장음표시 사용
261쪽
q. SI testis ex in advertentia dicat falsum test Ima-hium , peccatne Z. , Reis. Si adhibuit dIligentiam moralem, accurate scilicet respondendo Iudici, & considerata re, supra quam Interrogabatur, & nihilom Inus ignoranter dixerit fallani pro vero , non peccavit , & ad nihil tenetur I precatum enim no a est, n li sit voluntarium t si inadvertenter, & incaute respondit, peccaruit , & ex iniusta actione tenetur damnum compen
. s. qi quIs DI at aliquem cudere moneta in falsam, vel aliud g, ave malum moliri contra Rempublicam, teneturne et am non citatus exponere se ad examen, licet prae vuleat grave malum sibi ex examine proinventurum .
Resp. si potest probare, id quod deponit, tenetur sub te .hali etiam cum gravi incommodo . illud denuntiare ex regula charitatis, quae vult publicum bonum praeserri privato. s. Potestne testis se occultare, vel ponere in Iolo sacro, ne testimonium dicere cogatur Rup. Si grave malum Illi immineat ex testimoniola causa , quae non pertinet ad publicam utilitatem, non peccat, & si inde oriantur damna in proximo, non tenetur ad restitutionem , quia casu quod pe cet , erit tantum peccatum contra charitatem, & obedientJam Magistratui debitam, non contra iustitiam. . Si testis sumat pecuniam , ut examinetur, &deponat testimonium verum, peccatne, & tenet ullad restitutionem pecuniae
Reis. Testis, qui pro testimonio serendo patitur damnum , puta , vel iter longum arripiendo, ve Idesistendo a labore quotidiano sibi Iucroso , & ut ii , potest legitime pro hoc damno pecuniam secundum ratam damni sumere; extra hunc casum, peccat, quia cum teneatur Veritatem dicere, nequit euhoe aliquid Iuerari a non tenetur tamen ad rest tutionem pecuniae, nisi post sententiam Judicis, quia haec restitutio est poenaIIs: Ita Clavis regia.
8. Testis inscius de aliquo ficto vero , putas uod
262쪽
quod Petrus mutuo dederit Paulo mille, testatur se fuisse prasentem largitioni pecuniae, peceatne Reis. Assirmative, & est sacrilegus; mentitur eis nim , & deponit Id , quod nescit ἱ non tenetur tamen ad restitutIonem damni, quia revera factum est verum , & iustum .
r. ret Enetur quIs secretum servare iure naturali, L ex cuius Iesione perturbatur civi Ie hominum commercium, tollitur amicis, & am istis commoditas petendi consilium; hinc si revelatio steret I sit iumateria gravi, erit Iethale peceatum, si levIs, ve nia Ier & licet nullum sequatur damnum, sed solum gravis tristitia ex divulgatione secreti , adlHic erit peccatum lethale: injuste eoim notabiliter asti igitus proximus. Si autem quis non adeo indigne, & aegre ferret revelationem secreti gravis, nullum est peccatum; volenti enim, & consentienti nulla fit iniuria.'Si quis ex Incuria revelaret secretum , pro modo adi mensura neglIgentiae , & Inconsiderationis, eria peccatum e si negligentia sit gravis , peccatum erit lethaler si levis, veniale. a. SI quis revelaret secretum unI, veI alteri .am Neo prudenti , ct fideli , committeretne peccatum mortale Resp. Negative, nisi sorte anileus esset unus ex Illis, cui quis nullo modo vellet revelari secretum,& si seires revelationem illi factain , notabiliter tri
3.' Estne alἴquando IIcItum revelare secretum Reis. Ad vitandum damnum publieum, est IIcl- tum , ad evivandum damnum particulare leve , nunquam est permissum : conservat7o enim secreti est maioris momenti , quam damnum leve particulare. Si damnum privatum sit grave, & nullo modo Impediri possit, nisi per revelati0nem secreti, tunc potest
263쪽
test ineretum revelari: Iex enim seereti non est eharitatis destructiva. Si autem commode fieri potest , prius monendus est, qui secretum commisit, ut tale damnum Impediat: quod si facere nolit , non pote xit iuste dolere de revelatione secreti. Post damnum illatum non est licitum secretum violare, haec enimvlolatio secreti ad nihil Inseruit , cum nequeat esse impeditiva damni, quod iam supponitur. 4. Estne licitum aperire litteras a Iterius Reis. Prineipes possunt aperire Iitteras non tam tum hostium, sed etiam aliorum, quae tempore beIII aliquid grave, & notabile continere iudicantur . Hoe etiam praestare possunt monistri publiel , quoties bono publico iudicant neeessarium' videre alia qua , quae in epistolis continentur . Paterfamilias , tutor, curator, & quicunque alterius ebram gerit, potest litteras subditorum aperire , eum hoc iudieat expedire pro bono regimine , ad impedIendum aliquod mainm I Inens. Extra has personas , communiter non peccatur , si sit consensus expressus ,
ut Iegantur epistolae, vel ab eo qui mittit , vel ab eo ad quem mittitur epistola . Neque est peccatum, si sit necesse ad divertendum grave damnum sibi, vel alteri imminens ; ait tamen Cardinal Is de Lugo, tunc non deberi plus legi de epistoIa, quam
necesse sit ad talem finem obtinendum . Hinc qu ex curiositate , vel alio animo legit epIstolas alterius , eo probabiliter invito , & renuente , peccat mortalIter contra publicum ius , quod habet unusquisque, ut eorum secreta IItteris commissa non videantur, insuper si ex litterarum aperitione sequatur alteri damnum, tenetur ad restitutionem ex injusta
3. Estne peccatum Iliteras ab alto dilaeeratas, &in publicum proieetis, iunctis partibus, legere Reis. Si sat ex sola curiositate , est peccatum veniale. Immo volunt nonnuli per se nullum esse peccatum , quia quod pro derelicto habetur, In usumtonvertere licet. Notat tamen Layman , talem exeliaritate saltem, teneri non manifestare secretum in
264쪽
ils eontenthm , maxime si inde praevideat oriturum damnum proximi, vel tristitiam .
sentis, apponendo et crImen salsum, Vel occultum. Dico, absentis; si enim esset praesens, iam non esset detractIo, sed contumel Ia . Ex genere suo est pe catum mortalo contra institiam, & charitatem , obligans ad damnorum compensationem . Hinc si quis dicat gravIa erim7na alterius , qui de iis glorIatur , puta, quod sit fornicarius, vel percussor, & vindex suarum offensarum; non tenetur ad restitutionem famae, quia cum ille hanc famam non reputet , ne que est Invitus de eius oblatione I detractor ergo In tali casu non peccat graviter, nifi haec dicat animo nocendi. a. Quot sunt modi detrahendi Reis. Octo: quatuor versantes c rea bonum proinaimi nomen , quod denigratur; st quatuor circa malum, quod imponitur, vel augetur z & eontinentur in duobus carmInibus. Primum circa malum est.
Imponens , an ens, manifestans, in mala vertens.
IJ Imponens, significat detractorem apponentem Innocentἱ crImen falsum. Ly augens significat eum, qui narrando crImen verum addit circumstantiam falsam , veI cum modo energico illud ita descrIbit, ut maius appareat. Ly man:rsans significat eum, qui occultum crimen alicuius sine necessitate propalat. Ly iurnala vertens signis eat eum , qui bona opera unius coram allis Interpretatur in malam partem, 34 Carmen complectens modum detrahendI circa honum nomen alicuius est. Qui negat ,.aut micuit, tacuit, laudatque remissi. Ille dicitur negans , qui coram aliis negat VerItatem operis boni sui proximi, ne acquirat famam, di Iam
265쪽
magna Iaude dIgnum Ita describit dim Inute , ut parvam tantum laudabilitatem acquirat: Iy taeuIt signI-ficat eum , qui allis laudantibus proximum laude dignum ipse tacet , quasi quod silentio suo demo stret se nolle alterius iustae laud I subscriberer ly r misse laudat, coincidit cum I y minuit , scilicet, qui vecto, vel gestu, vel signo maxime Iaudabilem vI-rnm, vix vel parum commendat. Iuxta qualitatem damni honoris, vel famae, quod aliquo ex istis m dis proxImo infertur, in ensuranda est quantitas peccat . . Potestne detractio fierI al quando venIalis Res . In duobus ciabus I primo, cum Toleto sex indeliberatione, cum quis subitanee , vel ex Ie-vitate recenset crImen Occultum alterius, absque eo squod reflectat talem revelationem futuram esse per niciosam Illius famae: tenetur nihilominus famam Integrarere Secundo , cum revelatur crimen venia Ie svel villa naturalIa , quae ordinarIe non multum laedunt proximum sicque ratione parvitatIs materlae crimen erIt veniale.
Differuntne speele detrahere per appositIonem salsi eriminis, & per appositionem verI, sed occulti Reis. Licet Molina censeat specIe non dἰfferre , eo quia malitia detractionIs suinitur a laesione famae, quae eadem est , sive erimen verum sit, sed occulintum , sive falsum δε NihIlom Inus puto , quod disserant : qu a In crimIne falso ponitur malitIa mendacii , qua non est in revelatione veri . Unde detractor per appositionem falsi erim InIs tenetur etIam
iurare se falsum dixisse , si hoc necessarIum sit adfam. e restaurat onem ; tenetur etiam pro integritate confessionis explicare circumstantiam immutantem ,
scilicet falsitatem criminis appositi. 6. Disseruntne specie detractiones circa materiam specie diversam, puta, detrahere dicendo aliquem esse furem, vel esse homicidam Reo. Negati ver unde qui in materIa gravI detradit i satisfacit integritati consessionis eleendo, laesi in
266쪽
mater a gravi famam proximi , absque eo, quod addat, apposui ei erimen furti, vel homic dii. . Si quis eo dcm contextu serinonis plura gravia crimina apponat unἱ personae, com nulline multῖ ex, an unum peceatum detractionis Reis. Unicum, quIa unicus est actus ablativus famae: Si vero quis eodem sermone detrahat. multis, tot sunt peceata, quot personae, quibus detrahit: si
tamen illae personae non constItuant unum totum morale, puta unam familiam, unam Religionem; tune enim sussicit In confessione dicere , murmuravi de una familia , absque eo , quod explicet numerum personarum, quae In eadem sunt. Detrahere cbrant pluribus, vel paucioribus, licet aggravet detractῖonem , quae longe magis damnificat famam , si sit coram
multis ; nihilominus eum non transferat ad aliam speciem, non est necessolo exprimendum. 8. Estne peccatum mortale revelare un , vel alis teri amico prudenti crimen occultum notabile pro
Reis. PrImo, si hoc fiat ob finem bonum, puta in caveat se ab IIIIus amicitia, quae nociva est, velut eum non recipiat In famulum, qui fur est, tunc nullum est peccatum , cum finis sit consulere bono amici, ad quod quis tenetur; alius ergo propriae malitiae Imputet, si revelatio cedIt illi in damnum ;Secundo, si hoc fiat animi, confabulandi, probabiliator non est, nisi veniale, cum en Im fama sit quaedam opinio bona generalis in mente plurium personarum , leve detrimentum est, eam diffuscare in mente unIus ainlcr prudentis, quem novImus taciturum.
Item peccatum detractionis 'non est , si quis reccnseat iniuriam gravem iniuste ab alio receptam adpetendum consilium ς vel sublevandam trist Illam Tnon autem si hoe faciat an Imo vindictae, ut se com penset de Iniuria, den grando famam offensoris. 9. Estne detractio , crimen infame, & publicum In uno loco, 'revelare th allo, rubi quis bonam fa
Rs. Aliqui volunt esse peccatum mortale eontra
267쪽
eliaritatem , non eontra iustitiam , quia per suum publicum crimen a sit ius bonae famae . Toletus vuIt este peccatum contra iustitiam , quia ille dependenter a suis baista moribus famam sibi denuo aequisivit, quam alius proinde injuste aufert: & hin; videtur probabilius. Io. Estne detractio, cum quis In una tam IIIa crimen aliquod patravit, propter quod ex IudIeIs sententia suspenditur , rememorare eius avum etiam
Propter simiIe erimen suspensum fuisse Resp. NegatIve , factum enim publicum est , &nulli hollitur famae est tamen contra charitatem. Si autem e contra vir hon abilis bene vivat , cuius pater fuit suspensus , rememoram quod beneficio temporis transierat In oblivIonem, est peccatum mortale contra iustitiam ἱ aufertur enim fama, ad quam
II. Interrogatus senex de moribus alicuius famIIIae, cum qua quis matrimonium inire vult, potestne in hoc casu infamiam illius oblivioni jam traditam , revelare Resp. AssirmatIve, cum hoe sit ad bonum finem; Deus tolleretur de medio utilitas publica consulendi senes: quod foret maius Reipublicae detrImentum. a. Interrogatus de virtutibus alicuius puellae ab eo, qui eam ducere vult , malitiose eas tacet , &nihἔl bonI, veI mali dicit, peeeatne contra iustitiam Reis. Si interrogatus sit Supertar, puta Parochus, ad quem spectat notitiam dare de vita , dc moribus Puellae, peccat contra iustitiam, & tenetur resarcire damuae si autem sit alius, ad quem hoc ex iustitia non spectati peccat contra charitatem , di ad nihiI
I3. AlIquis laudat eum excessu al Ium ad praesen-tIam suorum Inimicorum, ut inde illi sumant oecasionem aperiendi eius crimina occulta : & de sectores Ita succedit; peccatne contra iustIllam Reis. . Assirmative , quia studiose occasionem de-dit infamationi: unde tenetur insolidum isaram re- .sucire a
268쪽
r . Estne peccatum audire aliquem detrahentem Reso. Si audiens det ansam & occasionem detrahendi , aut de detractione sui proximi se complaceat , peccat iuxta qualitatem detractionis , quam audit ; si autem audiat sol uni curiositatis , vel levi tatis gratia , si Superior non est , ad quem spectat corrigere proximum male operantem , solum peccat venialiter . micunque ergo ille sit , ne videatur detractioni consentire , debet ita se gerere , vel recedendo , si commode potest , vel I termiscendo alium sermonem , vel rogando detrahentem , ut desistat , vel tacendo cum debita modestia , idest nullum signum dando , quo detrahens coniecturare possit illi placere suam detractionem . SI autem Superior sit , & prudenter non timeat pejus malum ex correctione, omnino corrige
x s. Quid est . murmuratio ut a detractione di-
Resp. Est confabulatio de factis publicis , quae possent in bonam partem sumite vertendo ea in ma Iam partem , exaggerando rem ultra meritum cauta ,
ponderando subtiliter circumstantias ex quibus omni bus persona aliqua denigratur in suo honore . Est peccatum Ietha Ie , vel veniale , prout ex hac gravis, vel minus gravIs iniuria proximo fit. L s. Quomodo detractor , vel murmurator se gerere debet in restitutione famae . Reis. Si alterius famam laesit , apponendo vitium verum , sed occultum, non tenetur , nee debet 'd
-cere se mentitum e sie ; hoc enim est mentiri a sed debet eum laudare in eodem genere , in quo illum. diffamavit, & procurare, quantum In se est , ut hoc reddatur eredibile, & fama restauretur. Dixi, In eodem genere ; si enim quis dixit aliquam foeminam esse inhonestam , non satIx compensaret infamiam dieendo esse eleemosynariam , di piam . sed debet dIcere compertum illi eme, quod sit proba , & m de star Intelligendo, ad fugIendum mendacIum , itR compertum illi eue, quantum attinet ad communem.
269쪽
homInum existῖmationem. SI autem appo It crimen falsum, tenetur se retractare , dicendo se mentItum esse , & eonfirmando id iuramento , si necessariumst ad amae restaurationem. 1 . Si quis detraxit desuneis , teneturne eodem modo restItuere
Resp. Aliqui volunt debere compensari famam per suffragia, aliaque opera Ha dIrecta ad utilitatem defuncti r sed haec sententia videtur salsa , quia resti-tinio facienda est In bonis eiusdem, non diversi generis ab eo, in quo facta est Iarsio; sie ergo, si detractio defuncti redundet ἱn infamiam familiae , &haeredum vIventium, isti compensandi sunt In hono re Iaeso ; si vero sol vin dehonora us sit defunctus , - h e compensandus est eodem modo, ae si fuIsset vi
I 8. Teneturne quis ad restitutῖonem famae per hoc quod narret crimina audita sine ulla exaggera sione , aut asseveratione, quod vera sint Resp. sl non narret erimina gravissima , ut sitne sortileg a, bestialitas, & similIA ; quorum mera suis spicio valde den7grat, vel persona , de quo narra tur crimina audita , gravia quidem , sed non eno m Ia, non sit adeo venerabilis, ut sola suspicio gra-vIs eriminis eam' valde diffam et , non peccatur contra iussit am, sed solum contra charitatem; adeoque
narrator non tenetur famam compensare . Caveant Iutem reserentes audita , ne testentur se audivIsse a
teste Iri eprehensibili , & omni fide digno e sie enἔmdlisamarent proximum e Inducunt enim audientes , non Ium ad suspΤeandum, sed etiam ad credendum vera esse erImIna quae reseruntur : hinc tenentur ad restitutionem famae a
Resp. Sunt plures; primo, compensatio e quando alIqui se ad Inviceni diffamarunt , si apposita crimina sint aequalia, neuter tenetur eompensare e si auten. in aliquo sit excessus , tenetur compensare s eundum illum exeessum . Seeundo , eum detractio fuit Iaessitax δου nullam fidem iuvenit apud audientes ἐ
270쪽
tes; proinde eum nullum secutum siη damnum , ne que tenetur Illud vompensare . Tertio per condona tIonem, si diffamatus cedat iuri suo . Quarto , petobIIvIonem , quando infamia transit in oblivionem , unde per restitutionem potius renovaretur suspἰeloeHm7Hs, quam repararetur insemla praeterita. I eo , cum fama dirimatἔ reeuperata est testimonio . hominum prudentum, dc proborum , apud quos pro eo tunc quis est in magna existimatIone . Sexto, si quis non revelavIt nisi erim na necessarIa ad amenis dum al7quod malum. Septimo 3 eum rest7tuito alienae samae obtineri ne est , nIsi eum maiori detrImen to famae proprIaer dico tum maiori , nam eum aequa. Ii innoeens est semper praeferendus, Propositἰοnes damnatae , ad hane Iectlanem
Ab INNOCENTIO XI. 43. Quid si nonnisi ve
nJale sit detrahentis auctoritatem magnam sibi noxiam falso erimine elidere 4 . Probabile est non peceare mortaliter, qui Imae
ponIa salsum eclmen alicui , ut suam iustitiam , de honorem defendat, de si hoe non sit probabile, vix ulla est opinio probabilis in tota Theologia.
De iudicio temerario , ω δεθkἰοne. i. UId est iudicium temerarIum Resp. Est assensus firmus de Infamia proaximi fundatus In coniecturis levἰbus ae frivolis, sine ulla haesitatione. Hinc ad dIgnoscendum i utrum quis iudieaverit temerarie, an solum dubitaverit, de suspicatus sit ἱ solent directores eonscientiae serupulosae petere a poenitente, num cum iudἔcavἱt, paratus fuisset iurare , quod res Ita se habuit : si hune animum non haberet , signum est suspicionis ι noctiudieis . Malitia iudieii temeraris eonsistit in hoe ,