Institutiones pathologiae medicinalis (Editio Tertia)

281쪽

tae, dissipatur. Unde defectus subtilio rum, crassamenti inspissatio 27 71

282), immeabilitas, diathesiis atra bilaria, inflammatoria, solidi eXsiccatio vasculorum obstructio, c. 7. Salinae, oleosae , materiae agitatio major, attenuatio, evolutio, ad putredinem & rancorem dispositio, ut calescens, acidum, amarum adustum, foetidum, savum, siuscum, nigricans, inducit, atque hinc oriundas febres biliosas, putridas, ardentes, malignas, contagiosas, morbosque acutos, calidos, multifaria functionum generis nervosi laesione stipatos. 8. Ea quae primis iis continentur, sicubi ad sermentandum aut putreSCendum prona fuerint, aestuos,aere tanto citius in hos motus concitantur, ac ru tus, inflationes, dolores, spasmo Ventriculi Mintestinorum, anxietateS, VO-mitum, choleras, diar rhoeas, dysent rias, c. producunt. 9. Pars corporis singularis, prae ceteris nimium excalefacta, aequabilem circuitum turbat , humores ad se trahit, ra

282쪽

refactos in aliena vascula admittit, irritata vi vitali inordinatas suarum fibrarum agitationes concipit inde in farctus, dolores , rubores, erysipelas, inflamma tio, phrenitis, ophthalmia, angina, peripneumonia, C.

et s. Manifestum itaque est, caloremat mosphaerae prodeste quidem corporibus senilibus, torpidis, frigidis, mucosis, colluvie serosa obrutis, inopia humorum

laborantibus at contra vehementer no

cere plethoricis, obesis, biliosis, calidis, siccis, in haemorrhagia pronis, irritabilibus, cibo animali potui que piri tuoso deditis, multisque cacochymicis; praecipue autem generi nervoso pulmonibus, primis viis ac systemati bilios , infestum esse, harumque partium stinctioncs multimodis turbare.

26. Atmosphaerae rigus corpora densat, in minus volumen redigit, fluida quidem eodem gradu magis quam blida ad congelationem usque; Elida rige facit, magis elastica reddit; motus intestinos fluidolum minuit, suspendit; majore gradu

283쪽

ciem vertit; quae dum nascitur, rareScens, levior, majus assectat spatium, magnaque i, quae expansioni resistunt, obstacula amolitur liquores non simplicessi congelascunt, pars a parte secedit, crasis totius mutatur, nec regelando semper restitui potest quae vasa succosque his contentos habent, molliores praecipue vegetantium ac animantium partes gelu constrictae, si subito calore regelantur, irreparabilem contextus ac mixtionis dis lutionem passae corrumpuntur.

427 Haec 26 generatim a Physicis demonstrata si ad hominem applicentur, consequitur frigore intensiore1 Solida corporis contrahi, rige fieri, elatere augeri, fragiliora reddi si6s, 3),

canalium cava arctari, hinc contentis spatium minui, resistentias crescere. Tanto autem major constrictio erit, quia1cnsius frigoris etiam stimulo agit in vim vitalem iTI . 2. Humores cogi, inertes, immeabiles, ad stagnandum pronos reddi. 3. Mu-

284쪽

. Mutari ergo rationem continentium ad contenta q24, 2. 26), ceteris paribus corpora succis e 1 hausta deterius, quam pleniora habere. q. Robustis porro ac motu animali valido utentibus mutuam inter blida ac fuida actionem . attritum, incresceres, Calorem internum a Ugeri, circuitum, coctionem, atten Vationem, dissipationem, reparandae per alimenta ingesta jacturae necessitatem intendi, hinc appetentiam acui, huic que nisi mature satisfiat, accedere debilitatem, animi deliquium vc mortem e fame sibilaneam. s. Debilibus contra 'uiescentibus, ob constricta vasa ac spisso humores, circulationis vigorem imminui, nativum

calorem, Vim vitalem, decrescere, Omnium functionum torporem induci, suppressis evacuationibus non defaecari humores; inde acre, VcVm, aqUam, at gemri,sorbutum , morbos articulareS, leucophlegmatiam, hydropes, nasci obrui praeterea nimia humorum copia partes interiores, cum ad superficiem corporis aeri

285쪽

AΥΜosDHAERAE POTESΥΑΥ. assaeri expositam resistentiae ob frigus ultra modum crescunt II); hinc cordis, pulmonum ac encephali functiones praecipue impediri penetrante autem introrsum gelu insuperabili omnem suspendimotum,& vel sanguine in pulmonibus coacto, intercepta respiratione, subitam inferri mortem, Ut encephalo congelascente in vincibilem asei binnum quo vita demum exstinguatur. 6. Extremis corporis partibus, quae minus a frigore defensae sunt, contrahi vaseula, pisiari humores, occlusis poris suppressa perspiratione acre retineri,

accumulari, irritare hinc livores, rubores, tumores, prUritus, perniones,

fissuras, ulcera nasci aut frigore glaciali penetratis , sensita motuque suffocato, gangraenam sphace lum,in ab imprudenti dein excalefactione putredinem 26), loco mationis, induci.

7. Cavum narium, fauces, tracheam,

qua piritus meat, similia pati; hinc gra

286쪽

8. Pulmones maxime, ut amplissima superficie contactum spirati aeris libere admittunt, stringi, minus perspirare, pituitam accumulare, Obstrui, e X siccari, cO- acto sanguine permeare impediti, rigidari, motu vitali contra insurgente inflammari , ustbcari. Unde anhelitus, tussis, catarrhus, VcVS, pus gangrae na, phacelus, mors subita. 9. Male praesertim assici corpora partes, in quibus vis vitae minor inest, aut justo irritabilior debilior humorum circuitus, caloris nativi languor, sensium motUUmque torpor, aut nimia agilitas, fibros conteX tu teneritudo aut Oxcedens rigiditas, humorum inopia, aut inertia aquosa, glutinosa, terrestris, frigida, vappida. 28. Quibus perspectis haud dissicile

est rationem reddere, cur frigidum inimicum ossibus, dentibus, nerUiS,Cnc

phalo, pinali medullae Cur senibus 8Climati calidiori adsietis Cur ulceribus

mordax cutim obduret, dolorem , qui pus non OVeat, producat, convulsio

ne Sa

287쪽

AΥΜosPHAERAE POTESπAΥ. 237neS, tetanos, nigrores, rigore febriles concitet Quin patet etiam, cur subitae caloris ac frigoris permutationes insuetis incautisque adeo noceant, inuae mala ossiciant2 429. Aer humidus, multa gravidus aqua, latere ac pondere suo minus tacax, impressis motus receptasque qualitates sensibiles suffocat magis, quam propagat, minus aptus O VOS Vapores de corporibus, quae ambit, recipere, ab rbere, dissipare, haec potius humectat, humore insinuato replet , laxat, mollit, bivit, diluit; itum, putredinem, promovet calore praesertim adjutus;

frigidus simul dissicilius calescit, ad sensum frigidior est. 3O Liquet adeo in atmosphaera humidiore diu versanti I. Superficiem corporis minus premi, canalium parietes hinc parte suae sulturae externae privari, nec plena vi in

contentos humore agere.

2. Humores inundante aqua nimis

dilui , colluviem ideo serosam nasti, R quae

288쪽

quae inde sequuntur, mala 287).3. Solida humectata laxari, flaccescere, inertia reddi. . Itaque circuitum vitalem in universum, trajectum sanguinis per pulmones,

attritum, calorem, coctionem, nutritionem, torpere, ac repleri quidem, non roborari corpUS.

s. Supprimi perspirationem, praecipue pulmonalem unde augmentum colluviei serosae a), infarctus vasis rum pulmonalium, tussis, peripneum Onia notha, excretio per puta, urinas, at Vum, copiosior, quo si laticis in cellulosa ia-vitatibus restagnatio, lentor, corruptio acris, praegravati corporis torpor, febris, rheumatismus, ache Xia, c. 6. Sensuum aciem obtundi, languere motum animalem, genus nervosum infirmari, vim vitalem minui I98.3. q): unde omnium functionum inertia. 7. Humori junctum frigus si fuerit, modo memorata etiam majore gradu nasci, dissicilius superari, omnem ideo naturae vigorem cadere. 8. Cain

289쪽

AΥΜosPHAERAE POTESTAΥ. 23'98 Calor contra magnus si accesserit, summam induci blidis laxitatem, aperiri poros, attrahi humores, attenuari, in aliena vascula admitti, qua data porta erumpere, aut retentos celerrime ad

putredinem disponi unde habitus exter ni distensio, siudatio enormis, interiorum inanitio, virium lapsius, morbi putridi, contagiosi, pestilentes. 9. Aetati igitur teneriori, sexui sequiori, temperie frigidae , humidae, corporibus laxis , aqua, muco, plenis, humentis aeris usium valde nocere. 31. Siccitate peccans aer oppositos edere effectus debet ab Qrbendae quippe humiditati aptissimus corpora quidem siccat, siccando roborat, exicca tamen& reddit, rigefacit, ac tenuiores humorum partes abripiendo morbosam his spissitatem inducit, inflammatoriam, a trabitariam 282, 28 , 367). Prae ceteris tamen utrique hominis principio amicior habetur ista aeris qualitas, ac saluberrima, maxime si caloris excessiis abfuerit.

290쪽

26o DL Noc IV Is 32. Aer, qua gravis, ossica est incomprimendis, densandis, quibus circumfundit Ur, corporibus, eoqUe magis, quo gravior, figitque simul mater rem, quae liquoribus continetur, elasticam, sub minore aeris pressione sese expedientem Baros copiis autem const9t, crus

si orem aera , qui humidior est, fere minus gravitare, magis contra sereniorem, multas magnasque perpetuo esse hujus dotis vicissitudines in nostra at mosphaera Ut , quae inter maximum minimum terminum intercedit, differentia etiam partem decimam e X aeqUCt.q33. Inde atmosphaera, qua OrpUS humanum ambit ac subintrat, pondere suo hoc ipsum in omni puncto aequabiliter, pro more sui dorum , premit, solida

fulcit, roborat, continentia ad contenta apprimit, mutuam inter haec actionem attritumque auget, canalium diametros

cet. Viget adeo sub justa harum potentiarum aequilibritate circuitus vitalis respiratio, calor nativus, sanitas.