장음표시 사용
221쪽
alla Iniustitia obligans ad restitutioneni I se mere.
trix potest retinere pretium meretricium non excedens ; item si quis accipiat pecunIam pro occisione, ea adimpleta potest pecuniam sibi retinere , quia vendidit operam sitam licite malam , pretio tamen aestimabi Iem, & eo plus aestimabilem, quo plus Industriae, vel periculi su et In illa exequendae tenetur
tamen resarei re damna 6ccisi: dc ante occisionem tenetur rescindere contractum, & pretium restituere .r quis autem tenetur facere opus gratis , & illud vendit, obIigatur ad restituendum aceeptum s sic Iudex , qui accipit peeuniam pro ferenda sententia tuis Ra , ad quam tenetur , debet illam omnino resti
s. si quis inveniat aliquid pretio aestimabile, p ta annulum, potestne sibi illud retinere Reis. Praemissa sussicienti diligentia , si dominum
non inveniat , debet dare pauperibus e si inventor pauper sit, potest tibi retinere, maxime de consillo Confessarii. Si adhibita dIligent a inveniat domInum, tenetur restituere , neque potest exigere ab eo pretium pro inventione rei perditae, nisi sorte Iaborem , di expensam aliquam secerit in inquisitione domini.
Alii volunt , quod facta debita diligentia possit sibi
retinere tanquam rem derelictam, quae est prim I Invenlentis. Si adhibita dilicentia, non invento domIno , dederit pauperibus , etiamsi postea invenIatur dona Inus, ad nihiI tenetur; iuste enim dominus talere sua privatus; si non adhibuit diligentiam , tene tur dominum compensare. Fera domestica , quae libertatem aequisivit, est primi occupantIs. Io. Ex calumnia aIteri illata toneturne quis ad compensandum damnum honoris oblata aliqua qua titate pecuniae R p. Si fit pura Iaesio in bonIs honorIs, non tenetur compensare pecunia, quia sunt bona in dἰve is genere e si autem per calumniam qu Is Impeditus est in consecutione bonae sortunae , puta dignitatis
valde lucrosae , tenetur compensare i non autem 11
rei podivit per preces, & eoasilia , quia tunc casu , quo
222쪽
quo peceaverit , peccavit solum contra charitatem , non contra iustitIam .rt. Ille , eui datum est rem vendere pretio Insi. mo , v. g. si vendat pretio rigoroso , & summo , teneturne restituere Illuni excessum, aue potest Tec nere, tanquam propria Industria sibi aequisitum Resp. Laetus , & de Lugo tenent , famulos me catorum hune excessum retinere non posse , quia merees illis dantur vendendae meliori modo , & te nentur adhibere Industriam In utiIitatem domini . Qitantum ad famulos Civium , vel nobilium , non nullἰ putant distinguendum esse iuxta modum , quo eis eomm ttitur a dominIs res vendenda e vel enim committitur, ut vendant quam pIurimi , & sive hoc eonsequantur sine Industria , veI eum industria , p ta consilio , precibus , laude mercis , de similibus modis. , In hoc casu nihil possunt retinere , totum enim pretium est domini, Iieet ex servi industria fiat pinguius , iuxta regulam et Quidquid in solo alieno aedificatur , cedit Io e Si do in Inus commisie , ut rem vendat tanti , & reliquum pretIum, si habeat , suum fit; vel si dixit: tantum volo, de reliquo tu cogita , aut restitue mihi rem meam: tune Iucrum excedens pretium taxatum a domino est famuli . Item addIt Volsesius ; si dominus commisso servo , ut vendat in aliqua parte Civitatis , puta in tali
platea, & ibi servus facta sussielenti diligentIa Inve-nJat tantum pretium Infimum mercis, & circumeundo Civitatem in alio loco inveniat pretium summum , potest excessum illum supra infimum Inventum Ialoeo designato sibi retinere i nullam enim iniuriam ei sacie dando tantum, dc non plus, quantum inviis nit in ea platea , in qua dominus commisit mercis
I a. Si servus , cui commissa est venditio mereis pro quinque aure7s , facta sufficienti diligentis inveniat tantum quatuor cum dimidio e hine rediens ad dominum dieat , se non invenisse nisi quatuor cum dimidio , de dominus respondeat , ut det pro illo pretio I potest ne retinere sibi iamidIum au-Κ a reum ν
223쪽
Teum, case , quo inveniat emptorem , qui solvat quinque Reis. NegatIve, quia dominus commIssionem vendendi pro quinque aureIs in tantum minuit , In qua tum credit solutionem hane Inveniri non posse ; si
ergo inveniatur, contra ejus voluntatem famulus sibi retinet medium aureum , proinde restituere tenetur.3 3. Possuntne sartores ementes pannum pro iis .
quibus vestes conficiunt , & quἱbus pannus vendἰtur minoris, quam aliis, eo quod tape a tali mercatore emant, retinere partem pretii sibi remissam, Imponendo domIno solutionem panui ad pretium ordinarium, & iustum Reis. Fili luctus, & Diana tenent aflirmative, dummodo alias fideliter agant , quia nulli sit iniuria νcum enIm plurimum intersit mercatoribus , ut tales ad ipsorum potius , quam ad aliorum ossicinas ve-nIant, censentur in eorum grat am remittere partenupretii, dc eam sartoribus donare . Contrariae sententiae est Salas , eo quod mercatores , ut plurimum falso dicant se remittere partem pretii Ingratiam sartorum, ut eos sibi benevolos iaciant ; de caetero parati sunt eodem pretio dare omnibus, casu , quo accedant.14. In nonnuli s locis sunt alἱqui homines , qui vulgo vocantur emptorum sensit, eo quod maxime pro advenis regionibus merces emant ρ Isti advena dant pretium congruum pro eorum labore , & Insuper mercatores, a quibus merdes emunt, dant alia
quid pro singulis ulnis panni , quem emunt et hi possuntne sibi retinere pretium, quod a mercatoribus
pretii, quae traditur sensati , extrahitur ab ementihus , quibus ideo venduntur merces ultra pretium Fummum, vel quibus propterea traduntur merces viritiosae , & in his duobus casibus tenentur restῖtuere emptori s vel illud pretium traditur gratῖose, ut si quentius ad eorum ossicinas aecedant , & tunc possunt sibi ipsis retinere, cum nulII fac Iant iniuriam .
224쪽
T A R s. II. ii Here ex iustitia ex parte ementium , & valde eraveant, ne supra iustum gravent emptores. 1 s. Si quis pluribus titulis si e diversis creditori bus debitor , teneturne servare aliquem ordinem inirestItuendo Reis. Si valet omnibus satIssacere aeque , ac priamo , non est necesse , ut Ia restitutione servet ordinem . Si autem non valet , tenetur prius satisfacere
debitis certIs prae Incertis de dubiis , & rursus ita
debitis certis tenetur praemittere anteriores creditoreς
posterioribus; & si omnes sunt eiusdem conditionis, tenetur pro rata cum proportione geometrica sati facere omnibus quantum potest ; si quis autem nota servavIO hunc ordinem , adhuc creditar potest retinae re , quod illi datum fuit. I s. Quinam tenentur rest tuere Resp. Omnes illi, qui rei nent rem alIenam , Ve cui fuerunt injusta eausa damni In bonis fortunae proximo suo ; Isti autem comprehenduntur in istis duobus carminIbus , quorum explicatio allata est in capite de homIeidios carmina sunt: Iussio , eonsilium, consensus, palpo a recussus s
Inter istos iubens principaliter tenetur restituere et caeteri seeundario, R in desectu iubentIs. Inter quos principaIem locum tenet executor , post sequitur consulens , postremo impediens , qui potest , & ex iustitia tenetur Impedire. 17. Quid est obligati In solidum Rust. Est; cum plures concurrunt ad damnum Ininferendum , non lassicit , quod aliquis restituat iuxta quantitatem damni a se illatir sed si socii non restituant, tenetur damnuui reparare In integrum. Igitur si inbens reparet damnum totalIter , executores &consiliarii ad nihil tenentur; si Ipse deficiae , t e
tur alii e si Intee hos unus tantum velit suae con
scἰentiae consulere, tenetur totum damnum reparares I 8. Danturne causae exeusantes a restitutione
Rωρ. Dantur plures: primo, si quῖs sit impotens, ad impossibile enim nemo tenetur: neque quis tenetum K 3 nota
225쪽
notabilIter cadere a suo statu , ut restiuuat, iasi se te talIs status fuerIt aequisitus ex furtis; tunc enim non dieitur cadere a suo statu , sed rest Itui in pr7- sinum . Porro qui est impotens ad restituendum , tenetur tolIere omnia superflua statui, & totis vir hus conari, ut fiat potens restituere. Secundo, proopter eona pensationem , si aliunde Ipse sit ereditor edebet autem compensatio fieri cum tali cautela , ne Ilus putans se adhue esse debitorem , hine patῖatur detrimentum . Tertio ex usucapione , seu praescriptione, cuius conditiones in Sectione quarta de Coi, tract Ibus apponam. γνσψςἱones damnata , ad hanc Sιδ ἰonem
Ab INNOCENTIO XI. 3 8. Non tenetur Pla
ub poena peccati moria is restituere , quod ablatum est per pauca furta, quantumcunque sit magna summa totai s. 39. Qui alῖum movet, aut Inducit ad Inserendum grave damnum tertIO, non tenetur ad restitutionem
Est lucrum proveniens ex mutuo ratione mutui. Dico ratione mutui , quia si proveniret ere alio titulo, puta donationis liberae , omnino usura non esset. DIvIdItur In mentalem, realem, &palliatam . Mentalis est , qua quis sine ullo pacto externo mutuat cum animo determ Inato recipiendi lucrum ex mutuo: si quantitas , quam vult accipere, sit notabilis, est peccatum lethale ἱ actus enim internus est eiusdem mal t; at cum externo: si autem non sit vo Iuntatis determinatio , sed pura spes recipiendi aliquid ex gratit line , & liberalitate alterius s
226쪽
rid Ium erit peccatum . Usura realis est , qua cum pacto lucri quis dat mutuum , sive pactum sit expressum , sive Impi; cItum , lassicienter tamen dee Iarativum intentionis usurariae I ut v. g. Tu scis mo dum , quo ego soleo dare pecuniam meam mutuo 3 vel, spero meam pecuniam non reve; suram est e solam in crumenam. Usura palliata eli, qua sub praetextu aliquo, puta donationIs , venditionis , vel aiaterius ficti, & coIorati contractus , aliquid ex Igitur supra sortem. Usura In quantitate notabili, quae ita furto sufficit ad lethale, est peccatum mortaIe. Us rarius publicus absolvendus non est , nisi satie saeia aereditoribus, seu illis , adversus quos commisis usu ram, & insuper Ecclesiae.
a. In dubio , quod aliquid uItra sortem datum sit ex vi mutuI , an ex gratitudine , & Iiberalitate
donantis, teneturne quis rest Ituere Reis. Bonacina vult retineri non posse e ne quisse exponat pericuIo usurae . Caiet. vero Nauar. 6cFilline. volunt posse retineri , dummodo Innotescallevidenter, quod dans det ex IIbertilitate e duobus a Diem modis Innotescet dantem Iibere dare ; primo seum homo solet esse Iiberal Is, & gratus; secundo meum aIaeri animo dedit . Si vero e eontra persona tenax est, & dedit aegre cum murmure, & renisu ν tunc censendum est dedisse titulo mutvἰ, non tituIo Iiberalitatis r hinc omnino restitui debet . Secundo modo, eum donum est parvi valoris , dc non inferens magnum incommodum donatorI , qui solet ex gratitudine etiam in allis casibus talia donare: seeus
si sit eum magno incommodo , praesumitur datum
3. In uIIo easu excusatume aIIquis ab accipiendo pretium in mutuo ultra sortem Reis. In trIbus casibus exeusatur, ob Iuerum cessans, ob damnum emergens, & ob Iabores , ope sis, & pericuIa subeunda ratIone mutu . . Quid requiritur ad Iucrum cessans Reis. Cum lucrum eessans sit emolumentum, quod
quis cessat percipere Iatione mutui, requῖritur pria
227쪽
mo, quod sit practice probabile , non pure imagi narium , & speculativum: suae autem censetur probabile, cum quis ex una parte habet animum de te minatum , di ex alia promptam occasionem Impendendi suam pecuniam in negotiatione sibi utili , α lucrativa et secundo , quod non accipiatur tantum , quantum lucrum speratum valeret et, sed detrahatur aliquid respectu impensarum, discriminum, & Iabo Tum , quae quis in negotiatione cogeretur subire.
s. Quid est damnum emergens, & quid ad illud requiritur
RVP. Damnum emergens est detrimentum , quod quis patitur in bonis suis, praecise ob rationem mutui . Ad hoc requiritur, quod damnum non aliunde proVeniat, quam ex ratione mutui, puta quia desectu pectiniae mutuatae agrum colere non potuit, aut damnum resarcire , quod utrumque facere paratus erat; si enim hoc accideret ex negligentia, vel malitia mutuantis, non teneretur illud resarcire mutntalius. Secundo, ut lucrum non excedat damnum
secus, excessus statim esset rat ne mutui. Tertio , si damnum acciderit etiam ex dilata solutione ultra sempus praefixum a mutuante I nam retardatio illa Fuit causa damni , & tempus praefixum ad solve dum sult paetum tacitum , quo mutuatarius se o ligavit ad te paranda damna ex sua infideli dilatione provenientia ι supposito tamen, quod potuerit restituere ; secus , cum ad impossibile nemo aeneatur , neque tenetur repararo damna provenientia ex tali impossibilitate. 6. Quid est ultimus titulus Iaborum, expensarum, di periculorum Resp. Iste titulus non est communIter ab omnibus mi istis ; ab illis autem , a quibus admittitiar, sic explicatur , videlicet , est cum rat one mutui mutuans subit labores , pericula , & expensas I haec enim omnia sunt pretio aestimabilia , nec quis tene tur haec subire gratis, ut alteri mutuet;- ita Beriau eum SylvestrIna; requiritur tamen , ut haec sint v N, dc realia, non pure imaginaria.
228쪽
Imitunas faciat pactum expressium de quantitate lucr dandi pro lucro cessante , vel pro damno emerge te , vel pro periculo ; nain si nulla ficta suit me lio , nescitur, utrum mutuatarius voluisset hunc comtractu ni celebrare cum condit Ione adeo onerosa. 8. Si facto pacto lucri ob aliquem ex dictis ita tulis, Is postea fortuito non purificetur, puta, quis prudenter habebat occasionem alicuius negotIi lucrosi, quod per accidens factum non fui stet: teneturne tune ad restitutionem tueri Reis. Negative ex Bonacῖna , qu a pretium uItra sortem non sumitur pro mutuo , sed pro perἰculo damni , vel spe probabili lucri , que revera exta bant, & erant pretio aestimabilia e serus si ad castis . accidentales, & fortuitos, qui accidere possu. t, re flectendum esset , nullus unquam daretur locus tali bus titulis communiter ab omn7bus adm7ssis. 9. Potestne mutuator pactum cum mutuatarIo In- Ire , ut si statuto tempore non solverit , solvat in posterum intereste pro toto tempore, quo differt so- Iutionem Resp. Ex Lessio citato a Beriau , assirmat7ve , quia mutuatarIug negans solutionem tempore praefixo , peccat contra iustitiam , adeoque eY mutuo consensu potest imponi poe a a solutionis Interesse pro mora . Ad hoc ut talis poena sit iusta reqtDruntur quatuor condἰι ones; primo, ut mutuatarius pro tali tempore sit potens solvere, secus si sit Im notens, neque potest puniri, cum nulla sit culpa. Secundo, ut sit proportio Inter oce in , dc culpam ; sieque istud Interesse debet esse mode atum ad laxam poenae , quam iudex civilis solet imponere debitoribus
non solventibus. Tertio , ut terminus praefixus non sit nimium brevis, sed ad minus trium, vel quatuor mensit, . Quarto, ut Interesse petatur I cum enim non sit debitum ante condemnationem, petitio tenealocum sententiis Judicἰs, i IO. Potestne niuiuans obi gare mutuatarium ad
ρliquid pretio aestiniabile, puta ad colendam v Ineam. F . . meam
229쪽
mea i tali pretio Inseriori , vel ad frequentandam meam officium , & tabernam vel similia Z Reis. Negative , quia tunc tollitur lIbertas, quae est pretῖo aestImabilis: excipIt tamen AIarius casum ,
quo mutuatarIus solebat colere agrum mutuantIs , vel 2lium contractum cum eo celebrare , pro quo neces- farta erant centum , quae ideo mutuam tui mutuat .
Adverte tamen in hoe secundo casu , servandas esse allas Ieges iustitiae, nee minus dandum pro Iaboribus
mutuatam, quam daretur alter7 colono. II. Estne usura mutuare trit; cum, vel alῖas segmtes cum pacto , ut tempore solutIon Is mutuatarius
reddat illud ad pretium, quo tunc valebit Reis. Si mutuans erat servaturus usque ad IIIud tempus, non est usura , sed venditio cum dῖlauone
solutionIs. I a. Mutuare eum pacto, ut mutuatarIus tempore messis, vel vindemiae vendat mutuanti triticum , aut vinum pretio tunc current , estne usura Resp. NolIna tenet usuram non esse, sed empti nem anticipatam iusto pretio . AIarius vult esse us ' cam, qu a sorte mutuatarius eo tempore venditurugnon erat , cum ut plurimum tune segetes sint vilioris presi: unde mutuam sumit lucrum, & mutuat rius patitur damnum. Uerum isti contractus sorte euhoc redduntur liuiti , quia si mutuans tunc In arca s vel vindemia solut onem: non aecipiat, perquam dimcile krtem prIncipalem poterIt obtinere. 13. Committiturne usura ab eo, quε eum non sielsam Or , accipit aIiquid pro mutatione unius moneetae In aliam:
Reo. Negative , si fumat parum pro rata Iab ris, & molestiae ; item si privet se auro , vel alia moneta, quae valde utilli, & sibi commoda est pro suis negotiis inelius agendis, i . Si usurarius donet aliquid aIleri , vel dolet filJam ex bonis usurariis congregatis , potestne quis scite ea retinere Reis. Negative, quIa sumit ab eo, qur nec dare, nee ito re potest . Si tamen quis nesciat rem esse
230쪽
ex usura eOngregatam , & dum erat ἔn bona fida cons transit, tenetur solum restituere id, In quo factus est ditior. Quoad dotem, retinere potest quantum ad alendam uxorem est neeetarium , quia emuna parte haec alimenta sunt debita, & ex alia videtve impossibile, quod Inter bona usurari; aΠqna non sint νquae licite iserint ab eo possessa; ita Alarius. PropositIOnes damnata , ad hanc ses Iomm i
Ab INNOCENTIO XI. 4r. Cum numerata p
cunia pretiosior sit numeranda , 8c nullus sit , qui non maioris faeῖat pecuniam praesentem , uam turam , potest ereditor at quid ultra 'sortem a mise uatarIo e gere, & eo titulo ab usura excusari. a 4. Usura non est , dum ultra sortem aliquid exigitur tanquam ex benevolentia, & gratItudite dei bitum , sed solum si exigatur tanquam ex iustitia debitum o
Reis. Est conventio inter duos , Vel pIures, DI tro, citroque obligans , vel saltem ol ligans alterutram partem . Contraditas nominati iunt quinque, mutuum, commodatum, locatum, empti , de venditio. Mutuum est traditio pec: niae, vel alterius rei, cum translatione domini I, ad tempus restἰtue dat In aequIvalente . Commodatum est tradit o usus alicuius rei sine translatione domini I, certo tempore restituendae, & sine adhibIto aliquo pretio. Depos tum est traditio alleuius rei custodiendae cu .n pretio , vel sine pretἔo . De emptione , & venditione fuse di eam In sequenti yectione , Contra ditiis innominati reducuntur ad quatuor species, scit;cet. do,