장음표시 사용
61쪽
' que hypochondi iis paulatim contabes uni antequam ad pueritiam attingunt. Siqisae medendi praesidia ex supradictis adhiberi Contingat, raro prosimi, ceptis quibus dum ventris externis frictionibus & unctionibus deobstruentibus; & prae caeteris , Rremota matre, Br silienses & AEthiopissae nutrices lactesio vegeto eos ad biennium
--Nter morbos qui ex Obstructionibus pronascisblent, & in hac cum alterius mundi parte communes stant, est ill e qui Latinis A qua Intercus dicitur, advenas pueros a A que juvenes praecipue infestans. Illis enim potissimum G imperita educatione &transpiratione impedita; his ex supradicta vivendi intemperantia, viscera anguificatio nis amigiuntur, Omnisque generis Hydrops vel primario inducitur, vel secundario aliis morbis, ut Cach iae, Ictero, Dyienteriis, Quartanis, febribusque acutioribus male expurgatis, ut Hipp. passim comprobat l. de affect., succedit. Quemadmodum omnes hepatis affectus in Indiis facilius & crebrius quam in stigidioribus plagis generantur; ita
non adeo infeliciter curationem recipiunt ii qui non ex alio morbo nati fuerint. Facilius tamen quam caeteri morbi recidiVam patiuntur. Hinc cautio in prognosi & curatione exstirgit, secundum illud Hipp. effatum. Hydrops qui Medicinae rebenit ac concedit, deste
rati est: praecipues ex alio morbo, quod saepest, profectus fuerit. Quippe si atonia hepatis vel
scirrhus, extinctio item caloris naturalis, Omnes denique alienatae vel impeditae vir tu tis sanguificae causae inserantur, multum quidem solatii ea remedia aegrotanti tunc conciliant, quibus abdomen &pedes detumesciuat: sed cestante Medicina a qua necessitas fractaeque Vires saepe medicum recedere cogi int) morbus a perennitate caus e morbifi caerenascitur. In cadaverum dissectione, eorum imprimis , qui ex Anasarca aut Ascite interierant, quandoque hepar colore albicante rimisque fatiscens teperi, ne vestigio quidem sanguinis injecinore apparente. Vnde facile liquet quae spes a visceribus Captanda sit. Contrarium vero non raro contingit, si malum hoc Cadat in subjectum vi sceribus bene moratis, quando AsCites desubito nascitur iis quibus exoequa in ordinate ingurgitata sanguificus calor laeditur. Tunc enim & per Cognitas & latentes vias insperatae excretiones, medicamentorum Virtute, tum per alVUm utramque egerivitur. Quas vias si sponte sua natura inveniat, non eriguum solatium aegrotanti praestat; quod verba Hipp. in Coac. de Hydrope C. X I X. sentent. VIII. Comprobant. Iam vero ineunte is es aquosa incidat diarrhoea cruditatis expers, morbum exolvit'. secub enim aeger, non morbW, tollitur. Si vero medicamentorum adminiculo opus, consultius hoc per Perii rhoeam
quam Diarrhoeam instituitur, quoniam difficile est excretionem illam hydropici humo ris susceptam, ex lege critica per intestina perficere. Tum alvus, arte liberaliter mota, merito insidiis suspicionis plena habetur , quod in diuturnum imo lethiserum profluvium non raro degeneret. Perirehoea tutius aquae educuntur; tum ob majorem in vis Ceribus pororum apertionem ; tum Ob imiorum medicamentorum indigenarum
affluentiam, quae aperiendo, siccando, astringendo mirabiliter sane curationem absolvunt. Quippe non raro contigit, ut sola radice diuretica Cavebas in tractatu sim plicium dicta) ex vino vel aqua, subinde aegro propinata, latex intercus fuerit. edu ctus. Idem praestant Mirabilis Pervinae, cavomonga, Iaborand , Sassast. Sarga parilla, Liquiritia, cortic. Limoniorum & prunorum Granatensium, radices Iur eba, qua x ima , ab ocasia, I specanga. Quibus nativis, utpote recentibus & validissimis, plus Confidentiae, quam exoticis effaetis & ad nauseam saepe reservatis, ponendum est AlVus purgatur commode sequentibus remediis. Pitulis, quae recipiunt Guttam Cam boid in aceto maceratam, cum Zalapae&Mechoacinae recentis vel faecula, Vel extra- . QUOrino ulteriorem praeparandi modum videre est in capite de fluXu albo: Syrupus itidem Tabaci, sive simpleX, sive compositus, tenaces & viscidos humores tuto& potenter educit, si reiteratis vicibus Cochleatim exhibeatur. His succedant aroma tica & diaphoretica, quae transpiratione recuperata dissolvendi vim habeant tenuiores humores scro1bs, eosque per axiores abdominis & viscerum poros expellant cum Eli phoria. Balnea conducunt quae parantur eX soli1s piperis longi, Mali aureae, Mul, Aite' misiae di
62쪽
misiae, salvite silvestris, Camara , TVeicava, altheae, bahisa, Iaborandiiba , ali1sque quam plurimis. His adstringentia addi selent, ut sunt seb pira, radices Aracia frudius& folia Mysi Silvestris. haunctiones ex praedictarum herbarum oleis. Accedit Spitacitus ex corticibus Auriac. & Citri destillatus, valide corroborans sive extus sive in tus exhibitus. Sed ut dicam quod res esst, ad miraculum fere Paracenthesis, quae ma xime Asciti convenit, si,let institu idque ex lege Magni Praeceptoris, ubi sexto Epi demion Aquosos cito secari deberepraecipit. Quod per epicrasin ter quaterve uno die, mediantibus perpetuis Corroborantibus, in ipso umbelico toties cum inopinato suc cessu factum vidi. Sin minus ob virium jacturam licuerit, pedibus ex leucophlegmatia tumentibus , cutis supra & infra talos, in carnosis quoque membris, CX more Regionis inciditur. Plurimi ex ulcere in crure, modo sponte Orto, modo igne Compa
rato , curantur. Quidquid enim Paracenthesis sadeo apud Authores & hodiernos passim practicos decantata) vane utcunque promittit , in septentrionalibus praeci pue Europae regionibus, ubi hydropes calamitos, ex diutina plerumque vivendi in temperantia & fervidiori potu clam gliscimi : id illa in Indiis ob enarratam causa rum diversitatem felicissime tape praestat, ut ego eum multis aliis rei medicae peritis testari possum; modo requisita, tam in subjecto aegri quam in moderamine medentis,
ConCurrant, antequam ea tentetur, ne salutare remedium hoc, ut aliquando fit, prostituatur. Caeterum Herniae in ventrem inferiorem, praecipue vero in scrotum descend entes, non raro hydropum Comites stini. In peditionibus per aspera & confragosa loca milites armati iter facientes hanc Calamitatem incurrunt: mox fracti, toto Corpore
aestuantes, frigidissimam restinguendo calori affluentius hauriunt; somnumque si ibaperto Iove capiunt. Hinc cruditates & flatus generantur, &peritonaeum nonunquam
rumpitur. Ratio vero curandi eadem quae in Europa, fomentis scilicet, intinctioni bus, ligaturis ti similibus.
M orbus ille cujus Codronchius, Seianerius & alii videntur meminisse, Spineti
Lusitanis appellatus, interque Endemios habitus, non infrequens in his terra rum oris grassatur. FerneliUS quoque V I. Patholog. cap. 3. singultus orti ex compressione Ventriculi a Cossae tremo meminit. Hanc cartilaginem prolabi non posse, incurvari posse, putat HOfman. Corporis totius languorem inducit, cum dolore Stomachi, aliquando vomitu,s imma respirationis difficultate, quae eX refrigeratione pectoris musculorum, tum imprimis mucronatae cartilaginis compressione oritur. Hinc moX ex dejectione appe ritus magna virium imbecillitas subsequitur , & atropia iam minatur. Chronicus est
morbus & frigidus, non tamen per se lethalis, paulatim invadens, cognitu in principio difficilis.
Empirici primarium, ut putant, ejus signum G inspectione & contactu colligunt brachii aegroti, in quo si valvularum instar nodos comperiant, morbum hunc adesta pronuntiant. Differt ab oppilatione Cachectica, quod pectoris hoc vitio molestati, vultu tametsi dejecto & tristi, non tamen decoloro & livido sint, nec pondus aut duritiem utriusque hypochondrii sentiant: tum comedendi quoque ConCUpiscentia primaeque Concoctionis instrumentum langueat. Frequentius forte grassatur quod pauci sententiam Celsi lib. I. cap. g. tam stricte observari debere exis imant,quando aici, Si quis
inter disse implemit ,post cibum neque frigori neque aesui neque laborist debet committere. Clara
tio autem discutientibus, Calefacientibuς & corroborantibus, tam internis quam
ternis absblvi postulat. Interna sunt Pitulae stomachicae, Mel silvestre, Syrupus Tabaci: Vinum generosiim & guttae aliquot Balsami de Copaiba dissoluti: decocta Salsaparillae, Saflastras, Cum semine Anisi & Cinnamomo, pugilloque pulveris Ibiraee de Mambi. Iuscula, quibus utitur aeger, Croco terrestriR-ώ, pipere Brasiliensi sativo & silvestri, , si nihil impediat, ccepis atque allio Condiantur. Externa sunt, cucurbitulae siccae reiteratae, mammarumque regioni appositae. MOX stomachi
63쪽
HIST. NATURA L. & MEDIC LIB. II. 37
stomaclit& pectoris inunctiones ex oleo cortic. Tabaci, Aurant. Artemisiae &Menta stri. Scutum dein stomachate, ex herbis Corroborantibus. Atque Confortans tandem emplastrum ex praedictis gummi & balsamis toties enarratis staccedat. Non indigna est observatu topicorum dc externorum omnium remediorum necessi tas, quod eorum essica Cia cutis & Carnis poros patentes altius penetret, quam in frigi dioribus regionibus ; Cucurbitulas quoque Corneas, quae selo suctu ex alto trahant, omnes pariter incolae felicissimo si iccessu applicant. Ego tot pro ei 1s effectibus motus, usum harum imprimis Chirurgis nostris Commendavi, iisque in colicis cruciatibus &ventris fluxibus sanguineis sistendis, atque principio atrophiae membrorum occurrendo, insigni profectu stim usus.
V Iscera naturalia oppilata , ac toties ab humoribus qualitate & quantitate pec
cantibus lacessita, tand cm eXonerationem moliuntur. Et tunc quidem fluxus varii,pro diversitate partis affect. ae&naturae humoris vel bene Vel male morari, sequuntur. Vnde vel critici, vel symptomaticijudicantur. Sicut enim ex cruditate ventriculi, & chylisCationis frustratione, symptoma Lienteriae se prodit, & fluxum hepaticum laesa hepatis substantia & venarum mesaraicarum regurgitatio profert Praeter ea si1cut intestinorum eorumque Venarum erosio, ulcus dysentericum; ita ani exesio inflammationem & putredinem causatur, Dae Acho Lusitanis dicitur. Ad haec orgasmus acerrimi humoris ex aere & fructibus calidis & humidis prognatus, choleram, mul tasque Colicas passiones producit. Horum omnium proximae & immediatae causae im peditae transpirationes vel obstructiones non sunt; sed illorumpotissimum qui diarrhoeae& fluxus alvi vocantur. Sin vero ab aliqua acrimonia & malignitate materiae morbificae,
vel atonia partium, incidant tales, qui Dysenteriae, fluxus hepatici vel Cholerae appellantur, symptomatici & tape lethales habentur. Diarrhoea simplex, vel ex arte, Vel per se facile & cito curationem recipit; sin minus, in pejores fluxus degenerat, qui vel ex calida aut frigida materia oriuntur. Qui ex frigida, albiam alvi profluvium sine febrevocatur, sexcipitur autem ille quem Galenus ab adipe, a calore igneo liquefacto,profi cisti restatur) quando nimirum crudus ac pituitosus humor perpetuo delabitur,aegrumque magno dolore paulatim languescere facit. Atque hic quidem fluxus omnem pro miscue aetatem, hyberno potius quam aestivo tempore infestans, ad multos cipe men ses, nonnunquam ad annos durat. Tametsi sine febre minusque lethalis siit quam cae teri, non inter eos censeri debet tamen, quem Hipp. in praedict. l. a. f a. mitem & parum durabilem esse tradit; quod hic diuturnus & dissicilis admodum deprehendatur; cum hujus mali causa sit cruditas pituitosa redundans eX frigore, quae transpirationem& circulationem impediat, collecta,& a praecipuis corporis partibus ad intestina abeas. Curatio primo a clysteribus abstergentibus qui mel silvestre imprimis recipiant, incipit. Laterim corpus strupis aliquandiu similibus praeparatur. Dehinc ad radicem I ca Oha,
tanquam ad saCram anchoram, confugiendum, qua nullum praestantius aut tutius, cum
in hoc, tum inplerisque aliis, cum, vel sine sanguine, fluxibus compescendiS, natura CX Cogitavit remedium. Quippe praeterquam quod tuto & essicaciter tenacissimos quos que humores per ipsam alvum, saepissime autem per vomitum ejiciat, & a parte affecta derivet, vim quoque astrictivam post se relinquit. Non enim vomitus silum sponte superVeniens, ut ait Hipp. Aph. i s.l. 6. sed&arte Concitatus, sub eodem Aphorismo com pxehendi potest. Illud vero hoc modo perficitur. Drachmae duae radicis ecacua a in S i i ij. liquoris appropriati codice, vel per noctem maceratae, cuj us infusiim Cum vel sineo melis Jj. exhibetur. Postridie semel atque iterum pro re nata,secunda imo tertia 6US decoctio repetenda; tam quod aegri debiliores eam facilius ferant; quam quod astricto
xia ejus vis tunc magis essicax appareat. Caeterum nuces Mundu'gua sive vomicae squi bus Vulgus imperitum non tam utitur quam abutitur, cum vehementer per Vomitum&secessum exturbent) si ex praescripto exhibeantur, haud exiguum Commodum praestant. Rec. nucleos sex vel septem: ablata tam linteriori quam exteriori tunica, Conte
64쪽
sj g. sieminis anisi 3 f. in pulverem trita misceantur, fiatque pastillus in surno siccandus.
Sic nuces nda, quarum nuclei, etiam citra ullam praeparationem, dignitate illis noricedunt. Syrupus itidem Tabaci oppido conducit, iis imprimis quibus luimores rena ces absque multo Calore peccant. Dein ol. de Copaiba guttae aliquot saccharo dissolutae, ori ex ovo sorbili, sive ano per clysterem immittinatur. od si remedia laaecenarrata, sorte non in promptu sint, eorum locum MechoaCanna, vel pugillus seminis Ricini Americani in spiritu vini macerati, stipplere sblent; hoc siquidem humorem vitiostim ac redundantem fortius, illud vero benignius educit Non parum quoque hoc morbo exhaustos reficit decoctum ligniticarantia,&Sassafras indigena,quod evacuata materia morbisCa tonum restituat viseeribus languentibus; comitante diaeta facilis digestionis & paulo astringentis. Emplastrum siler ventriculo imponatur ex Gummi uicaralba, balsamo de Cabureiba de Copaiba, vel ex pasta de T loca, vino de Ac u, pulpa item prunorum Masa, flore Λ hambu, atque ovorum vitellis. Ad haec tosta potius quam liquida aut frixa alimenta eligantur, idque sepe & parum. Vino indantur guttulae
aliquot olei Cori. arant. praecipue tum, cum ventris cruciatus instar Colici adsit, quem
vesparum quoque Brasiliensium nidus cxvino potus, vel ventri impositus, Clementer mitigat. Idem feliciter praestant herbae castae in aceto frixae. Quiando necessitas ad magis Corroborantia & astringentia compellit, his & similibus remediis nativis, utendum. Summitates fructuum Bacoba aut Boisa semitosta aut arefacta ex vino de Ac u& immatus o pomo Ian Aa. Testae testudinis fluviatilis tostae rasuram, in hoc fluxus genere, Barbari propinant, quod valide astringant. Sicut & jecur capreae tostum, Mcastanea arboris Cedri Brasiliensis.
CVm omnia quae ad ventris fluxiones spectant, in examen revocasse necesium sit,
operaepretium duxi, ea quae Circa Tenesinum notatu digna cottidie observavi, paucis exhibere. Morbus nimium semiliaris &merito formidabilis praegnantibus, quod foetum simul cum foeta, misere extinguat. Irritus enim hic conatus ex quovis acri &ulcerifero humore ano adhaerescente natus, nullam aliquando nisi spumae vel sanguinis aut puris excretionem comitem habet. Interdum vero ex pituita acinda & bile mordaci dysenteriam praecedit. Quibus, si oculi nictantes , inquietudines, cruciatus, longae vigiliae atque excubiae nocturnae accedant, tunc aegre finiri selet. Ex aliis subinde dysentericis fluxionibus nascitur hic morbus, quibus medetur ac finem imponit, Curatuque tunc est facilior, quando tantum sunt reliquiae &sanies ulceris intestini recti; quae sementis & enematibus facile si erantur. Quando ex sit- perioribus ventris partibus, videlicet ventriculo, mesenterio & intestinis, materia cruda delabitur; praeter incessiones & reliqua quae anum respiciunt, causa fovens revulsione per vomitum tollenda, idque usitatissimo illo remedio, Radice Pepacu M. Eadem porro Curandi ratio fere circa externa , quae est: in sanguinis profluVio, ea que anodynis suffimentis & fomentis astringentibus tepefactis ex foliis arboris Aroe ra ,.qrasa, Ac ά&similibus, si protuberet aut hiet anus; si ulcus adsit, sacculis ex la- cte, malvae, summitatibus institu1tur. His enim, tum intus tum foris continue admotis, multum promovetur; quippe quod symptoma ipsiumque adeo morbum tollunt. Allium quoque assatum, si causa plane frigida, cum siccesssu admovetur. Somnus qua fieri potest, Concilietur; primo pultibus ex Carima & hordeo. Quibus si minus provocetur, lenocinia seporifera addenda sunt, interponendo clysteres abster' gentes. A motu quoque & exercitio corporis abstinendum. quo spectat illud Celsi consilium haud quaquam negligendum: Cum in omnii fluore Centris, tum in hoc praecipuc Tenesimo, necesse est, non quoties libet desedere ,sed quoties oportet, ut haec ipsa mora in consset ud nem ferendi oneris intestina deducat. Si tandem astringentibus remediis internis fluxibilitatem humorum Cohibere conducat, praeter siccum stillatilium pomi tin abae immaturi, rastiua insuper ligni notissimi Lacaranda, ut&nuclei fructiis Geticorbi triti MC-June ex convenienti liquore hausti, eximie prosunt.
65쪽
PErniciosus nec infrequens his quoque regionibus est fluxus ille qui Cholera dici
turri , Morbus semper symptomaticus& Vere acutus, ab aere calido & humido, Corpus perpetuo ambiente, immodicoque fructuum fugacium & horariorum esti proficiscens. Omnem aetatem Omni ami tempore infestat. AEstate tamen ab aerugino ia posracea atque aestuante bile, potu Calido intempestive accedente, juventutem ve hementius exerCet, Cum sit bita quadam spirituum effusione ac lipothymia ex tetris de fuliginosis vaporibus orta; adeo ut, si ante viginti quatuo horas non evadant, succum
bant. od ex manifesta diagnosi constabit, si nimirum pulsus debilior, aut impedi
ta se iratio , exteriorum membrorum, tum sudorum frigiditas , summum interiorum circa cor incendium, Convulsionesque interveniant. Hunc humorem efferum & quasi orgasino ad superiora & inferiora delatum compescere, res profecto haud exiguae dissi cultatis est . Primum ad ea remedia quae cor, ventriculum ac intestina modice refrigerando-astringendo Corroborant & furorem acerrimae bilis retundunt, Confugien dum. Corpus enim evacuare setiam invita Plethora & Cacochymia) quamvis benigne, periculo non Caret ue tum quod Vires collapis atque exhaustae, ulteriori irritatione resormidandae sint. Ultra Tamarindos, quos haec terra producit, quaeque biliosos Maccensos humores refraenant,nihil tentandum; sed syrupis potius & Conditis de Murucu-ja, Lanipapa, Limoniis, Arantiis, Arasa, Gu aba; ut & fi Cubus Indicis, Vbapitaria, Mureo imprimis T loca endum, Caeterisque medicamentis roborantibus, & refrigerantibus. Externis quoque sequentibus insistes. Fomenta &iniunctiones sint ex astringentibus refrigerantibus. Tum Cataplasmata CX PortulaCa, Myrto, Aram, oculis arboris Imba bit Confecta, quae Cum aceto praeparata rite aegroto imposita, pr*Cordia foVent, Veia tremque ac anum atactum demulcent. Clysteres ejusdem generis smodo tantillum temporis silersit) requiruntur, caeteraque remedia in Capite de Dysenteria & inflam matione ani prolixe enarrata. Verum, quemadmodum haec scipe auxilio sunt, non raro Consulto ob temporis angustiam SC morbi Levitiem omittivitur, confestimque ad soporifera devenitur. Linimenta denique Optata, capiti & pectori admovere convenit. Adeo nihil tutum nisi somnum omni industria concilies. Cholera sicca eisdem remediis fere Curatur, maxime si regioni hepatis Corneae cucurbitulae applicentur. De quibus merito hoc testor quod Galenus de suis cucurbitulis quas in Colico affectu in cantamenti instar operari tradidit.
SEquuntur Fluxus cium febre &sanguine,ut sunt Dysenteria,Fluxus hepaticus & In
flammatio ani. Affectus Dysentericus nimium his terris es familiaris. Oritur potissimum ex si1doribus vi frigoris nocturni ac venti mediterranei subito admissi re troactis; tum fructuum fugacium & iaculenti potus immoderato usu, accedente aere Calido es humido. Haec excretio languinolenta licet pari vehementia per Omnes Indias saeviat, numquam tamen in Brasilia morbi Epidemici instar grassatam, alioque per con tanum migrasse, Constat. Ita ut perpetuo nobis sporadica & popularis, nunquam Vero Cpideamia existat: cum alias pertinacissima aliquando malignitas, si in alio quopiam, inho C morbo imprimis apparet. Q uibus excretio biliosa, adusta &spumosa, ut in juvenibus sὰpe videre est, merito ab Hippocrate habetur calamitosa atque funesta; quippe quae nullis remediis cedat, licet haec tellus, Contra malum tam familiare no
bilissima minimeque vulgaria auxilia medica producat, &praestantiora industria ac se-lertia hominum indies suscitentur. Verum missis iis, quae satis si a perque jam ante ab aliis de natura & curatione Dysenteriae dicta sunt, ea tantum prosequar, quibus potisti' naum differant ab Europa. Affectui huic praesertim si multa cacochymia adsid tot simulsi lcnt supervenire symptomata, tamque horridi cruciatus, ut ispissime angustia rei MD a. temporis
66쪽
temporis legitimam methodum remorentur. Hac itaque necessitate exigente, Venam
tundere, haud consilitum habent; misi ipse quidem principio, aut febre atque hepate affecto id maxime postulantibus) quoniam, etiamsi revellendi indicationi forte satisfactum eatur; male moratae tamen materiae morbificae &viriani inopiae male fit, quia raro occasio deperditum resarciendi adsit. Porro vel sbio Riaeo,vel laxativo quovis benignis . simo mordacem humorem provocasse, partisque affectae Cruciatus ingeminasse, suspicione plenum habetur. Si quando tamen evacuationi locus, radicem vomitivam ep-cuanha, exquisitissimum naturae munus, Caeteris remediis praeferre conducit: quamvis ingenue fatear, plurimos medicastros incolas ad sidorifera & cordialia, quam ad evacuantia per alvum, benigniora licet, inclinare, etiam tunc cum major Cacochymiae quam ulCerationis signa appareant. Morbo durante praeter consblidantes, abstergentes & refrigerantes Clysteres, nutrimentis Wanodynis eXjusculo gallinarum hordeaceo aut furfuraceo, lacte caprino chalybeato & similibus insistendum. Prae caeteris pulmento ex Tipisca & emulsionibus inde factis, quod multis indicationibus satisfaciant, utendum per inferiora aeque ac si1periora: quippe mirifice conselidante & refrigerante qualitate partes afflictas demulcent, fluxiones quoque ruentes compescunt atque coagulant, δί orificia venarum claudunt. Quodsi necessitas ulterius insurgat, viribus cor roborandis & sistendis fluxibus invigilandum, scilicet optatis : tum medicamentis quo que de alimentis astringentibus consblidantibus, imprimis quae lumborum, ventris &jecinoris refrigerio & robori stini. Praetctea singulis vicibus quibus alvus dejicitur, fomenta ex iisdem parata immittantur, unde putredines & calores, Vel praesentes, vel futuri avertantur. De quibus latius dicetur in capite de Inflammatione ani. Potus quo aeger utatur, ptisana sit, ex decocto de Cari . Ovum quoque Qrbile cum tribus quatuorve guttulis olei Copaiba conducit, quod leniendo simul partes laesas consolidet, ac proinde totidem guttulae cum albumine ovi ex bombace ano inditae vel per Clysterem injectae solamen adferunt. Asiata elixatis praeferantur. Pacoba 3c Banisa semitostae, saepe pro alimento medicamentose a cipiantur. Iidem quoque fructus dissecantur&in Sole siccantur, atque in massam, addendo aceti momento, Coqinuitur loco panis. His accedunt plurima alia remedia nativa, astringendi simul & refrigerandi qualitate pollentia, quae primi incolae partim ut arcana Celant, secumque interire cupiunt, partim innotuere Mintractatu de Simplicibus tradita sunt. Horum quidem primum locum obtinent, Conservae&Robfiuctuum Myrti Granatorum, utriusque
A Nno 1 6 3 8 , urbe Sa ador in Bahia mensibus admodum pluviis obsessa, nulla
clades aeque exercitum nostrum attrivit, quam fluxus sanguineus, signis& cu ratione nonnihil a Dysenteria diversus. qui, licet non minus quam illa perniciosus, si plomata tamen longe minora eum comitari solent. Saepe enim ad finem usque, absque ullis torminibus, cruciatibus, exulcerationibus, cumque facili excernendi mo do, existit. Dejectio autem haec est, vel puri sanguinis, vel cum grumis, & loturae carnis similis ; idque dupliciter sit: vel ab atonia hepatis, quae licet curata, ad pristinam cruditatem redit: vel a quantitate ex venis mesaraicis atque intestinis regurgitante, quae plus timoris quam detrimenti inserat, & juventutem maxime infestet. Quippe tales excretiones'aliquando febrium acutarum criticae habentur, exque eutonia jeci nOriS , non intestinorum mulceratione causatae sint. Fit demum hic fluxus ex qualitate simul, orificia venarum corrodente & reserante. Atque tunc quidem Dysenteriam propter ulcus & dolores intestinorum mentitur. Ea quae ex hepate profluxio fit, iis remediis oppugnanda, quae confirmandojecinoris iam operam tam intrinsecus quam extrinsecus dicarunt. Raro in principio solamen ullum a clysteribus consolidantibus aut an Odynis accedere videas. Venaesectio, tametsi in reliquis sanguinis profluviis vix admittatur, in hoc tamen laudabilis habetur: nostratibus vero utique mollioribus, intensiorique calori non assuetis, cautius ac parcius instituenda est. Immo in cucurbitulis revellentibus, lumbis ac natibus impositis, aliquando subsistendum. Reliqua quae tractu
67쪽
tractu temporis exsurgunt circa Curationem,quum Dysentericis affectibus magis communia sunt, iisdem remediis, in capite de Dysenteria monstratis, propulsantur. Ad eum autem fluxum qui ex atonia hepatis nascitur, compescendum, irriti, ut pluri mum, curandi fiunt conatus; ita ut prae virium lapsi ine quidem Rhabarb. Myrobal aliaque similia adlaibere consultum sit, ac proinde si acrimonia comitetur,ad blandientia & stupefacientia quoque Confugiendum est. Non neglectis seminibus quatuor fri gidis recentibus, neque iis quae urinam benigne prOVocant, ut simi, decoctum diripe bis maris, radicis Ara ἱ, fiuctus Athaengi, rad. liquirit. Solatriam, Acaricoba δί Pagi-
mirioba, atque similium quae hepatis & Venarum mesaraicarum ardores mitigant. Ho rum prae caeteris palmam obtinent emulsiones&pultes Carima ictae G T loca de Maudioca. Inter fructus in pretio habentur,illi omnes qui in curatione Dysenteriae enarrati sunt. Aqua quoque stillatilia ex canna saccharea & flore Dabirua cum albumine ovi pota, addito momento succi aurantiorum. Denique cataplasi nata ex Portulaca MSolatro cum aceto temperata, dorse & ventri applicata, intemperiem hepatis solantur, fluxumque inordinatum compescunt.
QVae a Barbaris meaque longa experientia circa rationem & curationem tamnesti & lamentabilis mali consecutus sum, in medium proferam. Hunc asse ctum Indigenae Teicoaralba, Lusitani Doenca do Risho sive Bisho det Culo abusive Vocant, vel quod dolor pria iens principio sentiatur, vel quod Vermiculi gangraenam inferant. Ibis haeret inter Medicorum filios, novus ne an vetus sit morbus hic Endemius. Ego quidem eum potius crediderimis aliis Orbis plagis tanquam hostem occultum in sidiose scivire; adeoque longe abesse novum appellandum fore,ut probabilius, antiquissimum esse, atque de illo intelligendum I. Reg. C. S. V. 6. AggraVata est autem manus domini super Azotios, & demolitus est eos, dc perCussit in secretiori parte natium AZo tum&fines ejus. Hujus quoqueDavid videtur meminisse Psalmo 77. V. 66. dicens,& percussit inimicos sitos in posteriora. Non es demium malum lauic regioni, sed frequens indigenas aeque ac adventitios infestans. Constat, in Angola & aliis fervi dis Indiarum partibus diutius cognitum, atque olim Brasiliae incolas plane ab eo immunes fuisse. Nil autem aliud est, quam incendium & Corruptio ani cum ulcere de pascente, sine vel cum sanguinis fluxu dolorifico, tempore imprimis aestivo grassante.
HunC morbum, aut praecedunt fluxiones Dysentericae cum intestinorum caloribus ;aut per se, & Citra ullum morbum praevium ingruit. Cum Dysenteriam praecedentem habet, & ob medicinam adhibitam Symplomata eXcretionesque cessant, minus fiden dum est. Detenta siquidem materia acerrima, a calore nimio accensa, maXimeque a squallente & sordida corporis colluvie intus alta, magnum putredinis gradum, Cum tam atroci dolore & inflammatione acquirit, ut musculum hincterem atque ora Venarum haemorrhoidalium statim exedat. Vnde fluxus cruentus exoritur, altiusque ad intestinorum tunicas ascendit, tam deformi aspectu , ut anus late diductus cloacae instar livido & plumbeo colore appareat. Nonnunquam vitium hoc per se manifesta
tur, nimirum ex dolore, cum retentione excrementorum, quae calore arefacta atqUe
indurata, non sine maxima difficultate & cruciatu egeruntur. Aliquando vero, in genti licet conatu, nihil prorsus ejicitur sui ipse in me quoque expertus sum in ano multum prominente. Hinc atroces sepe dolores ex retentis tacibus stiscitantur, quos febres postea, lassitudines, vigiliae, concitatio stomachi, ac Capitis imprimis dolores ardores sequintur. Q amobrem, antequam malum serpat serpit autem citissime)internis laxantibus & refrigerantibus remediis resistatur. Clysteres ejusdem generis semel atque iterum admoveantur. Suppositoriis, intinctionibus, lavacris, balneis, si1Lfumigiis, perpetuo insistendum. Venaesectiones praecipue non negligantur. QuibuSomnibus si morbus non brevi cedat, proculdubio in lethiferum degenerabit. Multoties praeterea feri consuevit, ut nullo morbo intestinati, vel quovis alio signo prVCedenti, parti minus sensibili seminarium clam insinuetur, ipsumque aegrum &mediCUm
68쪽
in principio lateat. Quod, quoniam gangraenam non raro inserat, incurabile habetatur. Si autem prodat se malum, praevia utcunque haC diagnosi fieri sblet; ut, sponta nea lassitudine, capitis & membrorum doloribus, appetentiae cibi languore, calida totius corporis intemperie, basomniis, pulsit arteriarum inaequali & Celeri, absque manifesta podicis afflictione, nisi sorte aliquo pruritu aut inani exonerandi alvum desiderio. Quamobrem in omni intestinati praecipue affectu, de ani dispositione Medici percon tarisblent. Quo incolae Empirici non contenti, visit&tactu explorant podicem, num aliquid praeternaturale appareat; mox pulpae limonum affrictu partes illas tentant Mdolores excitant. Differt autem ab haemorrhoidibus hic affectus, sequentibus potissimum signis. Gravis capitis dolor ades , ac hiantis late ani ostium fatiscit. Dein, ratio ne prognoseos , quod morbus hic nonnunquam mortem & quidem confestim adferat; haemorrhoides autem non item, quae eisdem, quibus in Europa medicamentis, imo solis hirudinibus Brasiliensibus curantur, liquore pulpae nucis Cocos putrefactaeis
pius admoto, mitigantur. Caeterum, qui contra hanc labem se tueri studet, aqua marina frigida vel tepida & limoniorum stacco recentium, anum, quoties V tr m CXΟΠCrat,probe abluat. Laborandi misi cum salis & piperis Brasiliensis momento caeteris remo diis facile estpraeferendum. Quando vero sensibiles ani partes excoriatae tam acria re media haud ferunt, temperantur cum vitello ovi & aqua cannae sacchareae,&imprimis cum simmitatibus herbae insigniter mundificantis Lacuacanga dictae. Si lapsus virium contra indicet venaesectioni, Cucurbitulae insta dorsim assigantur. Exinde clysteres refrigerantes, Consblidantes & adstringentes, quianodyna imo stupefacientia optata recipiant, progrediendum. Postea Veterum incolarum ritu, aqua saccharea, gummi
Tareroqui, amyl. ex Tiploca de Mandihoca, seluta, digitis insertis posteriora proluantur. Post haec, dilutum ex cerussa, aqua rosarum & flor. Ibabirua, saccharo rubro, ovi albumine & lacte cum momento opii concinnandum, in quo taeda madefacta, ano pro funde immittatur, idque frequenter. Idem fere praestant herbae quaedam nativae praecaeteris contra hunc morbum receptae usuque longo comprobatae; ut sint, folia & flores utriusque arboris longe praestantissimae, addita varagusta, toties inserta quoties desidendo taedae vel suppositoria intromisia removentur. Quodsi pars amicta manuum attactum reformidet, summenta ex emollientibus siccantis substituendastini. Porro quantum ad victus rationem, alimentis frigidis & roborantibus maxime uti convenit: irritantia autem cane pejus & angue declinanda. Si vermiaculi simul a putredine orti in festent partem affectam, ii oppugnandi unguento quod pulverem amarum fiuctus Angon cum cinere Tabaci receperit.
QVam nihil in hisce orbis partibus a putredine sit liberum,omnes quicunque subgona torrida vivunt eXperiuntur. Vnde Insectorum, maxime vero Vermium tantus proVentus, Ut nihil propemodum intactum ab iis relinquatur. Eodem modo cum Microcosmose res habet, quem non minus quam totum hoc universum, varii generis vermes identidem exagitant; tamque viscera intus puerorum juxta ac a Gultorum; quam forinsecus vulnera atque ulcera, a calido & humido ambiente, miris modis infestant. Hi Chirurgorum opera, quaeque vulnera & ulcera mundificant, profligantur; illorum vero Curationem perficere,totque latentes hostes exturbare,leve non
es: propter ingentem Conceptae putredinis propagationem. Hinc febres graves, ne di Cain & malignae generantur, aliaque symptomata si1bsequuntur. Quippe non solumano & intestinis familiares, sed si illime quoque ventriculo,sollicul allis, utero, quin&: ipsi Cordi vermiculos innasci, Anatome mihi notum fecit. Qui cardialgias, deliquia
animi, palpitationes Cordis, stridores dentium, & horrores nocturnos inferunt. Vnde fit, ut caciaectici, multoque halitus faetore, viva veluti cadavera, vix mortem effugiant, nisi forte ipse initio remedia adhibeantu . Theriaca & Mithridatium celebrata licet re media, ob febrium incendia, aliasque rationes toties repetitas, haud admittendas Censent. Ego quidem ut fatear quod res est,missis longe petitis compositis, tu pueris atquς adultis
69쪽
adultis cum Tabyci Syri o felicius voti compos factus sitim, atque ob insignem mundificandi&abstergendi qualitatem tum in hoc morbo tum in aliis frigidis affectibus,
atque a veneno natis, merito eum praetuli. Barbarorum aeque ac nostrorum usitatiora
remedia sunt fructus acidissimi caragrata dicti, eorumque liquor destillatus, idque exigua quantitate cochleari exhibitus, addito tantillo Tamarindorum & mellis silia vestris. Semina, olea & strupi Citrorum & Arantiorum propinati, vermibus Contrariantur. Licet autem a quibusdam animantibus instinctu naturali, ut & ab Indigenis robustioribus, Contra haec&alia mala petantur nuces arboris Angelin , tamen ob in domitam vim, justa dosis ac praeparatio requiritur. Nimium siquidem est, quod dimidium scrupuli excedit,sicut posca sito loco latius demonstrabitur. summe enim ama raest, atque umbilico tutius imponitur rastra, quae etiam ano indita contra ascarides eximiae est utilitatis, quas silmmasiua amaritudine brevi intcrficit.
Ves quaedam ex Coitu non tantum per Contagium, vel parentum haereditario malo in liberos, sed ex leviori attactu atque persccontrahitur, Orta potissimUm ex alimento foetido &salsi , potu rancido & corrupto. Inter Astos non ilum atque Americanos, sed Lusitanos& Belgas quoque Levit, tumoribusqtie sciri hosis & vi rulentis ulceribias, totum Corpus infestat. Qine quidem lues huic regioni est Endemia,&B in ab Hispanis, atque istitia Brasilianis appellatur. Et sicuti citius sanatur a solis re mediis indigenis; ita Citius contaminat, quam illa quae lues gallica vulgo vocatur & ad Incolas huc defertur. De qua dicere non est propositi mei, sed de praesenti. quae licet in quibusdam Conveniat cum illa; accidentibus & curatione tamen maxima ex partC differt. Empirici initio data opera eam negligunt, humorisque tenacitatem, in quo
mali fomes maxime inhaeret, aliquot septimanarum intervallum requirere ad praepara tionem, Credunt. Vitam interimintemperatam vivere interdicunt, aquae calidae lavacra instituunt, fi igus nocturnum, ne perspiratio Cohibeatur, In imopere arcent, Carnes recentes, imprimiS ferinas, tostas, praecipiunt. Vinum permittunt, quod si id ores 8c fuligines, non sine aegrotantis leVamine, per poros expellere comperiantur. Qui ab hoc medendi modo recedunt, symptomatum quidem pro tempore levamen allaturos, sed postea recidivam artuumque dolores flaccessi iros ,ratum habent. Tandem praeparato hoCmodo corpore, evacilationes instituunt: mox eos, qui praesertim tenuioris sortissimi, ad molendinas sacchareas ignesque luculentissimos ablegant ;&solo decocto , cujus basis Caaroba & SarςVarilla , curationem felicissime absolvunt. Vlcera quoque solo attritu aut lotione Caarbba, aliarumque herbarum exsiccantium & abster gentium sicco, tollunt. foliis autem Caaroba nimc coctis pro balneo, nunc orejejuno masticatis, ulcera, qUae per se non evanesciuat, exsiccant, & malignitatem trahUnt.
aod ipsum aliquoties per Chirurgos in Nosbcomio imitari jussi, dc voti nos compotes reddidit. Nequis autem fallatur, haec lues sive ex Hispanica Yta, ut tape fit ; sive simplex Endemia, Europaeis praesertim,non adeo parvi facienda sive in principio sive in progres sit. Neque enim ut quidam existimarunt, intra Tropicos levior ob halituum asble per
petuam extractionem; gravior tantum in septentrionalibus regionibus datur. Ac sino cturnum frigus modo leviter admissum, apertos diurno calore poros non clam summodetrimento aegri altius occluderet, discussionem tetrorum vaporum impediret, versiis que periostima, in quo dolor, repelleret. Sicut quotidie fit, vel aegrorino vel medico rum incuria, qui differentias diei&noctis contemnunt. Et tunc quidem male morata ulcera, quibus hoc malo infestati turpiter scatere solent, praeter alia symptomata, Ca'riem in ossibus causari videas. Sicut in reiteratis disiectionibus corporum autopsa nos docuit. Atque timc simul anatomiae, in AEthiopibus exercitii gratia institutae, certos nos se' Cere, nigredinem illam culmeam ultra epidermidem non penetrare, eaque ablata mOX ipsam cutem albam Europaeorum plane more se offerre. Si vero contigerit aliquos epi'
70쪽
dermide alba nasci sicut in puella&juvene pilis crispis & oculis caesiis eae Nigritis natis
videre licuid inter naturae monstra recensentur , adeoque ob albedinem conterraneis thiis contemtui existunt, quam si nigra cute aliqui Europaei nascerentur. Sed missa hac digressione ad institutum redeo, pauda additurus quae de Gonorrhoea notatu digna existimavi. Gonorrhora simplex, sicut haud dissicilis habetur curationis, ita facile acquiritur, modo a diuturna equitatione sib aestu meridiano. A purgantibus initio sibi cavent in omni Gonorrhoea, sive virulenta sive non virulenta. Tam salutaria contra hunc affectum domi nanciscuntur remedia Incolar, ut raro in exotica, quae in ossicinis prostant, inquirere illis necessiim sit. Praeferunt, Guab Ocriba , Lusitanis P o Podre, quam ego arborem siquosam, in tractatu de Simplicibus, appellavi. Hus radix in taleolas dissecta & in aqua ex canna saccharea destillata, macerata, actique exposita, eam abs resoria& diu retica qualitate imbuit, quae mane &Vesperi pota, parastatas &renes insigniter mundificat. Cavendum tamen ne immodice hoc medica mento valido utare, quod sanguinem ducat. His accedit Lur eba, Canna silvestris Iacua ga dicta, radix item Iaborandi, quae noctu sub dio macerata in aqua fontana dilui tur, ejusque diluti quatuor plus minus unciae per quindecim circiter dies bibuntur, unde renes &vesica repurgantur. Post haec pro potu quotidiano, ejusdem Caimae silvestris decocto utuntur. Atque alternatim ob calores sustitatos, mane ptisanam seu li quorem ex Tipibra exhibent. Dilutum radicis de se xima, Iacuacaria, Pagimiribba, Cavom ga, Emulsiones ex Tipisca, nuce COCO reCenti, & seminibus frigidis, cannaeque 1acchareae aqua praeparatae, familiaria illis sunt remedia. Contra inflammationes lotii, pos frigidam dorsi dc perinaei inunctionem, genitalia emollientibus fomentant, nempe decocto immitatum Imbalba, δί Tveicaba, floribusque malvae Americanae & Fabarum vulgarium, atque id genus aliis. Calorifica Vero, tam a medicamento quam cibis procul essejubent, ne virulentia & incendium invalescant. Ego tamen nimium refri gerantium usium aliquando noxam intulisse expertus sum, quod tonus genitalium inde debilitetur. Semper enim condonandum est: Empiricis, utpote diligentioribus in exhibendis medicamentis quam in distinguendis morborum causis. Qvippe sicut ex his medendi formulis apparet, Profluvia geniturae cum Gonorrhoeis videntur Confundere. Quod qui evitare velit, adeat Plater. Obs pag. 729. Lang. Epist. a. l. s. Solenand. pag. 199. V. S. HO . pag. S O. QSOCirCain GOnorrhoea virulenta malignitate e
turbata subsistunt peritiores, quando indicatio astringendi, consolidandi, & siccandi est. ψ od quidem optime fit balsamo Copaiba, iaccharo vel oleo olivarum dissoluto atque per os & penem injecto.
TAmetsi pleraque vulnera Mulcera ejusdem serenaturae x curae in novi hujus ac
veteris Miuidi partibus videantur; ea tamen in quibus differunt,silentio praeterire nolui. Sicut enim in multis malis internis considerandum quae infra hepar sint aut quae stupra; ita maxime in externis. Qine silerne sunt, praecipue in Capite, multo benigniora & curatu faciliora existunt. Tum quod ab humorum aflluxu libera, tum quod favente aere ambiente calidiori sola mundicatione restituantur saepe . Ea autem quae in inferioribus partibus corporis , maxime in pedibus existunt, dissicillimae curationis sunt; ob perpetuum descensum & mobilitatem calidi humoris in acri moniam degenerantis; Atque thaec quidem verissima deprehenduntur, si tempus anni respondeat, nimirum constitutio calida & humida: aestate enim sicca sponte vel felicitis saltem curantur. Quid mirum, si hac regione quae toto coelo ab Europa distat, Vulnera & ulcera aeri exposita, diversim quid& peculiare habeant ξ cum authores passim testentur, nonnunquam ob diversum urbis aut regionis situm, aut pejora, aut melioratum capitis, tum pedum mala fiori. Ab ipsb principio usque ad curationis finem, sive loci assecti Corruptelae, sive vicinae carnis mollitiei invigilantes, nativas sitas astringentes, mundificantes & siccantes herbas, resinas & pulveres non facile deserunt. A vino& fructu imprimis illo celebri Ananas sibi cavent. Quia curationem vulnexum & ut Cerum remorari,recidivamque facere constat,quod calore infenso humores permeet M