장음표시 사용
141쪽
menter etiam frigidi,adhuc uiuui. Turbulentus autem pulsio
efficitur,cu usus magna eleuationem requirit, ac uitale robur
eam potest creare, solum uero arteriae corpus prae duritie, in magnam attolli diastolen,ut in magnis inflammationibus,ol structionibusq; diuturnis,impotens refragatur. Pul sius serratus in totum index est inflammationis,& praesertim partium quarundam neruosarum : quinetiam pleuritidi peculiaris est: remittens quidem, leni & ex facili concoquendae: intensus autem difficili, & concoctu pervicaci: quaecum imbecilla quidε
virtute,subito in periculu praecipitat: cum ualida autem longo tempore concoquetur. Uel enim in uomicam transist subinde,uel marcida tabes ipsam excepit. Iam uero sciendum ueni t,inordinationem comitari inaequalitates.raro siquidem in uenire est inaequalem pulsum, ordinatum. Minores offensae,
inaequales pulsus & ordinatos: maiores, inaequales & inordinatos procreant . Hae igitur simplices pulsuum causae sint &praesagia. Ex his etiam compositas,ut in sermone de differen iijs ipsorum dicebamus,haud negotiosum est inuenire. Rectior est haec scriptura quae in uetusto codice est.
opportunum erit deinceps causas pulsum immutantes exponere facile enim suit librario scribere ἐποντα pro τρέποντα
ALuus optima est: moli is, haerens, & eodem rempore
quo in secunda ualetudine assueuit, reddita. Talis nimirum est quae leuiter russa est,simul & couenienter spisse,no nimis foetida : quae talis non est,mala censetur. Quae igitur colore similis ei bo ingesto cernitur,& tenuis, & no exuccata & celeriter destendes, cruda est, At mere russa,initio quidem biliosiore morbu indicabit. sin autem in declinatione talis excernatur,corpus probe expurgari denuntiat, uiridis aeruginosae bilis nota est,nigra,vel atrae bilis, uel sanguinis cuius. ηam indide adusti,tiuida, refrigestere quodammodo, & emori non paru interiora significat oleosa pinguisq; , corporis pinguitndinem consumi innuit: quemadmodum rursus uiscosa, pingui cum sit deterior, animantis particularum consumptio- nem prae se fert Nimis foetida haud exiguam fatetur putrefactionem.Porro in omnibus hisce,si aluus qualitate cibo assum. Plo non
142쪽
pio non respondeat eodem iam modo affectio quoq; considerabitur. Omniu deterrima & pestifera, erit nigra,liuida,Ole. sa, celeriter transiens.
De urinarum notis. Cap. XIIII. GVemadmodum in deiectionibus , ita in urinis quoqῖ
regula furoru us,dE aegrotis indicia sumemus. Urina igitur prestatissima est, quae sanis simi l lima.Talis ni- mirum est subrufa timui S subit .iu animitu uero haec & crassiatiem moderata habet. At cu triplex turbidaru urinarii sit differentia, uel enim redditae tales,paulo poss stibsidunt, uel contamiles perpetuo manet: uel purae excernutur deInde uero turbantur) praua quidem existit tertia ordine dicta,moderata benignam,prima: medio utriusq; cosistit secunda : summe cruda est, exacte aquosa,veluti desperatae concoctionis uenosi generis accidens .Quando autem celeriter descederit,diabetes,ut
Graeci appellat,efficitur. Verum haec sane inter urinas crudas deterrima est,siaccedit aute ipsi,tenuis admodu&aquae modo exalbida.Huic uicina est alia urina,quae multis in morbis appare tenuis adnaodu,& albae propinqua Subpallida uero hac se . quitur: quae pallida quide modo erit,& subrufa,cocoquitur autem tam quantu ad colore ipsius attinet Tantu uero crastitie ipsam ab aquosa recessisse oportet, si probe concoqui debeat, quantu etia colore,sin aut hec secundu natura adamussim seruato,subsidens album, leue,aequale,& copiosium reddit,exactae nimirum concoctionis nota fuerit: largius autem crudit,liumorem, expurgari signat. Iam uero si urina crassa modice suerit, habeatq; sbbsidens aliquod,non cruda,iam ex toto erit. Si .n. subsidentia parti farinae crassiori,aut laminis similia,aut sursu-ri,aut nigra,aut liuida,aut uiridia,aut scedi odoris,habeat, praeterquam quaevis huiusmodi in cruditate est, etiam mortis periculum alias ostendit. Porro boni coloris urinae quaeq; simul, uel subsidentia alba,leuia,& et qualia representent,uel nebulas quasdam similes,uel suspensa,omnium urinaria Ilint la datis imae,& praecipuae, quarum subsidens,iale extiterit. Dein de commendatur urina cuius suspensa huiusmodi cernuntur. τertium bonitatis locum habet,cuius nebulae tales apparent. in C, ut uno uerbo expediam, quae urinis probe innatant, quanto inferius subsiderunt,tatuo magis laudantur.
143쪽
S 'tum subflauum,subrufum,leuiter spumans,& tenue,sb
iam cruditate,malu uero nullum insignius denuntiat. Aesyncere flauum,mfum,spumosum,uiride,glutinosum,rotundum,atq; his adhuc magis nigru, prauu est fit enim praeterianguine,quisquis alius humor syncerus est, prauam ostendit assectionem,caloris flammei sobolem . Cruenta igitur sputa mediocria sitnt: flauae,aut nigrae bilis,dissicilia Caeterum quomodo ipsa aedantur, in bicere simul expedit. Nam si promptὰ excreentur,liquido constat talia quidem esse salubria. contraria uero periculum testari absblutam itas; concoctionem fatetur sputu leue,album,aequale:& substantia neq; liquidum, neque ualde crassum. Summae uero cruditatis nota est,si nihil prorsus expuitur. At si expuatur quidem, sed tenne, languidae concoctionis argumentum est, Sin autem Syncere rusum ἁρ dierit, aut flauum,nihil boni pollicetur.si liuidum, aut aerugi
nosum, aut atrum,summam pernitiem portendit.
De febribus diarijs dignostendis curandis
que. Cap. XVI. DIarias febres,urinarum in primo die concoctio, calo.
risq; suauitas seu propriae ipsa i u & inseparabiles notae testatur.Veru a prima febris solutione, certiore habiturus es earu cognitione. Quippe arteriaru in hac motus ei gin secuda ualetudine fuit,ex toto respodet, cu nulla ex aliis se bribus in naturale statu reuertatur. iam uero i facile morbustri aeger,maximu & id indicium est Opportuni sunt id genus febribus, in quoru corpore quod defluit,halituosum no At, sed mordax & acre,fumi instar Hi aute sunt calidi & sicci tepera- meto: breuiter,biliosi,quos πικροχολους Graeci uocant, et igitob lassitudine febricitariit,pinguiter simul ac molliter fricadi sunt,in balneumq; ducedi. ibus siccitas sebre intulit,fricadi hi quide minus,sed lauadi sunt liberalius. Quos curae moero ires,uigiliae S ira exercuerui: lauare quide no subinde oportet, veru oleo copiosiore tepido,cui minime astringes uis insit, tu paululu sticare,tum ex cosuetudine lauare conuenit. Ab in latu usti, protinus ab initio refrigerationem desiderant, tum crebriorem lauationem minime,uero aut oleum largum, aut crebram frictionem.Sint autem quae refrigerent & rosiaceu &omphaci num
144쪽
mphacinum sine sale consecta eadem uero sincipiti uehemen:r refrigerata super fundere oportet, & ubi febris i in au tun balneum aeger ducendus est. Si quis ex frigoris iniuria ferim concepit, etiam is in remissione lauandus est. At si cum auedine,&destillatione febriat, priusquam hae concoquanair, lauationi non committetur. Porro qui ex aestu Solis sebri- tantiij,etiam cum haec adsiunt, lauandi sunt:qui au te ex frigo,ijs quoque caput mediocriter calefacientibus perfundendui, cuiusmodi irinum est,& nardinum unguentum. Uerum iauibus meatuum constipatio febrem excitat, his conuenit ex tua dulci,& temperata lauatio, tum frictio, quae rarefaciat,&tercitationes modicς,uictusque bonis procreandis succis idorus. At cui propter inediam, febris contracta suerit, ei opulf statim,ubi prima accessio remiserit, in balneum perduci, &pente oleo largissime perfundi, tum molli manu perfricari,utissime in calidi solij aqua immorari. Simulatque exierit,ac se recollegerit, denuo balneum ingredi, postea aquam cali-im potare, mox ptisanae cremorem,deinde lactucam assume-
, & aliquid piscium eorum qui molli sunt carne, ex albo iii. Omnium uero communis esto uictus species, quae &boni: succi,& concoctu facilis, & quae nusquam exiguis cutis meabus inhaereat. Vinum propinetur & aspectu, & uiribus aquom . Oportet autem in primae febrium accessionis insultu Innunquam aliquos horum nutrire, in quibus corporis in-mperies ad calidius, s cciusq; transiens, febres accendit. Qui 3 bubonem hoc est inguinum inflammationem febrim com: perunt, ne medicum quidem interrogant quid sit facien-im,sed ulceri, quod bubonis occasio fuit,prospicietes lauant, es accessio declinauerit Caeterum a uino ipsi sunt arcedi, do-:c inflammationes inguinum suerint, solutae, & tenuiore ubu enutriendi.
De putridarum febrium agnitione. Cap. XVII.
Vtridae febres dignoscuntur eo quod nulla ipsas exte- y rior cause prscedat: item quod a rigore incietant,neque 'b insolatu,neque uehementi frigore praegresso. id quoquerculiare est febrium putridarum indicium, sicut & pulsuum presiuio . Nominant sic, cum incipiente accessione perexi aos quidem ipsos & inaequales obtinent: hoc enim singula-ter huiusmodi seruiuo est proprium. maxima autem pu-
145쪽
tridarum librium nota est etiam qualitas caloris, qui sui inosis adeo existit,ut manum erodat. Similiter ad ipsas proprie spectat etiam urinarum cruditas,& obscura concoctio. Magnuuero & notabile concoctionis indicium, in primis urinis nunquam eiusmodi febres repraesentant.
Curatio febrium putridarum. Cap. XVIII. Si uires sint ualidae ei qui ex putredine sebricitat, sanguine
dimittes protinus,modo cruditas in uentre non existat. At si uires imbecillae,aut aetas prohibeat, sanguinem non detrahes: cuius uacuatione,putrida per urinas, aluum, & sudores expurgare conuenit. Sin autem sponte sua nonnunqnam impetum ad os uentriculi capessant,etiam per uomitum: alioqui non oportet ea praeter naturam irritare: caeterum deligi materiae debent,quae sine calefaciendo siccandoq; ualenter, praedictas uacuationes moliri possunt,ueluti ptisanae cremor, aquamulis,oxymeli,&apomeli,aptim radix in aqua potabili incocta. Cum aluus nihil de ij cit, ex aqua mulsa cum oleo clystere
ducenda est uerum totum corpus rarefacere prius non expedit quam uacuatum fuerit: ubi uacuaveris, rarefacias utiq; licet, medicamento tepido calore praedito, quale est, quod ex ch maemelo conscitur. in hoc tempore uinum aquosium potui datum , uniuersas promouet uacuationes: eiu dem facultatis est temperatum dulcis aquae lauacru. Quhd si uero febris magnitude obstiterit,neq; uino utendum, neq; lauacro, neq; un
esionibus rarefaciendi uirtute praeditis, sed aqua stigida his in febribus commode bibitur,nisi quid & hanc prohibeat. Ergo si
quidem & uires robustae omnes fuerint, & febris arden tillima, Seoncoctionis signa plane euidentia, frigidam cum fiducia exhibebis Praeterea si bona corporis habitudine sit aeget, tum status coeli calidus ac siccus, etiam si in frigidam natationem hunc dimittas,haud quaquam laedetur: sin aute mediocris existat sebris,& uires inualidae sed cum notis concoctionis, ijs qui ita habent balneum prodest,&uini potio. Tum uero ex un-tiionibus eae quae rarefaciunt.
De tertianarum agnitione . cap. XIX.
Ettiana febris cum sit flauae bilis comotae soboles,protinus ab initio rigorem,haud exiguum infert. hoc discrimine a quartanae rigore uariat, quo iungere uideatur, di cutem
146쪽
i tutem conuulnerare. In quartanis autem,accessionis in Blas uehementem perfrictionem habet. Quotidianas uero ne-uaquam rigor praecedit sed solum perfrige scunt. Caeterum: rtiana etiam exactum pulsuum ordinem obtinet.siti uero uetementi in statu affigit,& homine perurit, ac paulo post constit, calorque aequabiliter per omnes corporis partes disiundi ita Et si manum inijcis,primo quidem contactu, calor copio
as& acris occurrit , veluti cum uapore quodam erumpens, d paulo post a manu remanente uincitur. Vbi potione aegerierit recreatus, statim copi a uaporis calidi per cutem emer-t,sudorum nuntia. Bilis uomitio sit peruenit, aut aluus solu riperque urinam biliosa redduntur Praeterea ad integrit m tertiana desinit,ubi accessionis tempus,horarum non plu-im duodecim expedierit. Febrem igitur quae intra duoden horas terminatur, exactam tertianam nominamus: quaero diuturniorem accessionem habuerit, illam simplici uocado tertianam nuncupamus. quaecunque autem longissimo oductam accessionem seruauerit, exiguum uero interua, in , hanc rursus extensam tertianam dicimus.
Curatio tertianae. Cap. XX. xquisitam tertianam,ut quam flauabilis procreet, huis
mectare oportet ac refrigerare. & sane quod in uentri tu confluit,vomitionibus,& inserius elicere. Ite pernas,& sudores deducere idipsum conuenit. Aluus itaq; molus clysteriis euocatur. urina potionibus,in quibus apium,ðii madueiunt,& si concoctionis signa deprehenderis, maa iam confidelia etia absynthiu dabis. Balnea uero ex aqstaida potulenta conueniunt:quibus neq; nitrum, neq; sal, nee sinapi adiici,sed aegrum oleo quam maxime calido perfu-n in solium descendere oportet. Atqui balneis admodum adent,eos et iasi bis die laueris,haud peccabis.Vbi uero constionis notas perceperis,luc, uel si lapius laueris,nihil offeni. Porro uinii priusqnam morbus concoquatur, ex toto cir-
acidendu est simul atq; uero cocoqui inceperit, tenue,aquoia, modicum,primo die exhibendum. Cibi humectantes,reser antesq; utiliter assumuntur. A melle abstinendum, sinapi, sis & acribus omnibus uinis au te admodum lautustis,& n
a calidis C terum nihil miri est si in hominibus primi exersi inediamque,expertis,nunc autem ordine conuerso otio iis
147쪽
sis ciboq; usis pleniore, bilis maxima ex parte mixta pitesin
reperiatur. Cuius rei gratia complutes tertianae,aut citra rigorem fiunt:aut perexiguus ipsis oboritur, unde etiam anima uersionem propriam desiderant Neq; enim balneum,neq; ci-hus aliquis liberalior tertianis spurijs ante concoctionem conuenit: quoniam ne panis quidem micae, oua, & consimilia.
Curatio tertianae nothae. Cap. XXI. . LAuare in tertianis spuriis per initia salubre non est, sed
quando iam concoctionis notae apparent,neque cibum quotiqie exhibere, sed alternis diebus abunde est.Quies autem,& praecordiorum solus ipsis conducit, tum sorbitione concoctu saciles, & clysteres aluo inditi non admodum molles. Atq; si sanguinem detrahere opus est neque hoc omittere oportet. Tota uero uictus ratio erit, non quae refrigeret in totu,humectetq;Merum etiam modus aliquis qui magis incidat, ac calefaciat,adhibeatur. Maxime uero conduxerit ipsis piis me cremor pipere iniecto. uel hyssopum quoq; nonnunquam uel origanum,uel spica nardi, aquae multa admista, incocta mpotui exhiberi,& alia quae urinae ciendae sunt, praeterquam ea, quae nehementer calefaciunt,exiceantq; Potissimum uero ab
synthium,post septimum diem porrigi debet. Iam & oxymel
epotum, multis fuit auxilio. ad haec nonnulla ex his quae molliter uentrem subducunt. Porro uomitus secundum cibum,lis
quibus haec febris in uetustatem incidit,utilissimus est.
u artanarum cognitio. Cap. XXII.
Variana invadit multa cum perfrictione, ut quae ex frigido humore, atra bile originem trahat. Calorem coierA seruoremque febrilem tertianae modo non obtinet,imo nec bilis u omitus eam comitatur. Adhaec si urinae tenues,albae,& aquosae fuerint,quartana erit sebris . Eximia uero ipsus nota est pulsus exiguus, , rarus, eterum in autumno potissimum incipit,erraticis sit perueniens febribus ,ac nonnunquam in forma eius potissimum subsistit quae quarto die
reuertitur aliquando etiam plurium dierum interuallo, iuxta quosdam circuitus accessionem habet.
Curatio quartanarum. Cap. XXIII. Variana laboranses leniter tractandi sunt,neque me ilica metuo ullo sorti sollicitandi, neque uacuatio ne fi
148쪽
nis sorte sanguis uehementer exuperare uideatur, cum uen dissecare conuenit. Victus eis offertur optimus, qui non
leti&uenter his quibus uti consueuit,emolliri debet. Quod arc nihil proficiant, clysteribus per initia quidem mollibus,nde uero acribus utendum est. A suilla carne prohibeantur i,atque ab omnibus cibis qui glutinosi, ad exitum tardi sunt, a qui refrigefant corpus, siccanti . Vinum utile est tenue,um & modice calidum.Item falsa&sinapi ex usu sunt, tum dies aliquot assumptum medicamelum diatrion pipereon,' quod triplici constat pipere, uel quod diospoliticon ap-ant. Iam ct piper solum recte ex aqua quotidie semitur. In
bi statu uictus aegro tenuissimus praecipietur , statim uerom ut diu conquiescat, iniungendu est, tum uisceribus protendum per ea quae emolliunt,relaxamq;. I nsecu tis diebus licamenta conserunt,quae urinam cienti atq; si concoctio-iotae apparuerint, cum fiducia tunc quoq, ijs uti expedit, atros humores uacuant,idq; non semel duntaxat, uerum m inpius. Porro secundum ualidam purgationem, S 'ementuna quod uiperis constat, exhibetur, & alia quae ad modi febres commendantur, inter quae est & nobis iam .',omniti probatissimis, quod succum cyreniacum recipit.
uotidiana agnitio . . Cap. XXIIII. Voxidiana haud quaquam cu rigore primo statim die
in uadided procedete tempore perfrictio magis quam rigor oritur. Aegre uero incalescit, & diuturnum hancremen tumrimo neq ; adurit aegros,neq; multu,& crebro re compellit,neq; efflare,uel frigidam bibere. pituitosi au- uomitus hic accidunt, & quae per aluum uacuantur, frigi-r,crudiora,aquosiora cernuntur: totum corpus crudis hu-bus redundansudores minime primis diebus erumpunt, ad integritatem uenitur, cutis aegrotantibus albicat, uriel tenues sunt & exalbidae, uel crasae, turbidae & rubrae.
' Votidianam curantes, Oxy melite primis diebus utia I mur, tum ijs quae urina probe eliciunt, ac uniuersa uictus species incisoria esto,circa statum uero uentri labeda est ro,praesertim ipsius orificis,deinde aegris iube la: a radicula & cibis assumptis uomat Itide utantur ijs quq
149쪽
pituitam subducunt , idque tamdiu quam febris cessauerit . .
De besalo febri O rigore qui aegre potest excalefieri. Cap. XXVI.
Si vitrea pituita,quae omnium aliam frigidissima est, nondum putrefacta toto in corpore exundauerit,rigorem qui aegre excalfieri potest, sine febri excitat. In febribus enim quae humoris uitio accenduntur,putrefactio maxime febrilem calorem sit scitat. At si tota haec pituita putruerit, quod tamen raro fit, ob immensam frigiditatem quotidianae febris causa redditur. Quando uero non tota aequaliter, sed ex dimidio tysius putrida fuerit,aut aliquae ipsius partes,non nullae uero non putruerint. Heptatum febre hanc facit: in qua simul & rigent,
ct febricitant. particular quidem humoris eius necdum putredinem expertar,omnibus uenis,uel etiam reliquo corpori com municate & sparsae,rigorem creant. putrefactae uero febrem accendunt. t Dicta est autem Heptatos per transsationem a sa-le:dico autem mari, quod tranquillum quidem apparet,in principio autem difficile turbulentumque erat. Vel ab Hepios , quod est molliter & alearnin, quod signat calefacere, quasi diacas,quoniam blande & leniter calefacit. Atque haec febris cum ex quotidianarum genere existat,utpote ex pituita nascens, illarum curationi subi jcitur speciali,nisi quod tanto commemorata quotidiana calidioribus magisq; incidentibus praesidijs indiget,quanto etiam pituita stigidior illa existat. Hepiali uero
rigor multo magis caleficientia requirit. Itaque medicame tum ex tripliei confectum pipere, ex calaminthe prsterea,&quod liquore cyrenaico constat, his sunt accommoda. Item ex castoreo, similibusque praeparata remedia conueniunt. Latius autem diffusiusque explicatam curationem horum reperies in capite quadragesimoquinto de rigore & perfrictione. Insuper Lypyriae & Tiphodes , quaeq; praeter commemoratas sebres dicuntur cum sint ex relatarum numero, etiam curationes, tum in illis expositas, tum exponendas postulant. t Locus hic multo rectius in libris manuscriptis quam impressis,quos interpretes sequuntur,exaratus est. Sic enim legi
-s ταραχὰς αυτης υπαρχούο si non κατα τάς ἀρχοις. quibus uerbia
150쪽
ibis significatur mare esse molestum& difficile cum turbu-atum est& agitatur.
De febribus continentibus. Cap. XXVII.
Ontinentes finitimae sunt singulis intermittentibus:
tertianae quidem exacti ardens,quς causos dicitur quo utidianae,ea sngulis diebus accessionem habet,nontem ad integritatem desinit. Sic eria quartanae,ea quae quardie accedit. Exactus nanque causes:cuin omnes alias exquie tertianae notas serue hoc solo discrimine uariat, quod non rigore inuadat,neque ad integritatem ueniat. Qui sinouitebus accessionem obtinet causos, omnes similiter exactis ditidianis notas praese fert.quod autem ad integritatem non uenit,hac re a quotidiana lipecie consimili distere: ea ratio- quae quarto quoque die accessionem habet, uerum ad inritatem non cessat, finitima est quartanae. Continens itaq; is est,quae non ante ad integritatem terminatur, quam ex, fuerit seluia . Quum autem ne declinatio quidem accia auae sensibus queat percipi, haec quoque ex ardentium g e habetur,sed acumine ab ipsis uariat.
nitio febrium continuarum quas f ochos gra
ri uocant, curatio. Cap. XXVIII.
Ontinuarum febrium,synochos graeci appellantiorigo ex languine est, nunc effervescente, nunc putrefacto propter obstructionem. Qua propter accessio ipsis ad- te finem una est. lndicia uero siunt, pulsus maximi uehetes, citati, crebri, aequabiles, non mordaces . Urinae non rum adeo a sanis recedunt. Curatio est,fanguinis quousq; ut anima, dimissio . Qui si non fuerit detractus, febricies in summum ueniunt discrimen. At si quid per uenae st-iem uacuare prohibuerit,alijs uti remedi)s oportet , quae
tus recludunt,copiam materiae uacuant,& sebrium seruo- leniunt. Cum autem euidentes humorum concoctionis
si psis uideris, neque in principe particula inflamma-uaedam, aut tumor cedematis speciem repraesentans, autas fuerit, neque particula aliqua adeo frigida, ut m hanei procumbat, cum fiducia frigidam propinator maxime si eius potioni assueuerit. s a Ardentium