장음표시 사용
761쪽
iactio n eatu digna instaurata.
est: Humidae uero & calidae natura. Nam ubiq; apud Galenuhabes,humidae & calidae naturae, putredini sunt obnox ae , qalib. I .desebrium differentiis hisce uerbis confirmat: iso μότατα σήπετο πειθ' ο--ιγρά. Hoc est : Na omnia quae calida & humida fiunt, facillime computrescunt. Rheumaticis,plethoricisq; '. Vsus sum graecis dictionibus opera dedita,quod medicis admodum sint familiares. Poteta autem dixisse,fluxionum & redundantis morbis,quemadmodu Linacrus. Sed nescio quid energiar habet uoces graecanicae. porro defluxionibus JRecte quadrat. Nam superius dixit, rheumaticis patent morbis. Vocantur autem graecis αἶ γροιο corporis defluxus, nunc in hanc nunc in illam partem: quales experiri Ope solent humidi temperamento & calidi. - Lavacris, multa exerc. J Trifariam haec lectio apud autores uariat: apud Paulum habetur: απορροι νει προνοῶν xe
est: Defluxionibus prospiciendum est,iauacris,exercitiis multis,& ante cibum, &e. Oribasius legi t κοα των ωraescias Aπρονοῶν χρη δια τε λούτω κου γυμνασίων πολλων,&c. consentit fere cum paulo . Galenus autem in hunc modum :- τε
Hoc est, Quare qni huiusmodi corpori tuendo praeficitur, prospicere iis debet quae ab ipso defluunt tum exercitiis ut dixi,tum balneis,& cibis pluribus,tum uero iis quae per uentre& urinas redduntur,excernend is,&c. In hac oratione menduplane est: quod enim sibi uult, cibis pluribus λ cu corpus d fluxionibus opportunum,sobriam potius uiuendi rationem requirat,quam multorum cibo tum ingestionem qui ipsi Ἀ- pius fluxiones solent excitare. Legendum itaq; existimo in codice graeco λούτρων προ τ γῶν πλειήνων, quod est: La eris ante cibum pluribus'. Nam ut exercitatio cibum prςcodes,ita balneum quoq;, superflua corporis discutit, subseques autem cibos, cruditatem , eoq; praedicta symptomata procreat. Sed cui autori assentiemur, alius habet pluribus balneis, alius,pluribus,exercitiis. Superius semel dixerat, multa eaercitatione,eoq; hic etiam referendam puto dictione pluribus,uel exercitiis .Haec no aduertit Gemussus nec Orosci'.
762쪽
IN PAVLVM AEGIN. 7 7asIN LXX I. CAPUT.
TNter frigidas. J Hoc totum caput ex sexto libro Galeni de Asanitate tuenda sumptu est: ex Olibasj autem quinto Enuinerat autem tres stigidae intemperies differentias, stigida & siccam,frigidam & humidam,frigidam & mediocrem in siccitate&humiditate. Harum singularum remedia ordine euumerat. Inter quae Paul.rece set ἀλουσίοισεκυλυμ ασια r λει in κου λ. σότ ea quod est balnei abstinentia, exercitia plura,& tenuiora Vbi legendu existimo ex Galeno, sensu id exi- Loeus re Lente. αλου ε κυ γυμνα α πλέον x. κοα διρυτ σόρω, stitutus. hoc est: Balnei abstinentia,exercitia plura uictus ratio tenuior. Hoc praeterierunt Oroscius & Genauisus.
IN LXX I I. CAPUT.πNtemperies siicca J Hoc autem caput ex septimo methodi - ad uerbum transcriptum est: ubi docet, quae potissimu intemperies,seu alterationes Acilius reparari queant Enumerat aut siccitatis differentias tres: quas etiam alibi coprehendit: Uerum Pauli codex graecus statim in principio capitis deprauatus est. Habet enim η δἐ τλς υmΠrψους ρύσιας προς ταυτους. Quod nihil sere significat. Corrigito igitur in hunc
pretatus graeca,quae desiderabantur. Castigator Basiliesis hoc Castigator quoq; praeteriit. Laidiciis. Ex bumore concreto. J Galenus addit,sicut caro & adeps, Paulus compendis causa omisit. Caeterum cato & adeps nihil aliud sunt,quam humor concretus: caro quidem, sanguisui assimilattice in carnem redactus: adeps autem humor extra uasa elapsus,ex frigiditate congelascit,concrescitq;. Chondrum ptisanae modo. J Chondrus omnino fit ex rea, ut in sequentibus docebitur.
ptisana,amr ισσειν duxit originem,quod ordeu unde praeparatur,tundendo deglubatur, ac suo cortice castratum, ululieruetur. Hordeum mundatum Osficinae uocant: tunditur enim ho nec molitur.
Quo picatores utun r.J Ungnentum hoc alias dropaxu λtur,quod picem recipit. Vide Paulum,in septimo ad cal Vi ς' ς cem Solet partibus emacratis adhiberi. Adminilitatio graecis, 7ώφωσις,quasi picatio: qui adhibent πιτ rc Od cuntur. V
763쪽
Gricus re hi tutus. Omiserutamur U. Quae sint
Iam uero multae.J Graecus codex non habetessimultae: uerum sensus exigit,ut contraria opponantur li λεωπι μέτρον. Sic etia Galenus habet: sun εqε μ; δάψιλῶ bιηότwm καθα me detriaειτ η 'πορο πολλου τμς. Hoc est: Ab hine uero iuncta sit multae siccuati ut dictu est, non admodum multa caliditas. In sequenti lententia, restitue graecum codicem,ac lege: m τοιήτους τλν πρώτου, αὶ γέν-Quae Oroicius, & calu-eatotes Basilienses omiserunt Tepidos lact s modo.J In Graeco codice est, oi ταω ατα κοα γαλακτώ- Hoc est, Tepidos autem cibos sclacteos offeremus. Galenus lib. . Methodi dictionem γαλα- κταicta interpretatur x xρα si , inqu:ens, τα id μαθωsao- ακαῖον ἔθος cri τῶς ἰα προη 'λακτι quod eu: eoidos aute cibos offeremus,quos medicis uocare lacteos consiletudo est idem lib. ii Aetii τααλ κω α γαλακτ .Hoc est albulae,& te perameto lacteae balineae, quod . est,tepidae lactis iam emulcti modo. Celsus tales cibos,lib ., cap. i I in hunc modu inquiens. A qua neq; ea ipsa frigida,lca potius egelida dada est. Ibidε: Si uero tormina sunt, oportet filoidis de humidis fometis stomachii fouere: uel li ueter dole ista egelids,sicut ueter ipse mediocriter caletibus iuuet. Quod si ad uomitu sint idonei. J In Graeco codice mutilatus locus est,in hunc modum: ειδε επιτκθέως ει αρα-αοωsisti. ετω, adde post εχοι dictiones duas προς εμεμ, quod Gemusaeus castigator non aduertit,uolens tu compendio eiusmodi intelligi.
Vum igitur attenuandi J Olim ueteres malore uim in uictus ratione ponebant,quam in medicamentiS: ubi uel humor uitiosus emendandus,uel morbo uenieti erati prospiciendum t alia nimiru ratione, quam huius seculi Me dici factitantes: qui stati m cum quis de particula aliqua co
coqueritur, ad ualenti ilima etiam medicamenta confugiunt. Caeterum Paulus noster haec ex commentario Galent cui
titulias est, de iis quae bonum malumve humorem gignunt sumpsisse uidetur. Habet ille in hunc modum: κera dis τουτο
764쪽
γασεται ὀ ωμα. Hoc est: Quamobrem medici salubria ab Saluhria ipsis uocata medicamenta inuenerunt, omnia facultatis alte m dica nuatoriae: siquide munus ipsoru est arctos trasitus patetiores iv reddere, siccorii lentore uasis adhaerescente abstergere humoria crassitie incidere atq; extenuare. Sin aut serosum quippia in eis redudet,uel sanguine biliosiim temporis interuallo, uel melancholicu essicivi,&c. Sunt aut medicamenta salubria,ci bi loco medicamentoru sumpti,quibus per sani sate utimur. Porro quae in crassandi.J Ex eodem commentario transcri- pta fiant,ubi in istum modu habet: τα A TH παχεῖς νωλM χρους - με Ἀμ λ εμο ιτα προιμωτατα πριντ μι,
rocrassus, uiscososq; humores generates, oes S ualentissimae sunt materiar, & si probe in uetriculo,& hepate fuerint concocti,benignu generare sanguine assolet: uerum inculpatissimi inter cibos sunt,qui tenuium, crassorumq; medii habentur.
Qui sese exercent,& quantum libet J Galenus haec ita ha
μα κρω μ ρατων ἐ δεσμάτων ε θιμα Hoc est. Quibus itaq; exercitiis pluribus uri licet, & qua diu libet dormire: ad haec qui uitam ciuilibus negotiis uacante degunt,ii & cibos crassi
succi, Se uiscosos tuto assument.
Porro quemadmodum. J Ad uerbum ex eodem loco tran. scripta sunt Galenus autem addit rationem: neutiqua enim, inquiens, aliquis aegrotabit,si opportune prospiciat, ne concoctione unquam frustretur, item ne a cibo ualidam quandam ambulationem subeat. Quippe sicut exercitatio cibos praecedens,plurimu co seruandae sanitati conducit: sic quaelibet fM Akhielis, cibos c5motio, nocetissima est. Nam alimentia anta luasit co tio. coctione elaboratu,ex uentriculo distribuitur Unde crudoruliumOru copia in uerus collecta, oigenas morboru spes pro- Y a creare
765쪽
creare solet, nisi protinus labore assiduo suerint discussi, uel
concocti,ac in sanguinem commutati. Varia ciborum genera. J Plinius lib. Ir .cap. s 2. Homini ei i bas utilissimus simplex, Aceruatio saporum pestifera, ct con- . duarenta perniciosiora.
- , , Actuca.J Ex libris de alimentorum facultatibus sare mu ita tuatus eii omnia paulus. Itaq, cuna dicit,eoq; somnu ac cersit,in tellige,uesperi commanducata, ut Galenus uti sole-τ-britio . bὸς Valenter nutrit,graeca dictio est τρό φιμος,quasi dicas, nu ' triens ualde,sic enim docti interpretantur uocem istam. Ita boni succi . Galenus,cum alia omnia olera paucissimusanguinem generent, ista lactuca non multum quidem nec uitiosum gignit , non tamen abs.lute ἐια-ν, hoc est boni iucci, laudabilem & benignum. lntybum. J Alias graecis σκις dicitur, in satiuum S agre- .sem diuiditur.Quanquam graeci per cichoreum tam dome- Inlyhus. sticum quam agrestem intelligant. Satiuus in tybus duplex, unus latioribus soliis,lactucae limitia, quem nos endiuia, corrupto nimirum uocabulo appellamus. A iter, foliis strictioribus, multis capillamentis per radicem transeuntibus. Hoc loco in lybum,intellige poti ilinium, quam uulgo Endiu iam no
s, . - minamus,in acetariis ulitatam.
'μ' ' i Brastica marina J Forte ea est herba,quam officinae solda
nellam uocant circa maritima nascetem, nisi Dioscorides B lia longa brassicae huic attribuisset,quae in Soldanella no sunt FO anel aut longitudo de soliorum ordine uenit intelligenda. λδ' Blitum & atriplex. J Blitum olus rubrum quod incultis se attollit,cuius folia iuribus incocta sic ea inficiunt rubore,
ut nigelli uini dilutum colorem repraesentet: a quo rubrum olus etiam abolitoribus uulgo uocari. Radice non una nititur,sed contra caeterorum fere olerum more multiplici, pro . lixa, non in rectum tendente,be taceis siondibus,sine acrimonia fatuis,semen coris ceum profert racematim singulis ramis insides. Atriplex flore aureo prodit,caule interdu purpureo,interdum candicante, ramoso, lio bliti cu pubescit her- , Cho soli, baceo,cum senescit,flammeo nonnunquam in luteum lan caniun. guesce te, semine foliaceo,limplici radice in altu ascendente. ex quo multae se promul. Dicit et Dioscoridi Chrysolacanu. . - . scsymos
766쪽
' Scolymos. J Paulus & Aetius scolymon a cinara direme runt hanc officere stomacho,illum prodesse iudicantes Idem etiam Galenus, ex quo sua mutuati sunt illi in2. de alimea totum facultatibus testatur. Alii tamen Graeci nullum aliud inter haec discrimen ponunt, quam quod scoly mos ferus sit,&syluester: cinara uero,domita cultu,seritate exuta, mitior &altilis: cuius cibus, licet stomacho sit gravos, non protinus a scolymis natura,uiribusq; degenerauit. Uerum ex coctura noxam,quam prius reserebat, molitur: ijs additis quae etia Ga
Attractylis. J Haec duas habet species, una mitior est enico sativo similior,caule rectiore ac rigido,exdi. Itaq; pro co lo antiquae mulieres utebantur,atq; hanc proprie attractylida nominabant,femine cadido,grandi amaro. Ab officinis dicitur hodie lyluestris cattamus. Quibu lam sanguinea uirgano mi uatur quod uulso ramulo cruorem modicu profundat. Altera species hirsuta,caulibus sonchi,torosis,humi reptatibus,semine minuto,frequenti, amaro,& pilis barbato,flore lutheo,ut prior. Cruor etiam ex uulnere secti exit: haec ossicinis uocatur, cardus benedictus.
Apium hippo selinum,sion,isyrnion. Quum apium abselute apud autores ponitur, hortense uenit intelligendit,quod uulgo Petroselinum dicitur. Semina quae a pharmacopolis passim venduntur,eleo selini sunt,id est,palustris apti. Hippo selinum a Romanis olus atrum dicitur, non autem ab equis nomen sumpsit, ut quidam uoluere,sed a magnitudine sua. Nam apud Graecos i πος in compositione suam magnitudine signat,in iis maxime rebus, quibus nihil peculiare habet. Id quibusdainputatur apium, quod Galli, Ache, Germani eppicii nominant,Ferrariae uulgo appellant apium Macedonicum. Dissentiunt autores in Hipposelino & Smymio. Alii Hipposelinum,olus atrum nominant,alii smyrnion, quidam diuersa olera haec iudicant,quidam eadem. Nam Plinius ait: Olus atrum hipposelinum Graeci uocat,alii smyrnion. Theophrastus idem uidetur cum Plinio dixisse. Galenus smyrnion
olus atrum uocat,Romanorum secutus nomenclatura. Dioscorides& Plinius de iis priuatim ut genere diuertis egerui. Forte ea herba est,quam Galli leuechra nominat. Sion, Latinis dr Lauer frutice pusillo,in proflui en tibus aquis emicante, . . a V s habito
767쪽
habitu Bbrecto,pinguiq;, latis ac luxuriatibus soliis,olus atro sinu libus, minoribus tm,odoratisq; ossicinae berula uocant. Berula. Eruca. J Notissima herba est, in acetariis utamur,ob gustus acrimoniam. Graeci εQωμον,Galli Raquetam appellant. Ocymum J Recentiores Graeci,qui de re herbaria scripserunt,basilicum, hoc est,regium appellant: quod nomen apud omnes sere nationes hodie usurpatum videmus .
Gingidium simile est scandici.J Gingidium sorte est herba ea quam uulgo Chqrefolium appellant: non autem quam Plinius Cli re pyllon nominat. Olus suit pauli & Galeni teporibus tritissimum in usu. Scandix sylvestre olus est , ac in lissimum si Plauto credimus. IN LXXV. CAP v T. A Sparagus. J Per hanc dictionem intelligi uolo, quae pinrimum in lucem prodeunt olerum germina, priusq; in λ-lia explicentur,recentissimosq; turiones qui edendo fiunt. Insium ma,primos cauliculorum partus comprehendo.
D Vibi. J Bulborum facies, ut olim ueteribus suit cognita, 1, ita nunc maxime cum ossicinis, tum medicis,pace eruditorum dixerim,incognita est. Sunt autem cepae modo tunicati,&fronde cepiria,tereti,angusta,in mucrone desinente, cauliculo dodrantali, in cuius fastigio flos emicat purpureus , ut in scilla circumactus. Agri Gallici appetitus appellationem. . diderunt,t meram excitent cibi auiditatem. Verum genus hoc-in hortis copiosiore coma uiret, nucleis gracilioribus nunc porreta,nunc unionetam a porri,uel unionis,tu sapore, tu forma uocant. At no solu propriae cuida plata bulbi nomeinditum est,uerum etiam rotundae radices suis membranis tunicatae Bulbi nominantur,siue pluribus capitulis coagmen tentur,uno solliculo omnes ambiente, siue quadan tenus distinctae separetur,quales sunt croci, lilioru, narciis scyllae, Se. Pastinacae uero,dauci & cari.J Ad uerbum ex Galeni libio citato transcripta lunt. Pastinacae spe aes satis sunt cognitae. Ohinnata Dauci uero & cari non item Sunt porro tres Dauci species adaucus. Dioscoride descriptae: quam hodie in ossicinis habemus,syluestris pastinaca est,ut sapor,odor & tota deliniatio ostenduta Nulla autem dauci species apud Dioscoride pastinaca sylu stris est,sed tertia tantum huic comparatur muscario . Verus
768쪽
Daucus ex Creta exportari debet. Huius semina & ra ices in usum modicum ueniunt: aliarum specierum semina tantu. Quia uero Dauci & sylvestris pastinatae eaedem propemoduuires existunt, ea pro dauco uti licebit. Cari. J Officinae carui dicunt berapionem suum, aliosque Barbariae scriptores secutae. Non tam e semen hoc carui quod Pharmacopolae ue:idunt,resipondent Serapionis descriptioni quippe crassius hoc esse dicit quam cyminum,officinarum autem multo minus cymino est. Caros igitur sorte una ex nostratibus dauci speciebus erit,si semen etiam a D.oscoride exiguum descriptum,respiciamus. Ametoprasum. J Caule prosilit bicubi tali,soliis porraceis, sed angustioribus,tiore cadido,radice bulbosa. Prouenit in uinetis,unde a natalibus ampelopras n quasi uitigi neu porrum Graecis notatur. Noli rates officinae uineate porru appellant.
TVbera. J Haec ex terrae lagina conglobantur, sine medulla,uina,cortice, solo undiq; circundata, nullis fibris , nullisq; capita mentis nixa,nec extuberante loco in quo gignuntur,aut rimam agente,nec ipsa terrς colis rent Galli h sc tru-fla nominant. Itali Eunesta tarenseta. Vere estodiuntur, nec ultra annum durant. Fungi.J Istorum origo prima e limo & acescente succo ma- . dentis terr ,aut radicis ferme glandifers. Initio spuma lentior,dein corpus me in bran et simile,mox partus. Cortice,me
Hondrus d Magna scriptorum recentiorum dissensio est, de adhuc sub iudice lis est Nam scilicet chondrus 3c halica diuersa inter se sint,cum apud paulum distinctim scribantur,an idem,cum apud autores Grecos chondrus, pro halica Romana *pius ponatur. Apud recentio i es autem Grscos ambet dictiones coniungantur: Ut in Aetii set mone 9. cap. 1 o. in hunc modum: δεδόνου χον ον ἀλκος ι ετ οἰ- MI κῆ. Quibus uerb)s prς cipit cibum dari choindruali-cς cu uino albo. Item disceptatur, an hqc semina sint natur lia per se,an potius res factitis. Certe quantum ad prima co-trouersiam attinet collatis multoruaulotu scriptis,chondrua uidetur antiquorum in usu suille,si Galeno de uictus rone in
769쪽
morbis acutis credimus,quanquam lib. I.de alimentis nomε eius apud antiquos perrarum fuisse prodat ut fere sibi ipse cotrarius uideatur. Alica uero teste Plinio,res Romana est,neque Pompeij magni aetate in usu suille traditur, nec pridem ex ogitata. Paulus noster ambo quasi consimilis usus ac facultatis, frequenter coniungit, ut lib.3. p. 3I. ε cox σοι αρ-
τος πλουτος-ῆ, Α Id est: Panis tibi esto lotus e frigida,uel alica,uel chondrus. Sic uaq; colligo,ut se cunda quoq; discordia dirimatur,chondrum & alicam eisdem sere modis fieri,non autem semina,aut fruges esse per se.Paulus autem dicit alicam chondro in omnibus respondere, nisi quod uetrem magis astringat. Nimiru propterea quod chondrus fiat ex Eea,quae Italis & quibusdam Germanis spelta nominatur hodie. Frumeti genus inter triticum & hordeume- diu. Alica uero ex tritico fiat, quicquid dicat palladius de hose deo semimaturo. Ea hodie nobis puls flumen tacea uocatur: ptisanae cremori colatilio simit is. Errant qui alicam ex Tea, chondrum ex tritico seri autumant. De chondro consulant Dioscoridem & Constantinui ib 3. de re rustica. Interim uideas apud ueteres haee duo confundi, ut quod alicae tribuendum silichondro tribuant. Inueniasq; uarias uel chondri,uel alicae conficiendae rationes. Non etiam audiendi sunt,qui far apud Romanos dictum, chondrum esse arbitrantur : cum &ipsum far testimonio Archigenis frumenti quaedam sit praeparatio,ex γea nimirum & stumeto.plinius testatur populu Romanum farre tantu ex frumento tercentu annis usum suisse.
Panes. Inter panes firmissimus. J Vsus sum dictione Celsiana,fr- missimus,pro eo quod est alimenti plurimum praestans, quaquam in comparandi gradu τροφιμα, κος habeatur. Syncomi. Syncomiston J Hunc alio nomine Galenus autopyroni appellat,quod ex omnibus suae farinae partibus citra ulla d
tractionem costet,'inter sursuraceum & similageum medius, syncomistos quasi consulaneus dictus, quoniam castratus notiosed omnia simul tulerit, sursures,utriculos & similem.
Polenta J Vide Galenu lib. I.de alimetis,ubi polentam uGraeci notant,recenset,ex hordeo nouello mediocriter tosto fert,eamq; ueteres militib' panis loco dare solebat. t λδ φλε . Mara. J Cii poleta liquore cosipergitur, atq; subigitur, maetae appellatione assiimit:Hinc quida eruditus offam appellat.
770쪽
. OrΠλJ Hoc frumenti genus Gallicum, Germanicumq; oriza. uulgus detracta priore litera Riron appellant. N LXXIX. CAPUT. EX leguminibus J Legumina,inquit Galenus ea ex cerea. Lςgum
libus seminibus appellant,quae panificio non accomm dantur,utputa fabae,ipsa,cicera olentes lupinum,Oryra,emu, Sc.Galenus uocat οσπερια & χε Πα
cas horarios. Nam Galenus car: eriq; graeci id anni tem- eo moti pus,horam appellant: in quo medio canicula sidus oritur,ad Fructu quadraginta usq; dies perduras,quo tempore omnes temporaraj fructus,aut tempestiui,ut plinius ait,proueniunt. At Galenus non solum horarios dici censet,l eo tempore nascantur,sed ut a coditaneis disternantur. Sic et Plinius apposite di rhiAh, xitide persico,qa no aliud sugacius. Hoc est qa minus duret. eaces. Omnia poma J Graece est υλκ οπωρα. Sic antea interpretatus sim quicquid herbaceo fructu uiretdignosi nihil exterius habens. proprie uero Galenus operam nominat libello 'πεοὶ ευχυμας κω κακοχυμίας,ficus & uuas: ut Paulus sequenti capite etiam indicat.
ΕX cerasjs.J Galenus commentario iam citato in hune modum de tempestiuis illis fructibus praecepit. Sunt autearborei prope dixerim uniuersi fructus,uitiosis succis donati,
praeter quas voca i castaneas. Hae si quide exacta in uetriculo concoctione adeptae,nutriunt,ueru ssiccis crassioribus: malis
nequaqua. Aliaruar ru fructus temperarij omnes maligni sunt,na si in uentricula coputrescant, medicamenti deletetis natura fere induut,sicut & mora,licet ea persicis dictis & pru nis moderatiora sunt. Tamen corruptelam nihilominus illic praua sustinent,&c.De usis horum paulo post ait: Α uitiosis semper abstinendum,nisi cum aegroti aestate totius corporis in
siccitatem caloremq; emendare conantur. Coueniunt enim tunc poma, pira mora,cerasia adsumpta. Cucumer uero,pe-po,& melopepo,item praecocia dicta,uel persica modice tunc inranducari debent. In uniuersum,astringentia.J Vide Galenum lib a.de ali mentis: ubi rationem tradit, cur rethori cuidam astringentibus