Institutiones pathologiae medicinalis (Editio Tertia)

291쪽

AΥMosΡHAERAE POTESTAΥ. 261434 Aucta quidem per causas naturales aeris pressio, sicubi aequaliter agit,

sertur facile, quin sanum robur auget atmajore momento in partem singularem directa nocere potest comprimendo, arctando vasa, exprimendo humores atque in partes alias, minus pressas, determinando id cum pulmoni intensiore gradu evenit, canalibus ejus compressis, aucta cordi resistentia, trajectus sanguinis impeditur, suffocatur, retentisque humo - ribus gravantur aliae partes, non sine multiplici nolia. 43s imminutae gravitatis perniciosior vis est: blida enim sulturae defectu laxat, humores ex luta materie elastica rarefacit, vasa replet, dilatat, debilitat,

hinc tumores, eruptiones, aberrationeS humorum producit, circulationem infirmat, vires ad motum animalem prosternit, pulmonum praecipue actioni obest unde respiratio laboriosa, non satians, ab accumulato sanguine peripneu

436 innotestit hinc leviorem, cali

292쪽

diorem, humidiorem aera multis essectibus inter se convenire s424,429,q s), itemque gravem , frigidum , siccum,

qa 7, 43 1, 3 q); adeoque pro diversa

harum qualitatum concursione noxas inde oriundas multum intendi, aut mitigari quoque averti poste Nec dissimilis est ratio aeris nimis rari aut densi, minusve aut magis justo elastici. 37. Quum Vero atmosphaerae pondus in diversa locorum altitudine, aut in eadem diversis temporibus, maXimopere discrepet, huicque ideo proportionata corporum pressio plurimum quoque variare debeat ironum est colligere, Ur magnae subitaeque hujus etiam dotis permutationes insuetis tam intolerabiles sint 2 Cur periculosissimae debilibus, irritabilibus, inuorum humores multum ac facile rarescunt Cur adeo incommodae iis, quos morbi pectoris tenent Cur asthmaticis imminentis boni vel mali index Barometrum 8438. Haud aliud tamen vitium exitia.

lius est , quam quod diuturna stagnatio

293쪽

tis, contrahit aer, cum nulla ventilatione reno Uatur. Torpore enim velutii trestens, qui vitae cibus fuerat, velox fit venenum, vitae non minus, quam flammae, inimici si1mum.

439. Nec disipa corruptio est, quam

subit aer, ubi semper idem , nec rena vatus, circa hominem stagnat, multoties respirationi vitali adhibetur, praecipue autem multitudini hominum circumfusius in usu est. Sive enim amittat inspiratus aliquid, quod non , nisi permix

tione cum aere recente, recUperare que

at sive receptis ab corpore vivo vaporibus inficiatur seu demum propria inertia situm contrahat certissimis hodie observatis constat , in carceribus, castris, nos com iis, navibus, in quocunque multorum hominum diverserio haud rite ventilato, ob eam causam virus innasci aeri, quo sebres pessimi generis, putridae, malignae, exanthematibus stipatae, cito lethales, contagio quoque late serpentes oriantur. Hae vero

294쪽

DR NOCIVIs Vero cum putrorem in humores inductu m 3 12. ad 3 i hmultis indiciis ostendant, vim septicam aeris sic corrupti quoquo modo contractam clare testari videntur. porro considerat, in atmosis

phaeram perpetuo recipi distundique

omni varia quorumcunqUe corporum L

fluvia subtilioresque moleculas , quae quovis demum modo volatiles redditae, multifariam inter sese cum aere permistae , divisae , conjunctae , pro suo quaevis ingenio alias atque alias agendi

vires habeant exserantque in corpora humana, quae Una cum aere alluunt ac subintrant is facile videt, innumera ex hoc fonte pro manare morborum principia ac materias, quae frustra quis ab ipsemet aere, aut a communibus ejus qualitatibus repetat, perque observationes meteorologicas unice detegere atque

explicare conetUr.

I. Quocirca sane dissicillimum suerit plenam exhibere aeris historiam pathologicam, quae examussim omnes Tingulas, quas contrahere potest, noxias

vires

295쪽

AΥΜosPHAERAE POTESΥΑΥ. 26svires enarret, ad peculiares ejusdem constitutiones in quibusvis locis ac temporibus applicari valeat; maXime, quum tanta sit multitudo ac frequentia occasionum, quibus4 qualitates ejusd contenta necessario perrnutari debeant. 42. Corpora caelestia, meteora, climata anni tempestates, soli diversitas , montes , mare , lacUs, paludes flumina, vegetantia, animalia , subterranea , hominum numerias, Vitae genus, alimenta, potulenta , ignis pabulum, opificia, artes, commercia, alia plurima, suam quaeque eo symbolam conferunt.

43. Ventorum praecipue insignes sunt in varianda aeris efficacia partes,& multiplex hinc in corpora humana agendi modus. Impetu sto allisi urgent premuntque sortius, quasi pondus aeris

increvisset 33, 3 q). Plus dein aeris

intra datum tempus homini applicant: quo plerumque fit, ut communes atmosphaerae qualitates,s, quae continet , aliena tanto intensius pro suis

296쪽

quaeque viribus agant. Renovantinumque nec torpore corrumpi sinunt q38, 439 tum aerem, tum aquas. Agitando praeterea miscent inter sese varias aeris regiones inde alias qualitates aliis substituunt, diversas mutua confusione

contemperant, contenta quoque per

mutant, diluunt, diffundunt, aequabilius distribuunt, inter se effectu vario committunt. Vapores praesertim, L fluvia, naiasmata, de locis in loca transferunt, sic purgant aut inquinant. Nec alia fere potentia datur naturalis, quae ut ipsa me saepe admodum variabilis est, ita fluido aerio tam magnas Muniversales mutationes tanta celeritate inserat.

44 Ex his quidem 4 3 hin gene

re perspicere datur boni malique plurimum adflare ventos homini poste. Ut autem cognoscatur, quid quisque ventus speciatim valeat, non satis est oneralibus inhaerere quando idem diversis temporibus ac locis salubris insalubris est potest. Diversus aeris status a)in locis, unde spirant, per quae ferun

tur s

297쪽

dem duratio, successio, ramilia onge alias' vel oppositas quoque vires ciere silent. Ut adeo non nisi his una consideratis limitatior quaestio demum

e vero utcunque bivi queat.

I s. uum igitur tanta sit in diversis

habitati orbis regionibus atmosphaerae discrepantia, clonge plurimi a statu exquisite salubri recessius ubivis fero perpetuo obtineant ut ex hoc blo fonte innumeros quotidie morbos profluere necesium videatur mirari omnino quis possit, ubique tamen & homines viverexsanitate frui, vel sub ove malo etiam longaevitatis haberi exempla ac valetudinis in senium usque sine morbis

protractae. Nimirum nativitate & consuetudine durantur corpora. Ut malignum aera non modo innoXieserant, sed

semel adsuefacta vel facilius quoque quam mitiorem in litum. Ipsa aeris inconstantia irequens variatio saepe pro remedio est, quo vis nociva obtundatur. Magnis demum subitisque mutationibus dissi-

298쪽

:68 Noc. ΥΜΟsPH. PΟΥΕsae. dissicillime resistitur. Natura denique&cuivis fere climati propria dedit tempe iramenta, quibus, quod intolerabili gradu noxium habet aer, utcunque mitigetur.

Noxae ex Cibo ct Potu.

46. MANIFESΥUΜ vitae sanitatisque nutrimentum in esculentisin potulentis est, quae idcirco non minus, quam aer, inter res necessarias reseruntur. Rei tamen optimae pessimi sunt & valde multiplices abusius, unde plurimorum morborum materiae causaeque succrescunti Merentur ergo speciatim considerari. 47. Docet quidem observatio stupendam ab humano genere admitti serrique in victu varietatem; ut ferme diceres nihil admodum constans certumque esse, quod usum atque abusum discriminet. Ferrea quorumdam natura nullo sere excesi laeditur. Alios vitae genus an X is tutos praestat. Durantur alii adsuetudine. Nonnullos frequens in opposita extrema relapsus, atque adeo ipsa

299쪽

errorum permutatio juvat Isthaec tamen cum ad paucos modo pertineant, tollere, quae maximae parti evenire exabusu blent, nequaquam possunt. 448. Alimentorum copia major, qUO-tidie ingesta, etiam quae vires coctrices non superat, consuetudine tamen inducit voracitatem 4 , nisi vita interveniat laboriosa, increscente chyli , secum,

um humorum 383 multitudine obruit

tandemque nocet.

4 9 Eadem tanta, ut oneri sit acrite digere nequeat, fractis canalis alimentarii viribus, impedito menstruorum digestivorum amuxu mactione hinc perturbata coctione cruditateSparit, spontaneas ingestorum corruptiones, multiplex hinc chyli vitium 3as. ad 3 o), quae ex horum quovis tum

in primis viis , tum in reliquo corpore , nascuntur , mala innumera, praecipue multivarias cacochymias 283, 284, 288, 3 CT ad 32i , ac vitia nutritionis. JO. Quodsii vero enormi sarcina ita disten-

300쪽

distenditur ventriculus, ut nato spasmo ora sua claudat, distractis fibris vasis arctatis, suppresi motu, sumaminato humorum affluxu prohibeatur contritio permixtio, solutio , dilutio, expulsio; pressis, irritatis partibus vicinis dyspnoea nascitur, anXietas, humorum circuitus perversius, impetus male direc-tUS,EXcitata cum encephalo consensio, cephalalgia, vertigo, sensuum hebetudo, apoplexia; auto cardialgia, nausea, --mitus inanis, rarissimisque exemplis ruptura oeshphagi aut ventriculi nisi mature laxato alterutro ore graVans materies vel vomendo XCutiatur, vel cruda devolvatur in intestina, commotaque alvo

tandem Xeat.

s I Repletio autem a cibo, quam a potu, sere nocentior est; tolerabilior, quae lentes gradatim fit, quam quae subito. que a Copia ingestorum minor, qUam vitae ac sanitatis ratio postulat, ob defectum necessariae refectionis, languorem unctionibus inseri, minuit humo