장음표시 사용
91쪽
dum: quamuis haec vincat ceteras, eximiaq; sit inter ipsas, intelligo cum Hecuba inquit se natam e rege, & cum rege etiam in matrimonio collocata tuisse, procreasseq;
filios, qui multa praeclara in bello gessissent, virtuteq; & honestis factis omnibus Troianis anteirent, & quae sequuntur. possent afferri a me plura alia exempla, sed accuratus quisque ver satusq; aliquatamlum in hoc studio, la nullo negotio iacere poterit: tragi ediae nanque omnes plenae sunt huiuscemodi miserabilium locorum.Hoc igitur est meo iudicio,quod significare voluit Aristoteles, cum Inqvit: partes illas tragoediarum diiunctas, effectutas prorsus ossicium traῖoediae: non esse tamen ipsas, hoc pacto eollocatas, quamuis iustum corpus tragoediae impleuerint, tragoediam rinquit igitur, ut ad verba ipsa explananda iam veniam.Si quis deinceps collocarit sermones moratos, & dictiones & sententias bene consectas: & quae sequuntur. P. Orievorat disputationes ab aliquibus habitas in Iragoedia de aliqua re: sermonesq; , qui quod ostendere voluerint, plene explicuerint. Moratas autem , id est ex quibus in telligantur mores ac naturae persinarum, quae dicunt, qui sane non paruus ornatus est omnis orationis: primis verb his verbis significat mores: neque enim hi mores ins ri possitne nisi in orationem: quare mores ostendere volens appellauit Arist, , id est membra tragoediae, moratas. Nam quod ipsas deinceps positas esse voluit, Indicauit materiam continuatam non esse: ita enim fabula quoque illic extitisset, ac res recte ordineq; coagmentatae: sed interruptam ac stactam. cxempli causa. si prima disput tio in se contineat incommoda, quae sustinent in exilio viventes: altera bona pacis enumerentur: tertia disieratur de officio imperatoris. Si quis igitur huiuscemodi alia qua membra diuersarum tragoediarum: hcc cohaerentia inter te, deinceps ponat: &moribus instructa,& a quibus non absint elegantiae quoque orationis: ac si etiam acutae illie sententiae sint: aptaeq; mirifice ad id quod oportet probandum: atque ita omnes hae tres res, quae sunt tragoediae partes, bene tractatae sint, nunquamphictor huius male coposi in molis iniciet ut tragoedia illa sci quamuis etia aliquando ipsius
officium munusq; adumbrarit: verum inquit ea, quae utetur his partibus deterios bus, id est in qua non tam apposite mores expressi sint, nec in ea tanta verborum atq; orationis elegantia existat: simulq; careat acumine illo, ac subtilitate sen tentiarum. s tamen habeat fabulam, ac coagmentationem rerR digna magis erit, quae vocctur tragoedia. Arbitror Igitur: nam noc magis exprimere volo, ηειωμαίων quod i quit, non tantum significare virtutem proximae vicinae rei, id est sententiarum, sed
etiamfraeceden iis, id est verborum: illic enim quoque vitium negligentiaq; exist re posset, quod si factiim suisset, mirum non est et, si nihil illic placeret. Animaduertendum autem nolle Aristotelem ipsam penitus orbatam este his rebus: neque enim tragoedia unquam fingeretur sine locutione, ac sine sensibus animorum oratione prolatis. cuicuimodi hi sint, ut quae vacua sint a moribus fortasse reperiuntur:
sed intelligit quae partes has habeant rudiores, & impersectiores: Vnde inquit κα--MA rά me id est, quae utatur si ne his partibus, sed utatur psis imp litioribus :& quae, ut verbum Graecum exprimam, videantur egere illis ornatibus: ac tacite aliquo modo ipsos postulare. Plato autem pluribus locis indicauit, quae vocarentur in scriptis poςtarum: E tertio vero libro de rep. certius hoc aliquis perspicere potest, ubi accurate docet, quid sit imitari: e --e enim appellatas videbit partes eas, quibus poeta, indutiis personam alicuius,ore ipsius, quid illi conueniat, exponit. Exempli causa, initio Iliadis oratio illa Chrysis, qua precatus est Apolline, ut ulcisceretur suas iniurias, i est: & p ulo post altera, qua Agamemnoti dii ni C. sum a se eum contumelia sacerdotem illum, prosecutus est ipsum minacibus verbis :ac quid in animo suo statuisset de filia eius, aperte significauit: omnesq; demum huiuscemodi partes, quibus non poeta,sed ille ipse, quem inducit, loqui videtur, inire vocantur: ut contra appellat quidquid poeta suo ex ore promit: cum quid hIc aut ille dixerit, secerit ve, commemorati quod cum In tragoediis non fiat: solae enim illic sent, quibus inter se personae colloquuntur, restat, ut e mu sint disputationes accuratae de aliqua re: ac quae quod coeperint explicare, plene absoluerint i quomodo etiam ipse capi hoc verbum in Phaedrosgnificauit: exemplo enim tragicorum illic usus est nominauitq; t Dus ;ἰκτράζ,τρβιPas, α, τι καs : quae scilicet la
92쪽
cta acc5modataeq; serent ad misericordiam excitadam, aut ad metum incutiendum: aut ad malum aliquod alicui minandum. Valet etiam multum ad hanc lectionem co . firmandam illud quo significatur id quod supra a me copiose declaratu est: non video enim quomodo hoc conuenire pol sit illi lectioni, cu ostendatur ipsα .esei illud etia superiore ratione, quamuis deterius multo, quod essestur longe m lius posteriore hac. nam illo modo nunquam aliquis tragoediam fabricabit.
d haec autem maximae res, quibus tragoedia capit animos hominum,
fabulae partessiunt: peripetiae inquam agnitiones.
Quartum hoc argumentum est,quo idem probat: cum enim In tragoedi ascribenda maximi momenti fabulam esse ostendere velit: ac longe superare partem hac reliquas omnes, docet res illas, quae permulcent maxime animos spinatorum , fabulae partes esse, atque in ipsa contineri: unde intelligitur fabulae dignitas ac vis, cum partibus iis ornata sit, quae tantum valet in animis nostris alliciendis: nec tamen hoc habent omnes tragoediae: cum plures inueniantur,in quibus peripetia nulla casusq; admirabilis, aut cognitio personae alicuius diu ignoratae contineatur. Sed tragoediae illae, quae ipsis ornatae sunt, sine ulla dubitatione praestatiores, cum vehementer c piant animos hominum, ac ducant ipsos quo velint: hac praecipue re ipsos ad se trahunt, quod habent peripetias has & agnitiones. Peripetiae aute&agnitiones in s bula coasmentatione ve rerum continentur , cum res illae ita initio compositae sint, ut necesse postea si aliquem subito de summo loco labi: aut contra ex humili statu in altum dignitatis gradum ascendere:& eodem pacto quempiam, cuius stirps an rea sesellisset, cognitum esse iis parentibus natum, quibus non putaretur, ipse autem infra diligenter ostendit, quid peripetia, qnta agnitio haec siti quare accuratius m l eo de ipsis disputabitur. Nunc vero videtur nosio visq; huius verbi ψυχαγών - expliaeanda: neque enim valet illud Id,quod non nulli existimarunt, iucunda tantum alia qua re eb importata oblectare: sed ut nomen ipsum intactum declarat, ducere allic req; animum: quod multas etiam aliis modis fieri potest . quare non videtur, si ita accipiatur hoc verbum, quaestio illa hic exoriri, quam acute quidam excogitarunt reum enim planum sit exitum etiam rerum thistem in tragoedia nos capere: huiust modi enim sere sunt in fabulis, si ψ αμωνῶν valuisset obteitare ,& voluptate perfundere, visus esset Aristoteles sibi repugnarer neque enim res acerbae pota uni voluptatem nobis afferre. Cum vere, notio eius verbi sit ea, quam ostendi, quis
non sateatur animaduersionem alienorum malorum, maximarumq; calami tatum ,icapere animos nostros, ac ducere in eosdem affectus Valde autem accommodatum.
est hoc verbum consilio finiq; tragicorum ostedendo . Vnde Polybius quoque in iij. libro historiarum, cum de officio tragicorum poetarum & historiae scriptorum d sputaret: & qm discrimina inter eos versaretur, ostenderet, eo usus est: inquit enim,
polluam affirmauit tragicos omnibus viribus contenderci ut hoc eisiciant in animis
spectatorum: ocα-- que consequantur. cuius haec verba sunt. MA τρανωπαπ
minalου e oram M ἡ ροδκ. Apud Demosthenem In oratione 'si , ωχα--.γῆρα valet deliniri & capi: cum enim causas afferret, quibus multi mortales ad
piant sibi liberos alienos: easq; esse dixisset, quod illi & bl andiciis assentationibusq;
93쪽
. Auc signum est, a d qui e a scribendas tragoedias dant, prius Pri
lem oe locutione γ morisus exquisite res tractare,quam res coagmentare
sicuti ct primi poetaefer- omnes.
Quintum hoc argumentum est, eidem rei constituendae accommodamin: quia autem a posterIore ductum est, non a re,quae praecedat,& causa ipsius sit, signum vocatur: auxilio enim notarum alIquarum, quas cernimus, sepe res obscuras lucognitasq; nobis aliquo modo intelligimus: non tamen hoc signum manifestum ac ce tum est: dce genere deniq; eorum signorum, quae πικμήρια vocantur, quamuis non parum ad probandum valeat. Ita igitur argumentatur.Cum videamus omnes illos , qui appellunt animum ad scribendum: aggrediunturq; tragoediam pangere, prius facultatem adipisci hoc enim significat i quo verbo paulo pol iit rum eodem intellectit utitur in apta atque ornata oratione singulas res exponendi, dc mores etiam Ipsi orationi aspergendi, quam valeant res constituere & sanulam com ponere test hoc indisium praestantiae huius reI: quae enim dissiciliora sunt, ea etiam utiliora, malorumq; virium esse consuerunt i hoc nanque solum ac sutidamentum est huiuς argumenti. in qua autem dissicultate, reiq; huius emetendae parua aut nul la potestate, versari dixit sua aetate parum expertos poetas; in eadem etiam adiungit versatos olim fuisse omnes sere primos tragicos, ut hi an aduersi fuerint prisci illi , nullo negotio in telligi possint multo prius potuisse res easdem praestare, quam aptares coagmentare. In quo igitur laborant Omni tempore, qui usiim magnum non habent scribendarum tragoediarum, In eodem laboras te etiam ostendit primos illos seia omnes tragicos evi quemadmodum dissicultas rei his inexercitatis nocet, nec Gest ipsos arduam partem modice tractare, ita communiter omnibus sere illis rudiabus nocuerit. Quare & exemplo horum inexercitatorum, & illorum, qui vixere eo,
tempore, quo nondum persina erat haec poesis intelligitur dissicultas ipsus pertaciendae :α inde quoque bonitas eiusdem dignitasq; eognosci potest. Videor mihi supra satis commode ostendisse, qui sin t illi, quos auctor his verbis significat, σἰ ἐν- rei tamen magis illustrandae causa, exemplum afferam huius locuti nisi atque ipsum quidem ab hoc ipso scriptore acceptum. In iij. igitur l bro de moribus ad NIcomachum, ubi de ratione consultandidisserit, ac totam illam rem accurat ocet. Inquit eos, qui deliberant de aliqua re, cum vident id, quod aptum esse intelligunt ad finem suum adiuuandum, essici posse, aggredi rem solere, ac tanquam minus ad eam adhibere : utiturq; eadem forma orationis, mutato tantu verbo ipso, quod fise est, ubi loquitur de opere potitarum, πο .: illic vero, ubi sermo est de rebus radis , προ 'Mi . Verba ipsius sunt. ζαν si δ-ατὸν pota araia , πρου Ξειν. id est ortur rem illam,agereq; incipiunt.xxei δουν quod inquit: nec expressit, in quo collocetur haee cura, minutaq; diligentia, arbitror Ipsum significare tragoediam illam inchoata, partessi; ipsus quas, ut poterant, persequebantur: valet enim manifesto ακe
Ag. aliquid perficere, & exquisi tum undiq; reddere.Nam πρῶm quod dixit, intelle, xit primos tempore non dignitate, id est veteres, ut in sentetia explicanda declaraui. τυα παγωIeus:
Principium quidem igitur, G tanquam animus tragoediae fabula est:
secundum autem, marei: as ile enim Hi or inlictura: si enim aliquis i ,
94쪽
IN L LIB. ARIST DE POETICA. et rneret pulcherrimis medicamentus im,non similiter ollectaret, ac siquis alio δε criberet imagis .esset imitatio actionis, er hanc maxime eorum,
Cum tot argumentis, adeoq; ad fidem faciendam aptus, doctasset phimum Ioeum dandum esse in tragoedia scribenda sabulae: superareq; hanc ceteras partes, paucis repetit confirmatq; , quod fecerit : Vctumis rei illustrandae causa & pene anteoc los ponendae, verbis translatis: nam quM ipsam principium esse inquit: magna a tem vis est omnibus in rebus principii, primam partem este sabulam significare v luit: ut enim in aedificanda naui principium est carina: indeq; Initium ducunt fabri nauales, & In domo sandamentum eadem natione, ita in tragoedia pangenda, fabula principium est: ipsamq; primum oportet componere poetas: nam quamuis ipsam appellant, Aristotelem intellexisse perspicitur, quia in loco suo ceteris partibus assiῖnando illo modo locutus est: de inquit,mores esse sententiam, τρίαν:& eodem pacto de reliquis partibus, insta etiam, cum uteretur iis , quς Iam probasset, in repetenda hac re ipsum hoc verbum usurpauit: lixit enim de coagme
tatione rerum, id est de fabula, loquens. ἰ δή Durata. πρωαν κά μέν ςeν Ἀη τραγωδr Dis .Alterum autem verbum manifestius adhuc translatum est: quod cum metueret, ne durius translatum videretur, muniuit illud particula αλον, quae tanquam & quasi, valet: ita enim quoque Cicero consueuit temperare duriores translationes. Non P
tuit autem magis extollere Aristoteles rim fabulae t ae quanti momenti illa sit in tragoedia declarare, quam dicendo ipsam quasi animum este tragoediae: anImum enim notum est regere ac sustinere uniuersum corpus. Hoc igitur lini de eaedenter significato, indicat quae consequatur pars, ac secundum locum possideat: illam autem esse vult mores. quae veto vim rationis habet, ac confimat quod dictum est, similitudo . non posterius latum hoc probat, sed una cum eo prius et am positum: inquit enim In hae re consimile quiddam usu venire, atque in arte pictorum accidit: ut siquis In aliqua tabula pulcherrimos colores temere spargat, non tantopere oblectaturus sit
eos. qui spectarint, ac si albo tantum estistem aliquam descripserit: quia imago illa
nulla etiam elefantia colorum commenaata, nec ornata, maiorem voluptatem ac
fert, quam nobiles colores,non reserentes efiigiem aliquam: hoc in pictura se Ita habere perspicuum est, dc hoc passim in ea arte usu venire omnes intelligere possunt. Idem igitur contingere in midio poetarum, tragoediaq; pangenda assimat: nobiles eximijq; colores temere in pariete tabula ve sparsi, respondent moribus in tragoedia, quae careat apta constitutione rerum, disseminatis: si tragoedia illa vocari poteli, quet hoc villo valde laboret: nec habeat rectam coagmentationem. Imaso albo tantum descripta refert fabulam vacuam amoribus, omniq; omatu. Quoi vero appellatat pulcherrima medicamenta, respondet hoc ei, quod supra dixerat, si sorte aliquis puctam viderit rem, quam antea nunquam spectarit, cognoritq; , & tamen oblectetur, tunc non gignere voluptatem illam ea imitationem, sed ipsam voluptatem tunc es fici aut ob elegantiam operis,aut ob pulchritudinem coloris: nunc enim quoque docet eximios illos colores habere vim aliquam oblectandi, nulla etiam re expressa. Sed eu sentetit Iam aperuerim, vimq; huius similitudinis expi icarim, oportere arbutror me verba praeterea quaeda declarare, quae &ipsa aut eget aliqua expositione, aut requirunt opera Interpretis, ut elegantia eorum explanetur. igitur sgnuficat Inungere & illinem: aspergereq; demum pifimenta: quo verbo, itidem de piactoribus loquens, utitur In ij. libro de ortu animalium: inquit enim. - nxsώe.
rem,quam illinerent: nam dixit tubis πίη χ αμασι, id est animantem illam ,
quam prius lineis tantum ductis descripserint, postea coloribus illinunt: ille vero in animo eorum qui legerent, reliquit: videmur autem intelligere debere parietem vel tabulam. Φαρμακα dicens, lores pigmentaq; significauit, nis salior, ita ipsa uocans, quia plures colore. mixti inter se ει temperati lorent; medicamenta enim pel
95쪽
IendIs morbἰs inuenta, propcle a Graecis φαμακα vocata, huiuscemodi sunt: Itaque componuntur. Sed Cicero quoque Latino verbo quod huic respondet,eandem rem appellauit: haec enim eius verba sunt. Fucati Verb medicamenta candoris & ruboris omnia reppellentur: nec non etiam Plato in iiij. libro de rep.eodem Graeco verbo in eadem resignificanda usus est: inquit enim. ἔτι ἡ me κα'AM lo ου - . xvi μακα . Iunetiun E duobus verbum λ α σπι, valet ypse, huiuscemo-diq; alia re alba quippiam describere: quae sane simplex sit, vilisq;: nam candor eca induci potest nobilis & qui mixtus si t: q; de causa oblectet etia sua vi oculos:vt quo
plerunq; Utuntur colore pictores. Pigmenta etia vocavit Cicero, quae hic noster doctor Φα LOM: quod adnotauit Robortellus.Vnde idem etiam, empla ponens huius animaduersionis, acute vidit idem pene, quod hic ab Aristotele, prolatum esse a Cicerone. cum inquit in ij. de diiunatione. Aspersa temere pigmenta in tabula oris lineamenta eringere possunt. nisi quod hic pigmenta temere aspersa in tabula nihil estingunt. χαρ euam, quamuis, si origo ipsius propriaq; notio attendatur, significet dinuse, idem tamen pene Graecis quod temere Latinis, valet. Vnde etiam grammatici, qui vim eius nominis exprimunt, tradunt ipsum significare M .. quae enim sunduntur nnilo consilio, temere dispersim; eiiciuntur. Vsus est etiam hoc adverbio
ipse in vij. libro de rep. ubi de legibus priscorum loquitur, quae passim sparsae,& disseminatae forent. Verba haec sunt ipsius. ιδεο - ὰπ π-ων νωιuων χυλυει ρον riue
ς Diei dc quae lEquuntur. Non piget praeterea admonere,videri eundem liben ter via hoc verbo ubi loquitur de voluptate laesitia ve, quae capitur u tragoedia : nam iusta,quo loco dit Ierit de sabula Agathonis, cuius ille totum argumentum finxit,inquit de insa,magno praesidio credita carere ad oblectandum ,- άδεν ζ, ut paucis post verbis, c*eπινει-ντ-, ut de nuntio,qui ad Oedipu, timore liberandum venerat,& cotrarium eius effecit, quod in animo habebat,
. Quod vero hic post simile expositum adiun it, pertinet ad idem
ostendendum: ad docendum inquam primum locum in tragoedi partibus,quae imsemiant ipsam,qualemq; reddi insidandum esse sabulae: nam quod fit a moribus, ut diligent et ipse ostendit, sine illo manere non potest. Ita igitur mira breuitate verborum argumentatur. Et est scilicet tragoedia, imitatio ae ionis: a definitione cnim mga daae argumentum ducit. Quare hinc intelligitur magnam vim esse sabulae,quae fabula est coagmentatio rerum, expressioq; actionis. sequitur autem. Et per hanc maxime agentium, id est quod imitatio illa est agentium, id est eorum qu auctores sunt actionis eius, id illa maxima ex parte habet ab actione: ipsius enim actionis maxime beneficio & oper tragoedia est imitatio agentium: ipsam enim actionem propositum habet imitari tragoediat sed quia actio cogitari non potest sine illis qui sunt, ideo est etiam imitatio ipsorum: agentes alitem hoc enim adiungere debemus sunt quibus primum mores haerent. Vnde essitatur id, quod diximus: nam quamuis actio quoque morata dicatur, non primo illa huiuscemodi est: sed mors
ta vocatur, quia auctores ipsius, ac qui agunt, mores eos creduntur habere. Ita
nisi fallor accipi hie locus debet: non enim hic ab Aristotele quicquam praecipitur, quod pertineat ad ossicium histrionum : neque actio illa significatur , euius ipsi auctores sunt, ut non nulli putauerunt : quamuis enim a Latinis scripto Gbus illi actores vocati sint,& studium ipsorum actio: eorum tamen actio alio nomine a Graecis appellatur: & ipsi etiam , & πα- non πραηΛWrsi, a pellantur . Qui autem diligenter attendet, intelliget nullo negotio verum ei Ieeum sensum, quem ostendi: pretecipue verb in Graecis verbis: cum enim dixerit tragoediam esse Imitationem actionis, addit in gi: miar ut, scilicet πρη i,, est μι- μουσιe : hoc enim verbum a superiore loco huc quoque transferre debemus, Hi. Quod autem addidit μέλι , eo consilio fecit, ut ostenderet, se quoque intelligere aliunde etiam ipsam tragoediam dici posse imitationem esse eorum quii agunt, sed primas tamen in hoc partes esse actionis, ut plus scilicet ipsam adi i uet, ut vere dici possit imitatio esse agentium, quod amonis imitatio est, quam aliae
ullae res, quae a iiij aliquid ipsi ad hoc obtinendum scire possent.
96쪽
IN L LIB. ARIST DE POETICA. 73
Tertium rate ementia: hoc autem est dicere posse ea, quae m re insim ετ quae illic congruunt: quod quidem in Oratione ciuilis facultatis, cin arti ci1 άicendi, opus eur prisci quidem enim ciuiliter faciebant dicentes: muri
Pergit locum suum assignare ceteris partibus tragoediar, atque inquit, tertium in ordine cile sententiam: ita enim nunc appello ιαν , id est quae sensum animi imdicat. Uni diri cive δο ει- figurae sententiarum a magistris dicendi vocatae sunt, cum eodem etiam Latino nomine appelletur , quae, Graecis γνῶ - vocatur: &praecipit, quid nos in vita sequi, aut sugere debeamus. Stasim autem, nequis crror hic exillaret, aperit quid hoc nomine intelligat: assirmans id elle, facultatem habere dicendi : orationeq; complectendi ea, quae in ea xx, de quaagitur,insunt: & illic quadratiis igitur poeta priclare instructus erit, quod ad hanc partem pertinet, qui verbis ex-yonere poterit, quaecunque in ea re sunt: nec aliquid relinquet aptum ipsi aut co tarmandae aut confutandae eorum, quae in ea insula sunt: ac demum videbit etiam , verbisq; complectetur, quae ipsi illi rei conueniunt ac congruunt. me να enim v let, quae quasi inhaerent ipsi rei. alijs in locis auctor ipsa vocavit m ut a me in commentariis in ij. de arte dicendi adnotatum est. Isocrates quoque in libro comtra Sophistas, ipsa, ut hic Aristotcles, es; dixit: inquit enim ceri M.Aν Urum πραγμxσι avx Πνῶν. Videtur autem appellasse Mid τα, non nulla aliunde sane sumpta, quae tamen illic accommodata uia i , atque apte quadrent: nisi aliquis putet ostendere ipsum voluiisse non omnia, quae in re insunt, este sumenda: sed ex iis tantum, quae fini dicentis congruant: delectumq; eoni esse faciendum. Sequutut verba. Quod quidem in soluta oratione ciuilis facul tatis, & artis dicendi opus est: quae nisi tallor, hanc vim habent, ut dicant, an sermonibus, qui vulgo habentur, comgrellibusq; hominum id polle fieri duobus modis : geminasq; has artes: politicam inquam & rhetoricam, iuris aliquid in hoc habere, ac sibi licere putare id, ut ipsis comodum est persequi. addidit autem, ut arbitror, hoc, quia valet quoque quidpiam men te conceptum, atque illic inci usum. V t igitur ab ea distingueret, ac separaret, addidit ata λόγω,: neque enim idem usu uenit in ea διωσια, quod in hac, quae oratione, verbisq; expresta est, ut vasiati possit ab hac, illa ve facultate: eadem enim illa manet: statim autem, ut editur, & verbis explicatur ipsa, qtiod ad ravonem eam ostendendi iacit, immutatur: suiq; iuris este putant artes illae, ut ipsis commodum est & ut sacere didicere,ipsam edere. quod nisi fallor significare voluit eruditus magister. Oportere vero utrinque rationem teneri probat exemplo tragicorum: qui cum diuersa aetate vixerint, diuersam etiam rationem sequuti sunt: ut proponere sibi ad imitandum&ho Millos aliquis possit. inquit igitur. Prisci enim ciuiliter sociebant dicentes : nostri autem temporis , rhetorice: id est prisci tragici poetae: hos enim arbitror intelligi, praesertim ex verbo, quod sequitur ἰ-diu: id enim proprium poetarum est quod verbo illo significatur, ut inde etiam ipsi ποι-- vocati sint, ciuilitet fingebant, & in suas fabulas inducebant dicentes ac verba facientes: civiliter autem, id est ut communis consuetudo fert: ut mos & institutum est idiotarum: Intelligit vero simpliciter& populariter: neque enim omnes qui urbem incolunt diaeendi artem didicerunt: nec praecepta ipsius in dicendo seruant: antiquisq; temporibus non florebant studia eloquentiae: quare illi consuetudinem luae aetatis seque bantur. Qui vero nunc inquit vivunt poetae atque illi studio incumbunt, inducunt personas instructas artificio dicendi: & qui intima praecepta arus hauserint. SI igitur negligi non debet aut horum, aut illorum studium&institutum, est, ut dixit,
ossicium periti tragici, id utroque modo posse praestare, id est iacultatem habere S
97쪽
politice & rhetorieὰ tractandi partem illam, quae ad sensus animi edendos pert Inet. Hoc igitur hae parte arbitror significari: nec puto mendi aliquid hic haerere: sine causaq; insimulatam huius viiij consim communem lectionem, quae constanter sine ulla varietate mansit in omnibus calamo exaratis libus: atque in i rupta etiam pervenit in sermis excusos. Nam quod initio hic disti cultatem aliquam in se habet.
quod inquit, liminam esse, poste dicere ea omnia, quae inueniuntur in ea re: ncque enim dian ea ententiaq; aliqua verbis expressa, est faculnas dicendi, atque oratione explicadi sentenuas illas quae erui possunt e re, si quis cum modo accipiat,adiuuet maliquantum: ut plurimos locos scriptorum aequitate quadam animi accipere oportet : neque enim omnia semper, Quae implent sententiam aliquam, exponi possunt, non tantopere durus locus videbitur. Primum enim tradit, ouae pars tertium t cum vi ac dignitate sua obtineat in partibus tragoediae . statimque cxplicat, non tam
quid illa vere iit, sed quomodo aliquis intelligi debeat esse illa ornatus S abunde
instructus. id autem esse inquit polle praestare, quae tradit. Nam mendo etiam vac re quod sequitur apud A ristotelem, quamuis etiam ipsum in sumicionem vocatumst apparet,si quis ita accipiat,ut ostendi: intelligitur enim manifesto cuius rei rasi nem reddat,cum ait. Prisci enim ciuiliter faciebant dicentes: affert enim causam cur dixerit, & politicae & rhetoricae munus esse, quod ad dianceam pertinet, in orati
Sunt autem mores quidem huiusicemodi quiddam, quod aperis electionem qua is quaedam: in quibus non ea per icuum,num eligit aut fugit. Quare
non habent mores e numero orationum ilia, in quibus penitus non est, quod
et git, o Uit, qlii dicit. Sententia vero in quibus demoribunt ab id, quod est, aut q*ρά non eii et uniuersum at quid enuntiant.
Vbi supra mores secundum locum In tragoediae partibus, qualitatem ipsius ostendentibus, obtinere significaui t, non docuit accurate quidnam illa voce ostender tur, sed simili quodam tantum declarauit iplis merito euenire, ut prima sede a se etiaciantur. Nunc autem, monstrata iam tertia parte: simulq;, qui dici debeat in ea paratus atque egregie instructus, indicato, redit ad notionem superioris nominis, qui reliquerat, patefaciendam: quo secto, statim in quo maneat tertia pars: ac quae uis ipsius sit, diligenter exponet. inquit igitur mores esse s multitudinis enim potitis numero mores, quam singularum rerum, morem appellabo, quamuis Graece .set sit: ita enim video a bonis auctoribus ipsum vocatumὶ illud ipsum,quod in orasione habet hanc vim, ut tacite ostendat voluntatem alicuius personae & electionem ut utar verbo recentiorum in Graeca voce exprimenda) quibus in rebus planum non est utrum illa eligit, an fugit. Titis, videtur dixisse , & non certo definitoq; at quo nomine illud appellasse, quia non erat omnino plana res illa neque certa, quae vim eam h beret . quare eo pacto ipsam describere melius esse iudicauit: valet enim rata re huiuscemodi quiddam, ut enim odor saepe rem illam, unde manat, quamuis ipsa non perspiciatur, sentiri, cognosciq; facit, ita .ΘM hoc, opera poetae conflatum, secum seri speciem quandam eorum morum,qui in pectore eius, qui dicit, esse fingutur,ac quales illi sint, declarat . fgnificat aperire,& detegere: aliter enim id incertum suisset,&nullo modo planum, ut ipsemet docet, qui ait eoti in δοῦλον. in quarto quoque libro ηρ σμων eodem hoc verbo usus est, quum dicere disputationem accuratam de legibus esse diiunctam a praeceptione de optimo statu reip. Inquit enim . ii di ὁ -τιά που rinc/. Perspicitur autem ex
98쪽
IN I. LIB. ARIST DE POETICA. s
verbis Ipsius non debere vocari oraconem moratam illam,in qua plane narrat, quid toto animo sequatur aut declinet, qui loquitur: testaturq; aperte, quod consilium suum in illa re sit: obscurius enim hoc facit :&quas seminibus quibusdam tantum eius rei sparsis, oratio, quae hoc nomine digna est. Sed exemplis hoc, quia fatis obscura dimetiisq; res est, explanare non alienum esit. Non puto igitur vocari posse moratam hoc pacto orationem illam Eteoclis, cum in Phoenissis dixit. se ascens rum suisse in coelum, & iturum etiam ad loca inferorum, si ulla ratione id efiicere posset, ut dominaretur, tyrannidemq; occuparet: illis enim verbis perspicitur pro sus quid Eteocles velit: pataq; hoc ipse testatur. & certe hic erat sensus animi ipsius. quod prius ille sectis quoque declararat, quia pactis conuentisq; non steterat: nec regnum statri, ut oportebat, reddiderat. est sane inde planum quod sequatur ac si giat, moresq; ipsius iniqui ac tyrannici intelliguntur. quare non potest eo in loco manere.Θre hoc, quod conficitur accurata, factaq; ad id oratione: quando enim persona aliqua clam gignit in animis eorum, qui audiunt quampiam de se opini nem , tunc illud vocatur .Θκ. artificio igitur pariuntur hi mores, no naturales sunta aut si etiam veri instiq; sunt, illo pacto inseruntur in animos auditorum. Contra autem, cum apud eundem poetam in Troadibus, And macha exponit praeteritain suam vitam, & quemadmodum illa libenter domi manebat, contra instituta, desideriaq; multarum mulierum , quae studiose ludos, diesq; festos frequentant accolebrant, nec sinebat ad te irrepere ac penereare seminas garrulas . demumq; narrat se obseruasse virum, semxq; ipsus ingenium tolerasse. haec mihi videtur pars eius fabulae mores habere : significat enim non consulto. scd quasi agens aliud, se pri dentem, castamq; mulicrem esse. Eodem etiam pacto Theseus, cum in Hippolyto mortua iam Phaectra, ita cum ipsa quasi vivente loquitur, videns eam epistolam manu tenere: putansq; mandatum sibi illa esse aliquid, quod pertineret ad matrim
nium aut commoda communium liberorum. Bonum habe animum: neque enim
nouis nuptiis implicabor. statimq; addit, sumptis litoris illis in manus. sorinas anuli Illic impressas erat enim obsignata epistola J quamuis non supersit Pliadra, nec via vat adli uc, demulcere sic, & suauitate quadam persundere declarat se suille eximium amatorem uxoris: haecque oratio facit, ut talis ipsc prosus iis, qui audiunt, subito via
de tur . Praeterea multo antea in eadem fabula iniris expressit poeta mores ingeniummi mulieris dolentis mala lectillimae seminae, quam valde diligeret: despera iisq; remedia vlla adhiberi polle illius morbo, & incommodis. est autem, ubi inducit nutricem Phaedrae ita loquentem. O res aduersae mortalium, odiosq; morbi,&quae sequuntur. hoc igitur quoque luculcntum exemplum est, ut opinor, orationis moratae. Apud Terentium quoque accurata crebraq; ipsius exempla reperiuntur: qui sane poeta a veteribus etiam traditus est multum innoc valuisse. Postquam auctor hoc tradidit, tanquam corollarium inde elicit: neque enim inutile ipsi visum est hoc docere: praeterquam quod superiori etiam sententiae, moribusq; explana dis a contrario accommodatum est. quod est, Inde intelligi posse, liquIaoq; assim ri, non habere mores, neque moratas ullo pacto dici poste, uniuersas orationes illas , in quibus non est expressum hoc pacto, quod sequitur, & aliis anteponit, aut quod fugitis, qui verba saccit. Nam verba, quae in Graeco contextu restitui, Inueniata a me in pluribus scripsis libris, neces laria hic prorsus puto: quamuis non postre mam tantum pene sententiam addiderim, sed ciccerim etiam inde, eorundem librorum auctori tate fretus, tria verba, duobus locis tosita, quae prius In excusis erant, id est ἱ λίνω, ὀ superiore loco: ex inferiore verb Gm: quod posterius verbum manere illic non potest, si recipimus plura illa continentia verba, quae post cba me coniecta sunt. Videtur autem vanitatem prioris lectionis ostenaere, quod illo modo praecepisset, quod per se notum unicuiq; erat. Inueniri scilicet quasdam orationes non moratas: quis enim de hoc dubitat i nunc autem, ita restituto loco, docet 'iue
orationes expertes sunt morum . quod non exploratum omnibus est: assi atq; nu-iuscemodi esse cunctas illas, In quibus peniciis non extat, quod nam aut cligit, aut declinatis, qui verba facit. M M. ω enim inquit. atque ita asseueranter negauit, ostedens ne tenue quidem vestigium huius rei illic esse oportere, vivere illae orati
99쪽
nes vacuae amoribus haberi, dici ve possint. Quod si aliquo modo, qui prose sestetur ab hac ratione, cognoici posset, quamuis leuiter, quid ille qui dicit, aut si
misi ceteris repudiatis : aut fugit, non esset vacua a moribus Omnino illa oratio, sed non nihil illius naturae retineret :&adumbratos illos, tenuiterq; impressbs habe ret . Sequitur, declarato iam, quid valeat in oratione, explicatio iudem di nceae, de qua nunc agebat: quam positam esse,ac constare inquit in illis partibus orationis, quibus demonstrant, rationeq; aliqua concludunt quippiam aut este aut noesse: ut enim probatio alicuius rei confirmauoq; sententia est, ita etiam dissolutio ae consutatio. Adiungit vero huic declarationi, ut omnes ipsius partes complectatur . Vel uniuersum aliquid enuntiant. intelligit autem sui arbitror) dianceam illam, quam Graeci suo proprioq; nomine Vocant λ-μ . Latini verb eodem n mine, quo genus ipsius, sententiam appellant: nam quin haec quoque dianoea sit, seniusq; animi, dubitari non potest. Distinguit aulcm illam a superioribus, quia haec non certam aliquam definitamq; Personam attingit ut illae: hoc enim ipse satis putauit elle nunc ad eas separandas . sed 'Verbum etiam, quo nunc utitur, cum ipsi valde accommodatum sit, in eas non cadit, quae probant & ratione concludunt, cum haec tantum libere edat, quod sentit . unde etiam perspicitur hanc ipsam sententiam nunc sgnificare auctorem.
co autem Huemadmodum frius dictum en , dictionem eqse pera tria animi interpretationem Huod ετ in vincta metris, oran soluta oratione habet eandem vim.
Quartum locum in partibus tragoediae qualibus tribuit dictioni,siue locutisnem
appellare volumus , quam ipse vocat λἰbν. statim autem explicat quid hoc nomine intelligat. Sed antequam ultra progredi*r, videtur trius accurate quaerendum quid valeat fisi λόμων initio huius partis pos tum. ipse sane arbitror collocatum illic suisse, ut distingueret hanc a parcibus tragoediae qualibus, quae non sunt sitae in oratione: cuius inodi sunt reliquae duae, id est cantus & apparatus: planum enim est has, quamuis tragoediam & ipsae qualem reddant, non tamen orationis esse: sed alteram ill
rum in muscorum Instrumentorum sono: alteram vero in ornatu scenae manere.
Nam quin superiores etiam tres, quamuis illic id non expresserit, λόγων sint, vi ve bo ipsius utar, dubitari non potest: quae nanque plerunque prius facta reserutur,
verborum auxilio spinatoribus nota hunt,& mores etiam naturaeq; eorum, qui in scenam veniunt, oratione indicantur. Quin autem necessaria ipsa sit in tertia parte constituenda, probare non oportet: eius nanque praecipuus est usus orationis, ut auctor etiam multo insta aperte testatur, qui Inquit. ἰn A καπι αν ruin τι , οσα ἰπὸ του λόγeu . ει η α ασκλxa PMυ. sed ipse quoque superiores has tres Orationis esse aliquomodo videtur ostendisse, cum hic inquit, locutionem quartam es Ie partem γων, quasi tres etiam iam traditae, & ipsae snt. Nullo autem modo puto G cam hanc vocem; quam sate repetivi, coniungi debere cum consequente verbo:
neque enim existimare possum quid valeat . I. λόγων. sed hoc nisi fallor in conastituto, inquit Aristoteles se vocare dictionem expositionem animi, tensusq; sul,quae
fit per verba: excludens, ut opinor, ceteras omnes rationes animi sui indicandi, quae nominibus non fiunt: neque ope verborum. Vsus aute est eodem hoc vocabulo α' - iotae In j. libroTopicorum,ubi proprium,comuniter dictum, duas habere partes traditi quaru alteram, definitionem: alteram vero comuni ambabus nomine proprium
appellati vult: inquit enim postenore explicans. τὸ Α λοπὸν κα ὶ alia xpirii ποι in.
100쪽
IN L LIB. ARIST DE POETICA. 77
ῶπαῖ Θῶσαν Mux σίαν, itarae, etsi es, Min. Quod vero test itur se id e Si antea ost&lisse, significat locu illum,ubi ipse aperte indicauit,qilomodo acciperet id verbum: lixitq; se vocare dictione, ipsam metrorum compositionem: nec est, quod quisquam putet definitionem hane a superiore discrepare: ideoq; uelit alium locum, non hunc, ab auctore nunc significari: supra enim, cum inquit eam esse comeostionem metu rum , metra, quae intelligit, constant ex nominibus: nominia; sensus animi nostri exprimunt: quare simul aliquo modo dixit dictionem este seriem, structiiramq; ue borum, sensi is animi nostri indicantium': quod nunc tradit. Nam quod hic adiungit, id eandem vim habere In iis, quae certis mensuris pedibusq; constant,&in si
ii ita oratione, confirmat opinionem meam, quam ilis supra de poetica tantum Oratione egerit, quae iiiiicta pedibus est: illam enim in his libris accurate tractat: unde tunc dictionem esse inquit compositionem metrorum: nihil enim in ea est, quod non redigatur ad certa quaedam metra ac pedes. Pluribus autem de hoc disputaui, quia non desuerunt, qui affirmarent, alium locum hic intelligi ab Aristotele: ac sui etiam iudicij rationem reddiderunt. sed id nimis durum est, ut nullo negotio arbia
tror acutos Sc cruditos viros cognituros. Quod vero in utroque genere orationis id candem v in habere inquit, exploratum est eandem re significare verbum idem, &inmctrica oratione, & in prosa,numerorumq; vinculis soluta: quamuis non omnia verba eodem pacto conueniant utrique generi: habent enim poetae sua quaedam prinysim; vcrba, quae non magnopere usurpantur in profa.
Quatuor iam explicatis, quintam aggreditur tragoediae partem, quae& Ipsa qualia talis aliquid iniungit tragoediae: & ut ordine sexti precedit, ita etiam magis quam
illa, ornat & expolit tragoediam: ea autem in melopoeia, quam paucis persequitur: tantum tradit eam superare vi sua cetcra Omnia, quae aliunde importata ed sunt, ut ilicundiorem tragoediam reddant: nam supra quoque accurate de ea non dis Ieruit: consiliiq; sui rationem illi e teddens, ait, eam habere facultatem omnem suam ape tami de quae subito ab omnibus perciperetur. inquit igitur nunc ipsam esse maxumum condimentorum: hoc enim prorsus valent verba Aristotclis: nec video cur haec vetus mea horum verborum interpretatio, quae singula verba exprimit, tantopere displicuerit erudito viro, ac magno philosopho, vincensio Madio. Nam quod sedulo, subtiliterq; contra ipsam argumentari studuit, non videt se contra doctorem suum, quem an at, cuiusq; sententias valde admiratur ac defendit, argumentari ipse enim nihil aliud tunc praestiti, nisi quod Graecis verbis paria Latina inueni: quod ut multis locis csEccre arduum est, itahic procliue: quis enim dubiatat quin us μκ Graecis idem sit, quod condimentum Latinis: duobusq; his uoc
bulis vocatae ab utraque gente res sint, quae concinniores, suauioresq; epulas reddunt: nam praeter exemp)a, quae supra posui cum primum de hac voce disputaui rdocuiq; eam translatam esse: itaque a maximis auctoribus acceptam fuisse, ut hic ab Aristotele, is ij. etiam libro de animo idem ut intestigatur valde delectatus esse hac translatione, inquit, a m 'νἰς ν: nam particulam illic addidit, quae leniret si quid asperi soret iri ea translatione: similitudinemq; condimensili here sucum in illis rebus dixit. Non sequitur autem, ut si una partium harum condimenti uim habere dicta sit ab Aristotele, continuo celem quoque partes esse debeant condimenta: nam poeticae locutionis, ac totius illius studij, plura condimenta simi, ut appellata illa et am a Plutarcho fuere in Erotico, loco, quem supra india cavit metra inquam, rhythmi, & mele haec, quorum priora duo genera assirmat nune Aristoteses vinci ac superari potestate sua a tertio, id est a metopana: cum his
enim conseri cantum, id est cum metris & numeris, non cantum humana voce consorinatum cum alio omni genere harmoniae. Superiores verb quatuor partes nullo modo condIinenta.