장음표시 사용
751쪽
Porro multis. J Qui nimirum sole seruente iter se ruti aut laboris quid subierunt,totum corpus stipulae modo aridii habentes, ij ubi in aquam frigida se proiecerint, iuuantui: pomtissimum qui ualentibus sitiat uiribus, & frigido soli assueti.
naiuiales. N Aturalium balneorum. J Vocatur balnea naturalia, quae sua sponte talia proueniunt : alia calida per se, alia calesnnt. Galenus libro de simplici medicina illorum mentione Digeitiit. Pliniu lib. 3 a cap.6. ubi in hunc modum habet: Est autem utilis stilphurata neruis,aluminata paralyticis,aut simili morbonlutis. Bituminata,aut nitrosa utilis est bibendo atq; purgationibus. pleriq; in gloria ducut plurimis horis perpeti calorem earum,quod est inimicissimu: nanq; paulo diuciusquam balneis uti oportet. Hactenus Plinius. In Germania certe plurimis horis quotidie utuntur,nec a cibo potuq; interim abstinent,corpore etiam nullam antea euacuatione p naedicamenta experto,quod contra omne rationem est, prae
terea uno balneo & paralytici, & sanguinem spuentes S lienosi,siisq; affectibus obnoxii utuntur. Aquarum naturalium. J Sola aqua potabilis teste Galeno humida est. Caeterarum nulla humectare potest,quod uidelicet no sint exacte aqua,sed mista & adulterata, accepto nimirum,aut alumine,aut chalcitro,aut sale, aut id genus aliquo. IN LIII. CAPUT. a. i
Sie .fiI Po Ur On alienum est.J Celsus ex Hippocrate eleganter tran yhus de stulit eande sere tententiam. Eo tempore anni inquiens, hi bis ἡ ' c/lidis omnibus potius utendum est,uel calorem mouetibus. Qi, aio ' Pluribus uti laboribus. J Quaerere aliquis possit, cur pluri- cur hyeme bus utendum laboribus per hyemem, cum calor ipse genui-r boranda nussit amplior tunc quam alio tempore, testimonio etiam δῖ Τ- Hippocratis, qui ait uentres hyeme & uere calidissimi sunt. Ex calore autem concoctio optima,inde probus sanguis, ex hoc autem omnes corporis partes aluntur. Quare paucioribus laboribus hoc tempore quam alio utedum est. Siquidem calor naturalis per se copiosus, & efficax, non opus habet uesbiuio plua nunc excitetur quama ipse aestate, aut alia anni parte. Huic quaestioni sic respondere non dubitem. Calidissimi quidem uentres hyeme existunt,naturali calore,hoc est, temperatissimi. particulae autem corporis magis refrigerantur hye-
752쪽
me,ae nonnullis ad uentris usq; regiones penetrat. Qua propter etiam si probe concocti sint in uentriculo cibi, non tamen exactam in iecinore mutationem recipiunt, sed aliquatenus ea frustrantur. Praeterea totius corporis ueuae ab aere circunfluo refrigeratae haud similiter ipsos transmutant Accedit ciborum copia,quam tunc una cum p: tuitosioribus qualitatibus assumunt: laude etiam humor crudus colligitur,qui laboribus & exterioribus particulis recalefacientibus concoqui,digeri'; debet. Plus esse J Hippocrates,aut Polybus eius discipulu, ait: Pφ'rt
τοῦ με, δεθιειν ως πλειπα, H. ων A ως ἐλάχιπα . si iacti χρη το πόμα οἰ- ῶς απιτέ ατον . quod Celsus in hune Celsus. modum interpretatur. Hyeme plus este: minus, sed meracius bibere conuenit.
Vere autem ineunte J vide libellum Galeni, cui titulus est,quos & quando purgate oportet. A laboribus conquiescendum. J Intellige iis quibus per
hyemem usus fueris I seper enim exercitatio corporis necessaria, uerum minor nunc,& facilior,ne calor naturalis, qui a sole tunc euocatur,etiam per hanc magis dissipetur. At in autumno. J Celsus eadem sere habet: per autumnii, inquiens propicr cibi uarietatem, periculum maximuni est. Itaq; neq; sine ueste,neq; sine calciamen iis prodire oportet, praecipueq; diebus frigidioribus, neq; subd: uo nocte dormi-re,aut certe bene operiri.
Poma J Graece estόπαρας. Nam pomum generale uoca- μζ ea bulum est,& quicquid apud Graecos opera continet,complectitur. Discrime ponit Democritus inter oporas & acrodrya. ἀκροδρυα Quicquid herbaceo fructu uiret ligno si nihil exterius habes,
ut duracina,pyra, mala damascena,pruna, opora, apud Grscos dicitur. Acrodrya uero contra nominatur, quae putamen ex terius, ligno sumq; fructum cotinent,ut malum punicum, ca staneae, pistacea, nuces, uti unq; genus Salgami nomine complectuntur latini,a quo Salga marius originem duxit. Celsus Pothi 'eodem loco iam citato: poma inquit,nocere quidam putat: quae immodico toto die plerunq; iicallum untur , ne quid α' densiore cibo remittatur, ita non haec, sed consummatio omnium nocet. Galenus optime utriusq; uocis significatu expri- Gδἰςημ' mu Comentario ε υλυbιίας κω κακοχ ιας,in hunc mo-
753쪽
.ando Purganda. Omnis mutatio suhio ea noxia est. Consuetis
ι,&c. Hoc est,aliarum uero arborum fructus sugaces, omnes, maligni sunt Sin autem in uentre computruerint ,medicamenti uenenosi naturam induunt, sicut & mora, Sc.Quam autem Graeci proprie nominant oporam, scubus & uuis coprehensam,praedictis est potior. Plinius compositionem quadam Oporinen appellat ex fructibus generatam, ut confundat differentiam,quae inter oporam & acrodrya existit. Tu igitur si uoles oporam fructus omnes appellabis lωζωους καρ- πος, horarios fructus. Post aequinoctium. J Intellige autumnale, quod ad octauu calendas Octobres,uel ad sextum incipit, ut Floretinus Agriculturae scriptor memoriar prodidit.Consul jt itaq; Paulus,ut si forte humores uel melancholici,uel adusti in corpore redudent, ante hyemem in autumno purgentur. Siquidem bis corpus in anno recte euacuatur, si plethoricum,sanguinis diminsione: si malis scatet succi purgatione. Vere, humorum qui ex hyeme sunt contracti: aut uno,qui ex aestate reliqui ustione sun t experti. Quare in duobus aequinoctiis sere,fani corporis euacuatione moliemur,ad suturoru accidentiu prycautione.
IN L IIII, CAPU T. GAcili praeditus. J Hoc caput ex libro primo Oribasuum
ptum est.Vult autem Paulus in omni uitae genere, ut semper consuetis utamur. Quod enim contra cosuetudinem est, nocet. Neq; enim ex nimio labore, subitum ocium, neq; ex
nimio octo subitus labor sine graui noxa est.Qui igitur in laboribus uitam agunt,si facile ferunt, mutationem non con
sulit. Qui in otio degunt,fani neq; hi ad labores sunt cogendi .Siquidem natura consuetis gaudet. Uerii ut mediocris exercitatio summum corpori praesidium cociliat,ita ocium, extremum adfert malum,ut albi Galenus ait, praesertim si corpus densum,quod non ex facili dissetur, contigerit: sn aute natura est rarum,perspiratu non impedito, aptisq;nutritur hummoribus,etiam si non exercitetur,uix morbis est opportunu:
siquidem per meatus,quicquid fuliginosum uiscosiumq; fuerisi
754쪽
rit,dimatur,expelliturq;,ao qui talem corporis eonstituti ε δε--nem,fabricationemq; habent, a graecis uocantur ἐυδάπ-- ri . roi. Exercitiu hoc loco intelliges,ex praescripto institutu , qt multi ante cibum ti expedit,subire nequeunt civilibus negotiis,aut aliis et districti. iis igitur si meatuu cutis raritas & amplitudo sauet,etia sine exercitio, sanitate aliquadiu frui licet. Imo nec eos.J Hippocrates hanc sententiam in aphoris
longo tempore consueta sunt .eriam si insitetis sint deteri ra,minus molestare solent. Nec ea de exercitiis tantum,sed omnibus quae ad corpus attinent,accipienda ueniunt. Neees,lias In omnibus autem his JGalenus in libello περι δε μιας, purgatio. κῶ κακοχυμίας probat in hunc modum: Multi eiusmodi ui- num couata institutum sequuntur, ut ipsis non liceat , uel ante cibum probe exercitari,uel satis opportune cibum sumere, uel ali- cina utenis menta feliciter concoquere: qui sane a morbis immunes du docenti
permanere no possunt,nisi ex interuallo alui subductione sibi prospiciant : interim purgatione,cum tempestiua sanguinis , detractione,&c. Quanquam Paulus etiam intelligit ut quoti die aluus bis, aut certe semel respondeat inculpate pro assumptorum ratione. Id nisi siat,certe sellici tanda esse docuimus.
TTOmitionibus. J Quandoquidem plerisq, necessitas inci- i disinauigio per mare proficistendi, Paulus et hic remedia malis obuenientibus enumerare uoluit, Oribasium secutus libro quinto : facit igitur uini mentione, quod maxime stomacho uomitionibus turbata cc uenit. Vocat aut graece OGφον
Polentae polline J Hoc est tenuiore parte farinae ordeaceae tostae. Voco autem pollinem cui uicunq; partem stibii- pq liorem,non tantum sarinae triticeae,ut putat Oroscius. Nam Errat Oio Celsus,Scriboniusq; thuris pollinis meminit. Plinius praepa- scius. rationem eius lib. I 8 cap. 7 docet: polentam quoq; graeci noaliunde prςsetunt. Pluribus sit haec modis. Graeci persu sum αλιφισον aqua ordeum siccant nocte una, ac postremo die frigunt: de- αλφίτου inde molis frangunt.Galenus lib. i. de alimentis, de nouello παι M. . ordeo tosto intelligit. Grsci polentam nominant:
755쪽
IN L U II. CAPUTVum immodice corpus. J Ex Oribasi quinto,metho
Q di uero Galeni decimoquarto haec sere transcripsit. Caeterum medici ossicium est,ut intemperies corrigere, continui diuorrium,committere,ita quoq; amputare,& praellandere,quod magnitudine,uel numero redundat,reficere aute,& fingere quod desit.Verbi causa,cum corpus ex corpulentia eo deuenit,ut nec ingredi sine molestia, nec sedem propter uentris molem contingere, nec respirare libere possit, hane sedem propter uentris molem continger nec respirare libere possit,hanc liquare & tollere, aeque nimirum, ut quando corpus ali desinit auic quoq; reficiendo prospicere Paul. grae
est: Cum corpus in corpulentiam immodica deuenerit. Celsus plenum corpus dicit & obesum. Calidior & siccior.J Graecus codex non habet κώ-eae,id est & siccior. Ex Galeno autem addendum uenit, quod Gemuisus praeteriit. Citas exercitationes. J Graece dixit paulus οέεα γυμνασια, quod ad uerbum sonat,acuta exercitia Galenus in commentario libelli de ratione uictus priuatorum interpretatur sere
quod decimoquarto docuit ταχεια κινη ςτ-ν θερμασίαν επι λειον αυ ανουσα τλκει τὀ σωμα. Quod est: Velox motus calorem amplius augens,corpus liquat. Idem igitur est ob & ταχέα.Celsius cursum, multam obambulationem,omnemque uehementem exercitationem ponit.
Iuuat itide crassos insolatus J Crastas hie intelligo, quos
cotrarios inter se uocat,plenu, & tenue, gracilem & obesum. Insolatus autem graece dicitur ora, si quod Celsus interpretatus est sol inurens: & omnis calor, quanqnam Oro scio id non placeat,homini in bonis authoribus parum uersato. Praebibere autem non debent.J Hoc intelligendum est nimirum,ne cibus statim in corpore distribuatur. Contrariam plane sententiam habes apud Polybum: quam Celsus deinde interpretatus est: sed nonnihil euariat. Graece primu sic
αμένει κου μή ποι η σφοδρα ψ- ,hoc est: Et cibos aggredi,uino
756쪽
di,uino prius temperato,& non admodum frigido assia mpto. Celsus inquit,semel die assumptae epulae,& uini non perfrigidi potio ieiuno in consuetudinem adducta. Galenus autem, sententiam corrigens,dicit legedum i τ' ua Θερμὸν, quod est,neq; omnino calidi. Semel tantum die. JGraeci hoc uocant μονοσιτῶν. Galenus autem in commentario nuper citato locum hunc quasi corrigit, καλλιον inquiens ανήν ει προς οἰ G fiet μονοσιτειν,αλλα ι λιγατιτῶν. ioc est: praestaret dictum ab eo fuisse,non semel epulas assumere,sed modicas. Quidam enim ex iis qui semel tantum cibum sumunt, multo pins ingerunt, quam qui bis capiunt.
Uum extenuatos. J Hoc caput ex decimoquarto Methodi Galeni sumptum est Commemorat autem uictus rationem extenuatis accommodam,primum quidem ui num crastum,cuiusmodi sunt nigra &sulua Italica uel Asiana, aut etiam Hispana. Linacer autem methodi interpres uertit obcν παχον , uinum pingue, qua ratione,uel quem secutus autorem nescio. Dicuntur autem uina crassa, quae siccu crassum habent,multumq; alunt. Cibus autem crasti succi,qualis est,alica, porcina caro, panes furnaces, & textu acet, tragus, oua,la caseus,magnaq; piscium pars. Qui cibi crassi, omnes ad nutriendum sunt ualentissimi: & si probe in uentriculo,ac iocinore concocti fuerint,sanguine benignu generare solent. Exercitatio modica. J Omnia exemplaria Pauli impressa habent γυμνο σια δὲ φαμα. Hoc est,exercitia autem lenta: S optime quadrat lectio superiori sententiae, quae de crassis extenuandis habetur, nempe huic, Citas exercitationes. Galen ut autem in Methodo, omnibus codicibus attestantibus, legit βραχ-hoc est, modica . Celicus in simili sententia de replendis tenuibus dicit conuenire, modicam exercitatione. Rursus Galenus in commentario superius citato dicit extenuatis ea de sere ex usu esse: οἱ δἐ, inquiensineia τι - σια, αχέατελυμ νοσετουμου βραδέα,μου μετὰ τροφέν. Q dest: i ta uero etiam exercitia,& pauca, ct lenta, & post cibum habebit. Sume igitur utramuis lectionem . Ego secutus sum Galenum in methodo,unde haec sunt descripta.
Deinde frictio te dura J IJ se septentia de mutilaict depra
Linacri Iocus. Crassi succibus Contrarii Ioci.
757쪽
uata existit in Paulo.Quid enim per lige uerba intelligasmae
πειτα. σκλκρα fac πολου πλουσες το δέομα,&α Corrigenda instaurandaq; est ex Galeni lib.6.de sanitate tuenda, in huc modum: καπειτα τρίψει σκληρα fatu πολλῆ πιλοντας τὰ δέρμα. Oroscius. Hoc est: Et postea frictione dura non multa cogentes cute, quo dense, iura seu adat. Haec Oroscius& castitator Basi- -' liensis non aduerterunt.
Ijs qui pallido.J Iram,motusq; animi praecipit decolor ris,ut uidelicet inde sanguis in exteriores partes trahatur: Seut alii quibusdam medicamentis eo alliciunt. , . . . IN LIX. CAPUT.
nstainatalecti Hoe etiam aduertit Uroscura.
τοῦ X tenuantur plerunq;.J Vide Galenum in decimoquarto λ- Methodi medendi,ubi etiam horum curationem plenius persequitur. picationis mentionem facit, quae πλπωσις dicitur grqcis,hoc est, pix mebris oblita: hyeme bis estate semel, idq; trigidis & humidis, aut utroq; te perameto simul donatis. Na siccis & calidis eiusmodi medicam eta adhiberi no debet.
T Entient,increscentq;.J Hoc & superius caput,ex comena tario Galeni sumptu est, qui ars medicinalis inscribitur. Deest autem in codicibus pauli impressis dictio καἰ,in capitis principio. Lege igitur τομε οδοντας φυο ει θαπτον, κυρκσετο. Hoc est: Dentes citius producent, Se augebuntur. Is ob conluetudinem.J Puta liberaliorem cibum sumptu cotinue,ocium, totamq; deniq; uictus rationem: quod apud Galenum κατα συμβε se κους , hoc est,secundum accidens,contrarium huic vocat κατὰ *iis ex natura.Veluti alii nati gra ldioribus uenis, corpore ad gracilitatem idoneo ex octo diu turno, cibisci; tum ualidis tum copiosis crassescunt, alii exilibus uenis praediti ex labore assiduo,curis, uigiliisque & cibis extenuantibus usi in obesitatem prolabuntur.
Nigri i psis pili existunt.J In codicibus Pauli impressis hac
tota sententia desideratur: planeo; ut adsit, necessaria ad disputatione de teperaturis vr. Na altera diuisionis pars existit. Repone igitur ex Galeno in arte medicinali in huc modum
758쪽
Color autem & capilli.J Hic quoq; mutilus est codex grae Rimrum
cus , habetur enim: τά δου τῶν τήρ , pro τα ει - Dχων, καὶ τους χροιας. Nec aduertit hoc Gemusaeus. Color itaq; totius corporis,hoc est albus,maxime erit,si illud uehementer fuerit stipidum,capilli quoq, rarissimi enascentur, i si illud tale fuerit :tin minus, minus illa quoq; erunt intensia 'Hoc itaq; est pro proportione. IN L XII. CAPUT 'ΠXiguum sine caput J Haec quoq; ex arte medica Galenia transcripta sunt.Prauam,inquit,cerebri structuram indicat Nam quod in tentorijs praestant pali quos graeci καμακας --,ue appellat,& in aedibus parietes,id nimirum in animalibus onsum substantia.Quippe ad huius imitationem caetera omnia in animate solent essingi,mutarivut si caluaria sit rottaa,necessario cerebru tale fueritiquemadmodum etiam si oblonga sit,ialem quoq; figuram cerebrum induet. Si itaq; paruu est caput,ea q ossibus adhaeret,exigua,aut mutila esse coiicimus. Figura.J Nempe quae ad oblongae spherae potissimum si- Figura pe et militudinem structa est. Alia uero capitis pgura uertice acu - Ο -- minato,qualem Thersites habebat apud Homerum, deprauata est. Naturalis itaq;, priorem ac posteriorem partem prominentiorem habet. Deprauataaltera eminentiarum caret. Ia-terim utraq;: quare etiam suturas praeter naturam habet.
Si optime sit disposita. J Galenus dicit: Si ualidam habee
ceruicem,aliisq; ossibus optime sit constituta. . a Plerunq; igitur. J Retuli ad eminentias. Nam figuram no pol.Vult itaq; Paulus nonunquam etiam fieri,ut capita etiabona existant,quauis eminentiae a naturae modo recesserint.
η Inimeq; ab omnibus exteris.J Ex eodem Galeni com- . . Lmentario sumptum est: dicit autem exteris, quod idem sibi uult,ae si dicas, extrinsecus accidentibus quae calefaciuta refiigerant,siccant,&humectant. De pilis etiam in libris de facultatibus naturalibus comprehense a Galeno reperiat. Summatim cirea.J In fine capitis haec clausula habetur.so
Hoc est ad uerbum: Cito senescunt in iis omnibus quae cir- ea caput sunt.Quasi dicas: Omnes capitis partes potissmin mature senium testantur.
759쪽
FLuctuationes J Sic interpretatus sem graecam dictionem
κλυ s-ς. Ventriculi est paru m ea quae ingesta fiunt, comris. prehendentis,concoquenti Sq;, fluctuationes experiri. Male impressum est in Galeno graeco nuper aedito Basileae, κε; - νας pso κλυδ ας . Calidis cibis. J In impresso codice erat, πολλοῖς pro Castigatus μοῖ . Nec aduertit Gemusaeus, tot manu scripta exemplaria ψς- iactans.Galenum uide in arte mediciuali.
IN LXV. CAPUT Non modo uentri cuius. J Ex eode Galeni libro,eodem ssere loco transcripta sunt. Post haec autem.uerba: Cor, pulmo,&iecur,sententia Pauli manca uidetur, quicquid G musaeus dixerit de epitome.Quid enim est,quin etiam bibentes,non cessant,uel ut graece dicam,κω με, ἡ - κω πίνοντες οὐ παυom eia, nisi alia praecellerint λ Integra igitur sentetia apud Galenum sic habet: ου μο- κ κοιλια τε καὶ μήους
τες, δε ευθεος κ συλασου Hoc est ut interpretatus sum,restis tue igitur,si uidetur codicem: Prius tantum erat: Non Blu, uentriculus sitim uel adfert,uel arcet,ac frigidae calidaeq; potionis appetentiam facit,sed etiam quae in thorace contine tur uiscera,cor,pulmo,& iecur. Quinetiam si biberint, non statim sitire desinunt,&c. Quam integra haec sit oratio, dostis iudicandum relinquo,meo certe iudicio apponenda uidetur, G--χμβ quae ego textui i nserui ex Galeno Miror Oroscium hunc locum praeteriisse: Gemusaeum autem non castigasse ex ueteribus exemplaribus quibus se abundare saepius triumphat. Recrementa ipsis interueniunt. J Hoc est,crassae humiditates & pituitos' arteriam aspera,per quam uox editur, inter-- εχει. cipiunt.Graecum uerbum est εντρέχει αυτοις Alias signat,in-sdciat, inhaerescuat, si Graecorum grammaticis fidem a
760쪽
IN LXU I. CAPUT M praecordioru regio. J Hoc est qua prscordia incipiunt. '
ποις πλησιον,quasi dicas ad uerbum:Et prs cordiorum quae his propinqua sunt, Hoc est,& partes prscordiorum his pectorL. O inimbus uictos hirsute sunt. Mox sequitur: Magna uero ex parte Oroscius. quod textus grςcus in impresso tantum his uerbis continet: ως ε πιτοπολῖ καM To,pro ούς μιτοπολλ δἐ κσω, atq; se corrigito. Paulo post: Quinetiam, in gr co impresso est κου μ ν rem ii,&c.tu corrige ex Galeno κυμεντοι καἰ requirete id , . sensu. Rursius pusillanimes,negligentes,pectore glabro,codex
λον. H c Gemu*us castigator non aduertit issic nec superiora Oroscius.
Hoc caput etiam ex eodem Galeni commentario,ut superiora quq de temperaturis agunt, quasi transcriptu est. Csterum in clausula uens duriores, grςcus codex deprauatus est.Habet enim era quod est uenet sitas, pro vita σκ ροτερο. Hoc est uens duriores.
IN LXVI II. CAPUT. Porto si humiditas calori suerit coluncta, hispidos quidem
minus,tales. J Utrunq; exemplar impressum mutiluest, Lectio ea. desideratur enim ηττον. Nam legendum est, Griλθουσης δε stigata. duoτκτος Tri μενητ- οι τοιουτοι.Hoc Genauseus proteriit.
IN LXX. CAPUT.Vum itaq; calida. J Totum hoc caput ex sexto Gale. -ni de sanitate tuenda iuxta principium, & Oribasii
quinto sumptum est: conenit aut recte ut postquam teperaturaru notas descripseritantem perieru remedia subiungat. Solicitudo&uigilis. J Post has dictiones,.κοα κινήσεων' roc Motus ecta σων Hoc est,& omnes celeres motus . Sic enim uerto iς ρ'ς,quod est acutum,Recte autem dixit celeres motus ut qui corpus calefaciant impensius.