sunt autem ualde accommodata.& aperta illa, quibus ipse utitur in iij. libro de arte dicendi: maiorem enim fidem habere debebunt, quia ab auctore ipso excogitata sunt: illa uero sint & π, id est precari a dijs immortalibus & emendicare: ambae nanque he res partes sunt uerbi in A., id est ambabus hIs rationibus intelligitur aliquis petere longe tamen diuersa ratione: naalterum horum honestum est alterum uero sordidum & abiectum. Mutabit autem haec,ut ipse illie aecurate docet,qui factum alicuius aut ornare uolet, aut deturpare.
Analogia constare dico, cumsimiliterse habuerit secundum a primi ἰquartum ad tertium: Aicet emm 'o secundo quartum, vestro quanto secundum quantque adponuntpro quo dicit ad quia est. Dico acitem c
ceu . Similiter si habet poculum a Bacchum, et tapeus ad Martem. Diacet igitur oe cnipeum, foculum Mart u 9 poculum,clipeum Bacchi. Pr terea si luersi habet vester ad diem, Gr senectus ad vitam. Dicet igitur vesperumstenectutem diei enectutem , vesterum vitae: Iei, quemadmo
Quartum genus translationis,quod in similitudine rationis Andatum est explanati primum tamen quid analogon sit,& quo modo res aliquae similitudinciri hahe inter se habeant,docet. Requiritur autem, ut illae numero quattuor Gnti eum igitiis hoc contingit ut in hoc numero rerum secunda similiter se habeat ad primam, ne quarta ad tertiam, tunc illae res dicuntur proportione sibi respondete. Transsertur uerb uerbum hoc in genere translationis, cum, quo quarta res appellatur, nomen, loco nominis secundet rei ponitur.siue contra: nam exposita iam ratione nominum, quet proportione sibi respondent, quomodo inde conformantur translationes, diacere coepit ab eo loco, D: ita enim instruit eum, qui huius concinnitati midio isus sit,& quasi ipsum manu ducit. Vt opinor autem exemplum huius simpliciis equentisq; rationis ab auctore positum non est erat enim res satis plana. Quod is rostat minquit.Et quandoque ad ponunt pro quo dicit ad quod est, tradit iis item bis obscuris sane ac ualde concisis,aliam rationem huius translationiis milius usit tam. quare exemplo ipsam illustrat: exemplum enim allatum, huius ratiotrix exemplum esse, testatur, quod statim post uerba illainquit. Dico autem,& quae sequuntur . Signifieant autem illa nisi fallor ad quod tesseritu illud non en, quod UmIGtunt ac pro quo aliud uocabulum usurpant. na qui pro poculo clipeuiti lacchidias iiij cit,
276쪽
cit,utitur metaphora huius generis, Se praeterea adponit Bacchi, quod est illud ad quod reserebatur poculum, ut ipse supra ostendit ., Sed ut planius tota res explic tur,ab initim; ordiamur,accommodato ita exemplo, ut simplicἰ quoque modo se uiat. quod tamen fortasse in re ipsa exitum non haberet ob materiam minime id neam.Exemplum huiuscemodi este polin. Cum quattuor hae res sint. Bacchus, pocul um:Mars, clipeus,quς eodem ordine collocatae sint,vi a me appellatae s uni, contingit ut quam rationem poculum habet ad Bacchum, eandem clipeus ad Martem habeat: hoc enim manifestb usu veni imam ambo illa precipua instrumen ta,& quasi arma eorum deorum sunt. Quare qui clipeum poculum appellabit, contraq; poculum clipeum, hic genere hoc translationis usus hierit.quamuis fortaste hoc nemo acutus vir diceretiquia nimis durum esset,sed in alia materia res procedit. nam quin multae huius generis translationes reperiantur, in quibus id, quod pertinebat ad rem magis declarandam adiunctum non sit, lubitari non potest: omnes inquam illae, in quibus obscurum incertumq; non est, quid intelligi debeat:quamuis illud nosuo proprioq; illius re nomine significetur . Sea tamen hanc materiam aptam es se fingamus ad hanc quoque simplicem translationem gignendam, ne maior perturbatio consulioq; gignatur, nouo exemplo posito. aptam vero mitisce ipsam uile illi
ostendendae, cui inpositum aliquid est, perspicuum est, quia ipsam potissimum cinultis Aristoteles elegit. Qui igitur hanc elegantiam suauitatemq; metaphorς, captare voluerit sui iterum ipti iisdem verbis initio repetitis docetὶ non simpliciter pro poculo clipeum dicet: neque eadem ratione poculum pro clipeo, sed poculum significare volens, vocabit illud clipeum Liberi pauis:eodemq. pacto intelliges cliapeum, appellabit ipsum poculum Martis:In extremom illa addet, rei magis declarandae causa,omniq, reprehensione carere volens. Aliud exemplum eius dein rei affert: quattuor enim alias res indicat,quae&Ipsae eanderii inter se rationem habent,id est
has:dies,vesper: vita,senectus . Nam hic etiam simili modo se habet vesper ad diem, α senectus ad vitam, dc vesper enim diei extremuiri est,& senectus vitae. V t diligenter aut ein hic quoque Aristoteles tradit,qui transferte verbum voluerit, nee suum propclumq; usurpare, Vocabit vesperum, postrenaumq; diei tempus, senectutem diei: de senectutem ipsam,vesperum vidi . nai, hic quoque, nisi in extremo illud adpositum fuisset.dura nimis translatio visa suisset. Vtu inquit quemadmodum Empedocles, occasum vitae: eiusdem enim gqneris suit lisc quoque translatio, quamuis res non omnino ridem sinimam pro die, dc extrema clus parte, cogitatae fuerant a Siculo illo, Physico potius quam poeta ideris alicuius ortus & occisus. Non solum autem Empedocles hac ipssi translatiope usus est, sed alij quoque magni auctores, qui aut de Ipsi similitudinem harum rerum viderunt, aut ab eo, quem tcstem citat hic ipsius, illam acceperunt. Plato enim in vj. libro de legibus illam usurpauit, Athe
tur.& Athenaeus in xiij libro-: inqui x enim, cum Hegesandri vocem ia phoclem poetam commemoraret, qui Heges and :t senem admodum Sophoclem Archippam meretricem amasse tradidit,ipsum in occasu vitae tunc suis in Sod exem plum quoque poetae pon Vs. Aeschylus igitur Agamemnone eadem ratione in. quit αυν-. Cicero Prxterea in Topicis , cum de genere qu0dam definiationis per tranatationem facto, loqueretur , Luius metaphorae meminit.: ait enim . Hoc est quasi qui dolescentiam, florem aetatis senectutem, Occasum vite velit defianire. legitur etiam apud Stol iam Eic Alexidis senarius, in quo μι misi se, vesper, postremum vitet tempus appellarii Cut est in secundo huius translationis exemplo,
277쪽
si ullusum autem non est nomentositum eorum, quae proportione silures bulvi sed nihilominus Νmiluer dicetur . Ceu hocstemen quirem tac
re , ferere: flammam vero sole, nomine caret: verum similiter se habet
hoc adsolem, oeserere adsiemen. Quare dictum est Serens a deo condiata Ammam.
Hoe, quod nuper praecepit, sine ulla dubitatisne locum habet, praeclareq; in priamis neutrum eorum,quae immutantur, nomIne caret: sed ambae illae res suo proprioq; nomine vocatae sunt. Addit autem nunc licere etiam hoc fieri, ubi es teri eorum nomen impositum non sit, ut quamuis res non conuertatur, quod apparer,
nihilominus tamen hoc seruari possit in eo, quod habemus: nam quamuIs nomen ipsum desideretur, res tamen, quς nomine a quo significari debuit, animo percia
pitur, ac saepe etiam oculis cernitur. Usurpabitur igitur haec translatio recte in eo uno, in quo exitum habet, ac nomen ab ea re, quam proprie significat, ad eam qua non propcle.apte tamen & eleganter ostendit, transferetur. Quod i rμα κi; ori in quit, impositum iam: vulgoq; usurpatum intelligens: eius vero contrarium ιο ν est: ita quoque aliis locis locutus inuenitur, utin vj. Topicorum: ipsius enim haec verba sunt. ἰο ει μακι ive Aruint . . .ei ire.ὸν viri πνό x m&quet sequuntur. Exemplo autem illustrare rem volens . hoc protulit. Iacere semen in agrum,quod agricolae faciunt, serere dici tur:ita enim exprimamus quod ipse inquit Flammam vero lumenq; ita terras a sole iaci, nomen non habet, sed tamen ,
Inquit Aristoteles qui diligenter attendet, facile intelliget hoc ipsum, quod nomen non habet, id est iactum illum radiorum , simili modo te habere ad solem put ierem ad semen : qua ratioue tradit a poeta quopiam, quem neque ipse appellat, neque ego nominare possum,cum in haec verba nusquam alibi inciderim, dictum esse.S rens adeo conditam flammam. Vnum autem iunctum Graecum verbum est apud. poetam Iesum,quo indicatur lucem illam esse constructam a deo. Praeterea ne 1 vh Graeci verbi Q i Dia discederem, quin exprimerem eam quantum possem, reddidi Usum illud iaceret res tamen in Latino sermone magis processiss es, si spargere dixissem: nam spargere semen, cum de hoc opere rustico sermo est. ab optimis auctoria, buet dieitur: de Virgilius id verbum transtulitia disso---tionem luminis, quae fit statim, ut oritur dies, ut undequaq; res quadrex: oc iocus ille accommodatum no munus exemplum est huic animaduersoni declarandNita enim cecinit in iij. Aeneidis. Et iam prima nouo spargebat lumine terras Tithoni croceum linquens aurora eu Mle:& eodem pacto In xij. stera vix sommos spargebat lumine moles Orta dies. Via detur autem Aristoteles tum hic iterum selem appellaueri posteriore loco, ubi a cusandi casu isti ν inqui intellexisse ea voce solem, lucemq;, quae in terram desee dit, non solem illum,unde ea funditur,ut priore locornis enim ita capitur propor tio locum non habebit. respondere nanque illa vox debet sbmini inquit enim. Ustum tamen hoc,quod nomine scillaei caret, id est iacere flammam, similiter se habet ad sole ut serere:quae res nomine pnedita est, & uno verbo exponitur, ad semen. Latini etiam scriptores appellant solem lucem ipsius, non tantum orbem,qui illam Iacit. Aut igItur ita id versu eo loco accipiendum esti aut καρπόν, quem dixit', ut si militudo rationis apparea intelligere debemus semen non dum spatium, sed aceruum aliquem ipsius, unde sumit agricola, cum sementem facit: quod fortasse non minus verum est: ita enim primus tertiusq; terminus intelligetur, ad quos proprie secundus quartusq; dicuntur reserri. Nam lucem fulgoreinq; solis Graecos poetas, passim appellare notum esse debet, vi πὸ quoque., Euhipides Iphigenia in
Tauris,ut aliis exemplis supersedeam, in rarinis . horean inquit . Animaduertendus etiam mos loquendi Graecorum: paucis enim versibus ter
Aristoteles inquit. --.jnam supra etiam in explicanda trandatione, quae fit seruata proportione, cum duo ipsius exempla poneret, in ambobus eodem hoc pacto locutus est. Lasini autem auctoresinitaliter usidicere consuerunt: quod ita et
278쪽
num est .vi testimoniis confirmandum non sit. V vero poeta ille -- - de luce, ra. dijsq; solis,inquisiit a Plutarchus roris λογοε dixit; nec σπμρειν tantum, sed etiam ε. quod & ipsum translatum verbum, ab altero rustico Opere ductum est: eadem tamen rationem, quam prius, habet.In libro igitur,quo disputauit de caula, cur Pythia versibus amplius oracula non ederet,ait: σαμ. mini Adl: rru ce .
Licet autem modo hoc translationis Ni O aliter: cum appellauerit quod ad enum est negare quippiam eortim, quatropria sunt, ceu si clipeum Acat Ioculum,non manis,ste sim tino.
Hic Iocus magnum mihi negotium exbibest: diuq; ac multum mecum cogitaui, qui sensus esset auctoris, & quomodo posset macula, quae ipsum occuparat, dcleri: nam mendi prorsus aliquidipsum continere apparebat: si nanque illo modo legearetur, cuncta confusa, tenebrarumq; plena erant. Cum autem olim ratio mihi quςαdam occurrisset, quomodo posset noc vitium corrigi, atque ea lanc non mala, decreui tandem hanc, quam nunc diligenter exponam, meliorem multo esse:nam non
magna licentia opus est in loco corrigendo e& veritate ipsa, testimonioq; veterum poetarum, consi matur hoc, quod P cipiturbis verbis, rectum &vsitatum esse. Mendum igitur mansisse puto inpiat mis tantia duobus verbis,uel potius in extremo Ipso,tum legeretur prius in omnibus libris & scriptis dc excusis, a ri,aι :legiq,
debeat, mutato tantum casu vitini .vocis restituta' illi prima litera, quae inde ire Peram dempta fuerat,aeΜά:im: quibus Ita correcti omnia plana inisi fallor de ape in sunt. sententia vera est: minuatioq; haec inquem apud optimos quosq; po tas. Nam illud.M. g in Gintianslatione ipsa poni non debet, sed verba sunt auct firmantisqest, quod dixit, ita re Hatioli e tractatur, ut hoc ipso exemplo utamur. Hoc,quod scilicet vides, poculum cit --ἰς. iubet tuitur Aristoteles hoc omitti: nec dici ullo pacto elipeum cilla poculum Marti ... ci pro illo negari, quod proprium est illius
verbi translati, id in poculi: diciq;.poculum illud esse sine vino: hoc enim prosecto
valet άMis. nec dubitare potest aliquis, quin hςc oratio negandi vim habeat: rem vel enim inde, tolliri; quod suum, propriumq; illius rei δ. Diseri meo igitur hoe est inter hanc&superiorem traii lationem, vel potius inter illum & hunc modum, nam translatio est eadem, quod in ea docetur,cuius sit aliquo modo poculummeq; enim illud verum est poculum, sed poculum Martis. id eri valet apud hune deum Idem clipeus, quod valet apud Lib um,poculu.in hac vero remouetur Inde, quod proprium ipsus est: remouetur autem opera parilaulae illius, quae negandi vim habet , olbatq; poculum m invi ς ς csaeui Iare,quae propria est ipsius. Nam quod ai etat inquit, dii 4ική iri, ostendi VPhoc ipsum, quod ii ne dubio suum propriumq; est in hoc exemplo ita etiam aliud quippiam, quod eandem vim haberet, inde tolli potuisse: plura enim plerunque sunt nx singularum rerum. Ipse iiiiij. libro de
arte dicendi, cam exempla ponerer huius translationis, quae proportione constat, inquit ωον, ἀσημ*αμώἰn *ix α ιοκοῦ - ααιρα. attisit igitur utrunq;
duorum horum modorum: & eundem etiam ordinem quem hic sequitur, illic seacutus estia nam dicere arcum elle lyram sine chordis, idem prorsus est ac dicere, clupeum esse poculum sine vino. Qui autem putaret verba illa se M.&e in translatione hac ipsa adhiberi debere,magnopere,ut opino erraret: ita enim res nimis operosas ae prolixa seret, nec etiam nis fallod exempla illius translationis apud veteres via quam inueniret. cum contra huius ipsius crebra sint, ac frequenti Ipsus usu cogno
sui pol sit hanc elle verametationcallius tractandae. Euripides certe Iphigenia iαTauris
279쪽
tis, tum sest miseram illam virginem dicere. TM. . sin σου eie, posteriorem hunc modum, hoc pacto tractatum, usurpatuit: in quo tollitur i de, quod elegorum proprium est: hoc enim vocabulum illic translatum alio fuit.
Vel potius alterum etiam, in quo manet ratio eadem . nam vocare fletum M tu',
id est cantum, sine dubio translatio est: addere autem et . Qitam habet aperiendi rem: separat enim ab eo uerbo translato cantum, quod proprium est ipsus. - nanque laeta est, musaruinq; comes: illa veto a mis , quae intelligitur illic, tristis& auersa a 'usis r huiuscemodi enim est fletus . quare in his paucis verbis exemplum est geminum eius translationis, quam quaerimus. Idem etiam poeta in choro illo Phoenissatum, qui insimulatMartem, factaq; illius dura exagitat, initio sui canius appellat exercitum eodem pacto πια-m νον- insta voces. Sphingis, quiabus periculum errabat Thebanis ut in eadem sabula, secti iverso choro, id est qui hunc consequitur, eiusdem Sphingis eoidem immites cantus -- μωσαν. Vt autem ostendi ipsum vocasse copias militum αἰ- όmnν, Ita in
Creste appellauit gregem furiarum ς cum enim thias proprij Ba chi coetus sint, remouit inde, quod plerunq; illorum est. Aeschylus itidem Eum nidibiis, ubi chorum constantem ex seriis ipsis, laetum quod inuenisset vestigia ore.
stis, quem persequebatur, haec fingit protulisse. . o A alui,ntoc ὀ Θίναπυ vocat enim translato verbo cruorem notamq; hanc ipsus, qui caedem secerat, India m. Sed quia longe ductum hoc simile videbatur, ne durior metaphora existimaretur . addit n. , id est sne voce, ac mutum, ut distingueret a vero Indice . reo mouet Igitur inde, quod proprium ipsius est: indices enim in patefaciendis scelerubns oratione utuntur. Sed etiam non multo postidem grex furiarum celeres suos cursus appellat '.' απι α λα. id est volatus. sine pennis, alisq;. nam itidem proasectiones. quae fiant in al iqua loca pedibus, vocare volatus, videbatur d urum: ita igitur sustulit inde, quod nimis longinquum & es enum erat. valet vero illud ad d eclarandum euius modi essent illi volatus, non veri inquam volatus,sed sine alis. Quia autem exempla huiusmodis Qvqntia sunt:nulloq; negotio, squis attente legat,poc sunt animaduerti, content04 hi ero: Demetrius certς huius geneia translationis mentionem fecit, ut comm is ac peruulgati: qui praeterea consilium eorum qui eo uterentur aperuit, & quam dent l, utilitatem ipsum secum istaei, declarauit.
Addam tantum, quod N ipsum huic praeceptioni , reiq; ipsi explanandae, multum
prodesti Euripidem, cum eodem non solum genere Vanslationis uteretur, quod scialicet ἰου - ιυδ νιν vocatur, sed etiam, cui adium MN sit, quod valet ad ipsum illustrandum, de eadem demum re ac materia, adposuistu quod aperit vim naturamvires, quae alieno nomine Voca uri non, Vt In superiore exemplo, quod demit ab alis no verbo, quod illius proprium est rin Troasn qnim, cum fletus itidem fgnificare vellet, vocat ut illos ita enim proii legi lebet,novi in excus spe peram est, ἰλίγχα , una litera plus: Iactimae enim parssunt aegritudinis e luctus: ab eodem igitur poeta sumitur exemplum utriusq; modi, ut declaratum est, uariati, Min eisdem etiam rebus, ualde inter se similibus. Paccius, qui & ipse ut suspicor,hanc
difficultatem vidit, alia ratione mederi huic incommodo voluit: nec ei venit in m tem posse maculam esse in consequentibus verbis: accepit enim hu te locum ita ut si aliquis poeulum alieno transivmi nomine vocare vellet : contraq; clipeum existi mauit ei te vocem translatam, quae tunc poculum indicaret: cum tamen hoc vide tur verum non este: nam articulus, qui praepositus est voci ἀπιίδα , declarat illam e la. quae monstretur, ac de qua sermo habeatur :nis enim hoc aduersaretur:&si verum seret immutatam csserationem huius exempli, tunc res procederet: poculum nanque recte diceretur esse clipeus non Martis, ut sane est: hoc enim proprium ipsius, sea vini: quamuis magis probem, si tota illa vetere ratione seruata, in extremo negetur, quod proprium ipsius est ea ratione, qua docui, ut occaso peccandῖ tollaturi faciliusq; qui audiuia si percipiant eant vocem aliam illic rem signincare,neci suam propriamque notionem retinere: videtur enim prorsus hoc, quod hic adi ctum est, uni ei rei teruire . Augebat etiam non parum praeteritam difficultatem.
quod cum supra semper dei iesius nomine usus fuisseta tunc Liberi non ine relicto.
280쪽
vinum dixisset: nec apparebat causa huIus mutationis praesertim cum LIbet sanθ ipse ut Mars uti sirilia re possit: vinum vero minime pollit. Quare hoe etiam mihi fuit mori parui momefisi ad Iect em variandam. ut enim in ea vinum pro Baccho im- pqrtune colloca si videbatur, ita In hae apte locoque postum esse intelligitii ilam ae propriam notionem habet. Cum autem omnem hunc locum, in quo docuit A risto relas &'FM translatio fit, & quot eius genera reperiantur, mihi videar explicasse, non alienum elle puto nunc de ipsa aliquantulum disputare ac quae ceteri serireres de hoc praeclaro Iumine orationis sensetInt, dilIgenter videret in primisq; an quod tradiici cem verum sit, conueniatq; sententiae huius nostri doctoris: Inveniri duo geneta translationis,quae inin se discrepeta e , quia Illorum alterum inopia genuerit : alterum ueto voluptas, studiumque expoliendI orationem, fabricarit: non enim Aristoteles Ita diuisit translationes, sed omnia unius genetis fecit, quod ad Getum scilicet illarum usiumq; pertinet: vult enim ipsas delectationis causa adhiberi tu alere etiam aliquando multum ad orationem planam effetendam. Quare uidendum est. an quas Cicem dicili inopiae causa institutas, i με - verius, quam debeant appellari. nam quaestio haec et Iamini tantiquos Graecos est celebra ta: studii in niuitum quidam eruditissimi vi A in eo posuerunt, vidistinguerent duo haec, smilia multum inter se, senera vocabulorum. In primis i Porphγrius ille Tyrius , non minus magnus rhetor quam philosophus, qui existimauit translationes tantum debere vocari, cum res, quae alieno nomine dicitur, suum ac proprium habet, quo poterat etiam significati, si aliquis rem ostendisse contentus, splendorem atque elegantiam neglextilet. autem contra esle, cum Id nomen, quod uia detur uni rei magis conuenire, adhibetur tamen non minus ad allas res significan das . quae nomen aliud non habent. ptioris igitur generis sunt translationes illae. quas Cicero inquit a delectasione & iucundita e fuisse cacbratas quae sunt iudicio Porphyrii verae translationes, posterioris vero Illae, quas a necessitate prosectas idein imauit. quae sane, postquam semel ita vocatae sunt: semper postea nomen illud. obtinuerunt. unde λ Tyrio illo eruditiIsimo viro vocati debere traditae sunt. nam origo quoq; harum uidetur translatio suisse. Relictis autem nunc exemPlis harum rerum, quae posita 1 Porphyrio suerunt, utamur his Cieeromanis. Cum
translationes, sed μωμμuur cum enim palssim eanis, quia illo res diuelsae, longeq; alius naturae lignificentur, vocetur Ma μυ, eodem pacto videtur gemma in vi inde In anulo, esse vocabulum ιμα-μre. Idem etiam usu uenit in reliquis duobus Latianis nominibus: neque enim eas L in res in segetibus atone herbis aliquis unquam
aliter appellauit, postquam semes inses quispIam illo modo vocaviti nec suum aliud
illae, propriumq; nomen habent. Videtur autem eodem pacto Aristoteles etiam e pῖsse metaphotam: cum enim definiret illam inquit, eam este nominis alieni comportationem: alienum veto Domen videtur vocati debere, ubi suum ac proprium ilia fius rei aliquid etiam est. Si nullo nanque antea res ea nomine praedita fuisset, v cabulum. quod in afferretur, non omnino alienum extitillat: ut enim priosi illi rei. Ita etiam huic potuit conuenire, ut contingit in aequivocis nunc appellatis, ne sei per Graeco vocabulo utar. nam res plures, quae uno& eodem nomine significantur. etnomines rectὰ videntur vocati posse: Plautus enim sorores duas , ambas Bacchia da vocatas, appellauit cognomines . An hoe firmum argumentum non est ξ dicinanque alienum nomen illud etiam potest, quod ad tempus accommodatur rei, quet suum non habet. Et sane Aristoteles ipse perspicitur non omnino illo modo sen re nec putare, quam excogitauit postea Porphyrius, certam veramq; regulam huius rei cognoscendae esse: sine dubio enim aliquando metaphoram vocavit vocab Ium , in alienum quas solum compotiatum, ad eam rem indicandam, quam nomine satetur carerer tradit enim hoc ipso in loco de translatione, quae proportione constet, disputans, aliquando rationem illa posse adhibeti: quamuis non ambabus iliatis rebus, quae alieno nomincostenduntur, nomen ἰmpositum sit, sed alteri illarum