Histoire des règnes de Charles 7. et de Louis 11. par Thomas Basin

281쪽

196 HIS RIMUM LUDOrici Maggrarationes, anathemata, totius patriae generalia interdicta et quas censuras Omnes diutissime animo contumaci atque rebelli sustinuerunt, ni illam illarum relaxationem prosequi seu obtinere curantes. Fastidium enim legentibus forsan generaret tantae eorum dem pertinaciae, imo stoliditatis atque stultitiae longius producta narratio. omittimus etiam referre qualiter sua praesumptuosi Mima fatuitate, episcopum ilium cui, SUO SPreto, Parerent, Marcum videlicet, fidium marchionis Badensis , accersierunt et ad suam civitatem advocarunt . Ad quam cum temere satis atque

inconsulte, illius insani atquo furiosi populi promissio

nibus allectus, accessisset, eorum paulo post furias atque insanias exsecratus, consilio meliore accepto, ab eis discessit, et minime rediturus, ad Propria repedavit .

. Useg fratrem, car il s'agit du marquis Mors regnant, Charies de Bade, qui etait te isore de Marc. 2. Mare de Bade sui appete, te 24 mars 1465, non Pas commeevoque, malis Comme main ur, charge d'administrer les assai res temporelles. Son titre officiet etait : o Marcus de Badon. regens et gubemator ac administrator patriae Leodiensis, ducatus de Rumon et comitatus Iossensis. . Adrianus de Veteri-Bosco, AmPl collcctio, t. IV, col. 1267 et 1270.3. Sa retrai te eSt represent e Sous un autre jour Par un temoin Oculaire : α Quarta septembris, obsederunt Leodienses villam et castrum de Falcomonte; et tunc marchio Badensis cum fratre suo Mareoὶ et Alemannis, qui sectim venerant, omnibus relictis quae .ecum attulerant, latenter recessit, timore sibi incusso, nescio unde. . Ibidem, col. 1280.

282쪽

CAPITULUM XXIII.

De iterato Leodiensium tumultu, qui et episcopum suum Tungris ceperunt; et de obsidione Leodii per ducem Burgundiae, comitatum praesentia regis Francorum

His itaque omissis, ad propositae narrationis, a quo paululum digressi sumus, ordinem revertentes : cum iidem stulti Eburones viderent cum magnis copiis Francorum regem, qui ut diximus eos in arma concitarat, terras Burgundionum ducis propinquasse qui dux, ut diximus, etiam copias circa Peronam collegerat), cuncta saeva, adversa atque infausta eisdem Bu gmadionibus proventura putantes, quemadmodum votis omnimodis et obsecrationibus exspectabant, et propterea paratam sibi ad se de eis ulciscendum opportunitatem adesse existimantes, multitudinem quamdam ex iniquissimis totius plebis suae de eis qui, malorum a se patratorum conscientia stimulati et demisericordia principum dimisi, ob suorum immanitatem lacinorum e civitate profugerant, dum eiusdem moenia et turres dejectae demolitaeque suissent in suam receperunt civitatem. Quam etsi mrte major et sanior pars illius populi minime advocasset, eidem

tamen, cum Praesens adsuit, Sese unanimes et consentientes praebuerunt. Coeperunt igitur denuo instaurare murOS, Purgare vallum, propugnaculis Sese suamque munire Civitatem, et armis, undecumque ea conquirere possent, instruere

283쪽

1s8ΗIMORIARUM LUDOVIa XI semetipsos. Et cum non satis metallorum copiam sibi assore primentem ad hombardas variasque machinas labricandas seu fundendas inspicerent, etiam locorum sacrorum et domorum Dei quibus copiosissime ac magnificentissime urbs ipsa insignita et decorata erat campanis et tintinnabulis minime Pepercerunt, Sed plures ex eis a sacris usibus, quibus dicatae fuerant, ad hujuscemodi profanos et sacrilegos usus transferre

praesumpSerunt.

Cum autem esset episcopus suus in oppido Tungrensi cum certa custodia militum, tam suorum

quam ducis Burgundionum, ipsis minime provide et caute sibi prospicientibus, et ad suam patriaeque tui iam non satis sollicite, sed potius ad voluptatem

atque lascivias, nocturnas vigilias et excubias agentibus, noctu irruentibus in eos ipsis Leodiensibus, comprehensi sunt. Et in hostium quidem maDus devenerunt ipse episcopus et quidam capitaneus Burgundionum , nonnullis ex militibus caesis, Caeteris Vero, quibus sacultas fuit , per fugam tenebrosae noctis elapsi S. Qui cum capti Leodium adducti fuissent, mirum valde est quomodo inter turbas tam furiosorum et tinmultuosorum plebeiorum, mortis periculum ei fugere

potuerunt; Praesertim cum omnium serme malorum suorum causas in eumdem Suum episcopum et Suo

rum officialium rapinas et dolos detorquere solerent',

284쪽

ausu sacrilego sese temperarunt, quodam vicario seu sigillisero episcopi trucidato', episcopo et caeteris Vitam servantes. Quem etiam episcopum abire permiserunt, maximis eisdem sacramentis devinctum, omnem Sedaturum operam apud Sororium suum , Burgundionum ducem, quatenus reconciliationis gratiam invenirent apud eum. Porro cum Burgundionum dux, qui tum cum Francorum rege apud Peronam foedus percusserat, et pacem pro Voto ac desiderio suo obtinuerat , tale ipsorum recidivum Eburonum periurium atque CC -

tum intellexisset quibus, in priore eisdem concessa pace, incensurum se altera vice, Dinanti instar, civitatem suam, si promissa tunc et sibi jurata ullo posthac die convellerent, sacramento firmarat , magna adversum eos indignatione permotus, illico omnes copias, quas apud Peronam expeditas habebat, illico contraxit. Quocum Francorum rex, benevolentiae cum eo conciliatae indicium singulare et veluti pacis

. Iamues de Morialme, archidiacre de Pegliis de Uege, e sortprivo dudici evesque, dii Commines, que plusteum Mis i 'avoye

C. VIT.

Hist. de France, t. VI, c. IV. 4. Cui eum dans de mS.

285쪽

200 HISTORIARUM LUDOVICI Met concordiae invicem iuratae pignus cupiens exhibere atque ostentare permaximum, ad exterminata dum ipsos miseros Leodienses societatem sacere voluit ac decrevit. Et de lioc quidem minime a Burgundiorium rogabatur duce, qui eliam optare potius dicebatur ut, propriis servatis finibus, de ea re non seso satigaSSet, SusPectam semper ejus fidem insidamque cognoscens; sed non eo minus, ut omnem de se dissidentiam tollendam rejiciendantque approbaret, importune nimium ad eam rem se ingessit .

Τrajecit itaque Burgundionum dux illustris copias ad illam tumultuosam, foedifragam atque Periuram

Eburonum urbem Ibeodium, a rege Francorum Comitatus et sociatus, Cum Parva tamen manu : nam non

ultra trecentas lanceas secum idem rex traxisse serebatur, caeteris copiis suis in regno relictis. Cum autem ad locum usque ducis exercitus applicuisset, urbem ipsam circumcirca, ex altera tamen' parte numinis Mosae, castris et valida obsidione cinxit; tam ipso quam rege in suburbanis ipsius urbis, non remotea se invicem, hospitio receptis. Erat enim hiems jam satis aspera, sinis scilicet mensis octobris,

anno LXVIII.

In qua obsidione cum paucis diebus principes ipsi,

1. Commines temoigne que te due de Murgogne sit lui-mhmeau roi la proposition de te future a Uege, et cela dans un m ment oli une parole h ce sutet etait m commandement. Une aut re relation, publice par Lenglet Dusresnoy dans son edition de Commines, donne I'initiative au roi, mais en Moutant que ce sui de Sapari uti mouvement inconsidere, doni ii se repentit aussitot et fur tequel le duc ne lui permit pas de revenir. La est probabi

ment la verite. . corrigea tantum.

286쪽

LIBER SECUNDUS. rex scilicet atque dux, Perstitissent, eruptionem nocturnam qui intus erant, magno satis animo prudentique consilio, cogitare at lue aggredi ausi sunt. Quam profecto si tam esticaciter, uti concepta et inter se condicta suerat, exsecutioni demandare curassent, eos a metu quo Premebantur, et minis iam regis quam Burgundionum ducis, securos reddere potui set. Coim dixerant enim inter se circiter quatuor millia virorum ex civibus, in tenebris et mediae silentio noctis, e Poriis et vallo civitatis erumpere, ubi nullas aut raras Senti bant hostium custodias esse, et per vineas et cluaedam invia salis aspera loca sibi nota, hostibus vero inc gnita, ad loca usque suburbanorum penetrare, in quibus regem atque ducem sciebant collocatos. Et id

quidem egerunt ex ipsis circiter quadringenti viri, existimantes ad locum quo hospitati dicti principes

erant, per varios aditus atque limites ad horam, uti condictum fuerat, debere caeteros conCurrore. Qui indicium nocturni excubitorum verbi scientes s ipsum enim callide per certos exploratores didicerant , illo indicio adjuti, transmissis nocturnis custodiis, ad domos usque regis et ducis Penetrarunt. In quibus Donnullos de utriusque principibus excubitoribus propeccenacula, in quibus accubabant, occiderunt. Ad quem tumultum accurrentes, tui vigilias agebant, de stipatori bius et corporis custodibus, tam regis quam ducis, ipsos principes a caedis periculo liberarim t. Qui, procul dubio, nisi mature ad serendum auxilium advolassent, verisimilitor perempti suissent; sed cum clamore ingenti exciti, armis suis instructi, plurimi adventassent, Omnes illi audaces Eburones se e perempti exstinctique suere. Quorum audaciam si

287쪽

202 HISTORIARUM LUDOVICI XI eteri, juxta sponsiones inter se saetas, eos insecuti, adaequassent, non dubium quin de ipsis, nedum principibus, sed et de militibus et exercitu, Stragem ingentem secissent urbemque suam et populum ab imminenti vindicassent excidio. Sed vel metu, vel ignavia, aut inertia, promissa et condicta minime adimplentes, et sociis suis necis, et civitati totique

patriae calamitatis magnae causam praestiterunt.

Accenso enim proinde acerbiore odio et indignatione majore quae, et absque hoc, Perantea satis et Supersalis exacerbata erat , parari et disponi omnia Burgundionum dux ad urbis expugnationem jussit.

Et quoniam intra eam plurimi erant qui, et signa

regis Francorum serebant, et suo nomine et titulo acclamabant non valentes seu etiam volentes credere

quod ad urbis suae excidium Francorum rex illic adesset et cum Burgundionibus advenisset). proclamatio atque edictum in castris Burgundionum fuit publicatum ut nullus, sub poena mortis, Sine cruce Sancti Andreae, quae est Burgundionum signum, ullo pacto appareret. Cui edicto non modo Franci, qui

Cum rege advenerant, Verum etiam ipse rex devote parens, signum hujusmodi in sua Veste patulo ac manifeste portavit. Et nec eo solo contentus, sed ut devotius etiam obsequi atque assici duci Burgundionum se Ostenderet, et ne quid prorsus suspicionis adversae relinqueret non Purgatum, cum nonnulli ex civibus, regem Francorum in auxilium invocantes, se suosque militare sibi acclamarent, eos mentitos fore rex ipse ore proprio

288쪽

LIBER SECUNDUS.203 improperavit atque respondit. Et cum altis vocibus proclamarent: u Vivat Francorum rexi u ipse ex ad-Verso, quanto magis Poterat, hanc vocem reserebat: u Vioe Bour in et aa Praeclarum et memorabile sacianus hujus regis Francorum, cui sortassis vix simile aliud vel in veteribus annalibus, vel in recentioribus

historiis poterit facile inveniri. Quid enim, vel stol, dius, vel perfidiae insignioris aliud, aut nequius asserri

Posset, regem populum illum in arma concitasse adversus Burgundiones, suae salutis causa, eisque non una tantum' vice, sed innumeris paene vicibus sidem dedisse quod eisdem omnia defensionis et auxiliorum solatia exhiberet adversus eosdem Burgundiones, et

nunc, Cum extrema rerum omnium calamitate prem

rentur per Burgundionum ducem, eidem militare, signa sua militaria perferre, se eius citaractere communire, et comitem addidisse ad excidendum eos quibus auxilium et subsidium contra eum praestiturum Sese suamque fidem arctissime Obstrinxerat λPudet me profecto hoc litteris mandare ac referre,

scientem hoc difficile a plurimis credi posse. Sed tam

insignitum atque dissamatum per omnem Galliam e stitit, totque idoneis testimoniis confirmatum eorum qui hoc et viderunt et audierunt, ut ambigendi locus, nisi pervicaciter nimis perspicuae veritati reluculai cupienti, nemini relinquatur.

289쪽

CAPITULUM XXIV.

De expugnatione atque ineendio civitatis Leodiensis .

Paratis igitur quae ad urbium expugnationem adparari mos est, per diversas partes urbs ipsa Leodium simul eodem tempore expugnata est . In qua expugnatione non multum negotii suit, cum et Vallum, et moenia atque turres quae deiectae et dirutae fuerant, adhuc Donnisi .exiliter et satis misere instaurari, in tam arcto temporis spatio, potuissent. Unde et cives de suis viribus ac defendendi possibilitate parum aut nihil considentes, modicam resistentiam obiecerunt; sed aurum atque argentum seu quod facile exportari Posse putabatur, qui potuerunt, rapientes, Per turmas transmisso numine Mosae aufugerunt et montium atque sylvarum cum uxoribus et liheris latibula pe

Ex his autem, qui in irruptione militum in urbem, armati inventi sunt, nonnulli caesi sunt; alii, abjectis armis, vel in sacris domibus, vel antris et specubus sese occulentes, temperata furoris saevitia, mortem evaserunt. Fuerunt aliqui etiam in numen praecipitati: mulieres etiam nonnullae, vel armis inventae, ut ser batur, instructae, vel linguae nimium procacitate tumentes, in ipso ingressu urbis. Quae tota militibus in direptionem relicta est et permissa, locis sacris prin-

. Chapitre publie dans Pamplissima collectio, t. IV, col. IS9.2. Le 30 octobre 1468. 3. Les saubourra de Uege du cote dii nord soni an milieu desrochere, en plei ne montagne.

290쪽

cipis gravi sanctione exceptis; qui prorsus quidquam de ipsis tolli, ullamve injuriam aut violentiam eisdem

inferri, ob Dei reverentiam et sanctorum, arctissime inhibuit. Sed eo non obstante, in tam numeroSa arma torum multitudine, quae se protinus per omnes urbis prateas atque aedificia tam sacra quam profana effudit, cunctis ad praedas et spolia inhiantibus, principalibus edictis integre adeo pareri non Potuit, quin

multa pretiosa supellex auri et argenti, ciuibus sanctorum Sacra pignora et memoriae tegebantur atque involvebantur, libri etiam et calices plurimi caeteraque bona, in plerisque sacris aedibus, raperentur et exportarentur. E quibus a nonnullis, vel qui bona hujusmodi rapuerant, Vel a rapientibus ea emerant sub gravibus apostolicae sedis censuris commonitis, vel principis mandatis compulsis quaedam postea restituta suerunt; pauciora tamen longe quam capta

suissent.

Cum autem per dies aliquot rex cum Burgundionum duce, paucos tamen, illic stetisset , eidem valefaciens cum suis, qui etiam de spoliis urbis nonnulla tulerunt, in Franciam cum tali triumpho remeavit: multas tamen illic, ante expugnatiouem urbis, Conlumelias a civibus passus. Qui cum illo eum venisso ad ipsos exterminandos certiores facti suissent quod nullo pacto, initio, cum id eis assereretur, credere poterant , in eum miras exprobrationes perfidiae, proditionis, periurii atque infamiae e moenibus acclamabant et jaculabant. Ferebatur autem a multis quod plures ipsius litteras, manu sua signatas et suis sigillis robo-

. Iuriu'au 2 novembre.