장음표시 사용
51쪽
inen strictius inter primos Incolas, quam Ad Venas septentrionales, victu crassiori uten tes, chronicisque morbiS a CrUditatibus ortis obnoYios observandum est. Ad haec, licet anni tempestates inter se differant parum ,similesque sibi multum sint, ut alibi notatum est, subfblstitio tamen hiberno, Sole Cancrum ingrediente, tum quo que sub Cane & ante Canem, obventorum Meridionalium tepores &humiditates praedominantes, non aeque feliciter instituuntur purgationes. Idem cogita de s blstitio aestivo , quod in Capricorno fit, ob nimias siccitates. AEstate per superiora, quod obdominium bilis in ventriculo Contentae, plurimi sint faciles ad vomitum: hieme vero per inferiora corpus purgare ConVenit, Ob redundantiam pituitae, praesertim si materia peccans infra septum transversum haereat,juxta Aphorism. 1 V. lib. I V. Cujus necessitas si tanta in Graecia, in Indiis facile major erit. ippe πικροχολοι bτω qui dicuntur, laevitatibus intestinorum infestarisblent, purgationesque per stiperiora haud fa cile ferunt. ad Aphorisin. X II. lib. 1 V. Dubium haeret plerisque artem medendi profitentibus, quare si ab Zonis torridis, medicamenta purgantia , majore licet dos edaibeantur , minus tamen operentur: Cum a praeceptoribus edocti sint, tutius fortiora medicamenta, majorique quantita te in Terris septentrionalibus quam meridionalibus subministrari, ubi lapsus virium,& humorum accensio minus extimescenda. Quam diversitatis rationem, partim dispositione individui nasci crediderim, quod si ib hoc coelo calor vitalis ab eXrraneo
ambiente attractuS, minusque Concentratus, debilius agat in id, quod a circumferentia trahere debet: partim ex emetis medicamentis exoticis, quorum plurima quia minus durabilia,nobiliores partes deponunt, aC terr stres retinent.
In modo etiam praeparandi medicamenta differunt Americani ab Europaeis. Prae terquam enim quod virentes & recentes herbarum succos perpetuo ad manus haben tes, Apothecis facile Careant: Remedia quoque ex variis Composita admodum aversantur; Sed simpliciora in quovis medendi genere amplectUntur, a quibus nempe Cor pora non usque adeo irritantur. Quam erroneam quorundam Medicamentorum far xaginem Fernelius lib. V III. eleganti similitudine confirmat. Adde, quod nuda &genuina efficacia simplicium clarius elucescat. Hujus autem indagationi strenue incti huisse in hoc novo rerum incognitarum mundo, non infimae utilitatis esse existimo. Praeterea Lusitani aeque aC Brasiliani, nativi Medicamenti infusum raro igni, sed aeri &xori nocturno versus Orientem ponunt. Vnde frigidiuscula aura subtilissimusque ros vicem correctorii attenuatione sua praebet, dum medicamenti acrioris & calidioris vi res moderatur. Certe Cum Considero gentem hanC simplicibus & cuivis obviis ac vi 1ioribus herbis feliciter mederi affectibus Contra naturam, tam eXternis qUam internis: non dubito priscam Medicinam omnino talem fuisse, ac maximam partem Compositorum istorum Medicamentorum a recentioribus inventam esse, suo potius quam aegrotantium Commodo. Vt ViX me contineam quin Cum Plinio eXClamem; Q Io cc Deorum istam perfidiam monstrante , laaec constituta sunt, ut tape ContrariiS qua- c clitatibus constantia medicamenta simul misceantur, nisi ut carnificinam saddo &au crificina in humamma genus merceamus. Quod & alio in loco mecum confirmat, qui vilia Medicamenta primo aspectu non contemnit. Ε Contrario attonitus, ut ipse
ait, quorundam persuasiones, qui prodesse nil nisi pretiosa putant, & sicut victum ex
Artocreis tantum, ita superstitiosis Compositionibus medelam frustra quaerere sa lagunt. Sed desino, ne a non emtinctae naris hominibus haereticus vel paradoxus in Medicina audiam. Medendi stipinitas in febrium synochorum δc ardentium principiis, Ut ubiviS torra rum, ita in Indiis imprimis nocet, ad Aphor. X X 1 X. lib. II. Incipientibus morbis si
quid movendum videtur, move; vigentibus autem quiescere Opori T. NOC attenden
dum ad Avicennae consilium, qui non nisi post concoctiones, Venas secandas praecipit, prinCipio & vigore morbi jam elapsis. Febres enim acutae adeo invalescunt si in ipsb sta
tim initio magna remedia non adlaibeantur, ut non raro lethum secum trahant. Qimn
sepe post secundum diem nihil movendum, quod motum pridie non fuit. Imo in acutissimis turgenteinateria , si e post primum, ob exolutas vires, quiescendum est. Cujus rei veritas ut suit per experientiam deprehensa a Graecis: sic indies magis magis que in Indiis elucet. Et sanguinis quidem missiones in Nostratibus ac plerisque ad Venis noviciis religiosius cautiusque oportet instituere, eo quod Lusitanorum dc praeser
52쪽
tim Indorum solida & compacta corporaramplis vasis ac rares inguedine farcta,ferendis fatigationibus & vacuationibus sanguinis aptiora sint. A prima namque infantia ad ipsam usque senedcam quae utraque firma in Indigenis esse solet) cito, tuto&jucunde, amici amicis onani diei noctisve hora venas incidunt. In illo Rhasin, in hoc Avicennam imitantes, invitis tot Galeni aliorumque veterum interdictis. Celsique illud dictum
lib. 11. C. X. respiciendum, Non quae aetas sit, neque quid in corpore intus geratur , sed qtiae vires sint. Ea tamen cautione, ut quanto Europaeos aC Boreales silerent secandi frequentia: tanto cedant illis in quantitate mittendi una vice: ut enim in ea sunt liberales satis, ita hi e contrario parci. Nec unquam Hippocratis exemplum assecutos memini, atque ad animi deliquium usque sanguinem detraxisse; quod requisita ad id uno in stiri ecto raro concurrant. In juvenili, vegeto asplethorico corpore vix septem Uncias excedunt: quater tamen imo quinquies uno die feliciter incisionem repetunt. In quo nec Agyptios plane imitantur, quia sumpto cibo; nec Europaeos nostros, qui jejunis utcunque Sanguinem educere amant. Sed ad concentrandas vires & lipothymias evitandas offam conditurae cum modico frigidae potu exhibent. Raro hirudinibus, quae stant Europaeis minores, utuntur: scarificationibus autem frequentissime, tum & cucurbitalis corneis rite applicatis, phlebotomiae desectum supplent. Solus Cornearum cucurbitularum apud Americanos iis is existit, eaeque sunt Taurorum parVa perpolitae quibus altera extremitas lata, altera angustissima parVOmeatu Cons at, quas non igne vel aqua calent1, sed oris fictione cuti validissime aff-gunt, reiterantque pro lubitu. Suctum illum ad Medicinam spectare novit Homerus, qui de Machaone Menelaum vulneratum Curante, Sanguinem, inquit, eXsugens, lenia medicamenta adsparsit. Quam vero tutum & validum scarificatio sit remedium contra plurima mala externa & interna, praeter Galenum & Celsissim, Oribasius ex Herodoto refert. lib. V III. C. X V 11. Et de se ipse testatur Oribasius, peste laboranti, duas circiter sanguinis libras, sibi cum si iccessu per scarificationem fuisse eductas. Hoc idem Indigenae facituit volentes cute scarificata sanguinem demere : hincque copiosior , quam cucurbitulis, edtici selet. Verum quod ad magnas scarificationes, ac citra cucurbitulas abiblvendas, in his non ConvenitBrasilianis & Europaeis, neque in modo neque in quantitate. Raro enim cultello, & stiperficiarie, sed spinis arborum; vel dentibus piscis Lamiae sine quibus vix quemquam eorum peregrinari videas in fiunt, altisque plagis , non adeo in malleolis veterum more, Caeterisque externis membris, sicut AEgyptii aliique solent: sed femoribus, suris, brachiis, omnibusque carnosis corporis partibus. Hac ratione libras sanguinis educunt, non secus ac alii per venaesectionem. Pluri naumque adeo differunt a cucurbitulis scarificatis. Vt vero doloribus scarificationis succurrant, antequam OpuS aggrediantur, non solum frictionibus, sed δί manuum verberationibus crebris, stuporem quasi membris inferunt. Peracto opere, vulnera aqua calida irrorant, eaque Balsamis & succis linunt anodinis. Atque his solum re mediis plurimos affectus restituunt, internasque partes nobiliores a noxis liberant. Videamus tandem quae circa vomitoria, Sudoxifera, & Optata animadversione digna sunt.
vi Incolarum & Regionis temperamentum calidum & humidum esse perspexerit, haud dissicile dijudicabit, quando & quibus per superiora ventres exonerare sit necesi
se. A state enim sicca bilem qualemcunque, a crebro fructuum fugacium horariorum esu in ventriculo collectam , haud tutum existimant per inferiora ducere , praesertim iis, qui πικροχολοι-ανω dicuntur. Cum alias dictum sit rem Medicam fere hic abs bivi meris vegetabilibus, squarum copia facile inopiam mineralium comopensad vomitoria plurima in usustini. Sed caeteris facile palmam praeripitini celebres illae radices Pecacu hae, intractatu simplicium delineatae. Ad has primum refugium Capiunt omnes pariter Incolae, utpote tutissimas ad exturbandum sive assumtum venenum, sive cacochymieam saburram circa praecordia haerentem. Prae caeteriS autem revulsionis gratia exhibentur contra fluxus ventris, nimium Indiis familiares. pluribus encomtis hanc eximiam Panaceam extollerem; sed vereor ne Satyricus quispiam id de mea Ipeca anha, quod tempore Catonis de Brassica nimium laudata dixit: Brassica Dia Catonis. Caeteri fructus vel herbae ustiales per superiora potissimum operan tes , sunt nuces Catharticae, Anda, tum Ricinus Americanus major & minor. Quarum dotes di noxae in tractatu simplicium expositae simi. Copomonga Hiio, Maraa si
53쪽
iliaeque ejusdem quidem farinae, sed indomita exturbandi qualitate praeditae. De qua rum ulteriori usu & abusii sedula posteritas cogitet. I ieet autem des adoriseris exhibendis minus sollicita est Medicantium turba; atta
men cum oporteat ministros naturae eam recte agentem imitari & eo ducere quo ver
it; non dissicile erit in Regionibus ad Meridiem & aestuosum coeli aspectum tendenti bus sudores promovere cum Euphoria. Medici militis abhinc annis in praxi exer citati ipsi adeo Theriacae similisque Compositionis sudoriseris temperatius & minus
cornpositum unum atque ulterum longe praeserendum arbitrantur, eoque tanquam ad sacrum febrifugum cuivis obvium confugiunt. Quod fit ex aqua fontana, & sacchari moriento , cum multo recenti limonum acerrimorum succo ad mellis fere consisten tiam cocto, eamque satis Calidam bis terve de die, praesertim initio exacerbationum reiterant. Atque hoc modo sudores copiose educunt , aC turgentes fervidos humo
tes aciditate simul frenant sedantque. od ego mUltoties, paucis generalibus prae missis, felicissime imitatus stim, stupendosque effectus a tam Euporisto remedio, addi to subinde sale prianellae vel oleo tartari, Contigit videre. Etiamsi enim culpanda sit futilis illa credendi cacoethes , quae in Indiis mire afficeresbici mortales, de febrisu gis stiperstitiosis , sympathicis amuletis & similibus ; tamen vel inviti cogimur fateri , quarundam rerum esse eam vim, ut paro sinum febrilem sine noxa infringant & pii
tredini simul resistant. Quomodo Creta vitium acescentis CereVisiae emendet : quomodo succus limoniam vehementissimae ebullitioni facchari in capacissimo eacabo resi stat Spiritus item vitrioli Chun sale tartari mistus aciditatem perdat, & multa alia, qui bus brevitatis causa supersedeo , haud faCile exit pro mCiare. Interim argutulos illos acerrimos abstrusarum rerum, si Dis plaCet, inVestigatores, qui occultas proprietates pro ignorantiae asylo perpetuo reputant , Omnemque causem ad manifestas qualitates acceptam referunt , invito, ut me haec & quaedam supra enarrata naturae arcana edo
Cum vero perpetuae vigiliae & doloris vehementia, magnis illis remediis evacuanti bus contraindicent, somnum nunC per interna soporifera & anodyna, nunc per eXterna quae cogendis sint ruentibus humoribus, Conciliant. Quod totius Corporis, praecipue capitis, frigidae irroratione, S unctione Viscidae Cujusdam & frigidae materiae, e planiata Vocati; , tum e ramis Cardui littorallis contusae, instituunt Barbari, quibus ustis optinondum innotuit.
Quia autem narcotica non immerito tantopere extolluntur per omnes Indias, ubi morbi acutissimi cum spirituum & humorum orgasino, praesertim ventris illi fluxus sanguinei malemorati, Catarrhi & Haemorrhagiae contumaces grassantur, operae pre lium erit circa eorum abusum breviter quaedam monuisse , ne temere ad auram popu
larem captandam, ut siepe fit, adulatoris potius quam veri Medici ossicium praestent,& in gravissimos seopulos impingant. Non sine noxa datur iis, qui crassis humoribus& frigidis morbis laborant; tum quoque quibus vires sive a morbi vehementia, sive ab
immoderata forte Venere nimis exhaustae sunt. Neque tuto exhibetur , quibus in morbis a fluxione natis non aliquae generales evacuationes praemissaesunt, quod pectus opprimant, hostem includant, Cum evidenti aegrotantis periculo: Verum si dolor atrox & vigiliae ex spirituum& humorum tenuitate, aestu & mordacitate ferociente, natae sint; eos non tantum sedant, sed & naturam armant contra inimicum, eumque
obortis sudoribus, quod in Regionibus calidioribus haud raro fit,propellunt ad extima, spiritusque victor foras diffunditur , unde morbi simul & symptomata tollunt in . Certe enim quam amica est spiritibus ac humoribus Coagulatis dissolutio, tam grata aCceptaque disiblutis coagulatio, quae subtiles halitus denset, efferos ichores figit,
Atque haec de modo curandorum morborum acutiorum,& Febrium potissimum, in genere dicta velim. Destillationes & Oppilationes illas chronicas, ex quibus febres, fluxus ventris , aliique morbi graviores non raro pullulant, advenae intemperanter Vi ventes haud facile evadunt. Eo quod Cruditates, quae vera semina fiunt morborum, ob supra enarratas causas, non rite praecavent. Ex iis enim educti vapores faciunt In flationes h iidem in capite condensati Destillationes: in aliis membris & visceribus Ob structiones: unde sequitur ahit Putredo aut Inflammatio. Atque ab aliqua harum Causaxum, intemperies humorum, exindeque nascentes morbos, provenire dixerim;
54쪽
OVum instituti nostri ratio postulet, prosequi Cruditates, Obstructiones, Caetera,
que mala inde pullulantia; videndum quid notam dignum Circa Catarrhos. Rarissimis destillationibus veterani incolae, creberrimis advenae juvenes &Pueri molestantur: Eaeque vel a frigore nocturno,astricto, SI compresso Capite: vela caloribus diurnis rarefactis Carnibus exoriuntur. Quae plurimas tape noxas vel per se vel ratione partis in quam fluunt, secum trahunt. 2Estivo aeque tempore, ac pluviosb oriuntur,li moribus capitis in fauces, quandoque in asperam arteriam partesque dissitas decidentibus. Quemadmodum enim omnia oppleti capitis symptomata in primigenia febre steste Hippocrate) statim enascuntur; ita non minus aliquando vis Solis ciere catarrhos animadvertitur, e Cujus assiduitate moima interdum mala oriri solent. Vt enim aquae stillatitiae, subtracto aut extincto igne, profluere cessant; ita catarrhus ab intensissimo solis calore suscitatus,non prius aliquando subsistit quam aestus deferbuerit. Hyeme pluvio1a, perpetui redundantes humores viscera laxiora pervadunt, unde tusses, tabes pra cordiorum , marime Vero ventriculi oppletiones, alvique albi fluxus, squi cerebrales vulgo practicis dicti) cum phlegmate ex capite descendente, proficiscuntur : ad Aphor. XXX. lib. VII. χuibmper diarrhoeas spumo sunt alvi excrementa, iis a capite sit defluxio. Quid quod ipsa nervorum paria, spinalemque medullam invadunt, quod humores oppido mobiles, partiumque facultates retentrices minus validae in his terris deprehendantur. Maxime vero homines recens sanitati restitutos, recidive quasi,iteratoque corripiunt Catarrhi, tanto impetu, ut omnes pene nerVOS Occupent, unde caecitates in opticis, stupores & tarditates in sensoriis & motoriis excitantur. Atque haec omnia graviora oriri existima, si ventus e continenti orim ius ante diluculum, apertis sidariis caput & pectus frigido malignoque vapore sibilo feriat, transpirationemque Colaibeat. Porro si quando contingat virilem vel senilem aetatem stillicidiis e capite, vagisque artuum doloribus scurimentos vocant Lusitani) tentari, diuturni & curatu difficiles esse solent: qui tempore plenilunit,tum accedente aestu maris,praesertim post Solis occasio, exasperantur usque adeo, ut missis causa, solis sepe 'mptomatibus occurrendum sit: quippe spatia inter articulos non solum alternatis vicibus, sed & viscera interna doloribus pro indis afficiuntur. Ita ut Rheumatismum vere experiantur de quo Hip. l. de locis in hom. &Gal. de diff. seb. C. 7. agunt. Qui ob analogiam quam habet partim cum catarrho, partim cum arthritide, Vulgo medicorum non raro imponit. Non quod plane nefandum sit a cerebro subinde humores istos immediate descendere, cum pateat iape dolores in cervice incipere,& pos modum ad humores descendere, sed primam se rosorum & acrium humorvin generationem fieri in hepate fervidiori; unde debilius rediaditum , non satis conveniens nutritioni alimentum generat. quae duo tam nobilis visceris incommoda, quam sint nimis frequentiam calidis regionibus, alias satis superque demonstratum est. Affectus porro hic utcunque comitem habet febrem lentam symptomaticam, & propter diuturnitatem potius quam vitae dilarimen extimescendam. In principio curationis abstinendum a quocunque validiori medicamento. Evacuationes enim sive per alvum, sive per studores, nunquam nisi in morbi declinatione pro
fuisse, expertum est. apropter post reiteratas Venaesectiones, pro renata, materia morbifica est praeparanda, mitiganda ; intemperies corrigenda, Omnesque partes tam mandantes quam recipientes roborandae Interim ad obtundendam humorum acrimo niam, & sedandam agitationem, julepi celebrantur ex Aqua cannae saccareae, Gran torum , Lan apa 3c Ptisanae ex radice Mandihoca praeparatae cum tamarindis. Quibus
succedant decocta ex lapicneta & Sals parilla ad sudores proliciendos. Haec breviter inserenda judicavi, ne ea quae de catarrho dicta sunt cum hoc affectu
confundantur. In curatione enim catarrhi proprie dicti,si utroque remedio,scilicet purgationis & venaesectionis utendum sit, praecedat Venaesectio, ut moti humores divertantur , fluxusque e cerebro excidentes sistantur. Catharticum unum atque alterum pituitam ducens ex Drace anda, vel ex catapotiis
quae Mechoaeanam, Colocynthidem, Aloen & Guttam camboidem recipiunt, instituisse
55쪽
riis se sussiciet. His siccedat Syrupus Tabaci ad magis incidendos viscidos humores,
atque ad arcendos asthmatiCOS affectus Q d ut tuto fiat, Cautione opus est cir ca tam validum medicamentum. Scilicet ut gradatim dosis strupi augeatur, atque praepa ratio ejus rite instituatur. Sicut in hujus libri calce docebitur. Quibus si forte ruens acris humor refragetUr & grmius periculum minetur a stupefacientibus, quod eximii sint in simili necessitate prosectus , non ulterius abstinendum; quia tabificam pruinamquapulmones madens cerebrum sibinde perpluit, intercipitini. Quae tamen cautius exhi benda , quandiu signa repletionis in Capite & pectore apparent: nam tunc eorum locosidorifera, frictiones & unctiones praeferendae: maxime vero, ubi destillationes visce ra &membra jam diu obsederint. Recipe summitates T eica va, radices Animae, Betis, laborandi , Oxima, Cortices arboris seb ira, folia Iaparandiba, Caarbba , Camara, Pi mentes est e longo Ex quibus, accedentibus soliis Myrti, & radic1bus d Arasu, balnea& fomenta concinnentur, partesque dolentes aliquoties laventur. Mox spiritus vini, infusb Pipere Brasiliensi, stupa aspergantur. Frictones denique ex oleo Tabaci , Rici ni, Chamomeli& Myrti Americani, in quo thus aliquandiu maceratum sit, instituantur. Prae caeteris probatur linimentum,quod eX pinguedine vermium tostorum Iarumat,& veneno a rana Cotorά, conficiti ire. Postea emplastrum ex praestantissimo Elemni gummi, Anime, Pipere Brasiliensi & adipe caprae, partibus afflictis apponendum. aod. ab empiricis, & rationalibus, prospero eventu instituitur. Fonticulorum denique necessitas, si ullibi, his terris magna est, modo temporius, ob
majorem humorum mobilitatem,inferioribus aeque ac silerioribus membris applicen tur,quod sexoros humores a nobilioribus partibus derivant,& aeque existenti quam fenti morbo opem ferunt. Adde masticatoria, quorum principem locum facile obtinet Ia borandi decantata illa radix, qUae mane modiCe manducata, grato acore pituitam alte nuat &educit. Sternutatoria quoque ex pulvere Tabaci felici Cum siccessu usurpantur.
Cibus sit temperatus ad caliditatem & siccitatem inclinans, totalisque abstinentia a Venere & Baccho. Ad haec ab illa perpetua vicissitudine noctis atque diei sibi caveant , ne modo calor, modo frigus, quid moveant; quod incautis advenis familiare est. Postremo potus sit defecatus ex aqua fontana, quemque Vbirarae sive Gua an cor lices, sars arilla, fassastas, liquii ita nativa ingrediantur. Caeterum cum cerebrum pituitae esse sentem MediCorum princeps aflirmet; eam partim gignit, partim Calefactum, ut sepenumero hic fieri sblet, e toto corpore trahit, ac rursus in pulmonem demittit, eumque exulcerat aliquando, unde Tabes enascitur. Cujus peculiarem curandi modum operae pretium duxi paucis addidisse. Cum enim non minus beato Crio soloque hic Americae tractus gaudeat, quam Italia vel Graecia, Galenum imitari lubuit. 4i ut tabidos ad Insulam Tabiam, ita ego ad saluberrimum montem mari vicinum, pulmone laborantes ablegare sum solitus, aedibus versus ortum apertis, Euroque expositis, occidentem vero spectantibus, obtectis. Quod quidem non mensibus pluviis sed aestivis fieri convenit, cum eximiae illa aeris tenuitas & sicci tas, pulmonis ulceribus amicissima, collapsis visceribus vitalibus robur restititat. Ae rem enim pro respiratione attractum, non minus ventriculum & intestina ingredi, quam pulmones, eleganter probat Hos amatis in Institui. Inter squillas , Cancros piscesque Cartilagineos, ii qui facilioris concoctionis sunt eliguntur; ut & aves montanae, phasiani, Columbae &palumbae, atque aliae, GCeptis carnivoris & altius ad aethera volitantibus, utpote calidissimis. Lac caprinum, prae caeteris Vero pulmenta, emulsiones, boleti, placentae e Tipiaca exsiccantes & consblidan tes, reliqtiis alimentis medicamentosis facile palmam praeripiunt. His addantur aquae florum Aurantiae 3 Ibabisάbae. Loco conservae Rosar. illa quae ex fragrantibus prunis Mpiris Granatensibus fit praestantissima, si1bstitui solet. Navigatio quoque modica Circa littus, Caelo ac mari clementiori, animo & corpori proficua habetur. Licet autem strupi Tabaci stupra enarrati praeparatio diversis modis instituatur, diversasque aliquando recipiat compositiones pro varietate assectuum vel temperamento rima: Ego relictis caeteris sequentem praeferre solebam quem ex sicco Tabaci maris recie resii l . Aquae Cannae saccariferae rec. Jiij. Meli. silvest. Grato suo acore oYymessu perantis) Praepararijussi secundum regulas artis. addita tamen ea perpetua cautione
ut succi Tabacini exquisitissima fiat primum digestio, qua vomitiva de purgativa atquCalia qualiscunque violenta qualitas infringatur, sicut in aliis multis validis medicamen
56쪽
MErito quidem Hippocrates lib. de Aere, aquis & locis, Oculorum mala, tum
imprimis lippitudines duras ac vehementes meridionalem plagam habitant1bus familiares esse, tum quoque iis quibus carnes calidae & siccae stat, testa tum reliquit. Inter primas noviciorum in Indiis querelas haud postremum locum sibi vindicant oculorum vitia cum videndi facultate depravata vel sit blata. Ex his quidambole occidente, quod minus lucis praebeatur, quam opus est, maxime tempore pleni iunii : nonnulli crepusculo matutino videre desinunt. . Prior affectus , pO- sterior Graecis dictus. Quibus si pertinax capitis dolor accedat & non in
tempore remediis succurratur, periculum est ne prorsus tandem Coecutiant, vocatur
que Gutta Serena sive ἀμαυρωας. Omni quidem anni tempore sed aestate potissimum sicca quae aquarum exors sit, hic oculorum affectus advenas, vix indigenas, infestat, ra riusque nunc quam olim dominatur. Quod nostrates quondam adventitii, Solis &Soli Indici ignari, multorum morborum origines nondum habuere perspectas, quas postea edo in evitarunt, eorumque principia declinare didicerunt. haeC
sponte sua curatur, aliis ad septimanas sex imo menses totidem protrahitur, nec raro recidiva est. Duplex est hoc malum. Externum, quando nubeculae transparentes vel non transparenteS superVeniunt. Laternum, Cum nihil Omnino exterius in oculo apparet. Posterius hoc priori frequentius infestat, & dissicilius cui atur. Vtrumque ex ternam & internam clusam fomitem habet. Pauperes & milites gregarii, corruptis sa litis saepe alimentis, aquis praeterea stagnantibus, vinoque ardenti rancido ac foeculento vescuntur. Addo quod intolerabilis ille Solis verticalis percussus,ad torridum littus quod non raro plantas pedum viatoribus comburitὶ oculorum aciem Vehementer obfuscet debilitet, catarrhosque ad nervos usque opticos sblvat. Sicut tapissime in castris Illustr. Principis Nasiav. a me est observarum. Mox delassatis, porisque aper
tis, S totas sepe noctes sub dio, luna plena, stante mediterraneo vento, recubantibus, fluxiones figuntur. Haec inCommoda oculorum atque caligines, incolarum ritu, hoc modo tolli vel emendari solent.Primo interdictis illis alimentis,quae diu in penuariis recondita,muCo
rem atque situm Contraxerunt, in eorum locum recentia, sicca, temperata substituuntur, quod labefactato ventriculo spiritus viserii crassis & vaporosis halitibus facile insi ciantur. Praeterea tam aestum diurnum, omneque objectum justo fortius; quam frigus nocturnum, quod Caput replet, arcent. Ad haec, C halica purgantia aliquoties repetunt. moX VenaS temporum &post aures aperiunt. Dein rasis capillis, aspergines, cucuphas adhibent. Sternutatoria ex pulvere Arboris Tabaci momento, caeterisque similibus exsiccantibus apprime praeparant. Masticatoriis item ex radi ce Iaborandi non leve solamen adferunt. Cucurbitularum cornearum & hirudinum quoque usus, imprimis in Cervice, commendabilis est. Seiones in nucha, vesicato ria, fonticulos denique eodem modo quo in Europa applicaiit. Tum in hoc exter no & interno ; tum in aliis oculorum affectibus, aquam, quae ex fragrante illo flore arboris Ibabisuae de e canna Saccharifera recenti destillat, eximia Virtute pollere, quoti die experimur. Ros simplex, vel dilutus cerussa cum lacte mulieris; denique liquor ille praestantissimus ex spinis arboris Samouna expressi is, oculisque infusus vel circum
circa illitus , visiim acuunt & Corroborant. Externo autem oculorum Vitio Cum nubecula ovum recens adhibent ad duritiem coctum, additis tribus Sacchari Candi S pulveris Ibabiribae partibus, & una vitrioli albi. Ex quo liquor exprimisur, qui cubitum ituri oculis adhibetur. Idem quoque praestat aqua Man uera exTadice Mandiboca, quae licetpota venenosahabeatur, oculis tamen prodest, visumque emendat 'd si malum ulterius renitatur, sumus contriti carbonis e cortice Ibabiribadc Tisacim oculos aegroti insumatur; moxniasticato allio jejimo ore, linguaequeesimpositis cineribus, Cilia ejus identidem lambuntur. Praeter remedia modo dicta, Lusitani aeque
ac Barbari ' crasia quadam visurn restitui testantur jecore piscis Lamiae recenti,vel sale paulum condito, manducato. Quod ipsum I. Bontius de Indis Oriciitalibus memo
57쪽
rat. Quo videtur quoque spectare illud Hippocrat. dictum lib. de Visu. Vnum aut duos seu prout maxima deoorare potes de hepate bubulo cruda, in melle tinctu exhibeto. Mihi utriusque enarrati remedii felicem si abinde effectum videre contigit. Hisce potissimum subsidiis accedente tenui diaeta Curatio ab luitur; modo aeger a supra dictis Cau sis externis & internis sedulo, diuque etiam restitutus sibi caveat, praesertim cum intus dominatur affectus, nervusque opticus dudum receperit fluxiones. Atque thaec quidem mala plenilunio imprimis ingravescunt. Vnde humores moti non parum augentur, quo tempore capulpurgia eVitare praestat.
CVm nihil fere moderatum sub hoc coelo ea corpora sublunaria recipiant quae aestus diurni & frigoris nocturni vicissitudinibus exposita sunt, fit, ut, sicut aCU-tislsimi & calidissimi, ita frigidi imprimis & Chronici morbi in Indiis magis sint familiares. Inter acutos quidem facile primus fatale hoc Spasini genus, Graecis Belgis de Wi nuncupatum: quod frequens admodum est, dictoque citius hominem
stantem sedentemve invadit, & rigidum tanquam statuam, nunc Tetani, nunc Opist holoni instar, tenet. Vide Hos nan. Institui. lib. 3. Cap. 86.) Ita ut per intervalla mi serando spectaculo retrahatur Concidat. Vnde tandem fit, ut spasino Cynico interveniente,ablataque respirationis ac deglutiendi facultate, sob convulsum credo diaphragma & oesophagum terrifica nonnumquam h plomata Concurrant, & murmur quod dam horridum, Epilepticorum ritu, exaudiatur. Nonnulli Vero tardius, citraque tot dicta accidentia, corripiuntur, dentibus primum stridentibus, ore mox distorto,adeoque occluse, ut vi ac specillo ferreo effringi debeant. Tunc quidem non raro suffocationis periculum in Currunt, excrementaque retinere nequeunt.Infestantur potissimum hoc affectu vel levissime vulnerati, Piscatores, Fabri, Pistores: tum quod interdiu madidi ac sudore aestuantes, ab ingruente nocturno frigore sibi non cavent;tum quod cras siori veteri alimento assieti Obstructiones lienis graviores inCurrant, indeque quibusdam noviciis calamitosium Scorbuti symptoma sejungat. Fide Sennert. de oris Convuls. &Scorbuto. Tempestive itaque remedium adhibeas oportet: sin minus, ante quartam & vicesimam a convulsione horam aeger succumbit. Primum, si nullum grave contraindicans obstet, confestim vena secanda est, mox acribus clysteribus, aliquoties reiteratis insistendum. Posthaec sudoriferam Alexiphar macis exhibenda. Symplomata enim, & curatio, malignum quid adesse testantur.
Qusdsi protrahatur morbus, decocto Salsaparillae, corticum Gu aci, Lupisanga, Saf safras , Laborandi , Betis Ahambi , aliisque nativis ejus generis herbis , succurrendum est. Haec siil,sequansur balnea humida & sicca, suffiimigia e stercore caballino, cum gummi Anime,& similibus aromaticis. Postea si idoribus alte abstersis, frictiones validae instituendae sunt. Mox inunctio colli, spinae dorsi, partiumque vicinarum succedat ex oleis & balsamis appropriatis, nativis & exoticis, imprimis vero oleo corti cum Arantiorum cum succo Tabaci recentis. 9Eger probe Cooperiatur, Corpore perpetuo sudore dissiliente. Saepe & modice cibetur, ob lapsim virium, bibatque calidum. Neque raro, si praedicta observentur, eluctatur: praecipue vero si febris, vel alVi quoque profluvium supervenia , quod evacuet materiam convulsiVam translatam e nerVis ad venas. Hippocrat. lib. IV. Aphorism. y7. Spsto aut Tetano vexato ,θ-bris accesserit, morbumssiit. Et Coac. 318. Con usiones autem derepente ortas febrisso
vit, ac albi xm.) Sin minus; medicusque ac ipse aeger vel astantes ossicii immemores; Vel levissimo errore, antequam materia peccans victa fuerit, commisso, Certo Cer lius de vita erit actum. Quod aliquando accidisse memini ore arcte clauso, ac motu conVulsivo immaniter per paroxysmos, maximis cum doloribus & fulatibus, in surgente.
58쪽
INter Chronicos morbos in America familiares est ille qui nervos tentat, altumque membrorum torporem inducit. Cujus naturam nemo , quod sciam, tradidit. Eum Lusitani appellant Alr, quod ab aeris inclementia & ex incompleta obstructione, intemperieque frigida nervosarum partium oriatur. Pituita enim lenta & glutinosa, ioco spirituum, nunc ex capite prominans, nimc e spinali medulla in artus destillans, facile nervos occupat, ac tendines brachiorum vel pedum, vel utrorumque simul inse
stat: aCCedente refrigeratione non tantum nervorum, sed& Venn Um, arteriarum,
Carnis, membranarum, cutis. Id ex disiectione AEthiopis, ex hoc stupore dum vive rei laborantis, animadverti, cujus nervi frigido & tenaci phlegmate obducti erant. Sensus non in totum tollitur, pulsit existente cYiguo & debili, cum profundo & obtusi, dolore, pondereque membrorum summo; ac cum titillatione subinde sensus oberrat. Stupentis sensitis ac titillationis vera ratio ex Rod. a Veiga Comm. in Galen. de locis
affectis petenda. A paralysi differt quod sensus hic perpetuo adsit, licet sipe molestus. A Spasmo quod convulsivis motibus uictuique destituatur, quia artiis prolongantur, non contrahuntur, humore frigido & humido in juncturas se insinuante, ita ut ligamenta & nervi inde laxentur. A Beriber3 distinguitur, quod hoc malo divexatis
membra minus Contremiscant. Aliquando praeter medullosam nervorum substantiam, membranosam quoque Cum paro sinis ac Vehementibus doloribus tentari comperi, praecipue circa Vesperam ac aestus maris vicissitudinem. Vsque adeo invalescit aliquando hoc malum, ut ob maximos atque continuos cruciatus, facultateS Omnes de tono
dejiciat. Affectus potius aerumnosus ob diuturnitatem , quam lethalis per se; nisi forte recidivus ex alio morbo , ut si est, spirituumque defectus si1bsequatur: cum 'mentis& vocis interceptione, ad sententiam Hippocratis lib. 1. de praediction. Vocis interruptiones cum exsolutione, stupore detinente uni periculose, tum se illa quaesubito in utrampνe partem transtibuntur. Multis enim ex obstructione morbis silernastitur, iisque prae Caele ris succedit, qui mali judicii sunt & translatione symptomatica formidabiles fiunt. Quibus si accedant gravitates & acuti Capitis dolores, convulsiones fieri solent, quod ab Hippocrate in Coa c. confirmatum est. Citius evadunt aegri, si febris accesse rit, quae non talis sit, ut frustra ciendo tenaces humores oppressionem faciat, sed acuta , quae nervos & musculos iis liberare, intemperiemque frigidam exsiccando Corri gere valeat. 1llis vero qui calori diurno aut frigori nocturno caput & lumbos derepente exponunt, sblutione vel compressione pituita in nervos partesque vicinas labitur, ibique radices agit. Adeo ut paucos ante trium vel quatuor mensium decursum, quos dam ne anni quidem intervallo, restitutos viderim. Vix subito unquam, sed plerumque sensim & per gradus invadit magnus hic morbus, ac magnis gen erosisque remediis propulsaxi postulat, quibus defectus virium non raro Contradicit. Primo, aer non nisi a s biis radiis repurgatus admittatur. Noctu aer suffumigiis tepe fiat. Potus sit vinum dilutum actu calidum, vel decoctum ligni Sassastas nativi. Cibus optimi , sicci tamen esto nutrimenti. Aves montanae, perdices, phasiani, palum bi , caeterique id genus alites, tosti aegro exhibeantur. Si elixatis plus delectetur, aro matibus Condiantur. Allium quoque & cepas piperque Brasiliense, si febris non impediat, atqUe evacuationes jam institutae fuerint, adjiciantur, quae ex jusculis&lacte Caprino pota, robur addidisse ac multum profuisse memini. Semel atque iterum purgationes instituantur ex Mechoacana, quae recens & sicculenta sit, additis correctoriis
e Spica Nardi & Zingibere, tum & stimulis ex Hermodactylis & Coloquiritide, si extractum Mechoacante in pilulas redigatur.
Ad haec balneis &sitffumigiis siccis potius quam humidis,imprimis ex accensa herba Ambiaembb , vel stercore caballano, cum gumrvi Animo caeteri que similibus accensis ad decem plus' minusve dies utatur. Mox post haustum decoctum Sars aparillae & Saf safras, altis frictionibus sudores abstergantur, collum, scapulae, totaque dorsi spina ad socum fideliter inungantur: accedente adipe colubrorum infusb Piperis Brasiliensis ex spiritu vites. Consultum quoque validissimo per cucurbitas corneas stactu spiritus
59쪽
- spiritus attrahere, tum imprimis per altas illas scarificationes partem affectam liberare.. Tandem, si necessitas urgeat, ferro candenti cutem pertundente, membra languida roboranda, lentaque nervorum pituita digerenda est. Convalescente aegro, noctes diesque partes affectae ita obtectae sint ut nullUm aerem admittant, sitque exercitium & membrorum perpetua agitatio. Mira equidem tum tuendae sanitatis ergo , tum inplerisque morbis sanandis, frictione& unctiones equenti incolae praestant; illam in frigidioribus & Chronicis, hanc in acutioribus adhibentes. Qu* remedia lubenter advenae imitantur, & ut par est ex legibus artis, haec & plura medendi Empiricorum genera moderantur. passim docet Galen. lib. 2. De sanitate tuenda, & Cel-
De Obstructionibis ius rerum natu atrum.
VBique Texxaxum conservatio humani corporis, inter alia in Sanguinis & spiri
tuum motu perpetuo consistit, qui si impeditus vel inordinatus fuerit, pertina ctores plerumque & graviores vel obstructiones vel fluxiones concitare let. Hinc oppilationes illae hypochondriacae ac perniciosi ventris fluxus, non immerito
Indiarum pestes habentur, Cum inter populares morbos, nulli tanta vehementia dominentur, aut plures Mortales e medio tollant. Qui quoniam ex variis Causis, po- tissimum vero ex impedita transpiratione primam originem trahunt: de frequentio ribus obstructionibus ex cruditatibus natis & visceribus naturalibus supervenientibus, antequam ad fluxus descendo , quaedam necessario praemittenda existimavi. He par, Lim, Intestina, prae Caeteris Pancreas Mesenterium, a Ventriculo multa patiun tur mala: qui, licet per se tot morborum causa non sit, tamen ab intemperantia viven di toties tentatus, vegeto suo calore tandem destituitur, crassisque ac crudis humo ribus obsitus, officio rite fungi non potest. Neque ventres hieme in his terris calidiores sicut in aliis, testante Hippocrate: sed frigidiores potius simi, multoque hu-- more abundantes ob crebras pluvias aeremque Calidum &humidum, ac proinde pauciori alimento indigent. Iuvenes ad Venae maximopere hoC malo affliguntur: sve teranos enim& senes obstructionibus rarius infestari videas in tam ob saburram scor buticam in itinere Conceptam: quam ob Cacochymiam ex immoderato cibi potusque seculenti &compositi usu contractam. Enimvero promiscua multitudo, nunc ad vi tam necessariis destituta , modo eisdem nimium abundans, facillime cruditates atque obstructiones in Currit. Potu praeterea vilissimo squem Garapa vocant) ex sacchari is cibus & aqua Consecto, tum & Spiritu urenti ex eodem potu concinnato, multi mi dissime se implent, tuade ebrii ac aestuantes, totique sudore diffluentes, humi procumbunt, ac malignis vaporibus ex terra ascendentibuS Corpus denudatum per integras noctes exponunt. Quo fit, ut Venis arteriisque Corporis occlusis, circulatio & transpiratio illico impediantur, moxque tonus ventriculi & robur hepatis enerventur. Vnde debilitas cum tantolabore & lassitudine spontanea atque nausea oritur, Ut ferendis cibis &medicamentis impares tape existant. accedit quod clam gliscat malum, &paulatim sine ullo fere sensu doloris primum invadat. Hinc neglecto iacile morbi principio, multa mala subsequi videas, manente tamen priori calamitate. Chylus siquidem Crassus, & crudus,venas lacteas transire non potens, eas obstruit: Iecori, latestinis, Pan- Creati , Caeteroque corpori, non quam debet sed quam potest ministrat. Vnde functio nes naturales non selum impediuntur, sed & ob diaphragmatis sympathiam ex pondere hepatis &lienis enatam,magna comitatur respirandi difficultas,&eXinfarctu Pancreatis perpetuae querela. Accedunt Sudores frigidi in partibus sterioribus,summus viritim languor, Canina appetentia, durities atque murmur utriusque hypochondrii: deni
que longo ventilationis defectu, febris, sitis & inflammatio. Quid quod suffusio flavae bilis ex scii rhoso hepate prognata, & hydrops Ope sejungat. Idem de India Orientali
cum qua India occidentalis plurimos morbos habet communes) testatur Dy Bontius. Si quem a tot simul aerumnis vindicatum iri constet, hoc non adeo manu Medici , quam singulari Naturae beneficio, idque tapissime per liberale biliosiim alvi prO- fluvium, critice sit. Hinc obstructiones fluxu tolluntur. Scilicet in gravioribus & longis
60쪽
morbis exlhausta Medici scientia & fatigata arte, tape sic sol et Natura velut d machina adesse agris, δί sanare desertos post longam &insanam curationem. Quorum CXem Pla passim obvia etiamsi non memoriae sint cradita. Forte quod nihil prae se laudis
habent. Si quis autem Medicamentis locus stuperest, antequam ad Corum adminiculum con
fugimus , optima & stricta prius diceta per multum temporis instituenda esti quae potissimum sit ex cibo & potu recentibus partiumque tenuium ac digestu facillimis, acceden- re mane & Vesperi motu Corporis liber ali , quem ob difficilem respirationem declinare solent. Venae sectionem, si non praesens febris , saltem futura inpe postulat. Etenim ma teria morbi quamvis ex se sit frigida non raro vel calidis humoribus augetur, vel ipsa fer Vorem concipit postmodum, ut hepatis quoque inflammatio merito extimescenda sit. Blandioribus primo medicamentis incidentibus & aperientibus, ne vires dejiciantur , tormina cruditatesque ex alto provocentur,insistendum,ut sunt radices herbarum Aca-ricoba, Iurgeba, Pagimimba, Tanrapecu , Aguape, & Aguaxima, ut & COrtices Rad. Arbo rum limonum, liquiritiae, Araca, ibiraee, & similium, unde ApOZemata reiterantur cum
successit. Et quia in his implicatis morbis tape scorbutici quid inter currit, herbae & frti
ctus minus fugaces sed acidiores assumendi, ut stiret Brassica marina & Portulaca aceto Conditae. Inter haec primas tenent nuces quas Cocos appellant, quarum liquor recens medullaque, praeterquam quod gulce leno Cinentur, saluti prostant: ut & mala Aurantia, Citria, Citrulli, Caraguati sua seba, Ananas, Muroc ά Deinde conducit ut PharmaCia cathartica Diaetam excipiat ex more Regionis, & materia praeparata eXturbetur per superiora vel inferiora. Id autem nullo remedio tutius vel convenientius fit, quam insu 1b duarum drachmarum radicis Pecacuansa, vel nucleo nucis Exinde ipsius maliquasi antidotuni per triginta dies&ultra,si morbi pertinacia exposcax exhibeatur,quod
fit ex pulvere corticis Ibirarie, scoriae ferri, ana j ij, Milij Indici hj. Fabarum minorum,
cucurbitae amarae, sem. S pulp. fol. sen. ana L. Quae trita in pulverem exhibeantur asi j ad j si mane & vesperi cum liquore convenienti. Huic mox exercitium corporis silc Cedat, cursus scilicet aliquot passum, qui indies, accrescente liberaliori motu diaphra malis major instituitur. A quo redeuntes cibis facilis digestionis refocillentur, praeser tim pulte e farina cum saccharo. Nemo miretur remedio tam populari, tam gravem morbum exstirpari. Medicamenti enim hujus basis est Chalybs & Cortex iraee, quod es Gulacum Brasiliense: quorum hic cum primo gradu calidus, tenuium partium, dulcis & aromatici saporis sit, valide aperit: ille lentos in viscerum oppilatione hii mores incidens, merito caeteris praefertur Inter Topica squae magni hic usus essesblendEmplastrum ex gummi Flemni, Iricariba Sc balsamo Capalba vel Cobureiba cum melle silvestri applicatur ventriculi & hepatis reg1oni. His omnibus accurate observatis, plurimi convaluerunt, nisi forte aliquid pejus in hepate delitescat, quod accedentibus reli quiis & debilitate viscerum, recidivam faciat. Quapropter consultum est, sit blato mali
fomite, morboque secundum praescriptum artis pugnato, decocti im Salseparillae Bra siliensis aliquandiu exhibere: Tametsi autem haec medicamenta eorumque utendi me thodus, neque ratione, neque experientia, destituta sint, & minime improbanda, necesse tamen ad rationis amussim ea exigere, & nonnihil inventis addere vel demere. Cum vero has obstructiones ex iisdem causis enarratis pronatae, mulieres quoque Europaeas gravidas aeque ac non gravidas exerceant , quid mirum si generationi desti natus Utcrus per intemperiem magno illi naturae operi ineptus cloaca far multorum
excrementorum & Cruditatum, unde variae calamitates maYime vero uteri profluvia
alba succedunt: Quod dum pudore vel negligentia aegrae occultare student, fiunt pallidae & tristes atque ingratae viris. Temporis decursu conduplicatur & eo usque aUgCrur malum,ut non minus decorroborantibus viscerumque tonum restituentibus, quam
de CVacuantibus remediis cogitandum sit. Quod quidem, partimI balneis artificialibus fae his ex fragrantibus herbis indigenis calefacientibus & astringentibus, partim supradictis medicamentis deoppilantibus, accedente strupo Tabaci & melle silvestri, vel simplici vel cum aromatibus mixto, absislvitur. Non neglectis interim quibusdam
pituitosam cacochymiam evacuantibus, tum cum profluvia haec modium, tempus &colorem Variant, secundum Aphor. X X X V I lib. V. InfanteS autem nostrates praeter haereditaria genitricum mala, facile ex praepostera educatione superius enarrata nova accumulant. Vnde aquoso humore inflantur, durisseque