장음표시 사용
51쪽
Si 1 Splene , lateris sinistri dolores sat pε patitur; si ab hepate passi
nes ejus aliquae praecesserunt. Si ab intestinis, dolorescotum in. D veniunt, cum quo, ut plurimum in paroxiismo stercorizant , ct si a vermibus in paroxismo se polluunt. Gomor a est in voluntarius ciminis exstus; suae accidit , vel vitio seminis, vel vitio vasorum seminalium . Vulo seminis , scilicet, vel ratione multitudinis, vel ratione malae qualitatis acris, v Et hujusmodi ratione vasorum s scilicEt, vel propter imbecillitatem ipsorum s vel quia relaxata . dc aperta sunt , di calefacta ; ita. quod trahant, qucra non deberent trahere, cumque sint debilita ta, multa excrementa ad illa demandantur. Qua udoque etiam provenit ex caliditate renum, quae potest esse tanta, ut dilatet, Scaperiat vasa seminaria. Exit etiam sperma per convulsionem, cuI quis in epilepsiam inciderit, propter villos, qui contrahuntur, de extenduntur in ea. Quo vero ad tempus quo magis infestat Epilepsia, docet Avicenna dicens, quod Luna vim habet in nostris corporibus, Mpraecipue in cerebro; crescit enim, dc decrestit ad motum Lunae et unde omnes aegritudines, dc omnes defluxus a capite maximae exercebantur secundum Lunam, dccirca coniunctionem Lunae, α signanter inter alias epilepsia; quae dicitur herculeus morbus , non quod Herculi supervenerit, sed quia inexpugnabilis est, S: invictus sicut Hercules. Hippocrates Aphoris . a. , 43. Quicunque Iuvenes morbo comitiali laborant mutatione aetatis, temporis, locorum, & VNctuum liberantur.
C Atarrhus accipitur dupliciter; proprie, & i mproprie . Proprie, distillatio, quae ad fauces, vespectus aescendit, dicit catarrhus. Improprie vero catarrhus dicitur quaecunque fluxio a superioribus partibus ad inseriora, qui juxta partium ad quas defluit diversitatem, diversa quoque nomina sortitur. Ubi enim ad os, ac fauces, & mox ad stomachum, sive gulam, atque itide in ventriculum defluxus contingit, simplici vocabulo diuillatio dicitur dum ad nares fravedo vocatur: ubi vero ad palatum , & asperam arteriam dAbitur, raucedo Vocat .
52쪽
Distillatio nihil aliud est, quam superabit antis humoris ex eapite in partes iubiectas fluxio. Item distillatio est per palati foramina multorum humorum delatio . . .
Tenuis distillatio cognoscitur ex eo, dum expuitur quod Iabilis sit, de fluat et e converso crassia in globum vertitur, dc in se
permanens non fluit. Unde catarrhus nihil aliud est, quam fluxus immoderatus , humorum a calore dii luente, vel a stigiditate cerebrum comprimente , &. materias catarinales exprimente, quod provenit etiam ex pedum stigiditate. Sunt enim nervosi valde, cujus causa eorum stigiditas facile communicatur cerebro ; unde propter hoc plurimi decipiuntur, credentes illud a sola cerebri frigiditate provenire,& ob hoc caput valde coopertum tenent, & male; quia pIures ad ipsum, quam prius vapores attrahuntur . Vel ex humiditate, quae in proprio loco contineri non potest, sed exterius di luitur.UndΘ inter causas catarrhi connumeratur grassi, Sc humidi aeris attractio 3 vel tandem ex debilitate virtutis , humores continere non valente. Item cause catarrhi sunt ventriculus frigidus, & hepar calidum, quod semper attrahit chi- lumineoncoctum, & crudum 3 & cum posterior concoctio non corrigat priorem, hinc fit, quod in omnibus venis multiplicaim tur superfluitates, & in toto ambitu venarum; quae etiam causant, generantque somnum multum,dc nimiani quietem, caput replendo, & humectando.Retensio superfluorum consuetorum evacuari exercitium forte; ira fortis, de cogitationesGrtes, humores lique facendo Studia quantum conferant ad Catarrhum, noverunt qui student, unde Marsilius Fici 2recte dicebat scolares non habere hostem majorem, quam Catarrhum. Si Catarrhus proveniat a Causa calida; cognoscitur, quia talis, materia sta acuitate nares, per quae transit loca mordicat,&in eis pruritum faciens ad sternutati
nem cerebrum inducit si 1 causa frigida, cognoscitur, quia olfatus destruitur,& materia, ut plurimum grossa est,atquc viscosa. Llantur nares, & sit impotentia attrahendi per nasum . Hujusmoda catarrho remedia sunt cibi calidi, cohibitio sive retentio spiritus, qui frigefactas pectoris particulas calefacit, dc materiam pituitolam , & stigidam concoquit, & consumit. Interdum catarrhus divertitur cum sticationibus, Iotionibus brachiorum &c.quae habent diversificari secundum materiae diversitatem. In catarrho quidem calido sint frigidae,& infiigido calidae. Fricationes ad tibias, coxas , α brachia, antequam patiens surgat, maxime conveniunt . Ac
53쪽
hus 3 scilicet quando est suspicio catarrhi ad pectus, oc pulmonem fluentis 3 a. ii sit de genere subtilium acutorum, & mordicantium; 3. in praefocationibus,quae fiuntcito,in paratis ad suffocatio nem; 4. si sit vehementis multitudinis. Conferunt catarrho vitella , ovorum sorbilium 3 sed suffumigium utriusque storacis.
Hora vero ablutionis pro laborantibus eatarrho diurno ex intemperie frigida, de humida est vesperi ante cienam , ut deinde facilius possint aeris omnia incommoda vitari;sed post ablutionem suaviter, & laeniter caput pannis moderatε calidis exiccetur. . Quando catarrhus cum dolore capitis conjugitur: difficulter euram recipit, dolor enim capitis cerebrum debilitat, cujus cauiasa plurimae superfluitates in eo seuerantur, quae multum catarrhi curam impediunt . In cura catarrhi saepe timent Medici, nε in principio suffocationem inducat, aut ad membra aliqua, ut ad oculos, nareS , Duces, pulmonem dcc. multitudine sua, tumorosam aliquam aegritudinem efficiat . 'Quando catarrhus est acutus, subtilis, cuius fluxus ficile excitatur, sive eoncitatur ue melius est retinere in ore in frigidantia& ingrotantia, non gargarizando ; at si catarrhus sit multus, dc vehemens non est gargarigandum . Et quando aliqui sunt cum tanta anhelitus constrictione , ut non possint loqui, neque quasi hibere, signum est hoc provenire a catarrho multo, dc subtili , subito ad partes pulmonis praecipitato, aut ad aliquas partes, Obi quarum nocumentum anhelitus impeditur . Talibus prohibenda est omnis locutio, et motus corporis: est enim quies ipsa catar-xhos maturans, magis, & sedentes debent stare, ' pectore dilatato, in aere libero, luminoso, ad frigidum declinante , sed non ventoso, & maxime si Auster, aut Borea efflaverit . Auster enim rarefacit, & capita replet. Borea vero frigiditate sua stringens , di comprimens facit catarrhum fluere. . Qui catarrho laborat, si caenam sumpsesIt,multum postea tardet ire dormitum, dc recordetur, quod nihil pestilentius his, qui catarrho subiecti sunt; quam sero e lecto surgere, de ad prandium
accedere nocturno catarrho adhuc fluctuante .
Catarrhus salsus fit propter humores biliosos ab hepate, Scambitu t9tius corporis elevatos ad caput, dccum ipsum calidum reperiatur, magis ibi excoquitur. Corieteta dicitur a nomine Greco 3 quod apud nos sonat lace.
54쪽
Quando eatarrhus non eaum sitim,signum est esse stigidum. quod si aliquam latsedinem habuerit, hoc erit, vel propter purtredinem humoris crassi, adusti, secundum Galenum, & Aristotelem, vel ut voluit Avicennas, propter permixtionem vaporum calidorum, & acrium, ex quibus sit saliedo.
De Dolore Dentium is Dolor genericE sumptus est sensibilitas rei contrariae; vel est
adversae rei repente occurrentis sensibilitas. Gengivae si molles sunt, & fluxum sanguinis faciunt, prodestos lavare cum humiditatis restricti vis, veluti cum aqua rosacea, Vespuro aceto. Dentium multitudo, & bona compago, signum est vitae longevae, quia conserunt ad bene mandendum, id vero ad vitae longitudinem ,& incolumitatem. Causa dolorosa Dentium provenit vel 1 verme pungente saut a materia grossa, dc multa extendente, aut ab acuta subtili in substantiam ejus penetrante; & aliquando causa dolorosa est gingiva, propter materiam ad ipsam fluentem, corrodentem, a possemantem dcc. verum dolor perforativus quandoque est a vento state retenta in radice dentium. Vermem autem esse in foramine compraehenditur ex dolore interpoliato, cum motu vermium. Mobilitas dentium oritur secundum Galenum ex defectu alimenti, ut in iis, qui utuntur inedia. Deficiente alimento, locelli fiunt ampliores, & dentes minuuntur. Idem fit ob nimiam humiditatem nervi, qui substernitur radicibus dentium . Fit etiam ob succos, & humores abundantes acres,scilicet calidos resolventes humiditatem,& desiccantes partes illas in quibus dentes continentur, ut in morbo gallico. . Succus foliorum de lentisco sicut solidat sciauras labiorum, α manuum, ita, & dentes commotos confirmat, si saepius in ore teneatur, dc ligno ejus viridi dentes candidantur constigati; nigressunt autem, & putrefiunt ab excrementiva cerebri humidi
Dentium mutua insertio cum aperiendi impotentia sive fit per contractionem musculorum, sive &c. cet tum est fieri a matς'
55쪽
ria frigida I vEt tenui admodum, quae ad eas partes tamquam debi
liores a capite violenter exprimitur . Dentium vero stupor, sive congelatio habens tristem sensationem, ut contingit masticantibus res a cres, acetosa &c. cura turper salem fricatum; nam 'a caliditate, &siccitate frigiditatem resolvit; & id , quod ex humiditate subtili in dentibus est impreί- sum aut in superlicie iovisi catum Panis etiam calidus hoc ideri facit sua caliditate actuali, in summa omnia calida . . Item sal praeservat dentes a putredine, dc gengivas astringit
Scissio, vel fisturae labiorum, de eorum ulceratio,proVenit a cholera in labiis recepta , quae sui acuitate subtilitate, & levitate findit etiam manus; & si ut nigra ex gravitate, & cravitudine sua, descendit ad inferiora, findens etiam pedes. Unde purgandi stant humores' corpori dominantes, & postea ungenda sunt loca cum
oleo violaceo vel rosa tΟ. . .
Pro linguae nigredine, & viscositate, prodest frequens abIulio concoctionis Ordei, ves aquae cum saccharo, dc tenui panno..
atharacta est opilatio ex aqua, vissim impediens, licet alii ali
ter diffiniant, dicentcs, quod est macula pannicularis intra oculam , coram pupilla, per quam visus prohibetur ex humiditate extranea in Oculo existente temporis diuturnitate, & frigiditate oculi congelata o Unde catharacta pro erie sumpta est opilatio aquosa prohibens transitum specierum viubilium 3 & ut plurimum humor a quo pendet catharacta est phlegmaticus,vel aquosus 1 aio cholericus, sanguineus, aut melancholicus. Catharacta, non semper sitiatur ex opposito pupillae, sed aliquando magis supra , vel infra;unde propter hanc causam catharatici vident medietatem in seriorem unius rei, aliquando superiqrem, aliquando dexteram ,
56쪽
Inflammatio est calidum apostem nascens super albu3inem oculorum, pelliculasque; & a medicis ophtalmia dicitur , cui nihil debet adbiberi, nisi molle, leve, nullius visciditatis, lenior suo
particeps et talia enim frequenter adhaerent affecto loco, & ita impinguantur, dum exiccantur; ut removeri non possint, nisi iocus exacerbetur, dolor excitetur, & inflammatio augeatur. Pro' sanguine in oculis,& pro dolore oculorum prodest purgato capite, lac mulieris, albumen ovi, & aqua rosata, si superponatur ipsas
mulis . Diversio tamen materiarum peccantium perlici fur cuinfricationibus, pedum, lotionibus &c. Oculis valde nocet ni inm&coitus 3 nam per eum austrtur id quod commodum est eis , numidum scilicet aqueum , & subtile. Jam vero evulsis , atque evacuatis humidis, partes superiores necessiario exiccantur z quo fit, ut oculi, qui humiditate vigent a sua decedant natura , hibetioresque fiant ; est cum apparent concavi, videnturque haber quemdam circulum nigrum, hoc provenit propter paucitatem.
sbirituum , & boni sanguinis'. ' . . .
Item quia oculus ut ait Phil. est .valde frigidus 3 quando in temporibus, & locis aliquibus in frigidantur supra temperamentum, generatur obscuritas visus, ut patet ambulautibus in nive, vel in glacie, Vel in mare. a c.aoc . Fumus cum mordacissimus sit, nImiumque exiccet, inrellit simus est oculis ex Arist. aa. fletus item immodicus reten ttricem oculorum facultatem imbecilliorem reddit; ideo visum vehementer obsaedit, & sanam oculorum aciem nimio plus siccando hebetat. Eadcm ratione nocet ignis Et hinc etiam senes obtusa vident, quia in eis sit caeterarum partium', ita oculorum cutis , α membrana rugis contrahitur, quam ad intuendum levem, oc
Cum lusci,& senes parum videant;illi obiectum umbile parum admovent ; hi aliquantulum removent. Hujus causam esse dicit Galenus , quia cum 1enes parum interlucidi in oculis habeant, e rent externo lumine, ideoque removent 'bjectum ut magis illustretur : lusci vero utpote albis praediti oculis, interno abundant Iumine, atque ut externum effugiant visibile aliquantulum a luce avocant, ne externi luminis copia visus offendatur. Qui enim habent spiritus claros, non pomunt videre, j nisi semiclaudant oculos, ut quasi subumbrentur spiritus: at quando qtiis procul non Videt quantum oportet; provenit, quia spiritus ex longo studi ,& labore mentis , rationalisque discurius fuerunt resoluti, paucio resque rediti, quam ut sussiciant longinque visioni.
57쪽
s Et cum quis dum surgit, deterius videt, signum est quia plu
rimi in nocte vapores concepti, cum non possint pertranure, cau lant illud ; sed cum absterguntur oculi, & mundisicantur ue illi vapores resolvuntur, & sic melius videtur . Causa quare calor viridis, visum prae ceteris foveat est; qu iahabet, & continet valde bene temperatam nigredinem, cum al- hedine: undo si oculus delectatur luce illa albedinis , non tamendi luitur ejus visus.Visus enim it1 optat persi ui lumine, ut pcr amicum suum amplificetur, nec tamen inserim dissipetur. In quocumque alio colore plus admodum suae nigredinis est quana lucis. Unde radius visus non delectatur ad votum. Tenebras enim natur
. liter ut mimicaS fugit. . . .
Delectatur insuper Visus, atque conservatur mol li, ac teneri qualitate sicut aqua, quae radiis oculorum absque offensione residit; & specularia corpora, 'uae soliditatem aliquam habent levem que simul equalitatem Visui conserunt, quia nec ipsa quidem1rangunt, nec longius disperdi permictim t. Traditum est in Libr. antiquorum, serpentem, annuam senectutem faeniculi degustatione deponere; oculorumque caligines succum ejus exprimere: unde intelligi datum est easdem virtutes etiam humanis cori oribus utiles esse, ut certa postmodum experimenta docueruntuc esse . .
M Edici docent hoc provenire ex dispositione foraminis; scut
quando foramen auris est nimis largum, aut non deb ite tortuolum; si haec sunt a generatione, ei non est cura. Foramine enim auris existente lato, aut non debite tortuoso, quaelibet minima inundatio aeris extrinseci communicatur aeri intriseco existenti in concavitate nervi auditorii aut quia miringa auditus est ni viis tenuis, ac subtilis: dc quando nervus auditivus est texturae nimis tenuis, naturali humiditate, sive convenienti privatus; patietur a qualibet inundatione aeris extrinseci ideoque sequitur sibi. Ius: aut quia aer est tenuis, & subtilis: unde racile a quocumque vapore movetur ; .sicat frequenter accidit convalescentibus, yc iis qui nimis abstinent; humido resoluto, & aere intrinseco sub -
1iliato . Qua propter nervus audirerici indobilis patitur a
58쪽
quaeunque minima Inundatione aetIs4ntrinseci; sicut patitur de .hilis calorcm, & frigus a quacunque' iminima causa calefaciente ,& infrigidante . Sibilus autem etiam provenit ab humoribus, dc spiritibus simul, qui vehementiore, atque inordinato corporis motu concitati, crasses , ventososque generant flatus; quihus sursum urgentibus, eum facilis non pateat eXitus, tinnitus CXcitatur. Quando etiam vapor crassus , q& viscosus agitatus ta calido, non ita lacile resbluitur, sucpitum facit 3 quemadmodum vapor venti propulsus in aere. . . ii Ri: . d LFel Bovis tinnitibus, de auris sonitui medetur, si cum bomba
Item vapori aceti, sivε furnus aceti, & succus foliorum capparorum inter alia ) sonitui prosunto Sed advertendum, quod id, quod in aurem proiicitur, non sit calidum, vel frigidum, sed tepidum, dc in parva quantitate, dc quod locus sit auriscalpio. mundificatus.
Auditus obtusus fit cum ex in concoctis, dc crudis in ventriculo cibis, viscosi, dc flatuosi suscitantur fumi s. quian caput sublati auditorios obruunt meatus, auditumque gravant.
De Balbuisse, Raucedine 2oessi in Squinantia.
GAlenus dicit, quod Balbuties linguae est vitIum non vocis . quia aliunde accidere potest. Id vitii accidere potest, vel quia lingua sit quodammodo brevior, quam convenit, vel quia molliore, di humidiore sit temperamento; quam ob causam pueri balbutiunt.Haud dissimile in ipsius eventu, atque ambulando fit. Nam ex iis nonnulli, nullo pacto incedunt, alii vero in incessumiit parum firmi tibiis prae multitudine titubantibus, dc vacillan
Cognitis hujusmodi causis balbutiel, sapientibus facile erit intelligere, an talis desectas sit curabilis, dc quomodo. Vox secundum Medicos dividitur in gravem, acutam,& raucam . Tarde agitatus aer cst causa gravis vocis 3 sicut acutae vocis causa immediata est aer velociter impulsus Unde instrumenti angustia, ut in pueris, est causa vocis acutq;eo quod aer velociter im
59쪽
tatur.In mulierlibus aeuta est vox ptopter frigus eoangustas poros
Item mutatio vocis fit etiam ex seminis generatione 3 ,quia spiritus vitales in testes decumbunt, minorque copia ad reliquas corporis partes desertur; sicque aer minori impetu agitatur &c.Unde juvenes incipiunt vocem mutare, si incipiant spumescere, idest
Raucedo Vocis provenit, &ex nimia siccitate , & ex nimia humiditate. Hinc nux cum vehementer exiccet, Vocem exaspe rat 3 dc oleum in biliosis corporibus , quia prompte accenditur νvocalem saepe arteriam exasperat ἰra edinemque parit: at si sit praecipue ex immaturis olivis, gititinosa sua qualitate, arteriae di tuς inhaerendo ipsam strinsit, atque exasperat, similiter rau Cedinem parit. Frigus etiam capitis y quod . caput comprimit , stringitquae humores , . qui sunt in cerebro, facit ut deorsum ad asperam arteriam defluant, eamque immodice humectando, rau. cedinem excitat: quod etiam provenit a pituita, quae ex sui nar. tura stigidissima est. Raucedini, atque suffocationi, causatis ex morbillis, si corpus satis evacuatum fuerit, prosunt ea, quae repellendi Iim hahent , ut aqua ordei cum syrupo rosato, obleniunt etiam exaspe. ratum guttur, & facilem expulsionem praestant syrupus Violarum , granatorum dulcium, de prunis Damascenis cum saccharo &c. Vox magna fit ex multa caliditate, forti virtute , & dilatatione vasorum, quae sunt vocis Instrumenta, scilicet pectus, canna ,
Squinantia est apostema in gutture anhelitum impediens, ve I
Guttur est spatium in quo sunt meatus anhelitus cibi , δίsluidius est canalis, scilicet via ab ore ad stomachum. Unde duce sunt fistulae in homine , spiritualis una, cibalis altera ; illa quae interior est, appellatur aspera arteria, ad pulmonem, . & cor pertinens , qua spiritus a pulmone ad eos transmittitur exterior vero dicitur gula, qua cibus. & potus devoratur, & glutitur. tendens ad stomachum, hujus gulae summum: fauces dicuntur,. atque
Gurgulio proprie est pars gutturis a naribus ad pulmonem . . In cura gurguglionis gargarismi fiant,ex decocto ficuum cum aqua calida: sed si amplius augescat malum, dc principium sus: socationis suspectum sit ; almus forti clysteri subducatur. Strangulatio est subitus ob inspirationis defectum interitus squi sit ex angustia alicujus instrumenti ex iis, quae serviunt inspirationi
60쪽
tationI s strangulatio fit, cum hieme vereque suxis multa, at9ue viscosa, & ad venas jugulares, idest vicinas gutturi defluxerit, fa cium venis tales impassi fuerint humores . .
C A P. XVII. De Sisi ejus Cura z
SItis ex Aristotelis, & Galeni sententia est appetItus se ldi,
humidi et quo dato, & concesso , aqua in liniversum est melior quia stigida, & humida: tamen in cibi permixtione, & ejusdem ad omnes corporis partes dilatione, vinum praestantius habetur . Siquidem tacilita tum propter substantiae tenuitatem, tum actionis celerita ic cibis permiscetur. Tum quia etiam natura eo ma gis delectatur,unde concoctionem adjuvat sua caliditate,quam impedit aqua sua stigiditate. Insuper in aqua non invenitur virtus incisivabsicut in aceto ι neque calefactiva, sicut in melle; calefactione sua abstergens, & incidens ; & propter hanc causam oportet, ut sit aqua tota tarde penetrationis, dissicilis digestionis, dc dissicilis discensionis s etsi iamin ex parte alia laudabilis sitis Tamen ab exercitatione vehementiori, aut statim a coitu, vel balneo non sumatur 3 quia tunc pori corporis aperti, ac robur , non nihil dissolutum est, 'c in profundum penetransueaut calorem innatum extinguit, aut certe deteriorem reddit.
Et nota, quod quando adest Diaberes; quae est quaedam renum affectio, in qua potio statim qualis assumpta est, per urinam rejicitur 3 proveniens a facultatis attractoriae vehementia . vel vehementi renum calorc, quae humiditates, membra irrorantes attrahit, sit sitis vehemens, quae potu non sedatur . Diabetes secundum Avicennam, ut plurimum accidit, ex caliditate ignea, qua propter plurimum curationis ejus est insengidatio, &humectatio. Ad curandum vero sitim, utile erit si aperto ore patiens super aquam recentEr austam anhelat; & etiam divertitur sitis, sifcicationes fiant per universum corpus, quibus firmi calidi ad stomachum ascendentes divcrtuntur.
Hippocrates in lib. de Salubri dieta ait. Qui sitiunt, debeant se abstinere a laboribus, & vinum bibere aquosum, & frigidissi