장음표시 사용
271쪽
quod cum unusquisque habeat ius bonae famae apud alios , usque dum hoc non amittit per publicum delictum, vel per graves & rationabἰles coniecturas delicti , temerarie iudicans ex iundamento silvolo, illum iniuste privat hoc jure respectu sui. , a. Estne iudicium temerarium iudicare ex eonis cturis probabilibus , ct rationabilibus de delicto ,
Resp. Si quis non excedat In iudieando id, quod
laserunt coniecturae, nullum est peccatum e prude ter enim, & non temere se gessit: regula enim iudieii interni est apparentia rerum , non earum eri sentia
3. Quale peccatum est iudicIum temerarium Reis. Est grave, vel leve, secundum qnalitatem materiae, de quis iudicat. Hinc si materia gravis sit, peccatum est lethaIe e gravem enim iniuriam facIt proximo, male iudicando de ipso fine sumeIentl fundamento . Unde quis tenetur proximum compensares rectractando iudicium , & bonam Illius famam deis Buo concipIendo. . Quid est suspicio . Reis. Est opinio malἱ orta ex Ievibus IndieIIs, Reum formidἱne oppositi. Regulariter non est nIss crimen veniale defectu indeliberationis voluntatis , &iniuriae tantum levis , quae fit proxImo e suspicando cum dubio aliquod erimen de ipso. DIco reguIari ter ; nam si persona, de qua quis suspicatur crimen aliquod nefandum ex debili coniectura , cffet valde
decora, & venerabilis ; tunc quis committeret pecc tum lethale et gravis enim iniuria est tantum nefas suspicari de viro , in publica climatione irreprehensibili. SECTIO U. De dersione, cavillationibus, is jactationibus.
Risp. Est actus dehonoratἰvus proximi per verba, vel gestus, eum intentione illum confunden dis
272쪽
al, δe pudore assicIendi. Differt a contam elia, quia irrisio fit ex ioeo, contumelia fit serio, & prose
tur ex Ira, & Indignat osse . Cavillatio est frequentia parvularum litium ex frivolo dc aequῖvoco fundamento, super qualibet re, quae audiatur: unde cavillosus desumit argumentum contradicendi. Decl-sio, contumella, dc cavIlIallo sunt peccatum Iethaiare, quando quis praevidet ex his proximum graviter tristari, & multo magis quando per derisum obile tur grave crimen, si praetextu locandi habeatur In
tentio graviter proximum confundendi. Parvae deriasiones in materia levi , & ordinarIa , excusare nequeunt a veniali e non enim sunt reducibiles ad vi tutem eutrapeliae modetatricis Iudi, R iocorum ;cum vIrtus nullius sit offensiva. a. Deridere ex ioeo res sacras , puta cerem
nias Eceresiae, facta veI dicta Samstorum ; scurri II ter adducere Sacram Scripturam 2 suntne peccatum Iethate 3. Resp. sunt sacriIegium profanativum rei venerabilIs. '3. Deridere ex ioco , de reereationis gratia alia quem, quod collum contorqueat, vel similem levem defectum naturalem habeat, estne peccatum
Reis. Ex Fi Illucri, si derisio haec sit sine verbis
pungentibus, & ex his proximum non praevideatur
offendendus, nulIum peccatum est.
. Derisioni opponitur vanagloriatio, quae si fio de opere bono , est peccatum veniale vanitatis, si sit de opere malo , est peceatum eiusdem species cum opere , de quo quis gloriatur a unde si quis glorietur de puella seducta, vel de laeto Inebriato, committIt peceatum lethale , nisi forte glorietur tantum de circumstantia Ingeniosa, seu de industria adhibita in istis actibus; tune enim affectus non est circa peccatum, sed cΤrca abusum Ingenii, qui regulariter est veniat Is . In artibus tamen meehanIcἰs gloriari de Ingenio, quo quis proximum decepit,
dc damnificavἰt , Iethale , quIa huiusmodi Ingenii abusus lethalis est.
273쪽
s. Estne peccatum Iethale recensere cum deIectatione peccatum vitae praeterltae Reis. Ex Sanehez. , si hoc fiat ex motivo ievItatis, S solum animo confabulandi, sine vi Ia approbatione, aut complacensa de delicto, sed solum delectando se de confabulatione , non est nisi venIale , quia motἔvum delectationis veniale est. Advertit tamen Beriau Istos narratores non debere loqui de praeteritIs deliciis , nisi cum animi compunctione, α eum vobῖς exprimentibus culpae detestationeni , n sint proxImo occasic ex scandali, aut ne exciten torum approbationem ἀ
De susurratIOnec . Ull est SusurratIO FReis. Est peccatum IInguae reeensentis de- fictus proximi ad excitandas rIxas , & quereIas inter amicos . Hinc ratIone finis differt a contumelia , quae habet pro fine confusionem proxImi , & a de tractione quae habet pro fine denigrationem honoris, ubI susurratio habet pro sine disseminare disco dias , unde si finIs sit discordiae gravis , erIt peccatum Iethale , si diseωdIae levIs , & levium querelarum Inter amicos, est peccatum veniale ἀa. Levis susurratio , seu dilatio alicuius desectus lauti alterIus ad aIterum, ex qua sequitur gravis divisio animorum inter amicos, est peccatum lethale Reis. Si graula dῖvisio praevisa fuit, est peccatum molia Ie; si non fuit praevisa, veniale: quῖa maxima IIIa tristitia, & amicorum divisio imputanda est malitiae audientῖum , non vero eiscaciae susurrationis , quae ad tantum non valebat.
3. Potestne alῖquis curare , ut dirimat duorum amῖAtiam, cum sine sibi concillandi alterutrius ben volentiam, & eum sibὲ reddendi amicum Reis. Si hoe fiat modis illicitis , male loquendo de uno, revelando eius vitia & desectus ut separet
274쪽
ad InvIeem amieos , & hine aliuni sibῖ reddat bene volum, est peccatum lethaIe contra charit tem . SI fiat mediis lieἱtis , scilicet precibus , gratificationibus , obsequiis , quibus quis studeat aucupari a terius gratiam , nullum est peceatum; sic enim quis habet pro fine amieitiam de benevolentiam unIus , ex qua solum per aecidens , ct directe sequitur eae' elusio tertii.
r. Ud est peeeatum capitaIe . Resp. Peccatum capitaIe sumIe denomina-tIonem a capite, quod In animalibus dἱrectivum est tollus eorporis . HIne per metaphoram omne pri eipium directivum plurium dieitur caput . In male tia ergo vitiorum, ilIud seeundum Divum Thomam capitale est, ex euius fine intrinseco oriuntur plura vitiar unde sie definiri potest: Est habἰtus malus Iaanima positus , ex quo tanquam a fine intrinseco plura vitia frequenter oriuntur . Hate septem sunt , nImirum Superbia, Avaritia, Luxuria , Ira , Gula , Invidia; & Reedia . Ne repetam , quae spatam diri In toto opere , solum hic asseram definitiones vitI tum capitalium In particulari , & alia vitia , qua ex IlIIs originantur , & dicuntur a Si mistis vitii
capitalIs filiae . a. Q i Id est SuperbIa Reis. Superbia dieitur a super , ct volo , & superbire est velle super alios ire. Definitur sie r A
petitus inordinatus propriae excellentiae , ratIone e ius quis vult super aIIos Ire, & extolli. Est peccavium mortaIe ex genere suo, si sit determInata , dc perfecta cum contemptu proximi, & aequalium, supra quos velit extolli, veI cum contemptu Superiorum , & Dei, quibus nolit subeger si sit autem im-Iπtecta , qua tantum quis plus iusso se magnificat
275쪽
sine allorum spretu, est venialis ex Caietanor Item mortalis est, ii quis determinate appetat , & qu αrat dignἱtates , & officia, quae propter sitam imp ritiam exercere non valet sine aliorum natabili d
3. mot sunt filiae superbiae ER-Tres, Vana gloria, prasum pilo, & ambitIo. Vana glorIa eR inanis cupiditas aestimationis ex manifestatione propriae excellentiae, sive verae, sive li- . Praesumptio est cupiditas aggredIendi aliquod magnum , & arduum supra proprias vires . Ambitio est inordinata cupiditas dignitatis , & honorIs non debiti, vel debito maioris. Hinc ambitiosi, qui ex inordinato appetitu parati sunt per fas, & nefas , dignitates aequirere , sunt in pessimo statu L Iutis. Die de filiis, quod dixi de matre ; scilicet, Cum spretu, contemptu, veI damno proxiini, suns materia peccati mortalIs. - 4. Quid est Avaritia Reis. Est appetitus inordinatus d vitiarum . Haec Inordinatio appetitus potest esse , vel contra iustitiam, quo quis per fas, vel nefas, determ nate ve- Iit bon temporalia eongregatas vel contra charitatem, quo quis non satisfaciat proximo extreme in digenti et & etiam hoc modo ex genere suo letha- Iis est 3 tertio , contra liberalitateni , & ex geneve suo est tantum venialis, nea transit in morta- Iem , nisi opponatur iustitiae , vel charitati in re
- . Quot sunt fiIIae avarIlIae ZReis. Septem; obduratio cordIs, qua quis claudit pietatis viscera in egentes; inquietudo cordis, qua quis inordinate applicatur In comparandIs, vel conservandis diviti Is, cum vano timore non aequIrendi, aut dimittendi: violentia, qua quis rapit, veI retian et aIIena, Invito domino: fallacia, sive doIus In verbis; fraus, sive dolus in facto, quiuus quis cum detrimento aliorum congregat , proditῖo, quae est deceptio contra fidem datam , vel debitam proxi-- mo, cum detrimento facultatum illius. Haec omnia is iura
276쪽
T A R s Ix- . iuxta mensuram mali , quod intendunt proximo Ia ferre, Iethalia, vel venialia sunt. s. QuId est Iuxuria, & quot eius filiae Resp. Est appetitus inordinatus venereorum. Eius filiae pIurimae sunt I prima , caecItas mentis, quia
venereis servIens non cogitat quae Dei sunt e secuta da , praecipitatῖo, qua quis a venereis dementatus sine consilio operatur; tertia, In considerat;o, ratione cuius, statui indecentIa sine rubore suspIc t exequen-
da: quarta, inconstantia, qua quis statim deficit In bonis propositis, si quae Illuminatus a Deo quando que stabilivIt: quinta, amor suῖ, ratione cuius Ggens In se Ipso ullisum finem, sibi In omnibus placere studete sexta, odium Dei, quo abhorret a di vinis , Iino Deo tamquam concupiscentiae IIII citae la-hIb7tore, & vindice; septima, assestus praesent7s smculi, cu tanto amore est addictus, ut paratus es set Beatitudini renuntiare , ut fruatur venereis Iu
hoc mundo e octava, horror futurI tacuit, quo venereis Immersus mortem inordinate timet, & de ea neque cogitat, neque aliquid sibi commemorari vult,
ct vitam, si posset, etiam Illicitis medIIs sibi pro-Iongaret: IRI omnes appellius inordinati , ut plurimum venIales sunt propter aetii uni indeliberationem ,& desectum determinati consensus.7. id est ira
Resp. Ira dicitur ab eundo , quasi homo ex Ira extra se eat . Ira ergo physice, prout est passio
quaedam communis hominibus, & brutῖs, est altera tio & ebullitIo sanguinis circa cor, ex qua nascItur appetitus inserendi malum ei, a quo quis damnum accepit: &haec residet in potentla sensitivae moraliter autem, prout est unum ex vitiis capitalibus, definiis tur appetitus Inordinatus vIndictae. Haec Inordinatiopolim dupliciter contingere: pr mo, ex parte modἰIrastendi, ut si quis nimis exeandestat, & exaggeret cum ardore culpam proximI, quae meretur resere hensionem, de castigationem e & haec Ira eX genere
suo ven alis est , nisi xddatur blasphemIa, maled istio, vel scandalum . Secundo modo , est Inordi-
277쪽
avo APTA RA Us nata ex parte obiecti, quatenus irasceas appetIt vἔndicta in Iniustam , scilicet vel non proprIa auctoritate ferendam , vel ferendam quidem a Iudice, sed muIto maiorem, quam culpa mereatur I vel eam appetit non ex motivo iustitiae , ut culpa proxἰmi iuste puniatur e sed ut faelat malum animo conceptum contra offensorem . Hinc offensus determInate appetens, ut Iudex iuste puniat offensorem zelo iustitiae , ne culpa sit Impunita, non peccate sed Telat super iniquos , quod bonum est , iuxta ordinem divinae providentiar, quae ideo Iastituit Iudices , ne crimIna
maneant sine poena: Quapropter vulneratus, qui en hoc motivo negat pacem vuIneranti, ne evadat Impunitus , non peccat. Si autem ex odio appetat ca-sigat onem, ut saltem a Iudice cast getur inimicus, contra quem Ipse nequit vindictam sumere , peccavmortaliter. Quapropter vulneratus, qui ex hoc mOtivo negat pacem vuInerantῖ , non est absolvendus , nisi illam concedat, aut mutet animum.
Re . Septem, indignatio, tumor mentIs, clam Orshlasphemia, contumelia, opprobrium, rixa . Tumor ruentis consistit in hoc, quod quis morose excogites diversas vias vindictae , quibus cogitationibus dicitur animus tumefacere i & hic est peccatum mortale , vel veniale, iuxta qualitatem deliberationIs , & mali , quod recogitat . Hinc qui determinate recogitat malum grave, peccat mortalitrr. Eodem modo eum proportione dae de caeteris filiabus irae . MaIed Ic I ves quae trat mittuntur a patribus in filios , & a mulionibus in mulos, ut plurimum ratione indeliberationis sunt venIa Ies.
Reis. Est inord Inatus appetitus cita , & potus. Eius duae sunt species , altera immoderati cibi , dicitur crapuIad altera Immoderati potus ; & dicitur ebrietas. Ex genere suo gula veniaIis est , quta n que opponitur Hiaritati Dei , neque opponitur aeraritati proximi , ut patet ex quinque modis , quibu1 Qmmittitur 9 nempe Primo cuca substantiam cibi,
278쪽
& potus, quando sunt Immoderate pretiosa, & Ia ta ι secundo , eirca quantitatem, cum quῖs vescitur , aut bibit plusquam egeat; tertio, circa qualitatem, eum quis c bos nimis delicatos , & nimis exquisite praeparatos suscipit; quarto , ei rea modum edendi , vel bibendi , si quIs nimἴs voraciter , vel cum Insis
moderata deIectatione vescatur ; quinto, circa tempus , cum tempore Indebito sumitur cibus . Edere usque ad vomitum , vomitum provocare , ut quis iterum edat, vel bibat s edere cum conscientia , quod a IIs cibus, vel tanta quant tas nIm Is noceat vaIet dini, vel ita gravet, ut notabiliter fiat Ineptus fun-etionibus, ad quas quis tenetur I eontinuae potatIones , & eomestiones lautae , ut nonnisi ad gulam quis ree uare videatur, & reputetur unus ex ill s, quorum Deus venter est, exeusari nequeunt a Iethali. Nonnullἰ tamen exeusant a mortali edere usque ad vomitum , quando non praevideatur inde grave damnum valetudIni . Caetera diximus In Capite deIe unio, ubi reperitur Sectio peculiaris de gula. ro. Quot sunt filiae gulae Reis. Quinque, mentis hebetudo, Inepta laetItia multiloquium, sturilitas, & Immundit a , quae consistit In vomitu, de similibus.
Resp. InvIdere , dieἰtur a non videre , quia Inviodus noIlet videre bonum in proximo suo : hine in-τIdia directe opponItureliaritati, quae desiderat omnibus bonum . Est ergo ex genere suo mortalIs, Ilees per aeeIdens dese ictu plenae advertentiae; & deliberationis sit tantum venialis . Haec definItur trIs illa de alterius bono, prout est diutinutivum proprIae excellentiae . Pro intelligentia huius desinItionis sunt distinguendae plures tristitiae , quas quis habere potest de alterius bono , quae cum invidia ut plurimum
confunduntur, neque tamen ad eam pertinent.
I 2. Primo ergo eontIngit muItolles trIstari dedignitate alicuius sibi insensi & Inἰnilei, eo quod ab eo timeatur notabile damnum in propria persona, ct familia; & haee tristitia est effectus timoris, non
279쪽
. inordinata. Si quis autem tristetur , eo quod eIev
tus ad dignitatem sit iuste suum , vel suarum reatum castigaturus, haec tristitia deliberata ex Toleto, si sia in materia gravi, est mortalis: si in levi, venIalis. 13. Secundo, contingῖt trIstari de bono alterius, eo quod quis tali bono , di honore careat , quem videt In proximo concive, & familiari . Haec tristitia est aemulatio, quae si sit de bono proportionato, est bona, iuxta illud , AEn lamini ebarMmata stulta. ; si de bono improportionato, est mala, & redu- .citur ad superbiam I adeoque ejus malitia regulanda est iuxta dicta de superbla..IA: Tertio , contingit tristarI de bono alterIus, quia iudicat illum indignum tal; bono i puta, magi Bratu, praefectura, beneficio; de linc vocatur zelus et vel quia praevidet ex tali bono illum sumere occasonem peecandi, & est effectus charitatis ; utroque modo haeci est bona , per accidens & ex nimio e cessu mala est; scilicet si quis doceat tunc de divina providentia, & blasphemando in eam , ii Iam vocelliniustam . Ut plurimum in istis dicteriis, quibus solet, quis videns impios exaltatos dicere : Qui mala agit, prosperatur: non reflecthi supra Dei provide
Liam , quam utique non intendit accusare.
23. uuarto , contingit tristari de bono a Iterluscum actu odii, operando malum Labenti bonum: de hoc mortale est, si grave malum proximo desideretur: veniale, si leve. isis Quinto , conting t tristari de bono alterῖus , ut est dimJnusvum propriae excellentiae r quod ev hire solet cum aliquis inferior vel aequalis, ita fo-liciter crescit , ut siat te superior, & proinde eius Incrementum apprehenditur , ut tibi malum, & dia minutivum propriae excellentiae. Haec tristitia est I
vidia proprie dicta; ct haec si sie plena , & delib
uata ,. & de re gravi , mortalis est, si vel Iudeliberata, vel de re levi, Venialis, qualiter peccant m Ier Iae, I idendo allexi ornatum, formositatem, ω
280쪽
- 17. Quot sunt fit ae Invidiae P . . - Re P. Quinque, nimirum odium , susurratἰo , de-.tra 'Io, gaudium in adversis proximi, & tiistitia in Prosperis .
Res . Accedia est Graecum nomen , quod tranuatum ad Latinum Idem sonat, ac sine Iabore, & cura. Definitur a ToIeto, tris ilia de bono spirituali, ut ad Ipsum h minem spectat. Dico , ut ad ipsum hominem accediosum spectat . TrIstarἱ enIm de bonis spiritual bus , ut respiciunt Deum , non curando amIcitIam Dei, Sacramenta, & legem ab eo Ialam, pertinet ad odium Dei; & tristari de bono spiritua- Ii, ut In proximo, puta, quia plures conVertuntur,' agunt poenitentiam, qnam ipse agere renuit , est Invidia: tristari autem dr bono spIrituali , ut perti-γnet ad ipsum , Meedia proprie est . Haec tunc est mortalis, eum ex hac vel om ttitur aliquid sub mo tali praeceptum, vel advertenter odio habentur lex, gratia, Sacramenta , & caetera opera spiritualia , ut spiritualia. Dixi, advertenter, & ut spiritualia; nam si quis vel sine pleno consensu , vel de Ipsis tristetur , ut certo tempore gravosis , puta de ieiunio aestivo, non est lethalis. 29. Quot sunt filiae actediae Resp. Sex : desperatio , qua quIs desperat cons cul onenν salutis aeternae, & haee.est mortalis: pusiulanimitas , qua quis non audet aggredi persectionis viam , quam Deus inspῖrat , & haec est veniat Is et torpor, quo homo negligit adimplere divina praece pia , & hie est mortalis e malitia , qua quis odit bona spiritualia in se , poenitendo bene fecisse , &abstinuisse a mortalibus , optando non esse natum saut bapti Tatum, & haec est mortalis ; rancor, qu sunt ei fastidio homines spirituales , & eorum me dia , quibus homines convertunt , puta missiones sconciones, Missae longae, & haec venialis est ; evingatio men is , qua quis dἱstrahitur aliquaptisper ab attentione in orando, & haee venialis est.