장음표시 사용
61쪽
de vino ad extinguendum sitim, quin, praeZeptum de a ua. inia
innum facit aquam citius penetrare , unde humectando suis citius
Aqua insuper potest propinari ad potum in magna quantitate
ratione medicamenti ,.d ta enim qd satietatem, & siti, & febri Consert. Unde experientia compertum est febrem extingui subito per potum aque frigidae . Dicunt enim Medici, quod quando accidit febris sola, praeter quam cuin ea sit indispositio alia 3 cui sit possibile evenire ex potu aquae frigidae nocumentum ; tunc si ali-- quis febricitans utitur aqua frigida, non solum est impossibile, ut noceat, sed juvamentum est eius magnum, si bibatur cum mensura , qua possibile est, ut satiet eum . Sitim extinguunt ei una damascena, quae si fuerint sicca, in-
fundantur in aqua tepida, dc trito saccharo conspergantur, d quaecunque humectant mitigant sitim, sed somnus penitus eam au- nrt: sitienti ultra quantitatem naturalem prodest lactuca, paucus cibus, quies taciturnitas . . Sal famem, 6c sitim compescit . Cardanus cum historia Caroli V. p-za. de sanitate tuenda. Exterius ad sitim extinguendam applicantur unguenta refrigerantia , dc humectantia , qualia 1ont oleum rosa ceum, dcvior
Cur metuentes sitis invadat causa est; quia collecto inteorsum calore, ardent viscera, humidumque absumitur, ex quo frigidi, & humidi appetitio, quae sitis est.
Cur vehementer illi sitiant , quorum ventrem inferiorem fluxus exercet; quia humoribus deorsum collapsis, stomachus, resiccatur; sitim autem oriri, non nisi per siccitatem solita est . Cur assiduε sitiant, . q ui aqua inter cutem laborant, dc abundant, cum ea sint pleni. Quoniam humor, qui in hidropicis non digeritur, corrumpitur , dc salsus efficitur, stomachumque resiccare valet, unde tristis sensatio, dc sitis . Qui se vario, dc multo cibo ingurgitant sitiunt. Quoniam ubi stomacus laborat, dc aestuat in digerendo cibo, calor nativus turbatur, & a sua temperie decedit, hinc augetur, dc auctus mi tit vapores siccos in os ventriculi, qui exugentes humidum alimentale, siti m inducunt.
62쪽
A Sthma, videlicet anhelitus difficultas dicitur, & Asthma est assectus , qui respirandi difficultatem cum magno conamine praescfert.
Per fauces intelligimus internum oris locum , ubi simul conveniunt, & gulae, & gutturis partes , hae interdum tumescunt,& inflamantur a calida nussione biliosa a capite, & interdum afiussione pituitosa, ex crassis, viscosisque humoribus, & talis tumor praeter naturam, & inflammatio dicitur arsina, cte. causatura fluxione calida, atque frigida . Respiratio secundum naturam est motus dilationis, & compressionis pulmonis pro cordis caloris Conservaticine . Sunt autem respirationis partes duae , respiratio scilicet ac expiratio , quarum alterius munus est refrigerare, alterius vero fuliginosum expellere . Interdum a materia crassa inhaerente facta, interdum ab odore rerum pectus constringentium proveniens; & interdum provenit a mala intemperie frigida eoarctante, vEl obstruente , vel a materia, ut plurimum pituitosa in pulmone, vel eius brachiis inhaerente. Et quandoque provenit a ventositate contracta in membra
Conserunt assimae allium coctum, & hettonlaa . Rasis inquit, quod Amma est veraciter, cum in canalibus pulmonis habet humiditates multas viscosas , prohibentes ex ipsarum viscositate, ne aer trahatur quantitate opportuna . Quando pulmo propter imbibitos cratas, viscidosque humores dilatari, & contritat nequit, necessarium est, ut quod robori deest id frequentia compenset . Unde sunt illae anhelationes
crebrae inde ea angustia pectoris, & quasi quaedam ansietas, inde illud pondus, quod continue in tali parte sentitur. Quando diaphragma comprimitur ,& impeditur in dilatatione, adestque difficultas anhelitus, si flatus sunt in causa , dolor non multum durat, quia flatus cito discutiuntur, secus si ex abundantia materiae proveniat .
63쪽
Ρ Ulius est motus dilationis, ac contractionis arteriarum: VCI
pulsus est cordis, arteriarumque dilatatio, ac contractio. . Arteriae sunt organa concava in longitudine extensa nervo- rum, per quas cor eventatur a suis fumis ; & respirat calor naturalis 3 distribuuntur spiritus membris, quae sunt post ipsum . Unde Vocantur venae, Quae calorem naturalem a corde ad omnia defe
Pulsus causa efficiens est vitalis virtus, & cor ad ipsius aeris attractionem, ac ejus inutilis expulsionem. Finalis est ad cordis,& arteriarum refrigerium, & fumorum expulsionem, ne spiritui, α calori accidit suffocatio , quemadmodum candelam accensam a fumo circumvolutam, & aeri libero non expositam suffocari contingit . Unde haec tria pulsum constituunt, scilicet virtus vitalis, Instrumentum, Vel arteriae, dc necessitas eventandi, &mundificandi. Expulsio vaporum,& fuliginum sit per constrictionem in pulsu, attractio vero fit per dilatationem ad attrahendum novum aerem, ad refrigerandum calorem &c Pulsus velocitatis causa est multitudo necessitatis eventandi, tardus pulsus magno perficitur tempore , propter defectum humiditatis naturalis arteriarum, aut qui diminuta sit necessitas &c. Spissitudinis causa est debili as virtutis, aut multa necessitaS, aut multa caliditas. Spissitudo enim restaurat id, quod deficit ex magnitudine ; sicuti, cum homini necetIe est rem fierre pondero: sam, quam si poterit, totam una vice feret, si vero non, dividet in duas partes, & festinabit ἱ & si non poterit, in multas partes dividet , & teret quamcunque partem, cum Velocitate Raritatis pulsus plures assignantur causae 3 prima est ortitudo virtutis, re necessitas pqrva: nam virtus fortis magnificando pulsum necessitatem superat 3 una etenim vice plus deaere attrahit, quam sit pro refrigerio debito necessarium. Unde quia necessitatem non habet, magnam interponit quietem ; sicque ractificatur pulsus. Sed advertendum, quod cum mors appropinquat, pulsuSex frequenti fit rarus ex debilitate virtutis.
Pulsus tremulus provenit 4 sortitudine virtutis, & a duritie
64쪽
43 Instrumenti, ae necessitate aucta. Nam tremor est motus eompositus ex motu deorsum, in quo nec virtus est totaliter potens supri resistentiam, sive membri gravitatem, nec totaliter impotens supra resistentiam, &si necessitas non esset acuta, virtus suum conatum contra duritiem non faceret.
FEbris natura ignea est, utpote quia corpus febricitans ardet,& servet more ignis , unde a Latinis proptEr servorem febris
A' servore caloris accidentalis accensi In corde, qui cum spiritu , ct sanguine per arterias venas in totum corpus diffunditur. Calor naturalis, & accidentalis sunt idem subjecto, sed differunt, quia calor naturalis bonis alitur humoribus, accidentalis vero a putredine, vel malis qualitatibus humorum, & membrorum procreatur.
Febris dividitur in ephimeram , humoralem , dc Ethicam , Humoralis autem, aut est sanguinea, aut cholerica, aut phlegmatica, aut melancholica. Humores putrefiunt propter prohibitam transpirationem , & transpiratio vaporum prohibetur ab oppilationibus , & oppilationes fiunt ex multitudine , & crassitie humorum,& a frigore. trinde febris accidit illis, qui post laboriosum exercitium sessi, ct calidi requiescunt in loco frigido, aut aqua sti-gida abluuntur, vel liberius potant. Licet pituita, & melancholia sint humores frigidi, tamen quando putrescunt acquirunt caliditatem per accidens, scilicet per putredinem. Fcbricitans ex labore quieti, dc suavitati studeat cum frieationibus suaviter, cum oleo Violaceo ; sive rosaceo. inando febris incipit cum stigore cόnseruntfrictiones manuum, & pedum cum
Pro sedatione caloris febrilis in testate, prodest Iavare manus faciem, & pedes cum aqua rosata modico aceto mixta. Seu liniantur tempora, frons, & manus cum unguento rosato: sed non in accensione paroxismorum . ne distrahatur natura a pugna; quia
65쪽
Item somnus in principio paroxismorum est malas, prohibet
In principio Febris, quae cum pedum rςfigeratione accidere
solet ante accensionem, ipsi pedes maxime calefaciendi sunt; ut calor cxtraneus, calorem intcrnum ad se trahat, & ne major fiat retractio caloris ad intentiora. Et ordinarie pedes convenit serva re calidos, siccosque & praestet calefacere motu non igne, maxime enim naturalis calor, qui motu moderato excitatur οῦ nerVi quoque exercentur, emqlliunturque, congelata sunt, &scernitur, quod deterius est, atque crassior pars sanguinis attenuatur.
Febris sine rigore est, quando humores sunt mites ac faciles: quando Vero tales non sunt, cum rigore est; solentque istrsnire cum sudore, in quem convertuntur humiditas, & putredo
humorum, aut etiam insensibiliter exhalant. Febres autem continuae non incipiunt cum horripilatione, neque frigore ; quia ea- tum humores sunt calidiores, cum contineantur in Venis, nec faciunt sudorem; quia putrida humiditas ob duritiem, dens imque rex laturam Venarum non potest exire ,-nisi per sudorem resolvi. Quartana praecipue oritur ab humore frigido, & multo: nam ex multo humore in corporibus hominum calor debilitatur , su D secatur, ideo dum accenditur, debilis labris generatur, quae non potest consumere multum humorem, qui in corpore stabulatur: ideo arte labris eadem augenda est, ut victu Theriaca veteri, vino meraco, & similibus. Aulius enim calor in febre quartana humores multos atque frigidos consumit 3 quemadmodum in lucernula accidit, ubi multus gnis perflaφrat, oleum cito consumitur, ,κflamma extinguitur. Ergo multus ignis accendendus in corpore est, ut quod cxisuum febris c9ntinet, extinguatur quartana, pro
qua etiam exercitatio Prodest ea Tatione, nam exercitatio exiccat, corpus robustum facit. lignis definitur a Philosopho, suod sit superabundantia caliditatis, dc sicut ignis uris, dc incinerat, sic etiam febris, cum
maximum progressum fecerit. Galenus rebrem esse mutationem nativae caliditatis quae ad agneam naturam dc sinit,vel totius animalis immodicum calorem. Avicenna item, quod sit calor extra'ens accensus in c*rde,& missus in totum corpus per arterias, & venas, cum issione natu- .a alium operationum aflirmat. Et sic concluditur a Medicis, quod febris est calor innaturalis a corde exiens, & per totum corpus se diffundens, ipsius correris actiones impediens, atque turbans: Sc
66쪽
sieuti sunt spiritus, qui sunt partes subtiliores sataguinis; quaeda in liquida, sicuti fiant humores, dc quaedam 1blida sicuti sunt mea -hra: ideo triplex febris in corpore generatur, una quae fit ex calefactione, di lutione spirituum, quae dicitur Ephemera a belua
marina, quae Ephemera vocatur; quae eadem die qua nascitur, etiam moritur: sic ista labris non durat ultra diem; aut enim ex toto dcficit, aut in putridam, dc ethicam convertitur. Quidam tamen Medici docent eam pol se durare, etiam per tres dies. Pu uida , quae sit per corruptionem membrorum.
Galenus primam febrem comparat vento calido a quo Iocus iaquo fuerit, incalescit. Putridam similem esse dicit aquae calidae , quae posita in vaso frigido, ipsum facit calefieri. Ethicam vero comparat vasi calido, quod aquam frigidam immissam calefacit, membra calefaciunt cor , cor spiritus, dc humores in Ethica . Spiritus generatur ex subtiliori parte sanguinis, de dividit
in animalem, naturalem dc vitalem. Vitalis generatur in corde, ani malis in cerebro, di naturalis in hepate . . Febres dividuntur in continuas, di interpoliatas; si humores intra Vetras putrefiant, faciunt continuas; si vero extra faciunt interppollatas: Docent tamen Medici,quod non inconvenit aliquam materiam intra vasa contentam lacere intcrpoliatam febrem , propter paucitatem ejus, ita quod interponet tempus, donec aggreget tantam quantitatem, quae sufficiat de novo ad febrem caulandam. Et ita similiter non inconvenit materiam ad extra vasa existe tem aliam a sangu . ne, in loco, scilicet propinquo cordi, facere cor continue febri re. Galenus causam intermissionis, dc continuitatis febris ad locum restri diccns: quod si humores putrefiant intra Venas&C. Quam tententiam confirmat Avicenna multis modis, de primo; cum humores sunt intra venas, fumum, seu vaporem putrem continuata alteratione ad cor transmittunt, n1m foras transimittere non possunt propter obstructionem; at cum sunt extra venas non necemrio petunt cor,sed aliis pluribus viis possunt insem sibiliter transpirare; sicuti v.g.fumi intra caminum existentes necessitate quadam camini columen serire debent, extra caminum vero positi nequaquam. Secundo humores intra venas existentes, inter se, Vel sunt continui, vel summa vicinitate conjuncti, ac propterea ex unius corruptela, lacile putrcdinem concepit reliquus, atque ita continuatim usqtie ad cor. Tatio humores intra venas existen-
67쪽
6 cor emictere valent; quod satis patet exemplo lignorum aqua ma
defactorum. Secus humores existentes in nabitu corporis . Tamen etiam ex matcria cxistente extra venas postlint excitari febres continuae: si v. g. humor fit copiosus , & pcr cutim trans pirare non possit, dc cor versus nullum impedimentum habeat. Sanguis potest dupliciter peccare, scilicet in quanto, &in quali. In quanto quidem; cum venae sunt adeo repletae naturali sanguine, ita ut respiratio debita prohibeatur propter quod sanguis ebulit, & inflammatur, & febris inde generatur. In quali vero cum non fuerit dcbitae qualitatis: in eo enim putrefactio interdum accidit propter humoris admixtionem, ut puta cholerae, & tunc redditur debito subtilior, aut phlegmatis grossi; & tunc debito grassior. c onstrictio, si ve obstructio ex quacunque istarum causarum cxcitetur ; sive humor sit crassus, qualis proprie est melancholia ,sive viscidus, ut pituita, sive copiosus, ut saepe contingit in bile ,& sanguine; cohibita transpiratio febrem cxcitat, eo prorsuS modo, quo cubicula calidiora redduntur,si foramina obstructa fuerint, testu Galeno. Et sciendum, quod rotroccisus caloris ad intra potest fieri dupliciter, scilicet ast itim, & subito, icnte, & paulatim et si fiat primo modo, ut si quis in pratis dormiat, dc in aqua frigida emergatur, protimis febricitabit. Febris licet ex sua natura, & per se noceat, tamen aliquando opem ferre potest; ut quando suo calore humores crassos, ac viscidos dissipat. Docent etiam Medicinae prolatares, quod sicut aliis humoribus a sanguine , inest per corum intrinsecam naturam habere periodos , ut cholerae de tertio in tertium phlegmati de die in diem melancholiae dc quarto in quartum, ita sanguini inest continue affligere. Nam cum sit thesaurus vitae, dc a natura maxime dilectus a non quiescit natura in movendo, & agitando eum, ut ipsum re-tificet, di ipsum sic conservet; quam sollicitudinem non habet de aliis humoribus. Unde ex bile, tertiana, ex melancholia quartana, ex pituita, quotidiana excitatur, ex sanguine vero
Phlegma sebrim excitat, quae singulis diebus accenditur; tum suae quantitatis in corpore multitudine; tum putrefactionis acceleratione , humiditatis causa a tum etiam evacuationis mora , propter suam viscositatem. Cholera vero nigra febrem facit, quae uno die accenditur ex duobus; non eo, quod tarde adunetur ,
68쪽
propter quantitatis suae paucitatem, & difficile putrescit, propter
suam siccita tein i celeris autem evacuationis cit, quia minimuviscosa est. Periodus significat ordinatam repetitionem de die in diem; de tertio in tertium, de quarto in quartum is c. De causa humoris seriodorum maxima est inter medicos controversia. Trallianus causam assignat humorum abundantiae hoc ordine : quod cum major sit in nostro corpore sanguinis copia, quam aliorum humorum ex eo fit synoca, quae nullum habet periodum. Post sanguinem abundantissimam esse ait pituitam; & propterea haec parum intermittit, & facit febrem de die in diem: & Avicenna in cap. de humorib. dicit, quod phlegma nullum proprium habens receptaculum inter venas, sanguinem concomitatur , ut necessitatis tempore in sanguinem convertatur, cum sit sanguis diminute decoctus, & cum hoc ut humectet iunisuras, & membra , quae multae existunt motionis . Post pituitam bilis, dc haec paulo magis intermittens, de tertio in tertiam . Ultimum locum tenet melancholia, quae adhuc magis intermittens febrem excitat quartanam , quae repetit de quarto in quartum. AVeZoar, quem sequuntur fere omnes Arabes, causam periodorum aptitudini humorum assignat ad putrescendum ea ratio, ne, ut qui naturaliter sunt humidiores ad putresccndum sint faciliores; & quia omnium humidissima est pituita de die in diem accenditur. Siccissima Vero melancholia non nisi de quarto in quartum . Bilis vero, quia medium locum tenet de tertio in tertium periodum facit. Avicenna adscribit hoc proprietati occulti humorum . Et sciendum, quod proprietas occulta non est aliud, quam intrinseca quaedam inclinatio unius rei ad unum effectum, potiusquam ad allum. Item, est notandum , quod sicut nimius motus est causa febris, ita etiam nimia quies ex Galcno. Siquidem nimia segnitiae retinentur excrementa in corpore, quae meatus obstruentia febrem
Idem Galenus deficientes cibos fiebrem excitare docet, quando asserit inedia bilem confluere in ventriculum, & ex hoc con. fluxu incendi spiritus, & consequenter febres fieri. Principium febris judicatur a frigore extremorum, pedum , manuum, narium &c. Unde Galenus rigorem proprium esse asserit tertianae horrorem quartanae, & frigefactionem quotidianae . Rigor
69쪽
Rigor est injucundi stigoris sensusU eum Inequali toti iis eorporis concussione, qui fit dum humor molestus celerrime defertur per corpus, & tali rigore superveniente significatur materiam pec cantem extra venas impetuose, & velociter expelli, qui super musculos ruulsa, rigorem causat, dc est Mnum dominii virtutis
Horror definiri potest, quod sit injucundi frigoris sensus is cum solius cutis inequali frigiditate, unde videntur pili erigi.
Humores, qui horrorem faciunt crassiunculi sunt, hinc, cum nec per membra deambulare possint, nec per cutim transpirare, vel consistunt juxta ossia, vel lente agitantur intEr utramque cu tim, unde post horrorem sentitur ab aegro, vesuti si ora, essient perfracta , α ex consticatione cutis maximus dolor adest. Et quemadmodum si super corpus fundatur aqua stigida, vel cadat super ipsum ignis scintilla, corpus horret, atque reducitur ita &c. Frigefacto fit per humorem fiigidum veluti est humor me in lancholicus, qui est crassius, seculentus, frigidus, & mordax , dc adstringens ricut acerba, quae Arabes poatica dicunt. Cum ergo humor iste .ab interioribus ad aexteriora movetur, facit stigus magnum, quod praecipue experiuntur iuvenes,in quibus natura ibrintis repellit materiam ad exteriora , ideo frigus insigne sentiunt ut indigeant plurimis operimentis quando febricitant. Princirum aegritudinis secundum Medicos est,quando aegris tudo incipit, sci Ilaet calor suffocatur a materia , sicut debilis flamma a lisnis viridibus. Augmenti vero est tempus, quo calor naturalis movetur ad resistendum materies. Status vero , quo tempore est fortis pugna inter naturam, & humorem. Cum autem materia expellitur, quo tempore est natura persecte vincens τtunc est declinatio.
Alii dicunt, quod inceptio paroxismorum est in hora in qua
aggregatur caliditas, quae est in corpore, & trahitur versus cor , dc pectus, sed augmentum est quando expanditur caliditas paulatim versus extrema corporis. Hora vero status est, quando caliditas expanditur in toto corpore &c.Ηac doctrina notanda est pro
cibandis sebricitantibus, ut inferius dicetur . Et quoniam in principio hujus capitis facta est mentio de venis, & arteriis ue ideo sciendtim, quod venae, & arteriae differunt inter se origine, ossicio, & constructione. origine, quia Venae abhUate , & arteriae vero a corde originem habent . Ossicio , , quaa Venae crassiorem sanguinem ad nutritionem destinatum continent spiritiosorem arteriae, ad vivificandum accomodate . Constra
70쪽
Constructione, quia arteriae duplici contextae fuerunt tuni ca i. simplicem vero a natura habuerunt venae, eo quia crassiorem asservare sanguinem habebant. Et quia hic est tractandum de pulsuum significationibus . ideo est notare, quod pulsus, qui continue sentitur calidus, significat febrem continuam ; qui interpol late, interpolia tam . Pulsus frigidus signincat caloris naturalis extinetionem, dc mortificationem, di si continuus fuerit, & sint alia signa deficientis virtutis, tunc fugiant medici, & accedant clerici. Pulsus inaequalitas provenit, quia cum cor dilatatur, ut refrigeretur, subintrant fumositates, vel fuligines febris, quae ne cordi ossiciant, statim cor restringitur, & sic pulsus tardius elevatur,& citius deprimitur. Unde elevatio pulsus est parva, & tarda, dc ejus depressio, scilichi constrictio est magna . Considera anhelitum in sua restrictione, & sic manifestabitur ea, quae est arteriae, quoniam anhelitus currit cursu pulsus. Pulsus, & anhelitus, cujus constrictio est velox , est signum proprium febris putridae, & maxima cognitio dictae febris est caloris ejus qualitas , quia est mordax , quo corrodit tactum, sicut fumus, oculos, & nares, & anhelitus est cum fetore, cujus causa est 1umma putredo. Si in acuta, & continua febre pulsu existente magno, veloci,& stequenti, subito pulsus rarus fiat sine patientis alleviatione mortem significat , quia ex hoc compraehenditur virtutem in ultimo debilitari.
C A P. XXI. De Febri Tertiana , duplici ψ
HIppocrates docet, quod febris quocumque modo intermiserit periculum abesse significatur. Et ad faciendam febrem
intermittentem,' tria requiruntur, humoris videlicet tenuitas, viarum aperitio , & venarum robusta expulsio. Et ad continuam generandam imbecillitas venarum humoris crassities, & viarum adstrictio. Quando peccat bilis sincera, vel intra, vel extra vasa, tunc Oritur febris tertiana exquisita, ac legitima, quando vero non si