장음표시 사용
191쪽
LI AER III. I Tnibus luxurietur: adeo ut Haereticorum colluvies Bacchanalia Ethnicorum superarit; quorum etiam superstitiones, non minus cruentae, quam turpes extiterunt. Neque itidem mirum
est, si Furores a Baccho immitti putentur, cum ει omnis ecties in excessu ''veluti Furor bremis sit, &, si vehementius obsideat & incumbat, in Insania saepius terminentur. Illud autem de Pentheo dc Orpheo inter Orgia Bacchi laceratis, evidentem Parabolam habet; cum affectus quisque praevalidus erga duas res sit asperrimus atque infensissimus ; quarum altera est Inquimtro in eum curiosa, altera, Admonitio salutaris Selibera. Neque auxilio fuerit,si illa inquisitio fiat tantum contemplationis aut spectandi gratia,' tanquam arbore conscensa, absque omni animi malignitate ; Neque rursus,si admonitio illa, multa cum suavitate & dexteritate adhibeatur ; Verum utcunque non tolerant orna aut Pentheum aut Orpheum. Postremo, illa Confusio Personarum Iovis Sc Bacchi, ad Parabolam recte traduci potest; quandoquidem Res gesta nobiles , & clarae, atque merita insguia Sc gloriosia, interdum a Zrtute de recta ratione Scmagnanimitate, interdum autem a latente a1μ-ctu Sc occulta Cupiditate I utcunque smae dc laudis celebritate utraque res pariter 'udeat proveniant: ut non facile sit distinguere facta Dionysi a factis Iovis. Verum in Theatro nimis diu moramur; transeamus ad Palatinum Animi; cujus limina majori cum veneratione & cura ingredi convenit.
192쪽
Pa, titio Philosophiae in Doctrinas tres: Te Numine. de Natura, de Homine. Constitutio Philosophiae Pii. mae, ut Matris communis omnium.
Istoria omnis Rex optime i humi
incedit, & Ducis potius officio, quam Lucis perfungitur: Poesis autem doctrinae tanquam somnium: Res dulcis, & varia, & volens videri aliquid in se habere Divini; quod etiam somnia vendicant. Verum jam tempus est mihi, ut evigilem, & me hqeo attollam, Philosophia & Scientiarum liqindum aethera secanS. Scientia aquarum similis est. Aquarum aliae descendunt coelitus, aliae emanant e terra. Etiam Scientiarum primaria partitio sumenda est ex fontibus suis. Horum alii in alto siti sunt, alii hic infra. Omnis enim Scientia duplicem so
193쪽
LIBER III. I79titur informationem. Una inspiratur divinitus, altera oritur a sensu. Nam quantum ad illam, quae Docendo infunditur, Scientiam; Cumulativa ea est, non Originalis: sicut etiam fit in aquis, quae praeter fontes primarios, ex aliis rivulis in se receptis, augescunt. Partiemur igitur
Scientiam, in Theologiam & Philosophiam. Theologiam hic intelligimus Inspiratam sive Sacram, non Naturalem; de qua paulo post dicturi sumus. At illam Inspiratam nimirumi ad ultimum locum reservabimus , ut cum ea sermones nostros claudamus ; cum se portus, Sabbathum humanarum contemplationum Omnium.
Philosophia autem Objectum triplex, Deres,
Natura, Homo: Et triplex itidem Radius Re- Ium. Natura enim percutit intellectum Radio directo; Deus autem, propter medium inaequale Creaturas scilicet) Radio refracto , Homo VC-io , sibi monstratus & exb: bitus, Radio reflexo. Convenit igitur partiri Philosophiam in Decfrinas trcs ; Doctrinam de Numine, Doctrinam de Natura, Dod rinam de Homine. Quoniam autem Partitiones Scientiarum non fiunt lineis diversis similes, quae cocunt ad unum angulum sed potius ramis arborum, qui conjunguntur in uno trunco, qui etiam truncus ad spatiumnon nullum integer est & continuus , antequam se partiatur in ramos; l idcirco postulat res, ud priusquam prioris partitionis membra persequamur, constituatur una Scientia Universalis, quae
194쪽
igo Da Auo M. SCIENT. Doctrinarum. tanquam portio vice communis , antequam viae se separent, & d sjungant. Hanc Scientiam, Philo ophia prima, sive etiam Sapientia i quae olim Rerum Divinarum atque humanarum Scientia definiebaturin nomine insignimus. Huic autem Scientia nulla alia opponitur ; cum ab aliis Scientiis, potius limitibus, intra quos continetur, quam rebus & subjecto differat, fastigia scilicet rerum tantummodo tractans. Hanc ipsam uiruin inter Desiderata reponere oporteat, haesito; sed arbitro tamen poni debere. Equidem invenio farraginem quandam,&massam inconditam Doctrinae, ex Theologia Naturali; ex Logica , ex partibus qui busdam P sica, veluti de Principiis, & de An ma, compositam, & congestam, & sublimitate quadam sermonis, Hominum qui se ipsos admirari amant, tanquam in Vertice Scientiarum collocatam. Nos vero , misso fastu, id tantum volumus, ut designetur aliqua Scientia, quae sit Receptaculum Axiomatum , quae pasticularium Scientiarum non sint propria, sed pluribus
Plurima autem id genus Axiomata esse nemo ambigat. Exempli gratia, Si inaqualib-aquaba aiam, omnia erunt in aqualia : Regula est ex Mathematicis e Eadem & in Ethicis obtinet,quatenus adJustitiam Distributivam; Si quidem in Iustitia Commutativa, ut Paria Imparibus tribuantur, statio 2Equitatis postulat: at in Distributiva, nisi Imparia Imparibus praestentur, iniquitas fuerit maxima. Sua in eodem ter-
195쪽
L et B E R III. Igrtio eonveniunt, ct interse conveniunt: Regula est itidem ex Mathematicis , Verum simul tam
potens in Logica , ut Syllogisini sit Fundamentum. Natura se potissimum prodit in minimis: Regula est in Phisicis, tam validaist etiam Deinmocritι Atomos produxerit; Veruntamen eam
recte adhibuit Aristoteles in Politicis, qui Contemplationem Rei p. orditur a familia. Omnia mutantur, nilinterit: Regula itidem in Phis
eis ; hoc modo prolata, aeuantum Natura , nec minuitur, nec augetur : Eadem competit Theologia Naturali, sic variata ; Omnipotentia su opera: Aliquid ex nihilo facere, ct aliquid in nihilum redigere: Quod etiam Scriptura testatur, Didici, quod omnia vera, quae fecit Dem, perseverent in perpetuum, non possumus eis quicquam addere, nec auferre. Interitus rei aracetur per reductionem e m ad principia: Regula est in Phisicis , Eadem valet in Politicis,c ut recte notavit Maci Maxellusi cum illa, quae
interitum Rerump. maxime prohibent, nihil aliud sere sint, quam reformatio earum, Mreductio ad antiquos mores. Putredo serpens, magis contagiosa es, quam matura ; Regula' est in Phisisse , eadem insignis etiam in Morab bus; cum Homines profligatissimi, de maximesacinorosi, minus corruptelae inserant publicis Moribus, quam qui aliquid videntur habere sanitatis & virtutis,&ex patie tantum mali sunt. Suod censiervativum est forma majoris, id actimitaIepotentius: Regula est in Pssicis. Etenim , ut non abscindatur ipse rerum nexus,nec
196쪽
ixi DE Aus M. SCIENT.detur lut loquunturi vacuum, facit ad conservandam fabricam Universi. Ut vero gravia congregentur ad massam terrae, facit ad conservandam tantum regionem densorum. Itaque prior motus posteriorem domat. Eadem tenet in Politicis. Nam quae faciunt ad conservandam ipsam Politiam in sua Natura, validiora sunt , quam quae ad Bene esse Particularium in Republ. membrorum conducunt. Similiter eadem locum habet in Theologia. Etenim in Theologicis virtutibus, Charitas, quae est vi
tus maxime communicativa , prae reliquis Omnibus eminet. Augetur vis agentis per Antι-
peristola Contraris: Regula est in Phisicis. Eadem mira praestat in Politicis ; cum omnis factio, ex contraIta ingruente, vehementer irritetur. Tonus discors in concordem acutum des nens,Concentum commendat: Regula est MusLca. Eadem in Ethicis & Assectibus obtinet.Tropus ille Musicus,ὰ clausula aut cadentia, quam vocant in cum jamjam adesse videatur, placide
elabendi; convenit cum Tropo Rhetorico Expectationem eludendi. Dium sonus tremulus eandem affert auribus voluptatem, quam L men , Aquae aut Gemmae insiliens , Oculis ; Splendet tremulo sub lumine Pontin. organa Sensuum cum organu Reflexionum
Hoc in Perssecfιva locum habet ; Oculus e-mm similis speculo, sive aquis. Et in Acousica ;.
Instrumentum enim auditus obici intra cavernam simile. Haec pauca enumerasse sufficiet ad
197쪽
tantum est celebratat in eo potissimum versa batur, ut architecturas & fabricas, rerum naturalium , & civilium , symbolizantes notaret.
Neque haec omnia, quae diximus, & alia hujus generis , similitudines merae sunt, quales hominibus fortasse parum perspicacibus videripoisinio sed plane una eademque naturae vestigia aut signacula , diversis materiis & subjectis
impressa. Atque haec res adhuc sedulo tractata non est. Invenias fortasse in scriptis , quae ab ingeniis celsioribus promanarunt hujusmodi Axiomata raro & sparsim inserta, ex usu Argumenti quod tractant: Corpus vero aliquod talium Axiomatum , quae vim habeant quandam primitivam & summariam ad Scientias nemo composuit; cum tamen sit res ejusmodi, quae insigniter Naturam unam faciat ; quod Philosophia prima munus est e autumantis Est & alia hujus Philosophia prima pars, quae,s ad vocabula respicias, vetus est ; si ad rem quam designamus, nova. Est autem Inquisitio de Conditionibus adventitus Entium , quas Transicendentes dicere po ssumus o Pirumst, Multor,
Simili, Diverso; Possibili, Impossibili ue etiam Ente , & Non Ente, atque ejusmodi. Quandoquidem entin ista sub P sica proprie non cadant; D stertatio autem Dialectica ea, circa macris ad argumentandi rationes, quam ad rerum existentiam sit accommodata, consent i eum omnino est, .at haec Contemplatio linqua non parum est dignitatis Sc utilitatisὶ haud
198쪽
18 DE Au a M. SCIENT.deseratur prorsus, sed in scien tiarum partitionibus , nonnullum saltem inveniat locum : Veruntamen hoc intelligimus fieri debere , longe alio, quam quo tractari solet, modo. Exempli gratia: Nemo qui de Multo & rauco verba fecit, hoc egit, ut causa reddatur, cur alia in Natura , tam numerosa & ampla sint, & esse possint, alia tam rara & modica : Non certe. Fieri non potest, in Rerum Natura, tanta sit copia auii, quanta ferri ; tanta rosae, quanta graminis ; tanta specificati, quanta non specificati
Similiter, Nemo, qui de Simili &Oiυerso dic seruit, satis explicavit, cur quasi perpetuo inter species diversas, interponantur Participia quaedam, quae sunt speciei ambiguae;veluti muscus inter putredinem & plantam; pisces qui
haerent Sc loco non moventur, inter plantam Manimali sorices, Sc mures,& alia nonnulla, inter
animalia ex putredine & ex semine prognata; vespertiliones inter aves & quadrupedes;pisces volantes qui jam notissimi sunt) inter aves&plices; phocae inter pisces & quadrupedes ; Malia hujusino di. Neque rursus causiam indagavit qui sinam, cur cum similia ilibiu gaudeant , ferrum serrum non trahat, quod magnes facit ; neque aurum ipsum aurum, licet argentum vivum alliciat. Circa haec , I similia , in Disceptatione de Transcendentibus illis, altum est silentium: orationis enim apices, non rerum subtilitate , secuti sunt homines. Juamobrem horum Transim dentium sue Con- Aetionum Entium advenitiarum incuistio-
199쪽
LTAE R III. Iis nem veram, & solidam, secundum naturae,non sermonis leges, Philosophiam Primam recipere volumus. Atque de Philosophia prima lisive de Sophial quam inter Desiderata haud immerito retulimus, haec dicita sint. C A P. II.
De Τheologia Natutali, O Doctrina de Angelis o spiritibus i qua ejusdem est Appendix.
Collocata igitur sua in sede Communi Selem
tiarum Parente, instar Berecynthiae tanta gaudentis coelesti sobole ιOmnes Caelicolas, omnes Supera alta te- .nentes ;Ievertamur ad partitionem illam trium Philosophiarum, Divina, Naturalis, & Humana. Nam Theologia Naturalis, Philosophia etiam Divina recte appellatur. Definitur autem haec, ut sit talis Scientia, seu potius Scientia scintilla , qualis de Deo haberi potest, per lumen Naturae,.Contemplationem Rerum creatarum: Mratione Objecti sane Divina , ratione insormationis, naturalis censeri potest. Hujus Scientia limites ita vere signantur, ut ad Atheisiamum consutandum, Sc convincendum, & ad legem naturae informandam, se extendant; ad religionem autem adstruendam non proferantur. Quamobrem nec Deus unquam edi dit meaculum, quo converteretur Atheus; quia poterat ipso natutae Lumine ad notitiam Dei perduci, verum miracula ad con
200쪽
iss DE Aus M. SCIENT.vertendos idololatras& superstitiosos design-ta sunt, qui Numen agnoverunt, sed in Caltu ejus aberrarunt ; quoniam non sufficit Lu men Naturae, Dei voluntati declarandae, aut Cultui ejus legitimo prodendo. Sieut enim Opificis potentiam & peritiam ostendunt opera ejus, imaginem autem minime; sc opera Dei, Conditons omnipotentiam & Sapientiam ostendunt, Imaginem ejus haudquaquam depingunt. Atque hac in re, Ethnicorum opinio a sacra veritate recidit. Illi siquidem Mundum Imaginem Dei statuebant, Hominem Mundi. At Sacrae Literae haud tali honore Mundum dignantur, ut Dei uspiain Imago dicatur, sed solummodo opus Manuum ejus ; Hominem vero Imaginem Dei immediate substituunt. Quocirca, quod sit Deus , quod rerum habenas tractet, quod summe Potens, quod Sapiens & Praescius, quod Bonus , quod Remunerator , quod Vindex, quod Adorandus, etiam ex operibus ejus demonstrari, & evinci potest, & admirabilia complura secreta attributa ejus, & multo magis circa regimen & dispensationem super universum, etiam sobrie ex iisdem elici & manifestari queunt; estque istud argumentum a nonnullis uti trier pertractatum. Verum ex intuitu rerum naturalium,
atque humanae rationis principiis, de fidei mysteriis vel ratiocinari, vel etiam suadere vehementius, aut rursus ea ciuiosus introspicere,& ventilare, & de modo Mysterii inquirere,