장음표시 사용
741쪽
exerceatur,ut ex ipsius usu nec resolutionem corpus sentiat, dileuius quam suit euasisse,per iratiusq; uideatur. Tempus autem coeundi est,cum ex omnibus quq soris accidunt medium exacte corpus obtinuerit, neq; uidelicet repletum nimis sit,neq; inane,neq; refrigeratum impendio,neq; ex calfactum : neq; siccatum,neq; humectilium immodice. Caeterum alij etiam.J Duae dictiones contrariae in graeco ponuntur,nempe ὀυσιτοτεζοι,6c ιμιτoi,quanquam improprie si Galeno credimus λιτοι ponitur pro iis qui fastidio laborant. Nam id abriam οι signiscat, ut superius annotatum est. Sed positum est opinor,ut πλαγιο ,hoc est, sine uisceribus, pro eo qui parua uiscera habet,, σιτος,hoc est, uoce carens, pro illo, Mi paruam uocem edit μιτος cibi appetens. Superius nempe capite primo positum uidetur pro εω Tους πριων. hoc est,cibi cupidos faciens. Nam ευσιτοι δε καὶ οι πονοι. κυαίμακρωτερM Id est : Iam uero S labores,& longiores profectiones cibi appetentiam iaciunt. Verum alius υλτοι legendum putat. εAt uehemens. J Celsus elegater libro primo hanc sententiam ex graecis confirmat his uerbis. Concubitus uero, neq; nimis concupiscendus,neq; nimis pertimescendus est. Rarus corpus excitat,frequens soluit. Cum autem frequens non numero sit,sed natura,ration e aetatis & corporis scire licet,eumno inutile esse,que corporis neq; languor,neq; dolor sequii. Antequam lmnus inuadat.J Ex Oribasio haec particula sumpta est:& uideri possit Galeno contraria. Is enim libro. primo de sanitate tuenda ex Hippocratis sententia hunc ordine obseruat. Laboricibus,potus,stimnuI,uenus, &haec omnia mediocria.Paulus ante somnum uenerem ineundam censet,redditq; rationem non certe inualidam. Sed intelligenduest,secundum cibum,non statim, sed concoctione obita:nihil etiam refert,si somnus aliquis breuior praecesserit: sequatur. prolixior: ex quo uires recolligentur. Frigus superueniens J Bisariam legitur in graecis exemplaribus,Germanicum habet κοα αἱ ἐπι istum, hoc est,frigus urgeas,aut ualens.Alia habent ἐπιγιγι όμενω, quasi dicas superueniens. Ita quoque Oribasius habet. Nescio cur Gemus us mutauerit.
742쪽
IN PAVLVM AEGIN. cis IN XXVIII., CAPUT
Apite grauantur& anxij fiunt.J Hoc caput ex Oribasia
libro primo transcriptum est. Vbi etiam graece habetur, Naia ασαδεκγω creta, quod est, & anxis fiunt, conuictanturq;. Oroscius alios reprehendens ex Marcelli Florentini Dioscoridis interpretis sententia uertendum censet δε ρεις ex repletione cibum fastidientes. At Galenus in commentario libri secundi Hippoctatis hoc modo interpretatur,
μα AA .R. ετερον δε οτα τὸ πόμα λας υπο μοχθY- δακνου ruta μῶν. ρι προτεροι μενόMΜί- διάκουντο, να-ώ- δ' εἰσιν es δευτεροι. Id est: Cum bisariam aegio tantes fiatria, s sq,uno quidem modo,quum uirtus a corpore grauatur, nullamq; eius figuram ex sacili tolerat,altero autem cum Osuentriculi a uitiosis humoribus mordetur,priores quide affecti sunt perniciose: alteri uero nauseabundi exist ut,&ci Hoc itaq; pauli contextu prior significatio accipienda est: no se cunda,qua loquidem uirtus seminis copia multum grauatur, Deductum autem ασά, re: est ab ἀσκ : quae dictio frequens est apud Calenum & Hippocratem,primum μι demo signans: deinde fastidium acribus humoribus stomachum rodetibus excitatum,unde S uomitus ασία ις dicitur. Nolo hic comemorare,quam multi etia celebres uiri in eius interpretatione sint decepti. . Legendum est ασωόης,non σαδους, quod etiam ασομειος dicitur. Aliorum.J In codicibus graecis impressis habetur αλων, hoc est,iale,pro αλ -,quod est,aliorum, quam lectionem &sensus,& Galenus in sexto de sanitate tuenda approbat. N. antea quoq; aduertimus. Semen uiticis.J Graecus codex habet κα σπερμα τῆPAποῦ hoc est & semen lini,pro σπερματου α'ου,quod est semen ut licis. Sic etiam habet Oribasius. Irem superius iam fecerat Paulus mentionem seminis lini. Hoc non aduerterut Oro scius S Gemussus.
1 NAXXXIX. CAPUT D sper myrrham cum dulci. J Calida perfrictionem exper
ris praescribit: quae nimirum habitum ipsorum restituat. Nescio autem cur Oroscius legendum hic censeat cum uino
gnificatu dictionis. et τωδης.
743쪽
ει οως. Celsus. Cibi ualentis materia Celsus. Instanrataiectio. Vomitus
albo,cum nullum eius generis calidum sit, nec odorum, quale Paul us requirit. Melior itaq; lectio cum uino dulci, quale est fulvum,frigidis aut temperamento,aut ex accidenti accom .modatissimum,si Galeno credimus,& ipsi evidentiar.
SI qui uero.J Graece est ἐλκοαia in , quod ad uerbum sonat adustio uel exustio. Galenus lib secundo κατα τοπους : pro prie dici assirmat,de ijs qui exuruntur in sole. Celsius: Si quis in sole exustus est,huic corpus & caput oleo perfundendum. Paulatim.J In impresso est κατα λογον, quod est secudnm rationem,pro κατ' ολ ιγον, id est palatim, cuius cotrarium sequitur αθμως,quod idem significat quod uniuersim,subito aeuna uice .
IN,XLI. CAPUT.Ibos ualentis materiae. J Ex quinto Oribasij traducta
Iunt: uoco autem cibos ualentis materiae, quae probe re multum nutriunt: ut Celsius alia ualentis,alia inediae,alia imbecilis materis, libro secundo commemorat: uocatq; ualen tissim v,in quo plurimu alimenti est. Graeci uocant Teo μα. Et ijs quidem obl J Graecus codex deprauatus est , habet enim κουροντι μηδε μι τουτοις. Id est, oblectetur, neq; obhi cpro κωροντι Γεπὶ τουτοις omissa negatione μη. Sic legit Oribasius,quod etia Oroscius annotauit: sed Gemussus omisit.
Voniam laboriose uomentibus J Hoc caput ex pri-- mo Oribasi sumptum est. Vomitus primum uictus ratione excitatur : deinde medicamentis,&c. Victus ratione excitato utuntur etiam in secunda quoq; ualetudine: prae terea in acutis sere morbis,quum bilis, aut pituita in stomacho superat. Medicamentis uomitum facientibus,neq; sani, neq; acuta qgritudine occupati utentur. Nam ea longiS tantum affectibus,& induratis conueniunt. Hinc etiam ueterescu nihil in medicina spei deprehendissent, ad uomitum solebant confugere. Id quod hodie etiam empirici quidam sine ulla ratione factitates,optimis quibusq; medicis laudem pretripuunt Nam ea medicamenta propinant,quae supra Sinfra ualentissime purgent: quae si aeger ferre possit, sanitati plurimum restituitur: sin autem moritur,audaciae suae S temeritaris patrocinium habent,st scilicet morbus suerit desperatus,
744쪽
tes medicis antea curationem frustra molitis. Cfletu quando potissimum uomitus solicitari debeat, polybus in libello
de uictu priuatorum docet. Sex mensibus hybernis inquiens, uomitu,aestate clysteriis utendum est. Quia enim per nyeme Polyb ιμ- pituita in uentre generatur, uomitu eam euacuari praecipit: aestate uero bilem lupernatanae,deorsum reuellere. Quae sen dum.
tentia Hippocrati contraria in Aphorismi uideri queat:ubi Collatio
haber: Aestate superiora magis, hyeme inseriora medicametis lolicitare oportet. Hic dicemus ex sententia Ualeni, totu Quomodo corpus si purgare uolueris aestate per superiorem uentre ,hye- totum corome per inferiorem medicandum est. Sicut in Aphorismis di- RV purgo tum inuenimus. Etenim redundantibus, purgatio medetur, ' - , illuc quo uergunt adhibita. At si ab incremento humores in corporis. parte aliqua prohibere uoluetis, per opposita reuellere con- Humores
ducit.Melancholicus autem humor quocunq; in loco fuerit, R-d per inferiora educi debet. C terum alii singulis mensibus bis inreuenei, uomunt: alii per longiora interualla: alii nullo tepore prae- di. scripto,sed quoties aut uino, aut cibo pleniore se ingurgita- QSψ μηrint.Qui aut uomere bis in mele uul t,inquit Polybus,& post ieu Celsus,melius cosulet,si biduo continuarit, illi post quintumdecimum diem uomuerit. Galenus aut nihil referre di- cit,si ex interuallo no cotinuatis diebus vomas. porro uomitu s quo medicamentis excitet,septimo libro est coprehesum. Ferculum ex fabis, J Grece hoc uocat nr ετνος. Galenus 'inrerpretatur libello de eucnymia his uerbis. ἔτνος οι,ομα , 'το εκτο ιν ε εχθεντων ο re κου ra'όπων σκRMυμ ον,&α , Venna quod sequitur in codice κοα τὰ των κρεων, hoc est, di pinguiores carnes, ubi legendum reseo κω τἀπλώονα. τω, κρεωψ,quod est,& copiosiores carnes, scilicet sabarum. Nam ex leguminibus haec commemorat paulus. Non sum Neglexis autem ignarus,pinguiores carnes,ut est suilla aliorumq; ani- Oxψs M. malium Domitum posse excitare. Verum Oribasus nobiscum
verum non solum. 4 Hoc quoq; superiorem lectione con Chyli letu
firmat. Nam χυλοι hoc est, si icci seu cremores non de carni- uiuium.
bus animal tu dicitur,si quid iudico , sed de leguminibus aqua
maceratis : aut de herbis, si mentio earum fuisset facta. Dixi autem cremores. secutus Varronem & Celsum, qui uocant Acremorem ptisanae,aliorumq; granorum ac leguminum.
745쪽
Instaurata ιεως. Oroseius& Gemuoscus nimia in aliorum erratis ocis pati.
Epithymiodosis: non animaduersa ab Oroi scio. arietates
Irrites.J Parum absolute dixit irrites,digitis eo perunctis, intellige & in os demissis. , Ne cesset uel intermittat.J Manca uidetur sentetia gr cari
quod est: Eum qui uomere debet, non oportet cessare , nec intermittere. Quid hoc est,nisi ponatur aliquid,quod terminum eius signet Nam hoc pacto perpetuus, uomitus,aut simile quippiam intelligi possi t,quod quam sit absurdum, Omnes eruditi norunt,addendum ergo in codice gr co. πασα λαπῆιαα ε κ' Mi. Donec ota quς infestat,eiecerit. Vt est in Oribasio,quod Oroscitis & Gemustus prς terieruta
R Ane epithymi drachmam.J Nusquam inuenio minus epithymi pondus ad aluum ducenda. Alii drachmas tres. propinant,alii quatuor, alii quinque. Nec opinor drachmam unam quippiam proficere,eoq; mendum sorte est. Item paulus in septimo drachmas quinque praebet. Avicenna usque ad quatuor.
Lysteribus utendum. J Quemadmodum balneorum pret secti,lapidum sordes,lutumq; abluunt,ita clysteres uentrieuli & intestinorum pituitam & bilem detergent, qui pro humoris diuersitate etiam uariari solent: alii prsterea lenes, alii acres habentur. Item triplici liquoris mensura constant. Suma est,tres heminet, media, duς, minima, una. Si Oribasio credimus,eoq; miror Paulum hic semihemina ponere, quod sera apud nos dimidia libra est: quq parum adeo euacuabit.
IN XLV. CAPUT. YTimur etiam gland. J Et hoc & superius caput ex primo
Oribasii transcriptum est. In calce habetur grice πυε σε σιν Ocysin quasi remissionibus ut relaxationibus,uel resolutionibus.Sed παρεος &παγλυσις,ita differunt,t illa partem aliquam corporis obsidet: hec uero totum corpus. Di- .cuntur telam παροτοὶ resoluti in aliquo membro .
IN XLVI. CAPUT. Humores in capite.J De medicamentis agit quς materia
ex capite tum per os,tum per nares detrahunt,ac potius detrahendi modum prς scribit. Ac primum Grςco uocabulo ἐπι γλε νμανι ιν appellat. Scribonius compositione nona exponit
746쪽
exponit his uerbis: Si per os magis detrahere materia uisiim M terian. fuerit, madebimus pirethri radiculam commanducare: atque P Q
sibinde hiantem pati fluere saliuam, Celsus ei iam tib eap. 'a .explicat . Gargarizare his,quae saliuam mouent, inquietas: Saliuam Nam aut manduntur ea medicamenta, aut in gargarismata mouere.
adhibεtur. Recte igitur interpretabimur, & Latine Facta ,saliuam mouere. Alterum medicamentum quod per Nares caput purgat,. ων uocatur. Solet enim hoc per cor- ζnu,quod dicitur,naribus insundi. Ibi paulisper co- moratur,materiam e capite detrahit. Tertium ab illi tu δεα nuncupatur,quod palato,collumellae,& narium fora- .n. minibus applicatur. Verum hoc in uniuersum intelligi debet, nullum ex comprehensis modo medicamentis esse adhibendum,nisi toto prius corpore purgato. Sapa. J Graeci hoc uocant trismo Se mμα. Galenus lib 3.
Polyidae ascribitur,ex sapa,qua Graeci Π ημα vel σιροων, uel Sapa. quomodocunq; hanc quoq; uelis, appellant Est autem seratu uel hepsema,uel sapa,ingenij non naturae opus,musto ad tertiam usq; partem mensurae decocto. Quod ubi factum ad dimidiam est,defrutu vocamus. Haec plinius lib I . cap 9. Ide Deilutum. lib.23 cap. a.Vino cognata res sapa est: musto decocto, donec tertia pars superlit. His consentit Leontinus agriculturae cedimus, scriptor Graecus, in hunc modum inquiens: τ,υκους καλλi-
χων, ωρετον ποήσεις, IIocem musti optimi sextarios octo, uini nobilissimi sextarios centum,ad tertiam coquens,despumansq;,eximiam sapam conficies.Columella refert quosdam Partem quartam eius musti quod in uasa plumbea coniec runt, nonnullos tertiam decoquere.Verum id ex aliorum sententia recenset. His accidit aliud sapae nomen Latinum, Ca. Cδ' um lenum scilicet,quod deprauatum est in Palladio, mutatumq;m Caroenum,quod uir quida non mediocriter in literis uersatus putat ex Palladi j seculo manasse. apud ueteres tu Grae ritum Latinos in usit no suisse. Verum rem penitius in tr
747쪽
spicienti Calenum apud Strabonem urbs est Capaniae,in colus agro uinum optimu & dulce nascitur. Plin. lib. 34. cap. i6. ijs praeponi solebat Calena, Legenduitaq; ceseo apud Palla- dium: Modus his S uirtuce mutabit,& nomina. Nam defrutum a deseruendo dictu,ubi ad spissitudinem ualde despumauerit essectum est : Calenum,cum tertia perdita, duae partes remas crint: sapa,ubi ad tertias redacta descenderit &c.Que-Voce Gn admodu igitur u apud Hippocrate in- ' ter se colandutur,ita apud Latinos sapa,& defrutu Cum ipse Columella tibii. scribat,niustu qua do dulcissimi saporis decoquit ad tertias,& decoctum, sicur supra dixi, defrutu uocat. Quod autem ori illinitur tale est: sapo. J Hoc sumptum est e lib. 1 de Copositione medicamentorum secundum lo
ori illinitur.Saponem betae succo dilutum palati regionibus& columellae illinito. Idem uero hoc etiam per nares infunditur,&c. Deinde sequitur paulo post, ε dei νωδἐ πολλο q
λιν λειων,μαι cyψε--την PDαδιατο,π μυκτηρ . Hoc est, facili autem paratu subinde usus sum medicamento melanthio,quod naribus infunditur, interim sane aceto acri pridie . . macerans,deinde postero die ex aceto rursus laevigans, insun Aio cor densq; narium foraminibus,&e. Ex priore igitur cotextu Gavioxur. ' leni, Pauli lectio corrigenda uenit,tegendumq; pro σί η ,qSest sinapi, ramatri hoc est sapo. Cui lectioni astipulatur etiam Oribasius lib. t. Est autem teste plinio Sapo gallorum inuentum rutilandis capillis, ex sevo & cinere,liquidus & spissus. Hoc non aduertit Oioscius,iam seuerus aliorum castigator.
Vscunq; urinae ciendae sunt. J Omnia ex Oribasio pes ne descripta sunt,nisi quod post rutam, addit Oribasus, aut anethi radices ustae,aut cinis earum cum melle. Caeterum quibus de causis menses retineantiar interim, tertio libro abunde condisces.
Uuluae subi jciuntur.J Graeci uocant medicamenta proprie quae lana excepta naturalibus codutur, Uiτα, quales sunt
748쪽
IN PAVLVM AEGIN. cytsunt possidicti ut penicilla, collyria i ut apud Aristotelem
uuluae insinuantur,explorant,num odores ad spiritum qui soris aduenit,ab infernis partibus sursum perueniant: item ijs quae illinuntur, &c.quod Hippocrates ex sussi tu aromatum nares & os delato cognosci tradit. Caeterunt reae ετα ueniunt a uerbo 'ιωγαι,quod priuatim signat, subiici naturalibus mulierum. Dioscorides lib. i . cap. r. προπι, reta δε ούς μετὰ μέλιτο, μιρρυα κατασπ-ι. Hoc est radices aridis collyrij modo cum melle naturalibus foeminarum su- cxcutiunt. Hinc etiam προέμα roideriuantur, rae quod προθετα,signiscatia. Dioscorides de costa loquens.
Latine sonat: Menstrua uero educit,& uuluae assectibus medetur,m pessis siubiecta. perfusionibus S fomentis. Queadmodum igitur προ ita a vi apud Graecos usurpatur,ita stabil-Ir pH idoneos Latinae scripturae scriptores. Id quod ex licet deprehedere, lib s c. a I. ubi habet:Sed alia quoq;
iuuia sunt, ut ea quae sceminis subiiciunπεσσους Graeci uocat. Aut allium. Lege in codice Graeco ου σκύ ν λειον προ-- ρε μειον, non babetur impressum se σκορδώλει is προτιθεμ . Id nec Oroscius,nec Gemuisus aduertit.
QVdorem eliciunt. J Quemadmodum aluus quotidie respodens, S urina,aliaq; recrementa reddita sanitati faciut, ita sudor etiam cum opus est,etasus,non mediocriter corpus co Ieruat. Ex cibo gitur dum concoquitur,duo recrementa generantur,alteru,quod crassius e crassioribus intestinis tras. nuttitur,al terum quod tenuius,cum chylo adhuc fertur. In Iocinore chylus in sanguinem conuersus, ad cauam uenamtrantit. Quem ubi serosi illi humores, quod excremetum t nue appellauigo traduxerint,non conuenit, ut diutius in corpor maneant ideoq; renes cauae uenae non procul a iocinore adhaerent, qui illos recipiant. pauco sane adhuc aquoso humore sanguini permixto,uehiculi causa, qui S ipse purgari per cutis meatus debet,uocaturq; sudor. Si itaque copiosior X , successu προθεσία.
hoc negle/xit. Recremen Sudor qaomodo gene
749쪽
Galeuun Nota morhorum Puplice gransantium. In lib. de euchymia. de cachyomia.
successis temporis collectus fuerit, ut iam onus uenis existat, artificio elici debet, natura uidelicet cessan te, uel ob meatuudensitatem,uel ob aliam causam Scribit itaq; remedia quaeda Aegineta,quae ex Oribasio omnia mutuatus est. Similiter inspersa. J Codex impressus uterque habet eiu-πλ ιπσομενου, quod est emplastri modo adhibita pro ἐμοσα σομενη, id est,inspersa. Non enim simplicia euumerata, materiam habent,quae illini possit Oroscius & Gemuisus praeterierunt,in aliorum erratis castigandis occupati.
IN XLIX. CAPUT.LAudatissimus. J Quemadmodu uino, escis exercitatione,
uigilijs,somno ac uenere, alijs alias uti pro ratione artatis expedit,ita de aere quoq; iudicandu,quem optimu in pulmones trahere,omnibus iuxta salubre est.Transcriptu est hoc caput pene ad uerbii ex Gat 1 .de sanitate tuenda, & Oribasio. Pestilentem auram exhalante. J In codice impresso habet Thoον-αναπέμποσος, hoc est exitialem perstatusu sum mittente. Galenus unde haec mutuatus est, αποπνε οι - τος habet quod est,respirante,exhalante: quanquam parum refert,hoc uel illo modo legas. Hoc igitur modo. J Hippocrates iudicium hoc maximum in morboru eausis cognoscedis tradit: nempe si oes, cui uncunq; aetatis,ac teperaturae fuerint,morbis collictetur, aerem autore esse intelligemus ut postea in secudo uolumine disces.
IN L. CAp UT. A auarum,J Ex eodem Galeni loco , haec transcripta simi.
Autor autem hic noster ad sanitatem tu edam etia aquae bonae usum facere testatur Si quidem fit interim,ut alibi Galenus memoriar prodit,ut totus exercitus prauae aquae usu deuita periclitetur. Aegre concoctionis. J In Graeco ατέρεμνα male pro απέραμνα legitur.Quae de dictio proprie de leguminibus dicitur nempe concoctu dissicilibus obduritiem.Galenus in libello quomodo boni maliq; succi generantur , in hunc modii ait
ἐ ἰκ- νές, id est: Nonnulla uero cerealia semina nequaquam solent intumescere,cum coquuntur, uocarunt autem
eiusmodi ex ueteri us Graecis nonnulli quasi di-
750쪽
eas rebellia,pervicaciaq;. Aristotele, α rέραροον pro mida aqua dixit in quarto de generatione animalium N, - et
abέραμαι crocpieci μἐν ατεm ieei ποιῆτά A - λυ αν. Hoc est: Quare etiam cruda aqua,& frigida partim sterilitatem,paraim Demellarum procreationem efficir. Cae terum Κτέραμον habet cotrarium ραμον Theophrastus in Octauo: το δε τέραμον,κera ατέρα ν λέγε του επι μοι μό-- .QJ est:Teramu& ateram ii de leguminibus tm dicitur. Aut terram colatur puram. J paulus habet,puram, sed Galenus unde haec transcripsit. integra sententia sic habet: ῶς Instauraia δ Πών γε πρόπε τας ανοπολας ε ξύγασιν H myminata διὰ όρου τινος - γης δε-λι ι καθαρας.&zHoc est Ut quaru ad Orien olet 'tem solem sons erumpit,& per meatuum quendam aut ter scius.
nem,quam Graeci ψυχρολα. σιαν uocant. Celsus libro pri- Frigida la. mo frigidae etiam lauationis meminit, Aestate aptissima sunt MURN caro,& olus,po tioq; dilutissima, frigida lauatio. Haec non omni conuenit aetati,sed ubi iam corpus iusta impleuerit magnitudinem. Nam in adolescente, incrementum eius remorator.Ηoc quoq; ex Oribasij libro citato transcriptum est.. Iis qui nullo uictus,J Qui enim cibis crassi succi, maliq; usi sunt, iis statim ex frigida meatus occluduntur, per quos discuti,euocariq; debebant Graece est προλαο, quod signat, ut coligerit,nulla ratione habita,queadmodu faciut,qui nec debito tepore,nec pro naturae modo,aut exercetur, aut cibu s mut.Exacte asit uiuut,qui exercitationes ante cibu moderatas subeunt,&quadiu libet,ut ait Galenus dormiunt, ad con μ' 'π' .coctione scilicet obeunda,nec balneis a cibo ututur, postremo qui cibos medii tenuiu,crastarumq; ordinis Uumuliquales sunt exquisitissimi,maximeq; inculpati, taqua in symmetria excessuu costituti. Huius generis fiunt panes optime elaborati, carnes gallinarusiallorii,auiu,phasianoru, perdicti,columbarii,attagenarii,turturu,turdorii, merularu, omniumq;pasIerculorum, praeterea piscium saxatilium Quanquam qui . plurimis exercitationibus utunturtur agricolae, nautae, alitq; Id genus ta exacto uictu opus no habet,quippe caloris beneficio qui laboribus excitatur,et crassi succi cibos tuto assumur.