장음표시 사용
121쪽
eapitis dolor, superciliorum grauitas: aures sionant, tempora saliunt,oculi mane illachrymat, caligant l, nares oppletae odorem no senti irat,dentiu gingiuae attolluntur. Quu ergo ex lusatiouod accidit,caput purgari oportet, nullo qui de medicameto, ed uel hyssopi uel origani summitatibus tritis,quae in oli la cum musto,aut sapae heminae dimidio deferbuerint, atq; hoc ab drbens ieiunus os colluet,& gargarizando humores ex alto deducet,eaq; capitis affectuum curatione nulla leu: or est alia. Optime facit etiam si sinapi,mulsa calida dilutu, ieiunus a sorbens gargari Zet,pituitamq; ex capite eliciat. Caeterum caput operimentis prius calefacere oportet,quo pituita liquefacta,propte effuxioni parea t.Siqv is haec signa neglexerit, bu- iusinodi aegritudines solet experiri, lippitudinem, glaucomata, aurium uomicas ac eruptiones, in ceruice strumas, cerebricariem quem σφακελον graeci uocant, grauedinem, anginam
nyctilopa, teredines,uuam, capillorum defluxus, capitis ulcera S dentium dolorem. Quum autem a thorace morbus nascetur, totu corpus incipit sudare,thoraxq; , linsua si crassior, sputum salsium,aut amarum,aut biliosium existit, dolor costas, aut scapulas sine occasione invadit,oscitatio freques, uigiliae, sussocatio,sitis ex somno,animus tristior: pectus frigidum, brachia S manus tremiscunt. Succurrendum est prudenter hoc modo,uomitus quamoptime fieri potest, post coenam sine repletione sineq; medicamento citari debet: utiles simi &uomitiones ante cibum,quas Graeci syrmaismos appellat. Oportet autem eum qui sic uomet, radiculas tenueis praesumere, nasturtium, erucam,sinapi,& portulaca,mox aqua tepida sit perbibita,uomere At si huiusnodi indicia contemnantur,lii morbi solent obuenire,pleuritis, peripneumonia, melancholia, se-bres acutae, phrenitis, lethargus, febris ardens cum singultur
Quod si a uentre morbus orietur,haec erunt signa, ueter prius cruciatur, turbaturq;,cibus S potio amara uidentur, genua gratiantur elumbi neque ut: flecti, totumq; corpus etiam sine o casione laborat,crura torpent,subricular exiguae amigunt. His itaq; cognitis,uentrem prius emollire oporter, non medicamentis, sed uictu . Tutius enim est uti ijs quibus nullus error committi potest, utpote b iis mulce incoctis,alliis elixis,maluis, lapatho mercuriali heiba,Sex melle confectionibus.Omnia siquidem aluo subducendae fiunt. Si quod e signis intenda,
122쪽
tur,cnici succum omnibus decoctis admiscere oportet, ut quae strauiora& sine periculo sint. lam S lamis brassica in aqua lar iore cocta,eiusq; succus ad heminas quatuor potus cum meue S sale,utilis est: uel ciceris,aut erui decocti aquam eodena modo ieiunus utiliter bibet. Qui nullam eiusnodi signorum rationem habent,ij his morbis tentari solent, alui profluuio,
intestinorum tornam bus,eorumq; laeuitate,ilio, coxendice febre tertiana,podagra,apopploia,traemorrhoidibus,morbo a ticulari. A uesica qui nascuntur morbi,haec dabunt signa pleni ex cibo modico esse uidentur,inflationes uentris urgent, ruinctus,pallor totius corporis,somni graues, urina liuida & uix erumpens, naturalia tument . um itaq; huiusinodi notae apparuerint,odoratis urinam cientibus tutissime occurrere malo oportet. Itaque sceniculi apti l ladices, uino albo odorato madefacito,a m huius diluti cyathos duos,mane ieiuno singulis diebus propinabis cum aqua dauci,smyrnii, helenij,quodcunq; horum habuerit,nam omnia proficiunt: ad hyc aqua ciceris macerati cum uino idem efficit. Qui haec signa negligui, hos morbos expectent,aquam intercutem, ite nem magnum, iecoris dolores,calculos, renum cruciatus urinae stillicidiu &uentris tumorent. In omnibus huiusmodi indiciis insantes s ne leuiori,adultos,acriore curatione tractabimus. Caeterum anni selstitia in quibus haec lent ingruere silentio praetermittenda non sunt,sed quae in singulis alimenta conueniant. Paucis exequemur,auspicati ab layemali.
colstitium itaq; hyemale usq; ad uernum aequinoctium a oget in hominibus destillationes humiditatesq; ac Ppterea calidioribus uti cibis,parciore potu, sed metaciore, atq; ex ori-gano bibere oportet,necnon ueneri indulgere. Numerantur dies ad aequinoctium, nonaginta.
aequinoctium uernum. Oc tempore pituita in hominibus crescit, & dulcis sanies
o sanguinis,usq; ad vergiliarum ortum,eoq; tunc maximessiccosa acriaq; assumi debent,corpus exerceri,& uenus. Sunc
autem ad usq; vergiliarum ortum dies sex & quadraginta.
123쪽
Vergiliarum exortus. Hoc tempore bilis amara augetur,amaraq; sanies, usq; ad
aestiuuiri Qlstiti uni Mulcia omnia tunc quae alvu moueat, conueniunt,uenus quani pὸrcissime exercenda, hinc ad solsti
tium aestiuum dies quinq; & quadraginta existunt. solutilium aestiuum.
Oe anni tempus atram bilem ad uis aequinoctium autu-Hnale promouet,quapropter aqua frigida atq; odoratis omnibus utendum est: uenus perniciosa: aut innocentius saltem quae de ea praescripsimus adhibeto. Porro sunt ad aequinoctiuautumnale,dies tres& nonaginta. seqvinonium autumvale. O Aec anni pars pituitae copiam generat, tenuesq; defluxi Mnes,donec vergiliae occidant. Conuenit igitur tunc humores ex capite elicere,atq; acerrima,maximeq; ssiccoca astimere, mitum rarissime citare, exerceri, atq; concubitu uitare. Numerantur ad vergiliarum occasum dies sex & quadraginta. . Vergiliarum occasius. - -Oe tempore pituita ad usq, sdistitium hyemale in homi- .Hnibus redundat,quam ob rem acerbissima quaeq; , uinum suauissimum,assumere Oportet, pingitibusq; uti& exercitari.
Sut autem ad solstitium hyemale dies quinq; & quadraginta.
Gu INTERIO AN DERNA COINTERPRETE.
124쪽
PAVLI AEGINE TAEI IBER SECUNDUS,
B sokvTIs de ualetudine tuenda praeceptis,exequi aggrediemur, quomodo eos,qui morbis iam cos ictatur, restituamus, a similaribus utpote simplicioribus morbis exorsi.quales nimirum sint,quos febriles appellant. Rursus igitur nos Oribasij copendio, q rex Galeni sane potissim v, & aliorum praeterea complurium comentariis est excerptu utentes paucula quom ab illis omissa adiungemus
Quot O qu e principalia tu morbis potissmum s brilibus perquirendi. Cap. II.
PRimu quide perquirere covenit, morbus salutemne Τ- mittat,an morte minet & si polliceat salute,utrit acutus sit,an logus.Haec sine i aliis quoq; magnis affectibus compta quaerunt.Tertiu quoq;,nuquid una uice crisim expertu- u , qa febrib' potissimu peculiare est,an particulatim solue LEx Galeni commentarqs,quale morbi princ pium dicamus. CV. III. NEq; enim capitis dolores & febris ide exissimi, quead
modum neq; uigilia, & cibi fastidiu totiusque corporia grauitas aut sensus lassitudinis:uerum unuquodq; harum
125쪽
. rum licet a febri sit diuersum,ipsam tamen denuntiat . porro . fibris inuadens,praesertim acuta, neq; nos poteti, neq; i inperitum aliquem latere. Sed finge,s placet,etiam latere, miraculum tamen iudicaueri misi hora amplius aegrum subter fugerit. Quamobrem illud tempus morbi este principiu dicemus, quo manifesto febricitate incipientes decumbant.
Vnde cognoscendum, morbusue sit abilis, aup rniciosius. Cap. IDI.
Ethales notae sunt,facies cad iue rosa, nares acutar,ocui li cocauideliquasti ab Hippocrate comemorata: si h se neq; ex uigilia,neq; euacuatione, neq; inedia acciderint. Ite in ,ppinquo mors est,si aegri lunae refugi ut & illachrymantam ex quada a soris accidete causa, neq; in oculis peculiari uitio obnoxiis. Adhaec si alter ex his minor appareat quς-que in ijs alba esse debet,rubescat,aut liueat,aut nigricet. Huis pituita ipsis inhaerescat,perq; somnu alba oculoru appareae talpeb Es extrorsum no comissis,nisi ea larga uacuatio expresserit,aut ex collietudine ipsis hoc acciderit. Ia illa mortis sunt indicia,detibus stridere,aut desipere, aut in uelle floccos leg re, aut festucas carpere. Attendeduinq; , est ad in cubitu: na sieger stupinus cubat, S ueluti resolutus,uel si etia deorsum a lecto ad pedes delabat,extrema imbecillitate fatetur. Multo adhuc peius est,frigidii sipiritum ex naribus,& ore elidere: ite pulsus languidus creberi.&deficies: item si aeger ad animi delia quium sudore digeratur, perniciem praesagit. Sogitur omnia, quae retus mus indicia, aut plura ex his appareant,aut etia pauciora ,sed ualida, nullumq; salutis argumentu astialsierit,periculum mortis ineuitabile signat Cotra spirandi facilitas, pulsius tegetior,mes,sbi collas,bene erga cibu oblatum assici , adhaec facies iacentisq; habitus,sani sinulis, bona indicia sint,& silutaria. In uniuersum quae a naturali habitu maximὰ abhorret, pestifera sint. quae uero ipsi respondcnt,salutaria. Caeter u praesagia ex urini Adeiect one,& sputo, paulo post exequemur.
tDesignis longae ualetudinis. CV. V.
Vatuor notis morbi dignoscuturripsoru motu, aegrotantis habitu, pulsu febri si specie. Motu quide in eum modum: si quatuor particularis accestionis tempora, ocius α breuissimo spatio inuaserint, peracutus eiic ainctus,
126쪽
cuius extremus terminus est. Septimana,magna uero ex pam
te quarto die crisim experitur. At si logius quide qua hic amixerit,sed duodecim horaru spactu no excedat, acutus pr dici equi intra quartudecimu diem potissimu iudicat, si uero in pli
res horas prorogetur,ut initiu dutaxat,& incremetu longiore tu diei,tu noctis tepore absoluat, talis morbus longus existit. at si particulares accessiones morbus no habeat,sed inde ab initio ad usq; fine cotinuet, tanqua una sit accessio,veluti in continuis,ella hunc nimiru acutis adscribes. Aegrotantis habitalaoc pacto deprehedii tur.Si quide facies,& totu corpus reliquia collabaLacu tu morbii praesagire est. Si prorsus nihil emacrescit,logus erit quippe copia materiae logiore spatio cocoquendae sienai Ex arteriaru motu ita diuineris. Magnus pulsus,uehemes,citatus,creber,acu tu morbu indicabit, rius, longum.Afebriu specie hunc in modu,quatenus calidae & uretes,acutum fgnant morbuimitiores aute & ueluti delitescentes,diuturnu.. Hic titulus sic legitur in uetusto Cod.πῶς ἐμιν σκυμε κῶ χ ρόνιον νόσημr,id est,de signis acuti & logi morbi. Qui quidem titulus huic capiti maxime conuenit.
Quomodo praesciemus, an morbus iudicium subiturussoluendusue i. Cap. VI.HOς quoq; praescire licet ex ijs quae modo stini nobis
drcta,nempe ex febrium specie,& tempore. Forsan a tem totum ex febrium specie.Siquidem calidae,& perurentes, breui finiuntur.& excretionibus solui solet. Mitiores, leuioresq; prorogantur diutius,& in abscessus magna ex parte erumput Hinc liquido constat,non solum quado morbus sol uetur,sed etiam quo pacto,acuti enim potius per excreta iudicantur: quemadmodum rursiis longiores,per abscessus.
De diebus decretorijs. Cap. VII.
Dierum decretoriorum alii de aegris frequenter, cum fide,salubriter,persecte, manifesto, & insignitet iudicant, alii contrario his modo. Tertius decimus medium quendam inter utrunque dierum genus ordinem habere monstratus est Ac sunt ex ipsi qui uel exiguum naturae impetum nactim de morbo possimi decernere: quemadmodum septimus,& quartusdecimus: pleriq; uero,nis in uehemetibus curae motibus,morbos neutiqua positat per clim soluere.
127쪽
Ueritis nee uniuersi boni, simili inter se modo boni sunt: nee
oes mali,pari rone fiunt mali. item nec certo ordine bonitatε malignitatemue obtinent. Qui igitur primi sunt ordinis, nepe noru numero coprehensi, hunc in modii se habent. praestatitissimi oi una fiunt, septimus ,& quartusd cimus: mox nonus, undecimus,& vigesimus: deinde decimuseptimus, & quintus. hos sequitur quartus,post huc tertiuS, &decimvsoctauus. His cotrati j,ad secundu ordinem reserutur: pessimus, quiq; cu p riculo,nec clare de morbis iudicat, ac ueluti ex aduerso septinio diei opponitur,sextus est. Huic cosimiles,octauus, & deci .mus : secunda quos duodecimus,sextus decimus,& decim usinonus habetur. Medius horum est,& tertiusdecimus,nec ita repudiandus,sicut ordini secundo ascripti: nec ta feliciter morbum potest solvere,quam qui ad prima classem pertinet. Atq; hoc dignitatis ordine Galenus est usus. Numeroru uero ordine boni sudissertius,quartus,quintus, undecimus, quartusdecimus, decimvsoctauus,vigesimus: mali autem sextus,octauus,decimus,duodecimus,sextusdecimus,decim usinonus.inter hos meis dius consistit,tertiusdecimus: Porro ex his decretoriis nonulli quoq; aliorum sunt indices,quos Hippocrates appellauit speculatorios,eoliudicia alio die decretorio futura praenunci et contemplandaq; exhibeant: exempli gratia,quartus,iudicium septimo die suturii praemonstrat: cum uidelicet stidoresquOGdam,aut madores,aut eiusmodi particulares uacuationes molitur,aut significationes prius no factas, aut concoctionis notas repraesentat. Iam uero Galenus etiam sexti, licet no boni, quartum esse iudicem asserit. Undecimus quartidecimi index est,septimus decimus autem,uigesimi. Itaq, ad quartudecima
usq; diem ualentissima de morbis fiunt iudicia proxime succedunt, qui usque ad vigesimum habentur. Qui post hune ad usque quadragesimum porriguntur, paulatim uehementia remittunt. Primae dignitatis sunt,uigesim eptimus, trigesimusquartus,& quadragesimus. Hos sequuntur, vigesimusquartus,trigesimusprimus,trigesimuseptimus. Qui uero dies reliqui a vigesimo adusque quadragesimum intercedunt, omnes iudicii sunt expertes. Sicut qui post quadragesimum habeno
tur , Omnes prorsiis elanguescunt, concoctione potius & a stesu,quam crisi morbii tinientes. Atque alios quide a quadragesimo die Hippocrates omnino negligere uidet, sexagesimi
128쪽
verd,octuagesimi,centesimi,& centesimi vigesimi rationem habet.Ab his deinde alios morbos septem mesibus, alios septem annis, alios,ut uerisimile est, duobus & tribus annorum septenariss iudicari tradit.
Decretoria indicia in morborum principio esse
praua. cap. VIII. Oncoctionis signa nunquam sinistre apparent. 'uippe
' omnis concoctio, naturae uincentis opus est,eoq; sem ia per securitatem pollicetur. Decretoria uero signa aliquando incommode apparent, propterea quod crisis ipsa ambigat,nunc bona,nunc mala contingens, uti prius in capite de iudicatorin diebus est comprehensum. Neque igitur per initia,neq; in augmento ipsa commode apparent,sed ubi morbus inclinaueritiquo tempore natura morbo ualentior est.
Quemadmodum futurum iudicium praenoscendum sit. Cap. IX.
SI accessiones urgeant, piaeueniantq; tempus consuetu, α multo fiant uehementiores, ac tertio quoq; die signiscationem sui prebeant, tum cococtionis signa in urinis, aut deiectionibus,aut sputis cernantur,sine mora plane morbus iudicabitur. Sin accessiones lente moueantur,eademq; hora invadant,ac quotidie affligant,longiore teporis spatio interposito morbi solutione expectabis.Ite hs qui ob rigores uehementer febricitat, fieri no posivi morbus ante soluat, si illi fuerint leniti. si.n.rigor nihil remittat, haud quaquam morbus adst tum peruenerit, multoq; minus inclinatio ipsius speranda est.
Quomodo instans morborum iudicium agnosi
riar. Cap. X. AN te quamlibet iudicationem aegrotus grauiter excruociatur . Atque si interdiu illa continget, noctu amigbtur: si per noctem sutura est,interdiu exagitatur. Ac superueniunt symptomata, utpote capitis dolor, que prius non sensit,praeterea collum simul dolet, praecordia sursum conuelluntur, spirandi quaedam difficultas repentina oritur, aliaque grauia accidentia,quae superiori tempore non percibiebantur, apparent. Atque his obuenientibus, si pulsus non concidant, sed sublimius a ttollatur, uehementiorest fiant, adhaec si dies
129쪽
decretorius indicetur, isb; potissimum ex illorum ordine, qui
probe decernunt, non iudicium modo futurum, uerum salutiferum quoq; expectato. Neq; de terrere in his te debet,si aegrudelirantem,exilientEinve conspicias. Etenim & hae succorum ad superiora tendentium notae sunt:sicut e diuersis inseriora petentium,aliae,puta imi uentris rosio,circa umbilicum tormina Iumborum dolor,uentris murmuratio. Est cum alia quoque indicia consimilia deprehenduntur. Adhaec si per haemorrhoidas
uacuari Iaborans consueuit,etiam huius uacuationis circuitus una incidit,repetitq;. Pari modo in mensti uis,si mulier est quet laborat, i non absiurdum suerit per talem uacuationem mombi fieri iudiciu . Iam sudores tum ex corporis madore qui praecessit,ut uerissimile est,& praesertim in die conleplatorio erum
Pentes, tum ex meatuum adapertione praenoscendi sunt. Ac
sive per superna uacuationes futurae sint,ex his maxime intelligas licet. Nam praeter ea quae iam nobis sunt exposita,etiam aegrotantis facies intuenda est. Item si qua partium ipsius pal- palpitet, aut uenae in temporibus pulsent, aut gena, aut nasus, aut oculus rubicundior appareat, maior spes uacuationis per superiora suturae stibest. Quod si etiam sine uoluntate illachy- mentiaut splendores oculis obduci imaginentur,ac naribus ueluti scabendi studio manus admoueant: tunc quidem non amplius morari,sed iam adesse fluore sanguinis uidebis. Vbi enim semel ac iterum scaberint,emmpit. Rosio uero stomachi,& labri inferioris tremor, trisim per uomitiones futuram subinde nuntiarunt. Atque de his abunde est. Accedit ipsis aegrotantis
artas & natura, quae spem nostram confirment. praeterea anni
tempns,& praesens aeris status. Nam si aeger adolescens est, aue alioquin naturae calidae,aut sanguinis copiosi compos, multo magis sperandum cst. Quod si etiam antea, uel aeger, uel sanus,ut supra dictum est,uacuationem sanguinis expertus suerit, hoc uel solum ad prosundendi sanguinis spem exhibedam
satis est Iam uero si anni tempus aestas est,aut si non aestas, certe calidus aeris status, ac saepe illo tempore per sanguinis profluuium crisim sustinuerunt, corpusque sanguine redunder,
quod πλῆα, ρικὸν nominant, & consuetarum excretionum sit
retentio, haec quoque spem tibi auxerint. Similis porro, R in reliquis uacuationibus ratio habenda est . At si horum nihil a Paruerit, sed aeger in aliquo decretoriorum . qui post uigesi-
130쪽
mum maxime si inridierum grauiter morbum serat, idque cum consi stit,ac dolores quidam in articulos aliquos decumbant, aut iuxta aures, alias ve particulas hqreat,aut dolores quidem minime infestent,uerum sudores,particulares continue exparticula quadam erumpant,per abscessum crisim excipere oportet. Ac in illa potissimum particula stellus se promet,quamcunque uel sudores,uel dolores, uel tumores exerceant. t Haec ita leguntur ρυπιν ατοπω δια τμς τοιακρος κ ψεως προσδοκαν γίνεθωτMν κζισιν.i. non absiurdu suerit per talem uacuationem expectare morbi solutionem: sed haec leuia sunt.
Quemadmodum optimum iudicium peractum
agnoscamus. Cap. XI. SI uacuatio competens post concoctionem accidat, & se-
bris crisim experunti soluatur; argemue alijs liberetur accidentibus, & coloratior euaserit pro uacuationis ratione , pulsumci; uegetiorem acceperit, ac tum insurgendo , tum sese
erigendo sortior sit redditus, quodque omnium securissimum est,si ad morbum serendum facilitas stibsecuta sit, ea sane lai datissima iudicatio habetur. Quod si horum aliquo descit, tantum ab optima abest, quantum id ualeat, quo descit.
De pulsibus ex Galeni commentar'. Cap. XII.
PVlsus motus est,quo cor & arteriae attolluntur, submi
tunturque. Vsus ipsius duplex est. Et enim eleuatione Graeci citivino , appellant, qua arteria ueluti explicatur quodammodo,ac patescit,frigidus aer ingreditur, uitale robur euentilans recreanslex quo etiam animalis spiritus hahet originem. Submissione, σ-λου Graecis uocatur, qua arteriar extrema ad medium sui considunt,conuicent p, fuliginosa recrementa expelluntur. Caeterum hae arteriar, oblonga sunt Masa,venarum modo concaua, sed duplici tunica muniuntur, tum pr dicti motus gratia,tum quod sanguine,spiritum p continent. Originem trahut ex corde,sed per totum corpus meri ibratim distribuuntur. Omnes igitur,& eodem pulsiuidi modo inter se,& cum corde conueniunt. Quamobrem ex una ipsarum omnium ratio'em queas colligere,no item omnium ex aequo motum percipere . sed earum quae ex carnes corporis partes