장음표시 사용
161쪽
76 HISTORIARUM LUDOVICI XI regis, magna ex parte sun data et dotata : quibus jura sua, sub praedicta censura confiscationis corporis et bonorum, tali edicto ablata sunt.
De aliis duobus iniquis edictis, et de novi vectigalis apud Pontem-Mehas introductione.
Aliud autem edictum etiam ex eiusdem regis juri prudentia et in Deum pietate emanavit. Praecepiter,im omnibus ecclesiarum praelatis totius regni, capitulisque et cathedralium et collegiatarum quarum- Cumque ecclesiarum canonicis, ecclesiarum rectoribus et earum matriculariis seu thesaurariis, cappellanis hospitalium, leprosiarum, et quorumcumque piorum et religiosorum administratoribus locorum, quatenus, infra certum terminum praefixum, senescallis et ballivis, infra quorum territoriorum limites siluati forent. denuntiamenta seu declarationes traderent omnium terrarum et praediorum, Censuum atque reddituum, quos haberent et perciperent, usque etiam ad minimas et minutissimas partes; et a quo tempore et quomodo hujusmodi suis ecclesiis, aut beneficiis, vel domibus acquisita suissent; exprimendo super quibus praediis hujusmodi census vel redditus constituti forent; eadem etiam praedia per confines agros designando atque declarando. Si qui autem essent qui denuntiamenta sua seu declarationes infra praefixum terminum', sub dictis modo et forma, minime traderent, mandabat omnia
. Ce ternae et ait d'un an . Gr nnanees aes mis de Frunre. t. XVI, p. 4 S.
162쪽
eorum praedia, census, redditus atque jura, ad fisci sui utilitatem capi et levari, Sine quacumque exceptione. Istud edictum cum praecedenti publicari secit, statim postquam deposita in pede sacra, ut supra retulimus, lusisset atque deportasset . Ex quo autem justitiae, pi tatis atque religionis secundum istud edictum eman verit sonte, superfluum foret aliis, quam propriis ipsius edicii verbis ostendere Velle . Nunquam enim antea visum fuerat a capitulis, canonicis, ecclesiarum rectoribus, cappellanis innumerisque aliis titulorum ecclesiasticorum administratoribus, exigi denuntia-mcnta; sed nec a quibus jam exigi solita fuissent, ad hoc compelli ut minutas Singulas censuum atque reddituum suorum portiunculas, qualiter in libris rationum seu Compotorum interdum annotari assolent,
declararent; sed tantummodo sub quadam generalitate seoda vel terras, quas non in Puram eleemosynam
tenent, declarare conSue erant.
Quantae autem hujusmodi impii edicti occasione
oppressiones, molestiae atque inquietudines ecclesia-
l. L ordo ance, datee du 20 juillet 1463, est anterieum et non posterieure 1 l'enlevement des depota, qui est du mois d'aosit. 2. Ιl ne taut pas entendre par la. qu'it 3 ait rien d'impie commeexpression dans te dispositis non plus que dans les consideranis,
cerne l'apparition de celte mesure. Elle sui priis en i 'absence dumi par la chambre des comptes, apres plusi eum deliberations de
163쪽
HISTORIARUM LUDOvICI Mrum praelatis caeterisque quibuscumque ecclesiasticis personis et piorum administratoribus titulorum Ρr venerint, quotiens a diversis specularium ossiciariis atque ministris vexati exactionatique suerint, Doniacile dici posset; ita ut profecto pius rex, imo maxime
auctor impietatis et sacrilegii, egregia per hoc annia versaria, pro redemptione peccatorum Suorum, Per omnes regni sui ecclesias, plurima sundaverit, talibus dotata et subnixa edictis. Edixit autem et aliud statim in sui novitate adventus. Consueverant enim per totum regnum nobiles et ecclesiasticae atque etiam aliae nonnullae privilegiatae Personae, Vina, quae de propriis eorum praediis vel decimis provenirent, saccre ducellari ' absque alicit jussolutione vectigalis seu tributi; et super hoc constitutae erant plurium ecclesiarum ac monasteriorum dotes et revenulae . Hanc autem nobilitatis et omnium privilegiatarum personarum libertatem sive immunitatem uno generali sustulit atque inhibuit edicto . Quae tamen retro temporibus inconcuSse per regnum semperfuerat observata; sed tantae iste princeps avaritiae atque rapacitatis, aut alienae libertatis adeo invidus esse Videbatur, quod, ut Sua adaugeret commoda suisque concupiscentiis potiretur si lamen recte Commoda dici aut censeri possint, quae nisi cum plurimo rum jactura atque injuria minime provenire possunt , omnia divina et humana jura confundere atque Pe vertere, veluti pro nihilo, ducebat.
. Ce mot, qui n'est pas dans Du Cange, est repete 1 la page
scivante. C si un si inuentatis de ducere. 2. Terme de pratique sorge fur te is cais repenue. 3. Cet edit nyest pas dans te Recueti des ordo ances.
164쪽
UBER PRIMUS. Is Unde et, in eodem suo adventu noVo, vectigal novum imposuit super vinis, quae per flumen Sequanae, sub ponte oppidi tantis-Archae, descenderent Rotho- magum et ad partes inferiores: et illud quidem non parvum; sed medium scutum auri pro qualibet cauda vini levari jussit . Quod injustum et irrationabile nimis, valdeque durum et inhumanum erat. Nam cum tota inferior Normannia careat vinis, nisi quatenus de remotis Galliarum provinciis illo, navigio seu curribus, advehuntur, sitque Vectura adeo gravis atque Sumptuosa cum aliis sumptibus et impensis quos pro eorum emptione fieri oportet) quod, cum illic a mercatoribus ducessantur sive ad tabernam venduntur,
quartus denarius, qui regi inde solvitur, ad plus ascendat quam ipsius vini pretium in plerisque locis,
unde ad Normanniam advehuntur, exstiterit, satis
profecto illa infelix provincia, et super Satis, quoad vina, gravata erat, de quarto illo denario quem rex super omnibus, quae ducessantur, levat, absque hoc quod iterum illo novo et Oneroso Vectigali premeretur. Vidimus ipsi frequenter pro cauda vini solvi sex, vel
Septem, vel octo si ancos, Pro quadrimo Seu quarto denario, cum in loco unde vina empta et advecta sum rant, cauda vini longe minoro pretio venderetur. Sed
nihilo illam patriae suae et populi ejusdem inopiam
Pius rex miseratus, Pro Solo nutu, prioribus satis immanibus hoc etiam novum Pontis-krchae vectigal
adjecit. Quo cum gravati nimium et deterriti negoti tores, flumine et navigationis commoditate derelictis, curribus vina advehere potius eligerent, et per terram,
165쪽
80ΗIsTORIARUM LUDOVICI XI ad unam duasve leucas, transitum invenissent, ad tres primum circumquaque, deinde ad septem usque leucas, per terraS, Suum noVum Vectigal prorogavit. Et cum id clementissimus rex lactei at, guerra armaque undique in regno et adjacentibus terris silebant atque quiescebant, nec ulli omnino necessitati vel periculo regnum tunc erat suppositum, nisi quam ipse sibi velut ab inseris redivivam excitaret.
De luitione terrarum Pleardiae et earum sub regiam ditionem restitutione.
Talibus igitur pie et juste ab eo propositis edictis
contra quae nullus tunc gannire praesumeret, sed pariter suas potius injurias silentio premere, metu terrente, omnes pariter cogerentur , coactis hujuscemodi, quas praediximus, artibus, quadringentis millibus aureorum, quibus praedictas terras' Picardiae lueret summam hujusmodi Philippo, Burgundionum duci illustri, devehi secit. Certior enim jam ab eo, dum suam sibi voluntatem intimasset, tactus suerat quod hujusmodi pignoratarum terrarum luitioni misnime obsisteret, sed partas pecunias recipiendo easdem libentor sibi deliberaret. Recepta igitur hujusmodi. a praelato Philippo summa , terras ipsas omnes, juxta
3 . Ullius dans te rus. 2. Comme pariter est repete plus loin et que la phrase est botteuse, te lirais volontiers propter quae au lieu de Pariter. 3. Praedietae terrae dans le ms. 4. Le payement sui fait en deux lais, et les deux quittances du
166쪽
natis deliberavit et tradidit . Erant autem populi terrarum illarum, praesertim de Ambianis et Abbati Villa, mirum in modum laeti et Oxhilarati quod ad ius coronae regalis revertissent, ad quod, tanquam ad naturale imperium, dicebant se Specim e et pertinere debere. Et licet sub ditione ducis Burgundionum, pro pignore detenti, ex libertate civili, sub qua servati suerant, in magnas opes et populi
multitudinem excrevissent, scireque facile poterant vicinos suos, quos regia tenebat manus, maximis collationum et vectigalium angustiis Pressos et oppressos
idque, solo prospectu villarum et facierum atque
amictus Impulorum utriusque dominii, unusquisque agnoscere et diiudicare poterat), ex quadam tamen, vel arrogantia quae ex secundis eis rebus provenerat, seu stultitia, qua sub dira regis Servitute quam sub bona et civili libertate esse malebant, miro modo exsultabant se a ducis ditione ad regiam manum esse devolutoS. Et hoc modo quidem vulgaris assciebatur multitudo. Qui autem honestiore loco essent et insipienti vulgo oculatius cuncta intuerentur, longe aliter a vulgi temeritate sentiebant. Unde nec plebeia multitudo,
duc soni datem Pune du 12 septembre, Paureo du 8 octobre 1463. Lenglet Dusresnoy, Commines, t. U, P. 395. l. La remise des terres engagem eut lieu te novembre 1463. Les commissat res delegues par te roi h la reception etaient: Herre de Morvilitem, chan lier de France; Bertrand de Beauvau, pr sident de la chambre des comptes; Guillaume IouVenet des Ursins;
artes de Metun, hailli de Sens; Pierre Berat, tresorier de France; Elienne Chevalier, aussi tresorier de France. Lenglet Dinesnoy, ibidem, p. 394 et 395.
167쪽
82 HISTORIARUM LUDOVICI XI fluctuque magis mobile vulgus, diu tali in exsultatione permansit. Statim enim postquam paululum sub regis constitissent ditione, onusti talliis et tributis longe Supra quam ante assue ViSSent, quale esset regale fastigium juraque regni experimento probaverunt.
De legationibus frequentibus ad ducem Britanniae missis, et conventu principum Turonis habito; post quem perrexit rex ad visendas terras suas Picardiae, et Burgundiae ducem.
Interea autem dum quae Supra memora imus gererentur, manebat Semper regis cum duce Britanniae
contentio, minasque metuens regis ipse dux, legati Des interdum ad Angliam mittebat, quaerens amicitias cum Edoardo, Anglorum rege, interdum etiam in Hoblandiam, ad comitem de ChiarODis , ad consolandum eum eo quod a paternis quodammodo laribus alienalus videbatur. Inter Se autem amicitiis et fratertiitatem armorum militiaeque maximaS tenacissimasque colebant et observabant . Quas dissociare ac disrumpere quaerenS rex, eo quod Suis concupitis finibus obstare plurimum videretur, etiam frequentes desti-1. It y avait plus que cela. Louis XI, dans des in structio donnees h Eu, te 25 septembre 1463, se plaint qu'it 3 a eu
u alliances prinses SanS. Son Seeu, contre luΥ et son myauime, secretement et Pra' machination. entre Iedit duc et te comin des
168쪽
nabat legatos ad ipsum Britanniae ducem, ut, vel minis deterritum, vel oblatis illectum honoribus, eum ad se
posset attrahere. Porro cum, pluribus legationibus missis utrinque atque remisSiS, in CaSSum regis conatus procederent, tandem Comitem illum illustrem virumque prudentem, comitem Scilicet Dunensem, ad eum destinavit; et cum ad ejus quoque intentum minime laborare potuisset, eo reVerso, principes Sui sanguinis et majores regni proceres ad urbem Turonensem con-
Coram quibus in unum collectis, longam Pro Con- Cione orationem, velut accusatoriam, habuit adversum Britanniae ducem. Erat enim in sermone dicacior, et,
nullam licet hahens elocutionis dignitatem seu gravitatem, erat tamen tam in dicendo effusus, ut plerumque generaret sua loquacitate lastidium Narrabat igitur multis sermonibus quas injustitias idem dux Britanniae sibi et coronae Franciae teneret et saceret; qualiter merito jureque adVersus eum justas causas et querelas haberet; quo modo, variis legationibus ultro citroque destinatis, eum saepius commonuisset de sibi amicabiliter justitiam exhibendo, multas aperiens sibi ias amicabiles, quas nota recusare, sed amplecti rati Dabiliter debuisset; sed spretis omnibus, non modo quasi par cum pare cum tamen ejus subditus sit et Vassallus , sed potius tanquam Superior cum in seriore, velut nihil penitus ad eum attinenS, Se gemimet.
Haec cum multis retexuisset sermonibus, multa de
169쪽
ipso duce diu quaestus, tandem rogaVit principes' quatenus ei si deliter, in his suis et aliis quibusque justis
querelis, tanquam columnae paresque curiae illustri simae Francorum domus, adii; vrere atque assistere firmissime vellent, sciscitatus a quolibet sigillatim ut suas sibi super his sententiam voluntatemque declararent.
Erant autem illic Renatus, Sicili e titulo tenus rex, Andegavorum et Barrensium dux Comesque Provinciae, Cum fratre suo, Comite Cenomanniae'; Aurelianensi uiti dux, aetate grandaevus', qui etiam in eadem urbe, paucis Post hujusmodi convocationem exactis diebus, vitam finivit senio jam consectus. Erat similiter et Hus frater comes Aiagolismensis'; Borhonii et Aleticonii duces' etiam illic adsuere, et illustris ille comes Dunensis, cum pluribus aliis proceribus. Eratoiiam et illic frater regis Caroli ', quem seu Per rex,
quocumque Se Conserret, ducere in comitatu suo erat solitus; sed parvo honore et exiguo eum habebat, quamvis jam viginti annos eSSEt natuS. Responsum autem omnes et singuli tunc secerunt, se regi in Omnibus adhaerere et servire velle, suaeque semper obtemperare voluntati; Sed nonnulli, Verene id an simulate et ficte dicerent, paulo post manifestius indicarunt. Soluto igitur conventu hujuscemodi, et principibus
170쪽
LIBER PRIMUS. 85 ad propria remeantibus, non multo post tempore, rex animo suo variis exagitatus curis et phantasmatibus, ad visendas terras suas Picardiae, quas redemerat, Profectus est'; et visitans Ambianos et Abbatisvillenses, a
civibus et populis locorum, qui per Plurimos annos
regem Francorum nullum in suis oppidis viderant, cum magnis alacritate et honore est exceptus. Visitavit et Τornacenses , qui eum magnis donarunt
muneribus; sed squod non parum aegre tulerunt, verum eis durum molestumque suit hanc eis gratiae et beneficii rependit vicissitudinem, quod exsules, qui pro variis homicidiis et criminibus civi te pulsi proscriptique justissime fuerant, supra quadringentos,
civitati restituit. Quorum reditu utique non in melius, sed in deterius eadem civitas mutata est, tot sceleratis et inquietis sarcita criminosis.
igitavit etiam et illum' illustrem Philippum, Burgundionum ducem, in suo oppido de Hesdinch , qui in ejus arce sibi praebens hospitium squae magnificen
tissime constructa' et necessario instrumento ac supellectile pretiosissima ab omnibus esse instructa perhibebatur , eum splendidissime procuraVit, Permissa