장음표시 사용
101쪽
terarumstud, ' quam optime meritus,& tot,ac tantis praesidiys, ornamentis munitus adgeneris hominum eruditionem uniuersam hanc phial ophiam ram sapienter,iam ordinate,tam demqMe ornate conseri erit non uidentur omIttenda ad eam insituendam, quae praefationis loco
in et fractotelis philosephia naturali s morabis uiris docti olerat, adhiberi. I incongruum igitur resum arbitratus tum scriptoris grauitati um rerum etiam,quae ab eo amprudem ter. α dictincte, V eleganter raciantur, dignia rati his, quae a nobis hac tenus dicta sim ,hreuiter,ut ab initi proposivimus adiuriere quae desne uniuersa huiusphilosephra, de rei subiecta
materia,de ordine, s methodo, de inscriptione, de utilitate a reliquas interpretibus in eortim praelectioinitus in explicanda hac,atque illa doctrina,s disciplina communiter Uferra consueu runcis . IE a quidem inparte doctissimos homines prudentissimas aequior se mihi praebit res non dubitos paulo Herius egerim,cum in uniuersa hac institutione,tum praecipue in hac hmius in tutionispartem admittendis ij nominiabus,qua fortasse abhorrere quibusdam apurit
102쪽
te latini sim is uia intur Malu enim communi omnium utilitati ouudere, consulere, quam quorundam supressis orum hominum emulari diligentiam tum ea nustum halea locum,ubires,non Aerba considerantur Isi modi enim diri utarion si 'cit plane, s per icue expedre,dicere ornate uelle uerile est Trimum autem a pertractationes nisi us exordiemur:
quia in hac ipsi philosophia parte 'es causa ,
principium cognitionu4 quemadmodum enim
Naturalisphilosophus materiam pracipue αν. Mathematicus formam ita Ciuilisphilo ophus primum olum s ibis nem contemplo proponite sum, ut inquit in academicis, omnis ratio uitae in nitione summi boni continentur, de qua qui iussident de omni ratione uita dissident unde
in i dem academicis duo esse maxima in phil ophia firmat, iudierum ueri finem bonorum, neque pientem posse esse, qui aut cognoscenditatium ignoret, aut extremm expetendi. Quare et . se in quinto de ibinprudenterfecisse ait L. Ciceronem,quod audire primum spotissimum desummo bono uoluerit, quo constituto philosophia constituta fiunt omnia. Finis a
103쪽
tem,ut confiderari oleae in hac atque in Hau minabes sciplina,alter attribuitur silentus speculatiuis is quibus praeterogmtimem,nihil nud reqvirimm unde in easola consistit, oves ipsames cognitio ueritatis ut philosophia Naturalis nissperfecta cognitio rerum natura consarium finis in tapb ora H perfecta cognt nomer , quaesunt supra naturamfinis athematices spersecta cognitio rerum mathematIc rumn alter finis attribuitur ij disciplinis rasa cultatibus,in quibus cognitionem non propter equaerimus se ut acquis operationein dirigamus Quamobrem in cognitione huim humanae,m ciuilisphilosephiae ta adprincipia mrationum ,ου adanas priores partes recte comsituendas subiici debet ut in mathematici Attones . Huiusfinis alter attribuitur hinc, atque isti arti, quippiam eicienti, quo remaneat
post essectionem cister attribuitur,se faculta tibus, disciplinis, qua non in sciendo, sed in agendo imae uersantur,ut sunt,quae in actionem desinunt, et in quibus pos actionem nihil aliud relinquitur ut es is artis militaris, finis musices. Quare cumphilosophia haec humana,
104쪽
s ciuilis non enumeretur interscientia seculativas,ueque inter artes proprie accepta j, sed in terea iacultates,quaepositaesunt in actione, deamκs,quis ei finis sui natura sit attribuendus ex sententia M. Tulbi Ciceroni3. Attra M autem summum Lud, s umimum rerum expetendarum debet,cum causa caetera omnia
eligamus hoc autem es ummum ipsim bonum,
naturae humanae conueniuntur uluere , adpropriam perfectionem a natura sitam peruenire. Od hoc emm natura rerum parenso mapoocreauit, irpes,ammaba,humines, ut unuquodque horum adpropriae naturae conuenien ter uiuendumse conuerteret, squam in optimo
seu Fneris statu culodiret, plantas a se lenia,
boues ad arandum,equos ad currendum, Canes aduenandum, hominem amem ad intesigendris ad agendum, hoc es ad uiuendum ex hominis naturaun quepersecta,ac nihil requirente. Cum itaque homo De ex Mimo,s corpore conset, cumque in primae sint partes animi,se cundae corporis,tum umet in optimo hominissa tu,s naturae humanae conuenientre, cum omne uas partes charas habuerit,eas chariores, quo
105쪽
dabile, bo esse ille alimum corporianteponet, uirtutess animi uoluntarias praeferat uirtutilus ammi non oluntarist ut sortitudinem,s iustiatiam memoriae, docilitati se, quae uno imgeni nomine continentur .etsi corpus menno omnino neglexerit se id nihilominussenserit
ad a, num esse , tanquam exiguam sellam ad
solis comparationem. Hoc ipsum humanae natura conuenienter uiuere esse extremum rerum expetendarum apertissime docet inacademicissub his uertis c se primmn illam partem bene uiuendi a natura petebant , eis parendum esse se hant,neque ulla alia in re is natura quaerem
dum se illud ummum bonum, quo omnia rest
rantur,constituebanis extremum esse rerum expetendar m, inem bonorum,adeptum esse omma natura, orpore,c ammo,catera, perimere ad id putanc,aut ad augendum, aut ad tuedum ut dimitas, es gloriam gratiam,amiciatias, creliqua huius generis Hunc igitur quo
admodum e uerbis Tusii declarauimus: e finem hominis ciuilis, s uniuersaehuiis humanae philosephiaeperti icuum est, adquem
106쪽
omnes eius partes referuntur,nihil aliudqui, nisi,ut hunc, doceant, oe introducan in ocietatem ciuilem. Hunc libri de fimbus consi- tuunt,sael iuncis ad hunc sistunc scia mediabes perfecta adhunc intrudendum in ciuitatem re eri ublica optima insitum es, soges tam publicae , quam amiliares uut condiatae. Sed iligenter es animaduerrendum,quod leges familiares habem duplice nem: propinquum unum,hoc es egespublicaδ,cum ijs,ut firma e sotelesinultimo capite primi libri polyticorumpimiles esse debeant premotum alterum,hoc est ummum bonum,ad quod tandem, referuntur re publica in leges publica halenet,pariter duplicem finem; unumpropinquu, hoc es officia tam media,quamperfecta, ut ea introducant in ciuistem; alterum remotum hoc infinem bonorum adhoc enim legumlatcres,et magis tus inuitauit, e cogum homines ad
ficia prastanda, ut tandem consequantur summum bonum, vir Ludnaturae humanae conusnienter uiuere officia tum media, tum perfectis bi proponu summum bonum, extremum illud rerum expetendarum beatitudo, e nis bo-
107쪽
norum es tanquam opus,ad quem tandem res iciunt, leges familiares,s legespublicae, et respublica , offici tum perfect tum media. te igitur iure,meritos doctrinae ordine leges familiares se ultimas,em se antecedere leges, sticas rempublicam Vancso cta tam per Zia,quam media, s summum bonum esse priamum cognitione consecutione tamen ultimum.
Semper enim docendi ratione in hac philosephiae parte id , quod tuitur tanquam nis deberra prius esse,quodes tanquam tendens ad cn . Sed iam neproposito perscrutemur, quia h-sratum esse oportea ad eum septen Am. Smbiectum igitur,ut considerari solet in hac, atque
in ita doctrina, disciplina, alterum es ubi
ctum cientiarum, quae in contemplatione sem antur,tanquam undamentum sub atum omnibus,quae in eis considerantur,ita ut unum exissens, ures tamen partes in e contineat, quod eiusmodi esse debet,ut Igm non posita nobis dum operamur per liberum arbitrium nos euoluntatis, Uit,utphilo philoquuntur ens necessarium nobis praecognitum; tum, quod M
An ficet; tum etiam, quod At , habens oprias M a
108쪽
ofectiones,ct principia,ut sectiones per principia de ipse ciendi gratia demonseretur ias ideo
praeponiturpertractandum,utperfecte a nobis cognoscatur partium huius subiecti; altera es,qua materiae locum obtinet,& dicitur res o Hermia, quae potest uni cientiae cum alijs di 'finis esse communis et ut seunt corpora , quae tam fiunt communia scientiae naturali, quam etiam sereometria,hoc est ei disciplinae, quae insolidorum corporum commensuratione uersatur salijs artibus compluribus quaepariter circa haec adom corpora e exercent. Sinteraparsis,quae obtinet locum formae, es uocatur modus confidera
di,s es pars praecipua ab hac enim ipsasci
tia consiluitur, cum unicuique scientiae iste riampropriam efficiat ut corpus,quatem simbens principium motus, subiectum philosophia
naturalis,non simpliciter,quatenus corpm sed sub hoc modo considerandi, quatenus halens, turam,qua est principium motus. EAlterum es subiectum disciplinarum operatricium,quod dia gitur adfirmam,m adfinem a nobisgenerandum,n introducendum. Unde equitur non esse necessariam unditu eius perfectam sinitione,
109쪽
Ied eiusmodi,ut adoperationem,ra adfinem assequendum tantummodos siciat. Quare philosepho morali,s ciuili non es adeo necessaria exple
m illa notitia hominis neque,quo ad animam; raeque,quo adcorpus quemadmodum neque bro necessaria euplena cognitio erra,eius, natura, proprietates . quoniam ad ecctionem huius, atque illius operis nihilconferunt partium huius subiecti,altera dicitur res subiecta discipliharum operatricium,qua rei considerata in contemplativis scientist quadam proportione respondet ut aurum,aut argentum,quod ubiycitur,sphilosopho naturali, ut cognoricatur; -- ci, ut ad opus aliquod dirigatur Homo ciuialis qui consideraturo a medicina , s ab arte rhetorica, V ab arte imperatoria,&a compluribus alijs. Alte pars huius ubiecti dicitur ni disciplinarm operatricium, qui modo considerandi incontemplativis scienti' quadam pro portione respondes quia biectum coarctat, constituit in unaquaque arte, Hacultate ut in
saluarioris essatua ex aere scienda. inphilo phia humanao ciuili nis es homo ciuilis, taetriendus adflicitatem ciuilem consequenda,
110쪽
dictis si ab homine ciuit ut adincolumita
tem resiluendo ab homine ciuili, ut ad arte oratoriam; s ab homine ciuili, ut ad militiam informando se re igitu ubieriti,s exfine compituipariter debet ubiectum,ut si uocant,adaquatum uniuersa humana,&ciuilisphilo ophia, quod inse omnes partes,omnes . libros huiussi racimtionis aQR I ustio conscriptos rictissimo uinculo complectatur. Hoc autem erit Homo incaustate dirigendus ex actionibus secundum medium ficium,atque perfectumper optimum rei publicae tumisiussi es tam publicas,quam familiares ad natura humanae conuementer uiauendum quo ubiectum attingit subobscure es Tullius in quinto de bustub his uerbis
G quo intelligi debet, homini id esse in bonis ulti
mumsecundum naturam uiuere, quod ita interpretamur uiuere ex hominis natura undique feci ,ac nihilrequirente Ex his perspicuumit; hominem,quatenus aptum ad naturae humana conuenienter uiuendum, seseubiectum adaequa
rum huiusphilosephiae Hunc autem intelligo, non eum, qui uitam solumiam agit ibi ipsisti,