장음표시 사용
231쪽
a. Si quis eadem die recipiat pecuniam muttis ,
S equum commodatum , Vel Iocatum, & utroque spolietur in via per latrones , teneturne omnia re stituere ZR D. Tenetur ad restitutionem pecuniae, non autem equi commodati , vel locati, quia res perit domino e ratione mutui mutuatalius factus est domἱ-nus pecuniae t ratione commodata , vel locati non Fult factus donamus equi , sed soliim translatus suillusus, cum retentione dominii apud commodantem ,
3. Si res commodata, vel locata pereat, aut de terioretur, semptane perit, & deterioratur domino R. t P. Si pereat, vel deteriore tur sine culpa illius, cui commodata, aut locata est , res perit domino , nec qui commodavit , leuetur restituere : si autem Entervener7t culpa , tenetur pro modo culpae restituere, & damna resarcire. Unde si quis, cui commodatus, auu locatus est equis, divertat ab Illuere, pro quo eum expresse Iocavit, vel eat cursu cIιato, di violento, vel quid simile agat contra intentionem Iocantis, unde equus pereat, aut notabiliter deterio. retur , tenetur pro modo damni illati restituere, &resarcire e si autem equus pereat ratione laborIs ex itinere ordinarIo, ad nihil tenetur. . q. Quaenam culpa intervenire debet , ut qui s ad
restitutionem obligetur ZR D. Culpa , at a est theolog7ca , hoc est cuiupeccato: alia civilis, 3c Iegalis, de est desectus cu- sodiae etiam sine peccator utraque , alia est lata , alia Ieu Is . Culpa lata est desecius illius custodiae , quam homines prudentes 1 olent adhibere in conse vandis propriis, vel aliorum rebus , culpa levis est desectus custo uiae , quam solent adhibere homines ea utissimi , qui abundare censentur in cautela . Si
culpa sit lata, tenztur quis ad restitutionem: si I vis, non tendtur . Placet hic per oppositionem ad culpam describere diligcntiam, quae triplex cst: maxima , & est illa , quam adhibene homines cautissumi: media Est illa si in adhibeac homines prude .
232쪽
P A R I II. 229 tes: minima eli illa , quam adbibent ii omines quicunque. Hi ne si quis Incustodiendo omittat diligen- .
tiam maximam , ad nihil tenetur 9 si omittat mediam, tenetur restituere. Diligentia ergo media su sciens est ad hoc, ut quis non teneatur ad restitutionem , si res illi commodata , vel locata pereat . AdVerte tamen , quod In nonnullis locis depositarit publici se obligant ad rest tuendum in omni eventu , dc locantes promittunt in quocunque casu rest Ituere. Pro his non militat haec doctrina ;- ratione enim promissionis, sive cum culpa, vel sine culpa res pereat,
Si quis pecunῖa deposita ludat , & Iucretur iteneturne restituere lucrum doni Ino depositi Resp. Negative, quia Iucrum ex Iudo est fructus mere industrialis ; si autem quis utatur re de potata , puta, vestibus, quae ideo deteri Orentur, tenetur consepensare dominum, quia in deposito non transfertur
6. Contractus societat7s suntne liciti Resp. Affirmative ; sunt enim conventiones Inter duos, vel plures ponentes sortem in negotio aliquo scum obligatione div Idendi fructus , vel damna , si quae sorte acciderrit: sed debet videi I, ut cum proportione dividantur et ita ut sie uti se habet sors ad sortem, se habeant etiam fi uetus , de lucrum , ad fructu ni, &Iucrum. Hinc si sors sociorum sit aequa lis, & aequalia perῖcula , aequaliter debet divIdi I crum I si Inaequalis , Inaequaliter est divideodum adratam inaequalitatIs sortis principalis. ' ἀτ. Estne licitum locare animalia, puta oves , &boves ad ce ita pascua ξEes. AffirmatIver societatis enIm contractus ile tus est, quo quis Iocat sua animal a , dc alter impendit suum laborem de industriam ad lucrum inde hauriendum , quod inter Illum de locantem dividi debet cum proportIone. Ad hoe autem, ut in hoc 'contractu servetur aequalitas pretii , & vera ratio passi & contra passi , delici primo servari consuetudolesiti me introducta cujuscunque restonis, quae in hac re
233쪽
iudex est e nam diversitate pascuornm , di bonotate
animal um, & fructuum Inde capiendorum , res in una, ac in alia regione est toto coelo diversa. H nasi notabiliter excederetur pretium, iste excessus edes restituendus. Primo igitur animalia debent vere existere; si enim daretur pecunia alteri ad emenda animalia cum probabili opinione , quod illa non esset
empturus; committeretur usura pallIata , & recip retur lucrum ex mutuo sub praetextu societatis anἔ-
malium e Secundo , ut animalia stent sub periculo apponentis, qui est illorum dominus . Unde si pereant sine negligentia recipientis , domino utἰque perire debent. Nee potest in pactum deduci , quod
animalia sempcr debeant extare in quocunque eventu etiam sortu to , cui humana prudentia occurrere non notest e nisi sorte eum pacto mel oretur conditio recipientis, recompensando hoc perieulum, quod subli, alῖquo a IIo I uero e ita Grassius iuxta Constitutionem Sixes V. HIne bene attendatur , maxime cum locantur animalia pauperibus , qui necessitate pressi ea accipiunt eo pretio , quo desideratur 1 e ἔamsi sit excedens , & Iniustum ; in quo casu non sufficit ἰllos non deelarare se invitos , sed omnino domini resarcire debent, ne pauper defraudetur justo luero suis Iaboribus debito.
8. Contractus trium contractuum est na IIcitus Reis. Contractus trium contractuum , primo est contractus societatis , puta tritici , & abundanti e Isecundo cum assecuratione capitalis , & eeee se eundus contractus; tertio, cum assecuratione fiuctuum, ct ecce tertius contractus. Plurῖ mi ergo existimant, ontractum hunc esse usuram palliatam sub praetextu
societatIs , ideoque illi et tum , sed revera Bona cina sustinet hune licitum esse, si debito modo fiat, scilicet , si primo quis habeat sinceram Intentionem 4neundi eontractum societatis: secus, si non sit hareἔntantio, quis praesumitur sub huius contractus praetextu sumere lucrum ex mutuo: secundo , si detur pretium proportionatum ad periculum capital Is ,
quod assecuratur: tertio. si in incuratione fructuum
234쪽
aematur al; quId de fructibus ad ratam IaborIs , di expensarum , quae in fructibus colligendis a soc Iosunt impendendae . Desectu primae conditIonis eo uintractus est usurarius , desectu secundae & tertiae est Iniustus . Ex quolibet ergo cesectu quis tenetur ad resarcicnda damna. s. Quid est contractus moliatra Redit. Est contractus venditIonis ad pretium summum , pecunia credita cum pacto retrovenditionis ad pretium infimum pecunia numerata . Hic contractus est illIcitus , & eius malitia consistit In Iucro ex mutuo palliato sub praetextu venditionIs & r tro vendit Ionis. o. Quid est eambium Reis. Est negotiatio in eommutatIone , & transportatione numismatum , & ut plurimum fit per litteras . In hoe cambio debet Mercator habere eorre pondentiam in nundinis , ut litterae re ipsa mittan- tur, & remittantur; secus erIt cambium siccum, de
xx. Potestne qui campiarius non est, reeIpere alia quid pro commutatIone numismatum de una in aliam speciem Reis. Ex Lemo potest ob Iaborem , ct molestIam, quam subit In numeranda, & supputanda pecunia s& ratione monetae pretiosioi Is, ct magis commodae, 'ua se privat , quae omnia pretῖo aestimabilia sunt , aliquid recipere. I a. Quid est census ZR p. Ex GarEla , est contractus 7nnom Inatus edo , ut des , do scilicet tantam pecuniam, ut des mihi tantnm fructuum pecuniae ex tali fundo tibIutili & fructi sero. Ex AIario sie definitur: est eontractus venditionis , qua trad a pecunia emitur ius ad pereipiendum annuum redItum super rem alia quam fructiferam securitati pecunIae subjectam . Ad validitatem censuum , ne in istis committatur injustitia , plures condit;ones apposuerunt MeoIaus V.
Gregorius XIII. & Pius v. Conditiones ex Pio risimi istae, Primo , oportet rem, cui crustis imponi
235쪽
tur , esse ex natura sua fructi seram , Immob Iem, aut pro Immobili habitam , & eertis finibus designatam ἱ secundo , quod totum pretium recipIatur coram Notario, & Testibiis In celebratIone instrumen ei, non autem prius I tertio, non posse augeri aut minui pretium, aut censum augeri, quarto , perire censum pro rata , re pereunte , aut sterili facta; quinto , poste sena per redimi censum eodem pretio' denuntiat;one facta per bimestre , de post denuntia-tIothem poste etiam ab Invito Intra annum repeti psexto, si res censui sui neeta vendenda sit, praeserendus semper sit dominus census , eique explicandae Omnes conditiones , dc per integrum mensem expectandus; septimo , non posse creari novum censum super eadem re, aut super quacunque alia in favorem cuiuscunque personae pro pensionibus non Olutis , aut In futurum non solvendis I octavo , non teneri ad aliquod Interesse aut onera ante solutionem, aut poenam, in casu , in quo alias non tenebatur; nono solutiones anticipatas fieri , In pactum deduci non posse ; decimo , conventiones directe , aut indirecte obligantes ad casus sortu; tos eum, qui
alias ex natura contractus non tenebatur , apponi non posse.
13. Qui ex casu sortuito, puta ex ster; litate communi eo anno, vel bello, ' peste, annuos fructus non percipit ex fundo censui subiecto, teneturne ad solinionem pecuniae deb tae ex ceis su ZReip. Cum Alario, si res non refldatur perpetuo instuctifera , hujusmodi casus fortuiti per unum aut
ulIquot annos continuati non excusant , quia per censum nou. emuntur fructus rei , sed ius ad eos
percipiendos, quod ius perseverat in is pradictis eventibus ; si vero reddatur tantum fructὶ sera pretii cenis sui alligati, tenetur illud reddere ; & sic cum proportione, si minus fructificet , illud saltem minus.1 . in ludo est species contractus incerti lucri . Unde ex violatione iustitue in ludo tenetur quis ad
restitutionem e sic ludens cum maxima peritia conintra eum, qui imperitus est, sciens certo se victurum,
236쪽
tenetur rest Ituere; si autem eum moneat, dc nihiIominus alter kudere velli, ad nihil tenetur ; volenti enim, & consentienti non fit inium . Item si quIs Iudat cum filio familias , veI cum paupere, qui nihil potest perdere, si alteruter vincat, Iucrum reti-n.ri nequIt; non enim sortes sunt aequales; nisi foriste alter sciat socium Impotentem ad solvendum , tune enIm in IIItat supradicta ratior Volenti, &con senilenti non fit iniuria. IS. Estne licitum alium In Iudo decIpere I eis. Sunt aliquae artes licitae, & quibus ord narie utuntur Iusores honorati , & sunt illae , quae si
postea innotescant , non sunt eausae verecundiae audignominiae ; ut si quis v. gr. habens punctum inmnium, fingat se habere optimum; vincens eum hae arte ad nihil tenetur . Sunt aliae Illicitae ut signarealeas: quae si innotescant, sunt causa ignominiae, &verecundiae ἔ. si quis utatur istis artibus , & vincat M tenetur restituere, vel etiam si minus perdat, quam perdidisset, tenetur damnum compensare. 6. Si quis a tergo ludentis indicet qualItatem alearum alterius soci peccatne
Reis. Assirmative; & obligatur in solIdum ad re
r . In ludo etiam qui dIcitur scommessa , sortes
Iudentium debent esse aequales & aequalia perIcula ;Deus si quis rem futuram , vel praete 'tim 'certo sciat, non potest super illius veritatem aerume a &KvIncat, tenetur restItuere: nisi forte moreat toeium ,
qui ex obstinatione adhuc ludere velit . . Si duo Iu-dunt tantum dandum ei, qui hoc prius faciat, . v. g. currendo attIngat talem terminum e si post factam, ut dicitur, D scommesa, alter poeniteat , & currere nolit, adhuc tenetur solvere; ille enim e , qui deficit circa Id, circa quod alius suum ius acquisivIt. 1 8. Quid est monopolium Rup. Est conventio; seu pactum mercatorum, ut
nemo illorum talem rem vendat Infra tale pretium. Iiam etiam speciem monopolii solent mercatores prae
cipue in nundinis committere, di est cum unus, vet
237쪽
plures eonveniunt ad emendum merces omnea anem ius speciei, puta lanae, ut earum pretium augeatur; vel etiam omnes pecunias cambiis expositas accipiunt, ut aeeedentes alii non Inveniant , & hae fraude vais ror pecuniae In eorum utilitatem augeatur . Lato modo sumptum monopolium ess etlam eonventio du rum vel plurium emptorum , ne talem rem emans
supra tale pretium ἰ hoc tamen non subiacet poenis monopolii venditorum , neque est culpabiIe , nisi eonventio sit infra pretium instinum. I9. Esne peccatum mortale monopolium Reis. Assirmative , & quidem contra iustitiam , propter notabἰle populorum damnum , etiamsi eo ventio sit . ut nullus vendat nisi pretio iusto sum nor re non solum obligat mercatores ad damnorum compensatῖonem; verum etIam punitur aliis poenIs a Iegibus civilibus, scilicet poena exilii, & privationis
iamnium bonorum. Per Navarrum etiam, qui imp trat a Principe , ne talis res ab alio , quam a se vendatur eum notab Ili damno Proximi, peccat mo taliter, & compensare tenetur. ΣΟ. Cum pretium rerum crescIt ex monopolis
plurimum, ilIe, qui non est monopola , pote stne
vendere iuxta incrementum crescens ultra valorem maturalem
Res . NegatIve, eum Diana & Rebello, quia ne quit idem pretium esse simul Iniustum pro mon poliis, Iristum pro non monopoliis . Reginaldus tamen amrmat , quia qui non fuit auctor monopo Iiἔ, vehdit pretis eo tunc c)mmuni , quod proinde iustum est , quamvIs ereverit fraude monopolarum. Adde, quod secus crescente segetum pretio quis iam
per venderet cum maximo scrupulo, potens dubit Te , num creverit ex aliquo monopolio oceu Itos
hine sententia Reginaldi mihi non videtur improba bilis aar. Quid est usu eaplo, seu praescriptio Re,p. Est aequisitio dom Inil alleuius rei per con-tInuationem possessionis toto tempore a lege praefinito. Iste modus introductus est a lege civisi, ne do-
238쪽
humum aliquarum rerum semper ita Ineertum sit ἐυt Interm Inabilibus litibus subiaceret, re ut in rebus suIs eurandis homines sint diligentiores . Ηἰne se tΤunt Diana, & AlarIus contra Rugerium , rem ali nam bona fide praescriptam, etiam si post tempus a Iege determinatum adveniat ma Ia sides , & seientia , quod sit aliena, polle retinerI, quia translatum est eius dom Inlum in praescribentem & usucapientem a legum conditore habente auctorItatem hoe fac endi In bonum publicum. Hinc cum remedἰum usucapio nis praecipue inventum sit in bonum publicum, non vero In poenam negligentiae veri domini , Iicet hie non fuerit notabiliter neglIgens, proinde nulla poena dignus; adhue si servatae sint omnes eonditiones, vi get contra ipsum usucapio , & praescriptio . Sume hic haec duo tamquam synonima cum Diana , licet
rigoro se usucapio dieatur de mobilibus , ct praeseri. ptio de Immobilibus. aa. Qualenam est tempus a Iege praefinitum pro usucapione Rehp. Contra supremos PrIneIpes , RespublIcassde Summum Pontificem sola centenarIa admittitur tamquam sumeIens ad praescribendum. Contra hon aliarum Ecclesiarum quadraginta anni . Contra Laiae s la rebus eorporaIIbux immobilibus cum titula decem anni Inter praesentes , viginti inter absentes; sine titulo eum bona fide trIginta anni: In incorporalibus, ut sunt iura & servitutes, requiruntur via ginti anni Inter absentes, decem inter praesentes. N
mine prasentium veniunt illi , qui habent domicilium in loco , MI Provincia, In qua sit praescriptio 3 nomine assentium , qui domicilium non habenis λcuti nomine Ecclesiae veniunt loca pia omnia, etiam hospitalia, & virginum seu sceminarum Conservato ria e non autem bona PatrimonIalia Cler eorum, con
tra quae praestribitur eodem modo, quo de Laicis alta Alarius verbo Praescriptio n. 7423. Quot conditiones requiruntur ad Ieg trmam praescriptionem λRtis. Quatuor et Prima est possessio continuata i
239쪽
nullo modo Interrupta , per totum tempus a Ierepraesinitum. Hinc qui possidere nequeunt , nec possunt praescribere: sic servus legalis , Monachus , α qui nequeunt habere verum domἰnium , neque possunt legit me praescribere I furiosus , qui ante fur rem coepit possidere, potest continuare , & praesert-bere In furore i non enim per surorem amittit domin uni, quod antea habebat saecularis, cum nequeat bona Ecclesiasti ea possidere , nec potest contra ea praescribere. Advertit tamen Alarius num. 3. & a T. Lalcum posse praescribere contra quotam solus di de-elmas de hoc, vel alio praedio, dummodo Eeelesiae Ministris supersint ex aliIs bonis congrua alImenta sin quo casu sustinet Moneta praescribi posse totam decimam; requῖritur tamen possessio eontinuata per annos quadragInta . Item si Ecclesia laceedat La eo, contra ipsum currit dicta praescriptio , sicuti contra privatum, sed alio modo; pro tempore enim.praeterito utItur Ecelesia iure Iaici , pro suturo utitur privilegio, & iure suo: sic quando contra Lalcum privatum prie scribitur spatio vIginti annorum, si eo vlvente elapsi sunt decem anni , & proinde medietas temporis requisiti ad praescribendum , sitIs est contra Ecclesiam succedentem loco Laici complere aliam medietatem iuxta pesvi IegIum Ecclesiae. 24. Secunda conditIo est bona fides , qua quIs
possidet rem tanquam suam , & haec trahit secum etiam conditionem, quae est bonus titulus, cui necessaria est iusta actio transferens dominium In perpetuum . Haec usurarii & fures nequeunt praescribere, quia ex ἔniusta acceptione possident. EtIam mutuata , locata , pignorata , deposita praescribi nequeunt, quia istis vel non transfertur dominium ,
vel non transfertur in perpetuum, neque res empta
non soluto pretio, bene tamen in pei secta emptione soluto pretio, donatione, haered Itate, quia istae auitones de se transferunt perpetuum dominium. as. Quarta condico se tenet ex parte rei prae seribendae, quae debet esse talis, ut non prohibeatura Iegibus praescribi. Hiae res furto ablatae violentet
240쪽
mo i Iber praescribi nequeunt. Adde cum Alario , b na pupIllorum & minorum praescribi non posse , nam durante pupillari, ct m Inori atate d*c tur dormire praescriptio, quae postea experg se tur illis completis . Hinc si contra patrem incoepta sit praescriptio, usque dum cius filius est In pupyllari θ m nori aetate , non computatur tempus requisitum ad praescribendum : elapsa autem pupi IIarἰ & minori aetate coniungἰtur tempus praeteritum In viza Patris cum futuro in vita sit; egr)ssi a pupillari, dc minoat aetate; & si non reclamet, cointegratur possessio rer' quisita ad praescriptionem. Propostlanea damnatae , ad bane Sectἰοnem
Ab INNOCENTIO XL 4o. Contra his molia tral citus est etiam respectu eiusdem personae , & cuin iatractu retrovenditionis , praevie inito eum Intensisne Iucri.
Reis. Emptio est contractus , quo emens solvit pretium pro merce Uenditio est contramis, quo merces pro pret Io a Venditore tradItur empto-TI . Hinc est mutua translatio dominii , nempe venditor transfert domIn Ium rei in emptorem, & emptor transfert domin um pretii in vendItorem . Ut ergo isti contractus iusti sint, debent esse aequales ratione passi , &contrapassi, seIlIceo, quod tantum utἔle ex pretio transferatur in venditorem, quantum damnum patἰtur in translatione mercIs. Proinde omnIs fraus
abesse debet, ut contraetius iste iustus sit. Fraus autem ex duplici capite provenire potest. Primo in ali