Gasparis Contareni Primae philosophiae compendium

51쪽

CONTARE NI PHILO. PRI.

omnibus aliis, quς sunt atque dicunturentia .veru In longe melius atq; enucleatius omnia hec discutietur processu operisINunc redeamus eo unde diuertim'. Asserimus igitur unum eandem,no alia naturam dicere quam ens, addere Vero secundum rationem intellectum inditusiotiis: ut unu scilicet nobis explicet ensanditiisa: ac quatenus in diuisu cst quod .piam, eatenus etiam dici & esse unum sed proprer hoc unum . quod cum entu conuertitur, cit Vnum principiu numCri, ex quo multiplica sit numerus , ipsumq; est numeri pars. hoc posteri' unuaddit supra prius unum,ac supra enS,ratione n eis surae, in qua includetur ratio quantitatis. Est ergo hoc Vnum quantU, quod da inditiissem, ac ad numerum se se habet sicuti mensura, que aliquoties

repet ira rotum metitur, atq; haC ratio- .

ne fit pars numeri. Alio prςtςrea modo ise habet ad ni ultitudinem opposita sibi unum, de quo prius egimus, atque Unu. quod est principium numeri ad sibi co- ... parem multitudinem: illud vi priuatio . vel ut contrarium icissimque multi i

52쪽

tudo ea Vt contraria,vel ut priuatiue opposita uni illi. At hoc unum posterius, principium inquam numeri,secundum propria ratione, qua pertinet ad quatitate, opponitur siue multitudini, numero inquam,siecundum oppositionem relativam,quq est tertii modi, qua mensiura & mensuratum vicissim relative opponutur, quemadmodum latius de hoc relativorum modo Aristoteles disserit in quinto Prime philosophiae, atque in decimo eiusdem oeeris de hoc uno &humero tractans . Non tame propterea

diffitendum est prius unum quod cumente conuertitur, in primo eorum, cui couenit tum Vnum, tum ens, scilicet in prima entium causa, no habere ratione mesurae, respectu caeterorum omnium, quae sicuti deficiut ab entitate ac admixta sunt potenti ,&non enti, ita etia deficiunt a vera unitate &ad multitudine accedunt: alio tamen modo hoc unum primum caeterorum mensura est,& unu pars numeri,est mensura numeri. nam unum posterius, est messera numeri ta- quam unius existes generis cu numero,

53쪽

atque ut aliquoties repetitum metiatur quemcunque numerum, sitque ut diximus pars numeri. At primu illud unum quod primum etiam Ens est,mesura cς-terorum est entium, tanqua exceptu abentib' aliis,& a caeteris quae sunt Vna:ad quod quato magis quidpiam accesserit, itanto magis erit Vnum &ens: eadem prope ratione qua solemus dicere scopum ad quem sagittarij arcus dirigunt, esse mensuram ictuum sagittarum: non enim scopus mensura est, ut scilicet repetitus aliquoties,iactus sagittarum metiatur,sed quoniam quanto magis sagitta iacta fuerit prope scopum, tanto perfectior sit iactus, imperfectior vero si remotus. Ex quo etia liquere illud potest, intensionem acremiuionem cuiusque formae non debere censeri, Ut quidam perhibet, per recessum a non gradu, sed per accessum adsiimmum gradum, Mrecessum ab eo: na no ens messera statui non potest, Vtpote quod suapte natura infinitum sit, incertum atque ignoratu ac fluctuans. econtra perfectissimum in quoque genere,est etiam maxime certia

54쪽

& maxime finitum ac maxim CVnum,

sicuti scopus sagittam iaculanti. Qualis vero sit hic accessus aὸ summum & recessus, alterius perscrutationis est, ideoque a nobis omittetur . Est ergo primuens ac primu unum cuiusq; caeterorum,

mensura, eo modo quem diximus, qui longe diuersus cst ab ea ratione qua Vnuest messera numeri spostqua de uno hactenus dictu est, de numero ac multitudine pauca quaedam sunt perstringeda, demu nonnulla de modis, seu speciebu stum unius, tu multitudinis. Multitudo sicuti supra diximus, quamuis secundunostru modum intellisi videatur in sui ratione includere habitum, diuisionem inquam, seu diuisibilitatem, ut ita dica:

Vnum vero priuationem, indiuisionem videlicet: axtame secundum rem ipsam Vnum perfectionis est, multitudo vero imperfectionis. Vnde ab eo quod vere unum est, per deficietem quedam modum reru multitudo effluxit, quae tamecongruentia & ordine Vnum sunt, atq; earum quaelibet per se sumpta quamuis sit una, no tame est absque multitudine

55쪽

Vna,vt infra latius exponetur: quo fit ut quemadmodumInum attinet enti,ita multitudo attin si non enti: & sicuti noens, quod esse aut etiam intelligi potest, scper existit in aliquo ciate, atque alicuienti coniunctum est, cuiuS ratione exi stat, ac intelligatur: pari modo multitudo neque esse neque concipi potest, nisi colundia fuerit viai,ratione cuius existat

ac intelligaturi ea naque multitudo quς ab unitate penitus & secundum sic S se cundu partes suas destituta fuerit, utiq; neque esse neque intelligi potest,uerum abyssum quandam obscurissima imper- meabilemque cuique prae se fert: eodeprope modo,quo etia a nobis supra expositum cst de non cnte, quod scilicet penitus a quocumque esse distinctum sit: Ete. 6 nim cum primum, cui elati*Vnitas,ueri ac boni ratio conuenit, & cx cuius deficienti similitudine reliqua omnia entia una, vera & bona sunt, ac dictitur, ab in- 'tellemi nostro perfecte attingi nequeat,

idcirco id quod in se simplicissimii est,

pluribus conceptibus Conatur men S eL

fingere, qui tamen ordinem quendam

56쪽

LIBER SECUNDUS. 22

inter se habeant,ac ita ut in uno reliqui eluceant vicissimque alius ex alio pateat. Quo fit ut demolirationes entis ple-rqque sumatur ab uno v mus vicissim ab ente, idemque de vero & bono ccsendu est,ut infra docebimus. Horti quoq; priuatioties, seu cotraria malueris dicere, pari pacto inuicem hab Iar,quemadmodu & habitus inter selNunc ad multitudinc redeamus . Multitudo aliquib' conuenit plurali numero, hoc modo dicimus multos homines in foro csse, ac multas animantes in pratis, multasque res nunciadas esse. Nonnullis conuenit multitudo numero singulari, sic dicero

consuevimus, multum acrem, multam aquam, ac multu agnem. Aliis Vero conuenit multitudo, quamuis non in recto

aut secundu modu prςdicati, obliqua ta

z, Vt Socrates VnuS tatu est, no multi, nec multus, ei tamen convcnit multitudo ratione partium, ex quibus cosutui acetia ratione accidentium, atq-ffcctuum, necno etia rationc operationu, .

nihilque tandem existit in reru natura,PrSter primam omnium causam,in qua

57쪽

non sit aliquo pacto multitudo. Verum omnes hi multitudinis modi ab unitate continentur, quae perfectiori modo existit in reb' perfectiorib', utpote que

tiam a multitudine magis distat: imperfectiora vero, quanto uniuS Vnitatis habuerint,magis participant multitudinis.Illa igitur ut a primis ordiamur,quibus couenit multitudo plurali numero, unum sui unitate prςdicati uniuersalis, ut multi homines unum sui in homine de ipsis praedicato , & multa animalia Vnum in animali,& multae res Vnum in re. Sunt prςterea hqc omniavnu propter determinatione, ac finitione multitudianis sui: nulla naq; multitudo actu est infinita:finitiovero in multitudine est ab unitate no tame ab unitate quς principiu

titudine loquimur, prout est numer',nγα

que de unitate illa quς est principiu numeri sed ab unitate de qua nunc loqui-mum quq cum ente couertitur: nam per hanc unitatem septem sunt tantum septemra decem tantum decem, non bis quique aut quatuor & sex, ut recte dicit

58쪽

titudo ad certam naturam diffinitamq; cotrahitur, ne in infinitum&indeterminatum defluat,ac cotra Unitas ipsa, quq absoluta est,& eminenter cotinet omne multitudinem, cotrahitur & determina itur ad certas S deffinitas naturas multitudinum .QGobre diuinus Plato multa de naturis reruab Arithmetica mutuatus est. nam qua uis numerus & vnitas de quib' tractat Arithmeticus diuersum quodpiam sit ab hac multitudine&vnitate, de quibus nunc a nobis agitur, nihilominus & haru proprietates in numeris & unitate illa perspiciutur. Hincetia Pythagorici posuere numeros esse substatiam rerum. Alias latius de hisce dicetur. Ea igitur quibus multitudo co- uenit numero plurali duobus his modis de quibus meminimus supra, sunt unu: ac pr terea eorum Vnumquodque per

se sumptum est unum, nequὸ villa pacto consistere multitudo posset nisi ex hisce sc6staret quorum quodlibet per se sumptum esset unum. Illa vero quibus multum couenit singulari numero, sicut di

59쪽

citur multus aer, mulsa aqua, ac multus

ignis, & caetera huiusmodi, sunt magis una quam superius dicta. Na pretero uaquod coueniunt in V niuersali praedicato, sunt etiam Vnu numero: Verum quoniam facile diuidi queut in plura numero eius de speciei ac natura , idcirco multum singulari numero eis couenit, Vt eo pacto stignificetur unitatem illam numeralem propinquam esse multitudini: &quamuis actu indiuisum sit corum unu- quodque, tamen potentia diuisibile est in plura eiusdem naturae: quo fit ut co-mode dicere queamus, magnam aqua, magnumque aerem, simul i; utrumque eorum multum =maxime omnium autem unitas illis couenit,de quibus multitudo, neque plurali neqtre Diagulari numero praedicatur, ut unus homo Socrates ac Plato,caeteraq; eiusde modi: qua-uis in his quoque iniit pluribus modis multitudo. Nam & ex multis partibus costituta sunt plurimisque effectib' pre-d ita, ac demum in operationes functioncsq; varias destributa: ac in ea diuisio ne entis, qua in unu & multa diuiditur,

60쪽

LIBER SECUNDUS. 2a

liarum rerum unitas accipitur,Vt opposita multitudini. At illud unu quod enti aequale est, conuenit quibuscuque multis , neque Vlla multitudo ab ea unitate penitus distincta esse potest. Ecotra hoc AVnum, quod competit latum rebus illis, que &actu indiuii biles sui, necno pote-tia diuidi non queunt in plura ciui demnaturae, id est,quod capitur Vt pars entis, atq; multitudini opponitur, qu ς & plurali& singulari numero predicatur de

nonnullis cratibus, Ut superius diximus: ea vero quibus econtra Vnitatem multi tudini oppositam couenire asseruimuS,

longe inter se disserui in modo unitatis: nam pleraque omnia, in quibus scilicet inest aliquo pacto multitudo,toti' rationem habet, dummodo perfecta sint, acto ta sunt quaeda . id vero quod ab omni

est multitudine exceptu,totum dici minime potest, cum partes nullo modo habeat:id vcro tantu conuenit primo principio. Ceterum ea quibus couc nil ratio totius,quaedam sunt ante partes siuas, ac

sese in parte explicant, quas infra suam colligunt unitatem, qualem Platonici