Histoire des règnes de Charles 7. et de Louis 11. par Thomas Basin

181쪽

s6 HISTORIARUM LUDOVICI XI menter et miserabiliter saliuiatiir et excaecantur illa pestifera ambitione et dominandi effreni cupiditate. Volentes enim dominari ei invicti atque securi osse, tali via neutrum assequuntur; sed, ubi se dominari existimant, illic miserrimam servitutona incurrunt elationis, ambitionis, invidiae, metus, formidinum,

sollicitudinum, curarum, anxietatum ac variarum tu pissimarum passionum et Cupiditatum, quarum in se dominatum, tunc maxime Cum rebus potiri creduntur, suam pio durissimam sub eis loni servitutem mi- Serrime, Velint, nolint, experiuntur. Domini igitur quomodo Sunt, clui dominorum tot pessimorum in s

licissima, servituti addicti sunt 3 sed Doc, quantumvis longe lateque imperium protulerint, invicti sunt, a tot pessimis dominis victi. Utilius quippe, vel minus infeliciter ab homine, quam a tot vitiis et praecipue ab ipsa dominandi cupiditate , incerentur. Invicti autem eMe, Sine cuiusquam injuria, possent, si solum illud

verum et Persectum amarent honum, quod Ois invitis auferri non possit. Non enim cuiquam inviderent ne, pariter illud assecuturus, minorem sibi illius amati boni officere ut portionem, cum iam Persectum ex CPllensque ex Si Stat, ut, quanto plures illo participaverint, tanto singulorum in illo majores accrescant delectationes. Infinitum enim est. Unde, fruentibus eo multis aut universis, singulorum non diminuerentur portiones, wil omnia in omnibus exsisteret integrum et persectum.

illud igitur bonum, qui invicti esse cupiunt, PolluSquaerant, animiquo virtutes atque dona spiritus seucharismata, quibus ad illud liervenitur, aemulentur otament. Quoe cum assecuti fuerint, eis nullus auferre,

182쪽

curi sunt hi nostri ambitiosi et cupidi dominandi,

etiamsi, a nemine Victi, umue ad terminos orbis et extremos maris recessus, et in insulas quascumque, suum propagaverint dominatum Z Atqui pletiae sunt historiae, et Veteres et recentiores, quomodo maximi imperatores et reges, tunc Cum maxima atque lati sima assecuti viderentur imperia, dolis, fraudibus, insidiis vel machinamentis .et 'molitionibus suorum, vel filiorum; vel fratrum, seu uxorum ac domestico rum miserabiliter perierunt. Quorum particulares

casus, si quos latius videre delectet, legat libros Iustini, libros Ioannis Boccacii de Casibus Virorum illu trium, vel historias Iosephi seu Pauli Orosii: in quibus

inveniel hujuscemodi exemplorum Plena Volumina. . Hauc autem Omia is securitatis et tranquillitatis ami

sionem et jacturam, quae liuius ambitionis et libidinis dominandi comes et pedisequa in fallibilis exsistit,

philosophia perpulchre alumno suo oste dens, et ganter apud Boethium exclamat : u Praeclara optimmortalium beatitudo, quam cum adeptus fueris, Securus esse desistisi x Quae etiam, quam sallaces ac mendosae sint, luculenter Ostendit: quae, cum sufficientiam alserre, et omnem indigetitiam Isei depul- Suras promittant, non modo id non exhibent quod pollicentur, sed instillicientias et,indigentias etiam plurimas secum trahunt; verissimum tuo est illud Senecae : u Permultis indigere qui mulla possident ii, et

quia re magna Servitus est magna fortuna. v Si quis igitur vere dominari, Vere securus invictusque esse concupierit, Non regi a , non imperia, Donterminos suos in exteras gentes et nationes proferre,

183쪽

98 HISTORIARUM LUDOVICI XI non perituras opes et mendaces divitias sine termino

et sine modo congerere et cumulare quaerat, sed animi virtutes et spiritus dona, quae Vere dominatorem invictum securumque, et VeraCiter regem, Pomemorem suum effici uiat. Bellissime quidem tragicus canit: Nescitis, cupidi arcium, Regnum quo jaceat loco.

Regem non faciunt opes , Non vestis tJriae color, Non frontis nota regiae, Non auro nitidae trabes.

Rex est qui posuit metus Et diri mala pectoris, Quem non ambitio impotens Et nunquam stabilis favor Vulgi praecipius mOVet.

Et caetera quae in carmine pulchre subtexuntur. Haec pro tanto diximus, ut errorem atque stultitiam ostenderemus ambitiosorum qui, neglecto ordine iustitiae, ex aliorum Opibus et bonis sua imperia amaugere et dilatare quaeruiat, qualem tunc et postmodum etiam LMJ habuisse, ex verbis suis quae recitavimus, atque ex lactis suis, hunc Ludovicum, cujus res gestas prosequimur, liquido constat. Quod et in consequemtibus manifestius apparebit.

CAPITULUM XXVIII.

Quomodo Carolus, frater regis, e Pictavis volens in Britanniam adductus suit.

Prius quaml tamen quidquam armis aggredi vellet

rex, ipse iterum volens ducem Britanniae commonitum Duili os by Cooste

184쪽

iacere de adimplendo ea quae ab ipso desiderabat,

misit denuo ad eumdem ducem comitem Dunensem. Cui legationis committens onus, ei minas graves intulisse vulgo serebatur, si non, ad eum reVertens, Voti sui exsecutionem et complementum acquisitum referret.

Quam legationem invitus quodam modo suscipiens idem comes, per Ligerim in Britanniam iterato descendit. Verum quia dissidebat se a duce posse ea consequi quae rex fieri cupiebat et sibi prosequenda commiserat, veritus non abs re minas regis, non Sive bonorum suorum mobilium meliore portione eSt prosectus.

Sed eam secum tulit, incertus an, expleta legatione

tutum sibi atque consultum foret ad regem reverti ne ne . Atqui, cum ad ducem uSque pervenisset et voti sui regem compotem posse enicere desperaret, non oblitus quae sibi per regem minae intentatae fuissent, decrevit reditum suum non maturare, sed diutius remorandi causas asSumere .

Interim autem, inter plurimas quibus animo aestu bat rex curas, ut tolleret fastidium, ex Τuronis ad urbem Pictavis se contulit. Unde, Versus Vasconiam, ad nescio quod Oratorium Beatae Mariae , devo-

185쪽

00 HISTORἈRUM LUDOVICI Milonis seu nonnullae superstitionis causa, prosectus est, relicto Carolo Datre suo in civitate, quem perante, quocumque pmficisCeretur, Semper a Suo Comitatu abesse minime permittere ConSueverat. Cum autem absque aliqua de eo' suspicione suisset Pictavis relictus, per quemdam nobilem Virum, Odonem Darie ,

natione Aquitanicum sed qui post obitum Caroli

regis et Ludovici suspectionem, ab ipso Ludovico statu et honoribus dejectus quos sub patre suo habuerat, ad ducem Britanniae se contulerat et ejus se servitio addixerat , eductus clam e Pictavis', et se venatum ire, recreandi gratia, confingens, in Britanniam ad ducem concito gradu est adductus, Volens quidem et magnopere assectans extra comitatum et manum sui fratris abduci. Sine honore' enim, ut diximus, et absque ulla auctoritate inibi erat, ac velut invisus et suspectus, maxime apud nonnullos impios homines satis humilis conditionis, qui erga regem maximis auctoritate et

dement de cent lances. 3. Le 4 mars 1465. 4. Il saut entendre par honore, les egards et Ia considisation; ear mur ce qui est des dignites, te prince nyen avait eu aucunedu vivant de son pὐre, et wn isere, au contraire, i 'avait sati duo de Berri, α eu egard, est-il dit, dans les let tres d'institution , ceque nostre seu sei elir et phren'avolt encores sati apanagene domonom ou tiue de set eurie 1 nostre tres cliter et tres a me isere Charies de France. . Novembre 1461. Reeueit des ordonnanees,

186쪽

UBER PRIMUS. si honoribus langebantur, et quodammodo, Velut sub paedagogo, metu atque pavore non exiguis servabatur. a Malus autem custos diuturnitatis metus, juxta Ciceronis gravissimam sententiam, contraque benevolentia fidelis ad perpetuitatem. NDiscessus autem iste quoniam seditionum, turbarum et discordiarum civilium in regno quodammodo caput origoque exstitit, quae nobis consequenter erunt res rendae, ne in fastidiosam prolixitatem legentibus e currat narratio, hunc librum hoc loco convenienter claudemus, ex alterius exordio, quae subinde suere

gesta, retexentes.

187쪽

LIBER SECUNDUS.CAPITULUM PRIMUM.

Quomodo eomes Dunensis iterato a rogo fuit in Britanniam missus, nee ad eum reversus; et de principum regni communi conjuratione et motione, ut aiebant, ad Reipublicae regni instaurationem.

Postquam igitur Carolus, Caroli septimi filius fraterque Ludovici regis, a fratris comitatu al ductus et ad durem Britanniae adductus modo praemisso exstitit, Ludovicum vellementiores apprehenderant curae ni tusque atque anxietates. Quos ut a se excutere posset, tentavit iterum eumdem fratrem suum ad Se revocar et Britanniae duco in sibi conciliare. ob quam rem, cum varios nuntios epistolasque incassum Pluries transmisisset, deerevit dentio illustrem comitem I unensem,

de Britannia ad se reversum, licet artii reticis passionibus et podagra graviter laborantem, illo destinare, invitum lite licet, coegit illuc proficisci . Ferebantque nonnulli regem comminatum sibi quod ab eo poenas reposceret, nisi ad intentionem suam efficaciter laboraret. Pritimabat enim, eo quod Britanniae dux nepos

. Ce n est pas en Bret agne que sui enVoye te comte de Diinois,mais en Ariola, cisi une conseretice eut heu entre tui, te due de Breta e et lo roi de Sicile, Ia Roche-au-Duc, dansles premiora jours d' avrii 146. I. Recueil de let tres fur la guerre dii Bien pii blic, dans les t oeumenis inedita, velaves , t. II. p. 211.

188쪽

DBER SECUNDUS.103 ducis Aurelianensis , et per hoc etiam nepos suus exsisteret, simul etiam quia suus frater' eum maxime

diligere videbatur, quod apud utrumque pOSset quod vellet facile perficere. Τamen, an ita suerit rex sibi

Comminatus, compertum non satis habemus .

Ipse itaque comes, jussu regio, per alveum Ligeris in Britanniam descendit; sed mediam quidem profi

ciscens legationem fecit, de suo autem reditu ad regem minime cogitavit. Sed cum tuto se constitutum cerneret cum parte bona suae supellectilis, illic quam ad regem reverti maluit consistere et remorari, regi denuntians quod se minime tunc ad se reversurum exspectaret. Cum autem illic esset, cognoscens satis et perspectos habens regis tam inciviles quam quodammodo barbaros et inhumanos mores et animum,

ad inveniendam viam, qua indomiti et voluntarii, potius quam innixi ratione, mores ipsius edomari et civiliores atque urbaniores reddi, et respublica regni quae tota paene dilapsa, imo certe verius nulla et exstincta erat) in statum meliorem instaurari possent, cum aliis regni principibus, ut eos in unam secum sententiam adduceret, animum intendit, et per Varios nuntios, et epistolas ad singulos missas, practicas fecit. Qui cum omnes, litteris, sigillis et sacramentis invicem traditis ac praestitis, arctissime mutuo sese devinxissent, sub nomine illustris pretestati domini Caroli, omnes sibi subditos ad arma convocarunt et concitarunt.

189쪽

104 HISTORIARUM LUDOVICI XIMandata igitur per terras suas destinans dictus illustris comes de Charomis, cum optimi genitoris sui

imperio ac Voluntate, magnum atque Validum exercitum congregavit. Cui HS Conatus rex enisus cohibere

atque reprimere, id tunc essiicere non potuit. Idem etiam secerunt dux Borbonii, dux Britanniae in torris suis, dux Calabriae', comes Arminiaci , et vir atque dominus prudens, dux Nemorsensis'. Militares enim expeditiones atque exercitus omneS et Singuli, pro modo virium suarum, praefati principes collegerunt. Sihi autem invicem condixisse serebantur quod ad certum diem, omnes et singuli cum suis militaribus copiis atque exercitibus deberent circa Parisiensem urbem in unum ConVenire, et illic, in unum collecti, regem quidem primum adhortari, demum etiam, ubi reluctari atque obsistere Vellet, coarctare ut in regia sua Parisiensi universos regni Τres Status

solemniter congregaret, quorum ConSilio atque assensu

proceres regni prius alique principes leges et statuta atque decreta ponerent, quibus ipsum regnum sin quo populis libertas nulla, justitia penitus prostrata et lapsa, rapinae, Spolia Pauperum, injuriae, bonorum

direptiones pro nihilo ducuntur, et innumerae alia exorbitantiae, sub regio nomine, inhumaniter et inique exercentur, religio Sancta Conculcatur et contemptui halaetur, immensis et intolerabilibus vectigalibus et tributis singulariim accolae Provinciarum miserabiliter opprimuntur) instauraretur aliquando in

melius. R1. Iean, duc de Lorraine et de Calabre, fils du rcii Rene.

190쪽

DBER SECUNDUS. 0IUtrum autem omnium ipsorum principum talis esset et tam Sancta, qualem se habere et gerere ubique disseminal ant, intentio, asserere lion audemus. Facile Dim credi potest quod ex eis nonnulli, humana ambitione et cupiditate, seu odio aut invidiae Zelo exciti, aliud palam dicereDt et sponderent, aliud em Occulte tegerent et animo gestirent. Quod etiam, inter tot tantosque principes, non forent aliqui sinceram ad rempublicam assectionem gerentes, et lacerae Patriae et miserabiliter discerptae et oppreSSae non Com Paterentur, eam lue in meliorem formam a tanta abjectione et deformitate itastaurari et restitui minime vellent, Valde praesumptuosum et temerarium eSSet judicare et defendere velle.

CAPITULUM II.

An ab eventu, omnium hujusmodi principum intentio et actus viali

sint judicandi.

Scimus quidem plurimos fuisse et nunc eSSe, qui ab eventu res duntaxat moliuntur humanaS, quique, ideo quod hujusmodi principum conatus et intentio, quam praeserebant verbis, fructum minime pepererit instaurationis reipublicae in melius, ciuili potius Vulnera ejusdem quibus medendis ac sanandis operam se et salubrem adhibituros pollicebantur medicinam)Don modo non curarint, sed potius eisdem graviora et acerbiora addidorint mala, vel addendi et cumulandi deteriora super populum humilem occasionem attulerint, pertinacissim defendant Principum Praedictorum damnabilem ab initio et D unquam rectam